GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH

GIÁO DỤC
GIÁO DỤC
KỸ NĂNG SỐNG
KỸ NĂNG SỐNG
CHO HS TIỂU HỌC
CHO HS TIỂU HỌC
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
2
I. Một số vấn đề chung về kỹ năng
I. Một số vấn đề chung về kỹ năng
sống và giáo dục kỹ năng sống
sống và giáo dục kỹ năng sống

1. Quan niệm về kỹ năng sống:
1. Quan niệm về kỹ năng sống:
-
Kỹ năng: khả năng vận dụng những kiến thức thu
Kỹ năng: khả năng vận dụng những kiến thức thu
nhập được ở một lĩnh vực nào đó vào thực tế. Ví
nhập được ở một lĩnh vực nào đó vào thực tế. Ví
dụ: KN giao tiếp, KN hợp tác, kỹ năng tự nhận
dụ: KN giao tiếp, KN hợp tác, kỹ năng tự nhận
thức…
thức…
-
Kỹ năng sống cần thiết cho mọi người trong cuộc
Kỹ năng sống cần thiết cho mọi người trong cuộc
sống.
sống.
-

Tự quản bản thân, tự lực trong cuộc sống, học tập.
Tự quản bản thân, tự lực trong cuộc sống, học tập.
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
3
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
4
-
Các KNS không phải tự nhiên mà có, được hình
Các KNS không phải tự nhiên mà có, được hình
thành trong quá trình học tập, rèn luyện, …trong
thành trong quá trình học tập, rèn luyện, …trong
cuộc sống.
cuộc sống.
-
Quá trình hình thành diễn ra cả trong và ngoài hệ
Quá trình hình thành diễn ra cả trong và ngoài hệ
thống giáo dục.
thống giáo dục.
-
Các KNS không độc lập mà có liên quan và củng
Các KNS không độc lập mà có liên quan và củng
cố cho nhau. Ví dụ: KN tư duy sáng tạo-KN ra
cố cho nhau. Ví dụ: KN tư duy sáng tạo-KN ra
quyết định.
quyết định.
-
KNS vừa mang tính cá nhân, vừa mang tính xã hội
KNS vừa mang tính cá nhân, vừa mang tính xã hội

( sự phát triển XH, truyền thống văn hóa của gia
( sự phát triển XH, truyền thống văn hóa của gia
đình, cộng đồng, dân tộc).
đình, cộng đồng, dân tộc).
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
5
2. Phân loại kỹ năng sống:
2. Phân loại kỹ năng sống:

Theo UNESCO và UNICEF: (9 kỹ năng)
Theo UNESCO và UNICEF: (9 kỹ năng)
-
Giải quyết vấn đề
Giải quyết vấn đề
-
Suy nghĩ/tư duy phân tích có phê phán
Suy nghĩ/tư duy phân tích có phê phán
-
Giao tiếp hiệu quả
Giao tiếp hiệu quả
-
(Ra) quyết định
(Ra) quyết định
-
Tư duy sáng tạo
Tư duy sáng tạo
-
Giao tiếp ứng xử cá nhân
Giao tiếp ứng xử cá nhân

-
Nhận thức; tự trọng, tự tin
Nhận thức; tự trọng, tự tin
-
Thể hiện sự cảm thông
Thể hiện sự cảm thông
-
Ứng ph
Ứng ph
ó
ó
với căng thẳng cảm xúc.
với căng thẳng cảm xúc.
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
6
Theo giáo dục Việt Nam
Theo giáo dục Việt Nam

Gồm ba nhóm:
Gồm ba nhóm:
a. Các kỹ năng
a. Các kỹ năng
nhận biết và sống với chính mình
nhận biết và sống với chính mình
: tự
: tự
nhận thức, xác định giá trị, ứng phó căng thẳng,
nhận thức, xác định giá trị, ứng phó căng thẳng,
tìm kiếm sự hỗ trợ, tự tin, tự trọng.

tìm kiếm sự hỗ trợ, tự tin, tự trọng.
b. Các kỹ năng
b. Các kỹ năng
nhận biết và sống với người khác:
nhận biết và sống với người khác:
giao tiếp, giải quyết mâu thuẩn, thương lượng, từ
giao tiếp, giải quyết mâu thuẩn, thương lượng, từ
chối, bày tỏ sự cảm thông, hợp tác…
chối, bày tỏ sự cảm thông, hợp tác…
c. Các kỹ năng
c. Các kỹ năng
ra quyết định một cách có hiệu quả
ra quyết định một cách có hiệu quả
:
:
tư duy phán đoán, sáng tạo, giải quyết vấn đề, ra
tư duy phán đoán, sáng tạo, giải quyết vấn đề, ra
quyết định.
quyết định.


*
*
Mọi phân loại đều là tương đối!
Mọi phân loại đều là tương đối!
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
7
*
*

Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực
Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực

Nội dung 3: rèn kỹ năng sống cho học sinh
Nội dung 3: rèn kỹ năng sống cho học sinh
a. Rèn kỹ năng ứng xử thân thiện trong mọi tình
a. Rèn kỹ năng ứng xử thân thiện trong mọi tình
huống; thói quen và kỹ năng làm việc theo nhóm; kỹ
huống; thói quen và kỹ năng làm việc theo nhóm; kỹ
năng hoạt động xã hội.
năng hoạt động xã hội.
b. Giáo dục cho HS thói quen rèn luyện sức khoẻ, ý
b. Giáo dục cho HS thói quen rèn luyện sức khoẻ, ý
thức bảo vệ bản thân, phòng ngừa tai nạn giao thông,
thức bảo vệ bản thân, phòng ngừa tai nạn giao thông,
đuối nước và các tệ nạn xã hội; nhà trường cập nhật
đuối nước và các tệ nạn xã hội; nhà trường cập nhật
thông tin về sức khoẻ thể chất và tinh thần cho HS.
thông tin về sức khoẻ thể chất và tinh thần cho HS.
c. Rèn luyện kỹ năng ứng xử văn hóa, ý thức chung
c. Rèn luyện kỹ năng ứng xử văn hóa, ý thức chung
sống thân thiện, giải quyết hợp lý tình huống mâu
sống thân thiện, giải quyết hợp lý tình huống mâu
thuẫn, xung đột; có thái độ lên án kiên quyết bài trừ
thuẫn, xung đột; có thái độ lên án kiên quyết bài trừ
mọi hành vi bạo lực, lạm dụng các hình thức trừng
mọi hành vi bạo lực, lạm dụng các hình thức trừng
phạt học sinh. (trích Văn bản hướng dẫn của Bộ GD)
phạt học sinh. (trích Văn bản hướng dẫn của Bộ GD)
Giáo dục kỹ năng sống cho

học sinh Tiểu học
8
3. Lợi ích của GD kỹ năng sống
3. Lợi ích của GD kỹ năng sống

Về mặt sức khoẻ: xây dựng hành vi sức khoẻ lành
Về mặt sức khoẻ: xây dựng hành vi sức khoẻ lành
mạnh cho cá nhân và cộng đồng; biết giải quyết
mạnh cho cá nhân và cộng đồng; biết giải quyết
nhu cầu cá nhân, cần thiết cho sự phát triển; tự
nhu cầu cá nhân, cần thiết cho sự phát triển; tự
bảo vệ sức khoẻ cá nhân và cộng đồng.
bảo vệ sức khoẻ cá nhân và cộng đồng.

Về mặt giáo dục: tạo mối quan hệ tốt giữa thầy-
Về mặt giáo dục: tạo mối quan hệ tốt giữa thầy-
trò, bạn-bạn; tạo hứng thú trong học tập; chủ
trò, bạn-bạn; tạo hứng thú trong học tập; chủ
động, tự giác trong học tập, tu dưỡng chuẩn mực
động, tự giác trong học tập, tu dưỡng chuẩn mực
đạo đức.
đạo đức.
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
9

Về mặt văn hóa xã hội: xây dựng hành vi mang
Về mặt văn hóa xã hội: xây dựng hành vi mang
tính xã hội tích cực, xây dựng môi trường và xã
tính xã hội tích cực, xây dựng môi trường và xã

hội lành mạnh; sống hoà hợp trong một xã hội văn
hội lành mạnh; sống hoà hợp trong một xã hội văn
hóa đa dạng, có nền kinh tế phát triển; đất nước
hóa đa dạng, có nền kinh tế phát triển; đất nước
hội nhập quốc tế.
hội nhập quốc tế.

Về mặt kinh tế, chính trị: tự nhận thức nhu cầu và
Về mặt kinh tế, chính trị: tự nhận thức nhu cầu và
quyền trẻ em; xác định nghĩa vụ của mình đối với
quyền trẻ em; xác định nghĩa vụ của mình đối với
bản thân, gia đình và xã hội, giúp ổn định chính trị
bản thân, gia đình và xã hội, giúp ổn định chính trị
quốc gia.
quốc gia.
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
10
Lợi ích lâu dài
Lợi ích lâu dài

Phát triển các kỹ năng cá nhân và xã hội: giữ gìn
Phát triển các kỹ năng cá nhân và xã hội: giữ gìn
bản thân an toàn; trở thành người có trách nhiệm
bản thân an toàn; trở thành người có trách nhiệm
và có tinh thần độc lập, sáng tạo; biết làm chủ tình
và có tinh thần độc lập, sáng tạo; biết làm chủ tình
cảm, cảm xúc của bản thân.
cảm, cảm xúc của bản thân.


Quyết định hành vi tích cực; duy trì lối sống đúng
Quyết định hành vi tích cực; duy trì lối sống đúng
đắn, lành mạnh; có trách nhiệm đối với sức khoẻ
đắn, lành mạnh; có trách nhiệm đối với sức khoẻ
bản thân và cộng đồng.
bản thân và cộng đồng.
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
11
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
12
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
13
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
14
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
15
GD KNS cho HSPT là xu thế chung
GD KNS cho HSPT là xu thế chung
của nhiều nước trên thế giới
của nhiều nước trên thế giới

Có 155 nước đang thực hiện; trong đó có 143 nước
Có 155 nước đang thực hiện; trong đó có 143 nước
đưa vào chương trình chính khóa ở Tiểu học và
đưa vào chương trình chính khóa ở Tiểu học và

Trung học.
Trung học.

Các hình thức giảng dạy:
Các hình thức giảng dạy:
-
Môn riêng biệt (Malaysia, Campuchia)
Môn riêng biệt (Malaysia, Campuchia)
-
Tích hợp vào một vài môn học
Tích hợp vào một vài môn học
-
Tích hợp vào nhiều hoặc tất cả các môn học trong
Tích hợp vào nhiều hoặc tất cả các môn học trong
chương trình.
chương trình.
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
16
4.
4.
Một số kỹ năng sống cơ bản:
Một số kỹ năng sống cơ bản:


(1)giao tiếp,
(1)giao tiếp,
(2)tự nhận thức,
(2)tự nhận thức,
(3)xác định giá trị,

(3)xác định giá trị,
(4)ra quyết định,
(4)ra quyết định,
(5)kiên định,
(5)kiên định,
(6)ứng phó với tìnhhuốngcăngthẳng
(6)ứng phó với tìnhhuốngcăngthẳng
(7)đặt mục tiêu.
(7)đặt mục tiêu.
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
17
4.1 Kỹ năng giao tiếp
4.1 Kỹ năng giao tiếp

HS biết được các kỹ năng cần thiết khi giao tiếp.
HS biết được các kỹ năng cần thiết khi giao tiếp.

Có khả năng thực hành giao tiếp có hiệu quả.
Có khả năng thực hành giao tiếp có hiệu quả.

Biết lắng nghe và tôn trọng ý kiến người khác.
Biết lắng nghe và tôn trọng ý kiến người khác.
( biết trình bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc, tâm trạng của
( biết trình bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc, tâm trạng của
mình để người khác hiểu; có thái độ cảm thông với
mình để người khác hiểu; có thái độ cảm thông với
hoàn cảnh khó khăn của người khác; đứng vững
hoàn cảnh khó khăn của người khác; đứng vững
trước sự lôi kéo của bạn bè; thiết lập sự hiểu biết

trước sự lôi kéo của bạn bè; thiết lập sự hiểu biết
lẫn nhau; sử dụng ngôn từ, thái độ đúng mực; biết
lẫn nhau; sử dụng ngôn từ, thái độ đúng mực; biết
giữ tư thế; xử lý tình huống và giúp đỡ người
giữ tư thế; xử lý tình huống và giúp đỡ người
khác…)
khác…)
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
18
4.2 Kỹ năng tự nhận thức
4.2 Kỹ năng tự nhận thức

Biết nhận thức và thể hiện bản thân mình.(tính
Biết nhận thức và thể hiện bản thân mình.(tính
cách, thói quen, thái độ, suy nghĩ, cảm xúc, nhu
cách, thói quen, thái độ, suy nghĩ, cảm xúc, nhu
cầu…)
cầu…)

Có thể đánh giá mặt tốt và chưa tốt của bản thân.
Có thể đánh giá mặt tốt và chưa tốt của bản thân.
(điểm tích cực, mặt hạn chế, sở trường, sở đoản…)
(điểm tích cực, mặt hạn chế, sở trường, sở đoản…)

Hiểu về các nguy cơ và các yếu tố làm tăng nguy
Hiểu về các nguy cơ và các yếu tố làm tăng nguy
cơ (môi trường, phim ảnh, tình huống nguy hiểm,
cơ (môi trường, phim ảnh, tình huống nguy hiểm,
bạn bè…) và những yếu tố mang tính bảo vệ (bạn

bạn bè…) và những yếu tố mang tính bảo vệ (bạn
bè, gia đình, nhà trường…)
bè, gia đình, nhà trường…)
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
19
4.3 Kỹ năng xác định giá trị
4.3 Kỹ năng xác định giá trị

Hiểu rõ những thái độ, niềm tin, chính kiến, tình
Hiểu rõ những thái độ, niềm tin, chính kiến, tình
cảm, suy nghĩ chủ quan của bản thân…để định
cảm, suy nghĩ chủ quan của bản thân…để định
hướng cho hoạt động và hành vi của bản thân.
hướng cho hoạt động và hành vi của bản thân.

Thấy rõ ý nghĩa của việc hình thành kỹ năng xác
Thấy rõ ý nghĩa của việc hình thành kỹ năng xác
định giá trị cho bản thân và biết tôn trọng giá trị
định giá trị cho bản thân và biết tôn trọng giá trị
người khác.
người khác.

Biết phân tích lợi, hại; được, mất của một hành vi
Biết phân tích lợi, hại; được, mất của một hành vi
cá nhân muốn thực hiện. (góp phần điều chỉnh
cá nhân muốn thực hiện. (góp phần điều chỉnh
hành vi cá nhân, khắc phục thái độ phân biệt đối
hành vi cá nhân, khắc phục thái độ phân biệt đối
xử trong tương tác với người khác)

xử trong tương tác với người khác)
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
20
4.4 Kỹ năng ra quyết định
4.4 Kỹ năng ra quyết định

Luyện kỹ năng suy nghĩ có phê phán, sáng tạo; kỹ
Luyện kỹ năng suy nghĩ có phê phán, sáng tạo; kỹ
năng giải quyết v/đ một cách có cân nhắc để có
năng giải quyết v/đ một cách có cân nhắc để có
một quyết định đúng đắn.(ý thức các tình huống
một quyết định đúng đắn.(ý thức các tình huống
có thể xảy ra).
có thể xảy ra).

Nắm được các bước ra quyết định.(xác định-thu
Nắm được các bước ra quyết định.(xác định-thu
thập thông tin-liệt kê các giải pháp-kết quả sự lựa
thập thông tin-liệt kê các giải pháp-kết quả sự lựa
chọn-ra quyết định)
chọn-ra quyết định)

Thực hành kỹ năng ra quyết định.(tư duy phê
Thực hành kỹ năng ra quyết định.(tư duy phê
phán- tư duy sáng tạo-giải quyết vấn đề).
phán- tư duy sáng tạo-giải quyết vấn đề).
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
21

4.5 Kỹ năng kiên định
4.5 Kỹ năng kiên định

Biết rõ mình muốn gì và cần gì.
Biết rõ mình muốn gì và cần gì.

Có thể nói lên điều mình muốn và cần
Có thể nói lên điều mình muốn và cần

Tin rằng mình có giá trị.
Tin rằng mình có giá trị.

cố gắng và quyết tâm để lo cho nhu cầu đồng thời
cố gắng và quyết tâm để lo cho nhu cầu đồng thời
đảm bảo sự an toàn cho mình, bên cạnh tôn trọng
đảm bảo sự an toàn cho mình, bên cạnh tôn trọng
quyền và nhu cầu của người khác.
quyền và nhu cầu của người khác.
(
(
Tính kiên định là sự cân bằng giữa hiếu thắng, vị
Tính kiên định là sự cân bằng giữa hiếu thắng, vị
kỷ; phục tùng, phụ thuộc ).
kỷ; phục tùng, phụ thuộc ).
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
22
4.6 Kỹ năng ứng phó với tình huống
4.6 Kỹ năng ứng phó với tình huống
căng thẳng

căng thẳng

Biết được một số tình huống dễ gây căng thẳng
Biết được một số tình huống dễ gây căng thẳng
trong cuộc sống.
trong cuộc sống.

Biết cách ứng phó tích cực khi gặp tình huống
Biết cách ứng phó tích cực khi gặp tình huống
căng thẳng.
căng thẳng.
- Sự căng thẳng: vừa là thử thách để trưởng thành
- Sự căng thẳng: vừa là thử thách để trưởng thành
vừa có sức huỷ diệt cuộc sống nếu thiếu kỹ năng
vừa có sức huỷ diệt cuộc sống nếu thiếu kỹ năng
ứng phó. VD: thi rớt, học hành sa sút, gia đình lục
ứng phó. VD: thi rớt, học hành sa sút, gia đình lục
đục, bị hiếp đáp…
đục, bị hiếp đáp…
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
23

Các biểu hiện của sự căng thẳng:
Các biểu hiện của sự căng thẳng:
-
Yếu tố cơ thể: mệt mỏi, đau đầu, chóng mặt, uể
Yếu tố cơ thể: mệt mỏi, đau đầu, chóng mặt, uể
oải, muốn ngất đi…
oải, muốn ngất đi…

-
Yếu tố tình cảm: bồn chồn, lo lắng, sợ hãi, vô
Yếu tố tình cảm: bồn chồn, lo lắng, sợ hãi, vô
vọng, mất phương hướng…
vọng, mất phương hướng…
-
Yếu tố tư duy: khó tập trung, suy nghĩ tiêu cực,
Yếu tố tư duy: khó tập trung, suy nghĩ tiêu cực,
mất lòng tin…
mất lòng tin…
-
Yếu tố hành vi: khó ăn, khó ngủ, uống rượu, thuốc
Yếu tố hành vi: khó ăn, khó ngủ, uống rượu, thuốc
an thần.
an thần.
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
24

Cách chống lại sự căng thẳng (stress):
Cách chống lại sự căng thẳng (stress):
- Quan tâm đến cơ thể và hành vi của mình.
- Quan tâm đến cơ thể và hành vi của mình.
-
Nghỉ ngơi và ngủ nhiều.
Nghỉ ngơi và ngủ nhiều.
-
Suy nghĩ lạc quan.
Suy nghĩ lạc quan.
-

Hãy linh hoạt và nỗ lực bản thân để thay đổi.
Hãy linh hoạt và nỗ lực bản thân để thay đổi.
-
Ăn uống hợp lý và tập thể thao.
Ăn uống hợp lý và tập thể thao.
-
Thực hành các bài tập thư giãn để kiểm soát nhịp
Thực hành các bài tập thư giãn để kiểm soát nhịp
thở và giảm sự căng thẳng cơ bắp.
thở và giảm sự căng thẳng cơ bắp.
-
Làm gì đó vui vẻ, đọc sách, âm nhạc…du lịch.
Làm gì đó vui vẻ, đọc sách, âm nhạc…du lịch.
Giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học
25