phương pháp giải bài tập vật lý lớp 10 học kì 2

Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

CHƯƠNG IV: CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN
CHỦ ĐỀ 1: ĐỘNG LƯỢNG. ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN ĐỘNG LƯỢNG
A. CÁC DẠNG BÀI TẬP VÀ PHƯƠNG PHP GII
Dng 1: : Tính động lợng của một vật, mét hƯ vËt.
- Động lượng p của một vật có khối lượng m đang chuyển động với vận tốc v là
một đại lượng được xác định bởi biểu thức: p = m v
- Đơn vị động lượng: kgm/s hay kgms-1.
- Độngulượng uu vật:
hệ
r uu r
r
Nếu:
Nếu:
Nếu:
Nếu:

p = p1 + p2
u
r
u
r
p1 ↑↑ p 2 ⇒ p = p1 + p2
u
r
u
r
p1 ↑↓ p 2 ⇒ p = p1 − p2
u
r u

r
p1 ⊥ p 2 ⇒ p = p12 + p2 2
r r
·uu uu
p1 , p2 = α ⇒ p 2 = p12 + p2 2 + 2 p1. p2 .cosα

(

)

Dạng 2: Bài tập về định luật bảo tồn động lượng
Bíc 1: Chän hƯ vật cô lập khảo sát
Bớc 2: Viết biểu thức động lợng của hệ trớc và sau hiện tợng.
uu uu
r r
Bớc 3: áp dụng định luật bảo toàn động lợng cho hệ: pt = ps (1)
Bớc 4: Chuyển phơng trình (1) thành dạng vô hớng (b vecto) bằng 2 cách:
+ Phơng pháp chiếu
+ Phơng pháp hình học.
*. Nhng lu ý khi giải các bài toán liên quan đến định luật bảo toàn động lượng:
a. Trường hợp các vector động lượng thành phần (hay các vector vận tốc thành
phần) cùng phương, thì biểu thức của định luật bảo toàn động lượng được viết lại: m1v1 +
'
m2v2 = m1 v1 + m2 v '2
Trong trường hợp này ta cần quy ước chiều dương của chuyển động.
- Nếu vật chuyển động theo chiều dương đã chọn thì v > 0;
- Nếu vật chuyển động ngược với chiều dương đã chọn thì v < 0.
b. Trường hợp các vector động lượng thành phần (hay các vector vận tốc thành
phần) khơng cùng phương, thì ta cần sử dụng hệ thức vector: p s = p t và biểu diễn trên hình
vẽ. Dựa vào các tính chất hình học để tìm u cầu của bài tốn.

c. Điều kiện áp dụng định luật bảo toàn động lượng:
- Tổng ngoại lực tác dụng lên hệ bằng không.
- Ngoại lực rất nhỏ so với nội lực
- Thời gian tương tác ngắn.
u
r
u
r
- Nếu F ngoai luc ≠ 0 nhưng hình chiếu của F ngoai luc trên một phương nào đó bằng khơng thì
động lượng bảo tồn trên phương đó.
B. BÀI TẬP VẬN DỤNG
1


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

Bài 1: Hai vật có khối lượng m1 = 1 kg, m2 = 3 kg chuyển động với các vận tốc v 1 = 3 m/s
và v2 = 1 m/s. Tìm tổng động lượng ( phương, chiều và độ lớn) của hệ trong các trường
hợp :
r
r
a) v 1 và v 2 cùng hướng.
r
r
b) v 1 và v 2 cùng phương, ngược chiều.
r
r
c) v 1 và v 2 vng góc nhau
Giải
a) Động lượng của hệ :

r r
r
p= p1+ p2
Độ lớn : p = p1 + p2 = m1v1 + m2v2 = 1.3 + 3.1 =
6 kgm/s
b) Động lượng của hệ :
r r
r
p= p1+ p2
Độ lớn : p = m1v1 - m2v2 = 0
c) Động lượng của hệ :
r r
r
p= p1+ p2
Độ lớn: p = p12 + p 22 = = 4,242 kgm/s
Bài 2: Một viên đạn khối lượng 1kg đang bay theo phương thẳng đứng với vận tốc 500m/s
thì nổ thành hai mảnh có khối lượng bằng nhau. Mảnh thứ nhất bay theo phương ngang với
vận tốc 500 2 m/s. hỏi mảnh thứ hai bay theo phương nào với vận tốc bao nhiêu?
Giải
- Xét hệ gồm hai mảnh đạn trong thời gian nổ, đây được xem là hệ kín nên ta áp dụng định
luật bảo toàn động lượng.
-uĐộngrlượng trước khi đạn nổ:
r
u
r
p t = m.v = p

u
r
p2

-uĐộng r
lượng r u u nổ:
sau r đạn
khi r
r
p s = m1 .v1 + m2 .v 2 = p1 + p 2

Theo hình vẽ, ta có:
2

2
m

m

p2 = p + p ⇒  .v2 2 ÷ = ( m.v ) +  .v12 ÷ ⇒ v2 2 = 4v 2 + v12 = 1225m / s
2

2

r
- Góc hợp giữa v2 và phương thẳng đứng là:
p
v
500 2
sin α = 1 = 1 =
⇒ α = 350
p2 v2
1225

2

2

2
1

u
r
p

α
O

u
r
p1

Bài 3: Một khẩu súng đại bác nằm ngang khối lượng m s = 1000kg, bắn một viên đoạn khối
lượng mđ = 2,5kg. Vận tốc viên đoạn ra khỏi nịng súng là 600m/s. Tìm vận tốc của súng
sau khi bắn.
Giải
2


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

- Động lượng của súng khi chưa bắn là bằng 0.
- Động lượng của hệ sau khi bắn súng là:
r

r
mS .vS + mđ .vđ

- Áp dụng điịnh luật bảo toàn động lượng.
r
r
mS .vS + mđ .vđ = 0

- Vận tốc của súng là:
v=−

mđ . v đ
= 1,5(m / s)
mS

Bài 4: Một xe ôtô có khối lượng m1 = 3 tấn chuyển động thẳng với vận tốc v 1 = 1,5m/s,
đến tơng và dính vào một xe gắn máy đang đứng yên có khối lượng m 2 = 100kg. Tính vận
tốc của các xe.
Giải
- Xem hệ hai xe là hệ cô lập
- Áp dụmg địmh luật bảo toàn động lượng của hệ.
r
r
m1 .v1 = (m1 + m2 )v

r
r
v cùng phương với vận tốc v1 .

- Vận tốc của mỗi xe là:

v=

m1 .v1
= 1,45(m/s)
m1 + m2

Bài 5: Một người khối lượng m1 = 50kg đang chạy với vận tốc v 1 = 4m/s thì nhảy lên một
chiếc xe khối lượng m2 = 80kg chạy song song ngang với người này với vận tốc v 2 = 3m/s.
sau đó, xe và người vẫn tiếp tục chuyển động theo phương cũ. Tính vận tốc xe sau khi
người này nhảy lên nếu ban đầu xe và người chuyển động:
a/ Cùng chiều.
b/ Ngược chiều
Giải
Xét hệ: Xe + người là hệ kín
Theo định luật BT động lượng
r
r
r
m1 .v1 + m2 .v 2 = ( m1 + m2 ) v

a/ Khi người nhảy cùng chiều thì

v=

m1v1 + m2 v2 50.4 + 80.3
=
= 3,38m / s - Vậy xe tiếp tục chuyển động theo chiều cũ với vận
m1 + m2
50 + 80

tốc 3,38 m/s.
b/ Khi người nhảy ngược chiều thì

v/ =

−m1v1 + m2 v2 −50.4 + 80.3
=
= 0,3m / s Vậy xe tiếp tục chuyển động theo chiều cũ với vận
m1 + m2
50 + 80

tốc 0,3m/s.
3


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

CHỦ ĐỀ 2: CÔNG VÀ CÔNG SUẤT
A. CÁC DẠNG BÀI TẬP
Dạng 1: TÝnh công và công suất khi biết lực F ; quÃng đờng dịch chuyển và góc
Cụng: A = F.s.cos = P.t (J)
Công suất: P =

A
= F.v.cos α (W)
t

Dạng 2: TÝnh công và công suất khi biết các đại lợng liên quan đến lực( pp động lực học)
và động học.
Phơng pháp:

- Xác định lực F tác dụng lên vật theo phơng pháp động lực học (ó hc trong chng 2)
- Xác định quÃng đờng s bằng các công thức động học.
Nh: vật chuyển động thẳng đều: s = v.t
1
s = v0t + a.t 2
2
Vật chuyển động biến đổi đều:
2
2
v − v0 = 2as

*Chú ý: Nếu vật chịu nhiều lực tác dụng thì công của hợp lực F bằng tổng công các lực tác
dụng lên vật
AF = AF1+ AF2+....+AFn
B. BI TP VN DỤNG
Bài 1: Người ta kéo một cái thùng nặng 30kg trượt trên sàn nhà bằng một dây hợp với
phương nằm ngang một góc 450, lực tác dụng lên dây là 150N. Tính cơng của lực đó khi
thùng trượt được 15m. Khi thùng trượt công của trọng lực bằng bao nhiêu?
Giải
- Công của lực F kéo thùng đi được 15m là:
Áp dụng cơng thức:
A = F.s.cosα = 1586,25J
( trong đó: F = 150N;
S = 15m; cosα =

2
)
2

- Trong quá trình chuyển động trọng lực ln vng góc với phương chuyển động nên

công của Ap = 0.
Bài 2: Một xe tải khối lượng 2,5T, bắt đầu chuyển động nhanh dần đều sau khi đi được
quãng đường 144m thì vận tốc đạt được 12m/s. Hệ số ma sát giữa xe và mặt đường là μ =
0,04. Tính cơng của các lực tác dụng lên xe trên quãng đường 144m đầu tiên. Lấy g =
10m/s2.
Giải
r r r r
- Các lực tác dụng lên xe: N , P , Fk , Fms .
4


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

- Ox: Fk - Fms = ma.
- Oy: N – P = 0.
- Gia tốc của xe là:
v2
a=
= 0,5m / s 2
2s

- Độ lớn của lực kéo là:
Fk = Fms + ma = 2250N
- Độ lớn của lực ma sát:
Fms = μ.m.g = 57,6 N.
- Công của các lực:AP = AN = 0;A K = 3,24.105 J;Ams = 1,44.105J
Bài 3: Một ơtơ có khối lượng m = 1,2 tấn chuyển động đều trên mặt đường nằm ngang với
vận tốc v = 36km/h. Biết cơng suất của động cơ ơtơ là 8kw. Tính lực ma sát của ôtô và mặt
đường.
Giải

- Các lực tác r r lên xe:
dụng
r r
N , P , Fk , Fms .
- Ox: Fk - Fms = 0
- Oy: N – P = 0.
- Độ lớn của lực kéo là:
Ta có:
A F .s
P
=
= F .v ⇒ F = Fms = = 800 N
t
t
v
Bài 4: Một vật có khối lượng m = 0,3kg nằm yên trên mặt phẳng nằm không ma sát. Tác
dụng lên vật lực kéo F = 5 N hợp với phương ngang một góc α = 30 0 .
P=

a) Tính cơng do lực thực hiện sau thời gian 5s.
b) Tính cơng suất tức thời tại thời điểm cuối.
c) Giả sử giữa vật và mặt phẳng có ma sát trượt với hệ số µ = 0,2 thì cơng tồn phần có
giá trị bằng bao nhiêu ?
Giải
y
- Chọn trục tọa độ như hình vẽ:
r
r r r
r
- Các lực tác dụng lên vật: P , N , F

F
N
r r r
r
- Theo định luật II N- T: P + N + F = m.a (1)
- Chiếu (1) xuống trục ox:
F . cos α
r
P
m
r
- Vật dưới tác dụng của lực F thì vật chuyển động nhanh dần đều.
F . cos α = m.a ⇒ a =

- Quãng đường vật đi được trong 5s là:

5

x


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

3
5.
1 2 1 F.cos α 2 1
s = .a.t = .
.t = . 2 .52 = 180m
2
2

m
2 0,3

a) Công của lực kéo:

A = F .s. cos α = 5.180.
b) Công suất tức thời:

N=

3
= 778,5 J
2

A F.s.cos α
3
=
= F.v.cos α = F.a.t.cos α = 5.14,4.5.
= 312W
t
t
2

c) Trong trường hợp có ma sát:
Theo định luật II N- T:
r r r r
r
P + N + F + Fms = m.a (1)
Chiếu (1) xuống trục oy, ta được:
N = P − F .sin α = m.g − F .sin α

1
Fms = µ .N = µ .(m.g − F.sin α ) = 0,2.(0,3.10 − 5. ) = 0,06 N
Suy ra:
2

- Công của lực ma sát :

Ams = Fms .s. cos α = −0,06.180 = −10,8 J
- Công của lực kéo: Fk = 778,5 J

- Công của trọng lực và phản lực:
r
r
AP = 0 ,
AN = 0
- Cơng tồn phần của vật:

r
r
A = Ak + Ams + AP + AN = 778,5 − 10,8 + 0 + 0 = 767,7J

CHỦ ĐỀ 3: ĐỘNG NĂNG – THẾ NĂNG
A.CÁC DẠNG BÀI TẬP VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
Dạng 1: bài tốn tính động năng và áp dụng định lý biến thiên động năng
1.Động năng của vật
1
2

W® = mv2 (J)

2. Bài tốn về định lý biến thiên động năng ( phải chú ý đến loại bài tập này)
∆Wđ = w ®2 − w ®1 = ∑ A Ngo¹i lùc

1
1
2
mv 2 − mv 1 = ∑Fngo¹i lùcs
2
2
2

Nhớ kỹ:

∑F

ngoai luc

là tổng tất cả các lực tác dụng lên vât.
6


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

Dạng 2: TÝnh thế năng trọng trờng, công của trọng lực và độ biến thiên thế năng trọng
trờng.
* Tính thế năng
- Chọn mốc thế năng (Wt= 0); xác định độ cao so với mốc thế năng đà chọn z(m) và
m(kg).
- S dng: Wt = mgz
Hay Wt1 – Wt2 = AP

* TÝnh c«ng cđa trọng lực AP và độ biến thiên thế năng (Wt):
- Áp dông : ∆Wt = Wt2 – Wt1 = -AP ↔ mgz1 – mgz2 = AP
Chó ý: NÕu vËt ®i lên thì AP = - mgh < 0(công cản); vật đi xuống AP = mgh > 0(công
phát động)
B. BI TP VẬN DỤNG
Bài 1: Một viên đạn có khối lượng 14g bay theo phương ngang với vận tốc 400 m/s xuyên
qua tấm gỗ dày 5 cm, sau khi xuyên qua gỗ, đạn có vận tốc 120 m/s. Tính lực cản trung
bình của tấm gỗ tác dụng lên viên đạn?
Giải
Độ biến thiên động năng của viên đạn khi xuyên qua tấm gỗ.
1
1
1
∆Wd = mv2 2 − mv12 = 0, 014 1202 − 4002 = −1220,8J
2
2
2

(

)

Theo định lý biến thiên động năng
AC = ∆Wd = FC.s = - 1220,8
Suy ra: FC =

−1220,8
= −24416 N
0, 05

Dấu trừ để chỉ lực cản.
Bài 2: Một ôtô có khối lượng 1100 kg đang chạy với vận tốc 24 m/s.
a/ Độ biến thiên động năng của ôtô bằng bao nhiêu khi vận tốc hãm là 10 m /s?
b/ Tính lực hãm trung bình trên qng đường ơtơ chạy 60m.
Giải
Độ biến thiên động năng của ôtô là
1
1
1
∆Wd = mv2 2 − mv12 = 1100 102 − 242 = −261800 J
2
2
2

(

)

- Lực hãm trung bình tác dụng lên ơtơ trong quãng đường 60m
Theo định lý biến thiên động năng
AC = ∆Wd = FC.s = - 261800
Suy ra: FC =

−261800
= −4363,3N
60

Dấu trừ để chỉ lực hãm
7

Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

Bài 3: Một ô tô có khối lượng 2 tấn đang chuyển động trên đường thẳng nằm ngang AB
dài 100m, khi qua A vận tốc ô tô là 10m/s và đến B vận tốc của ô tô là 20m/s. Biết độ lớn
của lực kéo là 4000N.
1. Tìm hệ số masat µ1 trên đoạn đường AB.
2. Đến B thì động cơ tắt máy và lên dốc BC dài 40m nghiêng 30 o so với mặt phẳng
ngang. Hệ số masat trên mặt dốc là µ2 =

1
5 3

. Hỏi xe có lên đến đỉnh dốc C không?

3. Nếu đến B với vận tốc trên, muốn xe lên dốc và dừng lại tại C thì phải tác dụng
lên xe một lực có hướng và độ lớn thế nào?
Giải
1. Xét trên đoạn đường AB:
Các lực tác dụng lên ô tô là: P, N; F; Fms
Theo định lí động năng: AF + Ams =

1
m (v 2 − v 2 )
B
A
2

1
m( v 2 − v12 ) => 2µ1mgsAB = 2FsAB - m ( v 2 − v 2 )

2
B
A
2
− m( v 2 − v 2 )
B
A
mgs AB

=> F.sAB – µ1mgsAB =
=> µ1 =

2Fs AB

Thay các giá trị F = 4000N; sAB= 100m; vA = 10ms-1 và vB = 20ms-1 và ta thu được µ1 =
0,05
2. Xét trên đoạn đường dốc BC.
Giả sử xe lên dốc và dừng lại tại D
Theo định lí động năng: AP + Ams =

1
1
m (v 2 − v 2 ) = - m v 2
D
B
B
2
2

1

1
m v 2 <=> gsBDsinα + µ’gsBDcosα = v 2
B
2
2 B
v2
1 2
B
gsBD(sinα + µ’cosα) = v B => sBD =
2
2g (sin α + µ' cos α)
100
thay các giá trị vào ta tìm được sBD =
m < sBC
3

=> - mghBD – µ’mgsBDcosα = -

Vậy xe khơng thể lên đến đỉnh dốc C.
3. Tìm lực tác dụng lên xe để xe lên đến đỉnh dốc C.
Giả sử xe chỉ lên đến đỉnh dốc: vc = 0, SBC = 40m
1
m v2
B
2
1
– µ’mgsBCcosα = - m v 2 => FsBC = mgsBCsinα + µ’mgsBCcosα B
2

Khi đó ta có: AF + Ams + Ap = => FsBC - mghBC

1
m v2
B
2

8


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

1
mv 2
2000.400
3
B
=> F = mg(sinα + µ’cosα) - 2s = 2000.10(0,5 +
. )= 2000N
2.40
5 3 2
BC

Vậy động cơ phải tác dụng một lực tối thiểu là 2000N thì ơ tơ mới chuyển động lên tới
đỉnh C của dốc.
Bài 4: Một xe có khối lượng m =2 tấn chuyển động trên đoạn AB nằm ngang với vận tốc
không đổi v = 6km/h. Hệ số ma sát giữa xe và mặt đường là µ = 0,2 , lấy g = 10m/s2.
a. Tính lực kéo của động cơ.
b. Đến điểm B thì xe tắt máy và xuống dốc BC nghiêng góc 30 o so với phương ngang, bỏ
qua ma sát. Biết vận tốc tại chân C là 72km/h. Tìm chiều dài dốc BC.
c. Tại C xe tiếp tục chuyển động trên đoạn đường nằm ngang CD và đi thêm được 200m
thì dừng lại. Tìm hệ số ma sát trên đoạn CD.

Giải
a. Vì xe chuyển đơng với vận tốc khơng đổi là 6km/h nên ta có:
Fk = fms = µ .m.g = 0,2.2.103.10 = 4000 N

b. Theo định lý biến thiên động năng, Ta có:
1
1
r
mvc 2 − m.vB 2 = Aur + Auu
P
N
2
2
Do Auur = 0
N
1
1
mvc 2 − m.vB 2 = Aur
P
2
2
Trong đó: Aur = m.g.BC.sin α
P

Nên

1
1
mvc 2 − m.vB 2 = m.g.BC.sin α
2

2
vc 2 − vB 2 202 − 1,62
BC =
=
; 39,7m
Suy ra:
1
2.g.sin α
2.10.
2

c. Gia tốc trên đoạn CD.
Ta có:

vD 2 − vC 2 = 2.a.CD ⇒ a = −

vC 2

2.CD

=

−202
= −1m / s 2
2.200

Mặt khác: fms = −m.a ⇒ µ .m.g = −m.a ⇒ µ =

−a 1
=

= 0,1
g 10

Bài 5: Dưới tác dụng của một lực không đổi nằm ngang, một xe đang đứng yên sẽ chuyển
động thẳng nhanh dần đều đi hết quãng đường s = 5m đạt vận tốc v = 4m/s. Xác định cơng
và cơng suất trung bình của lực, biết rằng khối lượng xe m = 500kg, hệ số ma sát giữa
bánh xe và mặt đường nằm ngang μ =0,01. Lấy g = 10m/s2.
Giải
- Các lực tác dụng lên xe là:
r r
r r
F ; Fms ; N ; P
9


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

- Theo định luật II Niu tơn:
r r
r r
r
F + Fms + N + P = ma

Trên Ox: F – Fms = m.

v2
2.s

2

⇒ F = Fms + m. v
2.s

- Công của trọng lực:
2

v
A = F.s = ( Fms + m. ).s
2.s

A = 4250J
- Cơng suất trung bình của xe là:
A 4250
v
+ Ta có: v =a.t ⇒ t = = 2,5s ⇒ P = t = 2,5 = 1700W
a

Bài 6: Một vật có khối lượng 10 kg, lấy g = 10 m/s2.
a/ Tính thế năng của vật tại A cách mặt đất 3m về phía trên và tại đáy giếng cách mặt đất
5m với gốc thế năng tại mặt đất.
b/ Nếu lấy mốc thế năng tại đáy giếng, hãy tính lại kết quả câu trên
c/ Tính cơng của trọng lực khi vật chuyển từ đáy giếng lên độ cao 3m so với mặt đất. Nhận
xét kết quả thu được.
Giải
Lấy gốc thế năng tại mặt đất h = 0
a/ + Tại độ cao h1 = 3m
Wt1 = mgh1 = 60J
+ Tại mặt đất h2 = 0
Wt2 = mgh2 = 0
+ Tại đáy giếng h3 = -3m

Wt3 = mgh3 = - 100J
b/ Lấy mốc thế năng tại đáy giếng
+ Tại độ cao 3m so mặt đất h1 = 8m
Wt1 = mgh1 = 160J
+ Tại mặt đất h2 = 5m
Wt2 = mgh2 = 100 J
+ Tại đáy giếng h3 = 0
Wt3 = mgh3 = 0
c/ Công của trọng lực khi vật chuyển từ đáy giếng lên độ cao 3m so với mặt đất.
A31 = Wt3 – Wt1
+ Khi lấy mốc thế năng tại mặt đất
A31 = Wt3 – Wt1 = -100 – 60 = -160J
+Khi lấy mốc thế năng đáy giếng
10


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

A31 = Wt3 – Wt1 = 0 – 160 = -160J
Bài 7: Một vật có khối lượng 3 kg được đặt ở vị trí trong trọng trường và có thế năng tại
đó Wt1 = 500J. Thả vật rơi tự do đến mặt đất có thế năng Wt1 = -900J.
a/ Hỏi vật đã rơi từ độ cao nào so với mặt đất.
b/ Xác định vị trí ứng với mức khơng của thế năng đã chọn.
c/ Tìm vận tốc của vật khi vật qua vị trí này.
Giải
- Chọn chiều dương có trục Oz hướng lên
Ta có:
z A
Wt1 – Wt2
Z1

= 500 – (- 900) = 1400J
o
= mgz1 + mgz2 = 1400J
Vậy z1 + z2 =

1400
= 47,6m
3.9,8

Z2

B

Vậy vật rơi từ độ cao 47,6m
b/ Tại vị trí ứng với mức không của thế năng z = 0
- Thế năng tại vị trí z1
Wt1 = mgz1 ⇒ z1 =

500
= 17m
3.9,8

Vậy vị trí ban đầu cao hơn mốc thế năng đã chọn là 17m
c/ Vận tốc tại vị trí z = 0
Ta có: v2 – v02 = 2gz1
⇒ v = 2 gz1 = 18,25m / s

CHỦ ĐỀ 4: PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TỐN ĐỊNH LUẬT BẢO TỒN CƠ
NĂNG
1

2

1. Động năng: Wđ = mv2
2. Thế năng: Wt = mgz
1

3.Cơ năng: W = Wđ +Wt = 2 mv2 + mgz
* Phương pháp giải bài tốn về định luật bảo tồn cơ năng
- Chọn gốc thế năng thích hợp sao cho tính thế năng dễ dàng ( thường chọn tại mặt đất
và tại chân mặt phẳng nghiêng).
1
2

1
2

- Tính cơ năng lúc đầu ( W1 = mv12 + mgh1 ), lúc sau ( W2 = mv2 2 + mgh2 )
- Áp dụng: W1 = W2
- Giải phương trình trên để tìm nghiệm của bài toán.
11


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

Chú ý: chỉ áp dụng định luật bảo toàn cơ năng khi hệ khơng có ma sát ( lực cản) nếu có
thêm các lực đó thì Ac = ∆ W = W2 – W1. ( công của lực cản bằng độ biến thiên cơ năng).
B.BÀI TẬP VẬN DỤNG
Bài 1: Một vật được ném thẳng đứng lên cao với vận tốc là 20m/s từ độ cao h so với mặt
đất. Khi chạm đất vận tốc của vật là 30m/s, bỏ qua sức cản không khí. Lấy g = 10m/s2. Hãy
tính:

a. Độ cao h.
b. Độ cao cực đại mà vật đạt được so với mặt đất.
c. Vận tốc của vật khi động năng bằng 3 lần thế năng.
Giải
a. Chọn gốc thế năng tại mặt đất ( tạiB).
+ Cơ năng tại O ( tại vị trí ném vật): W (O) =

1
mvo 2 + mgh.
2

A

Cơ năng tại B ( tại mặt đất).
W(B) =

z

1 2
mv
2

H
h

Theo định luật bảo toàn cơ năng.
W(O) = W(B).
⇔

B

v 2 − vo 2 900 − 400
1
1
=
= 25m
mvo 2 + mgh = mv 2 ⇒ h =
2g
20
2
2

b.Độ cao cực đại mà vật đạt được so với mặt đất.
Gọi A là độ cao cực đại mà vật đạt tới.
+ Cơ năng tại A
W( A) = mgH

Cơ năng tại B
W(B) =

1 2
mv
2

Theo định luật bảo toàn cơ năng
W(A) = W(B)
⇔

v 2 900
1 2 mgH

⇒ H=
=
= 45m .
mv =
2 g 20
2

c. Gọi C là điểm mà Wđ(C) = 3Wt (C)
- Cơ năng tại C:
2
3

W(C) = Wđ(C) + Wt (C) =Wđ(C) +Wđ(C)/3 = 4/3Wđ(C) = mvc 2
Theo định luật bảo toàn cơ năng
2
1
W(C) = W(B) ⇔ mvc 2 = mv2 ⇒ vC =
3

O

2

12

3
30
v=
3 = 15 3m / s
4

2


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

Bài 2: Từ độ cao 10 m, một vật được ném thẳng đứng lên cao với vận tốc 10m/s, lấy g =
10m/s2.
a/ Tìm độ cao cực đại mà vật đạt được so với mặt đất.
b/ Ở vị trí nào của vật thì Wđ = 3Wt.
c/ Xác định vận tốc của vật khi Wđ = Wt.
d/ Xác định vận tốc của vật trước khi chạm đất.
Giải
- Chọn gốc thế năng tạ mặt đất.
+ Cơ năng tại O
W (O) =

1
mvo 2 + mgh.
2

+ Cơ năng tại A
W( A) = mgH

Theo định luật bảo toàn cơ năng
W (O) = W(A)
vo 2 + 2 gh
= 15m
Suy ra: H =
2g

b/ Tìm h1 để ( Wđ1 = 3Wt3)
Gọi C là điểm có Wđ1 = 3Wt3
+ Cơ năng tại C
W(C) = 4Wt1 = 4mgh1
Theo định luật BT cơ năng
W(C) = W(A)
Suy ra: h1 =

A
z
H

H 15
=
= 3, 75m
4
4

O
h
B

c/ Tìm v2 để Wđ2 = Wt2
Gọi D là điểm có Wđ2 = Wt2
+ Cơ năng tại D
W(D) = 2Wđ2 = mv22
Theo định luật BT cơ năng
W(D) = W(A ⇒ ) v2 = g.H = 15.10 = 12,2m / s
d/ Cơ năng tại B : W(B) =

1 2
mv
2

Theo định luật BT cơ năng
W(B) = W(A) ⇒ v = 2g.H = 24,4m / s
Bài 3: Một hịn bi có khối lượng 20g được ném thẳng đứng lên cao với vận tốc 4m/s từ độ
cao 1,6m so với mặt đất.
a) Tính trong hệ quy chiếu mặt đất các giá trị động năng, thế năng và cơ năng của hòn bi
tại lúc ném vật
13


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

b) Tìm độ cao cực đại mà bi đạt được.
c) Tìm vị trí hịn bi có thế năng bằng động năng?
d) Nếu có lực cản 5N tác dụng thì độ cao cực đại mà vật lên được là bao nhiêu?
Giải
a) Chọn gốc thế năng tại mặt đất.
1
2
Wt = m.g .h = 0,31J
- Thế năng tại lúc ném :
W = Wd + Wt = 0, 47 J
- Cơ năng của hòn bi tại lúc ném vật:

- Động năng tại lúc ném vật: Wd = .m.v 2 = 0,16 J

b) Gọi điểm B là điểm mà hịn bi đạt được.

Áp dụng định luật bảo tồn cơ năng: W A = WB
c) 2Wt = W → h = 1,175m
d) Acan = W

'

− W ↔ − Fc ( h ' − h ) = mgh ' − W ⇒ h ' =

⇒ hmax = 2, 42m.

Fc h + W
= 1, 63m
Fc + mg

Bài 4: Từ mặt đất, một vật có khối lượng m = 200g được ném lên theo phương thẳng
đứng với vận tốc 30m/s. Bỏ qua sức cản của khơng khí và lấy g = 10ms-2.
1. Tìm cơ năng của vật.
2. Xác định độ cao cực đại mà vật đạt được.
3. Tại vị trí nào vật có động năng bằng thế năng? Xác định vận tốc của vật tại vị trí
đó.
4. Tại vị trí nào vật có động năng bằng ba lần thế năng? Xác định vận tốc của vật tại
vị trí đó.
Giải
Chọn gốc thế năng tại A là vị trí ném vật (ở mặt đất): WtA = 0
1. Tìm W = ?
Ta có W = WA = WđA =

1
1
mv 2 = .0,2.900 = 90 (J)

A
2
2

2. hmax =?
Gọi B là vị trí cao nhất mà vật đạt được: vB = 0
Cơ năng của vật tại B: WB = WtB = mghmax
Theo định luật bảo toàn cơ năng: WB = WA => mghmax=
=> hmax =

1
mv 2
A
2

v2
A
= 45m
2g

3. WđC = WtC => hC, vc =>
Gọi C là vị trí mà vật có động năng bằng thế năng: WđC = WtC
=> WC = WđC + WtC = 2WđC = 2WtC
Theo định luật bảo toàn cơ năng: WC = WB
+ 2WtC = mghmax <=> 2mghC = mghmax=> hC =
14

1
hmax= 22,5m
2

Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

+ 2WđC = mghmax<=>2.

1
2
mv C = mghmax=> vC =
2

4. WđD = 3WtD => hD = ? vD = ?

15

gh max = 15 2 ms-1


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

CHƯƠNG V: CHẤT KHÍ
CHỦ ĐỀ 1: ĐỊNH LUẬT BƠI - LƠ – MA –RI- ỐT
A. Phương pháp giải bài tốn định luật Bơi-lơ – Ma-ri-ot
- Liệt kê hai trạng thái 1( p1, V1) và trạng thái 2 ( p2, V2)
- Sử dụng định luật Bơi-lơ – Ma-ri-ot .
p1V1 = p2V2
Chú ý: khi tìm p thì V1, V2 cùng đơn vị và ngược lại.
* Một số đơn vị đo áp suất:
1N/m2 = 1Pa
1at = 9,81.104 Pa

1atm = 1,031.105 Pa
1mmHg = 133Pa = 1torr
B. BÀI TẬP VẬN DỤNG
Bài 1: Nén khí đẳng nhiệt từ thể tích 9(l) đến thể tích 6 (l) thì thấy áp suất tăng lên một
lượng ∆p = 40kPa . Hỏi áp suất ban đầu của khí là bao nhiêu?
Giải
- Gọi p1 là áp suất của khí ứng với V1 = 9 (l)
- Gọi p2 là áp suất ứng với p2 = p1 + ∆p
- Theo định luật luật Bôi-lơ – Ma-ri-ot .p1V1 = p2V2
⇔ 9 p1 = 6. ( p1 + ∆p )

⇒ p1 = 2.∆p = 2.40 = 80kPa

Bài 2: Xylanh của một ống bom hình trụ có diện tích 10cm2, chiều cao 30 cm, dùng để
nén khơng khí vào quả bóng có thể tích 2,5 (l). Hỏi phải bom bao nhiêu lần để áp suất của
quả bóng gấp 3 lần áp suất khí quyển, coi rằng quả bóng trước khi bom khơng có khơng
khí và nhiệt độ khơng khí khơng đổi khi bom.
Giải
- Mỗi lần bom thể tích khơng khí vào bóng là Vo = s.h = 0,3 (l)
- Gọi n là số lần bom thì thể tích V1 = n.Vo là thể tích cần đưa vào bóng ở áp suất p1 = po
Theo bài ra, ta có :
P2 = 3p1 và V2 = 2,5 (l)
Theo định luật Bôi-lơ – Ma-ri-ot

p .V

3 p .2,5

2 2
1

n.p1.Vo = p2.V2 ⇒ n = p .V = p .0,3 = 25
1 o
1
Vậy số lần cần bom là 25 lần.

16


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

Bài 3: Người ta điều chế khí hidro và chứa vào một bình lớn dưới áp suất 1atm ở nhiệt độ
20oC. Tính thể tích khí phải lấy từ bình lớn ra để nạp vào bình nhỏ có thể tích 20lít ở áp
suất 25atm. Coi quá trình này là đẳng nhiệt.
Giải
Trạng thái 1: V1 =?;
p1 = 1atm;
Trạng thái 2: V2 = 20l; p2 = 25atm.
Vì quá trình là đẳng nhiệt, nên ta áp dụng định luật Boyle – Mariotte cho hai trạng
thái khí (1) và (2):
p1V1 = p2V2 => 1.V1 = 25.20 => V1 = 500lít
Bài 4: Người ta biến đổi đẳng nhiệt 3g khí hidro ở điều kiện chuẩn (p o=1atm và To=
273oC) đến áp suất 2atm. Tìm thể tích của lượng khí đó sau khi biến đổi.
Giải
m

+Thể tích khí hidro ở điều kiện tiêu chuẩn: Vo = n.22,4 = µ .22,4 = 33,6 (lít)
Trạng thái đầu: po = 1atm; Vo = 33,6 lít;
Trạng thái sau: p = 2atm; V = ?
Vì đây là quá trình đẳng nhiệt, nên ta áp dụng định luật Boyle – Mariotte cho hai trạng thái
trên:

pV = poVo <=> 2.V = 1.33,6 => V= 16,8lít.
Bài 5: Mỗi lần bom đưa được Vo = 80 cm3 khơng khí vào ruột xe. Sau khi bom diện tích
tiếp xúc của nó với mặt đường là 30cm 2, thể tích ruột xe sau khi bom là 2000cm 3, áp suất
khí quyển là 1atm, trọng lượng xe là 600N. Tính số lần phải bom ( coi nhiệt độ khơng đổi
trong q trình bom).
Giải
- Gọi n là số lần bom để đưa khơng khí vào ruột xe.
Vậy thể tích khơng khí cần đưa vào ruột xe là V1 = nVo = 80n cm3
Và áp suất p1 = 1atm.
Ap suất p2 sau khi bom là
600
= 2.105 Pa = 2atm và thể tích V2 = 2000cm3.
0,003
Vì quá trình bom là đẳng nhiệt nên : p1V1 = p2 .V2 ⇔ 80n = 2000.2 ⇒ n = 50

p2 =

Vậy số lần cần bom là 50 lần.
CHỦ ĐỀ 2: ĐỊNH LUẬT SÁC – LƠ
A.Phương pháp giải bài toán định luật Sac - lơ
- Liệt kê hai trạng thái 1( p1, T1) và trạng thái 2 ( p2, T2)
- Sử dụng định luật Sac – lơ:
17


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

p1 p2
=
T1 T2

Chú ý: khi giải thì đổi toC ra T(K)
T(K) = toC + 273
- Định luật này áp dụng cho lượng khí có khối lượng và thể tích khơng đổi.
B. Bài tập vận dụng
Bài 1: Một bóng đèn dây tóc chứa khí trơ, khi đèn sáng nhiệt độ của bóng đèn là 400 oC, áp
suất trong bóng đèn bằng áp suất khí quyển 1atm. Tính áp suất khí trong bóng đèn khi đèn
chưa sang ở 22oC.
Giải
Trạng thái 1
Trạng thái 2
T1 = 295K
T2 = 673K
P1 = ?
P2 = 1atm
Theo ĐL Sác – lơ
p1 p2
=
⇒ p1 = 0,44atm
T1 T2

Bài 2: Đun nóng đẳng tích một khối khí lên 20 oC thì áp suất khí tăng thêm1/40 áp suất khí
ban đầu. tìm nhiệt độ ban đầu của khí.
Giải
- Gọi p1, T1 là áp suất và nhiệt độ của khí lúc đầu
- Gọi p2, T2 là áp suất và nhiệt độ khí lúc sau
Theo định luật Sác – lơ
p1 p2
p .T
=

⇒ T1 = 1 2
T1 T2
p2

Với p2 = p1 +

1
p
40 1

T2 = T1 + 20
⇒ T1 =

p1 . ( T1 + 20 )
41 p1
40

= 800 K ⇒ t1 = 527o C

Bài 3: Nếu nhiệt độ khí trơ trong bóng đèn tăng từ nhiệt độ t 1 = 15oC đến nhiệt độ t2 =
300oC thì áp suất khi trơ tăng lên bao nhiêu lần?
Giải
Trạng thái 1: T1= 288K; p1;
Trạng thái 2: T2 = 573; p2 = kp1.
Vì q trình là đẳng tích, nên ta áp dụng định luật Charles cho hai trạng thái khí (1)
và (2):
p1T2 = p2T1 => 573p1 = 288.kp1 => k =

573 191
=

≈ 1,99
288 96

Vậy áp suất sau khi biến đổi gấp 1,99 lần áp suất ban đầu.
18


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

CHỦ ĐỀ 3: ĐỊNH LUẬT GAY – LUY XẮC ( QUÁ TRÌNH ĐẲNG ÁP)
A.Phương pháp giải bài toán định Gay – luy xắc
- Liệt kê hai trạng thái 1( V1, T1) và trạng thái 2 ( V2, T2)
- Sử dụng định luật Gay – luy- xắc:
V1 V2
=
T1 T2

Chú ý: khi giải thì đổi toC ra T(K)
T(K) = toC + 273
- Định luật này áp dụng cho lượng khí có khối lượng và áp suất không đổi.
B. Bài tập vận dụng
Bài 1: Một khối khí đem giãn nở đẳng áp từ nhiệt độ t 1 = 32oC đến nhiệt độ t2 = 117oC, thể
tích khối khí tăng thêm 1,7lít. Tìm thế tích khối khí trước và sau khi giãn nở.
Giải
Trạng thái 1:
T1 = 305K; V1
Trạng thái 2:
T2 = 390K V2 = V1 + 1,7 (lít)
Vì đây là q trình đẳng áp, nên ta áp dụng định luật Gay lussac cho hai trạng thái
(1) và (2):

V1T2 = V2T1 => 390V1 = 305(V1 + 1,7) => V1 = 6,1lít
Vậy + thể tích lượng khí trước khi biến đổi là V1 = 6,1 lít;
+ thể tích lượng khí sau khi biến đổi là V2 = V1 + 1,7 = 7,8lít.
Bài 2: đun nóng đẳng áp một khối khí lên đến 47oC thì thể tích tăng thêm 1/10 thể tích ban
đầu. tìm nhiệt độ ban đầu?
Giải
Sử dụng định luật Gay – luy- xắc:
Tính T1 = 290,9K, tính được t1 = 17,9oC.
Bài 3: Đun nóng một lượng không khí trong điều kiện đẳng áp thì nhiệt độ tăng thêm
3K ,còn thể tích tăng thêm 1% so với thể tích ban đầu. Tính nhiệt độ ban đầu của khí?
Giải
- Gọi V1, T1 và V2, T2 là thể tích và nhiệt độ tuyệt đối của khí ở trạng thái 1 và trạng thái 2.
Vì quá trình là đẳng áp nên ta có
V1 V2
V2 T2
V2 − V1 T2 − T1
=
hay V = T ⇒ V = T
T1 T2
1
1
1
1
V2 − V1
= 0, 01
Theo bài ra, ta có:
V1

T2 = T1 +3
3

Vậy : 0,01 = T ⇒ T1 = 300K ⇒ t = 27oC
1
19


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

CHỦ ĐỀ 4: PHƯƠNG TRÌNH TRẠNG THÁI KHÍ LÝ TƯỞNG
A. Phương pháp giải bài tập về phương trình trạng thái khí lý tưởng.
- Liệt kê ra 2 trạng thái 1 ( p1,V1,T1) và 2 (p2,V2,T2).
- Áp dụng phương trình trạng thái:
p1V1 p2V2
=
T1
T2

* Chú ý: luôn đổi nhiệt độ toC ra T(K).
T (K) = 273 + to C
B. Bài tập vận dụng
Bài 1: Trong xilanh của một động cơ có chứa một lượng khí ở nhiệt độ 47 o C và áp suất
0,7 atm.
a. Sau khi bị nén thể tích của khí giảm đi 5 lần và áp suất tăng lên tới 8atm. Tính nhiệt độ
của khí ở cuối q trình nén?
b. Người ta tăng nhiệt độ của khí lên đến 273 oC và giữ pit-tơng cố định thì áp suất của khí
khi đó là bao nhiêu?
Giải
a. Tính nhiệt độ T2.
TT1
P1 = 0,7atm

V1
T1 = 320K

TT2
P2 = 8atm
V2 = V1/5
T2 = ?

Áp dụng PTTT khí lý tưởng,
Ta có:
p1V1 p2V2
8V .320
=
⇒ T2 = 1
= 731K
T1
T2
5.0, 7V1

b. Vì pít- tơng được giữ khơng đổi nên đó là q trình đẳng tích:
Theo định luật Sác – lơ, ta có:
p1 P3
p .T 546.0,7
= ⇒ p3 = 1 3 =
= 1,19atm
T1 T3
T1
320

Bài 2: Tính khối lượng riêng của không khí ở 100 oC , áp suất 2.105 Pa. Biết khối lượng

riêng của không khí ở 0oC, áp suất 1.105 Pa là 1,29 Kg/m3?
Giải
- Ở điều kiện chuẩn, nhiệt độ To = 273 K và áp suất po = 1,01. 105 Pa
1kg không khí có thể tích là
20


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

m

1

Vo = ρ = 1, 29 = 0,78 m3
0
Ở điều kiện T2 = 373 K, áp suất p2 = 2. 105 Pa, 1kg không khí có thể tích là V2,
Áp dụng phương trình trạng thái,
p .V

p .V

0 0
2 2
Ta có: T = T
0
2

⇒ V2 =

p0 .V0 .T2

= 0,54 m3
T0 . p2

1
Vậy khối lượng riêng không khí ở điều kiện này là ρ 2 = 0,54 = 1,85 kg/m3
Bài 3: nếu thể tích của một lượng khí giảm đi 1/10, áp suất tăng 1/5 và nhiệt độ tăng thêm
160C so với ban đầu. Tính nhiệt độ ban dầu của khí.
Giải
TT1: p1, V1, T1
TT2: p2 = 1,2p1, V2 = 0,9V1, T2 = T1 +16
p1V1

p2 .V2

Từ phương trình trạng thái khí lý tưởng: T = T ⇒ T1 = 200 K
1
2
Bài 4: pít tơng của một máy nén, sau mỗi lần nén đưa được 4 lít khí ở nhiệt độ 270 C và áp
suất 1 atm vào bình chưa khí ở thể tích 2m 3. tính áp suất của khí trong bình khi phít tơng
đã thực hiện 1000 lần nén. Biết nhiệt độ trong bình là 420 C .
Giải
TT1
TT2
p1 = 10atm
p2 =?
V1 = nV = 1000.4 = 4000l
V2 = 2m3 = 2000l
T1 = 300K
T2 = 315K
Áp dụng phương trình trạng thái:

p1V1 p2 .V2
=
⇒ p2 = 2,1atm
T1
T2

Bài 5: trong xilanh của một động cơ đốt trong có 2dm3 hỗn hợp khí dưới áp suất 1 atm và
nhiệt độ 470C. Pít tơng nén xuống làm cho thể tích của hỗn hợp khí chỉ cịn 0,2 dm3 và áp
suất tăng lên tới 15 atm. Tính hỗn hợp khí nén.
Giải
TT1TT2
p1 = 1atm
p2 =15atm
3
V1 = 2dm
V2 = 0,2 dm3
T1 = 320K
T2 ?
Áp dụng phương trình trạng thái:
p1V1 p2 .V2
=
⇒ T2 = 480 K ⇒ t2 = 207 o C
T1
T2
21


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

CHƯƠNG VI: CƠ SỞ NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC

CHỦ ĐỀ 1: NỘI NĂNG VÀ SỰ BIẾN THIÊN NỘI NĂNG
A. Phương pháp giải bài toán về sự truyền nhiệt giữa các vật
+ Xác định nhiệt lượng toả ra và thu vào của các vật trong q trình truyền nhiệt
thơng qua biểu thức:
Q = mc∆t
+Viết phương trình cân bằng nhiệt: Qtoả = Qthu
+ Xác định các đại lượng theo yêu cầu của bài toán.
Lưu ý: + Nếu ta sử dụng biểu thức ∆t = ts – tt thì Qtoả = - Qthu
+ Nếu ta chỉ xét về độ lớn của nhiệt lượng toả ra hay thu vào thì Qtoả = Qthu, trong
trường hợp này, đối với vật thu nhiệt thì ∆t = ts - tt cịn đối với vật toả nhiệt thì ∆t = tt – ts
B. Bài tập vận dụng
Bài 1: Một bình nhơm có khối lượng 0,5kg chứa 0,118kg nước ở nhiệt độ 20 oC. Người ta
thả vào bình một miếng sắt có khối lượng 0,2kg đã được đun nóng tới nhiệt độ 75 oC. Xác
định nhiệt độ của nước khi bắt đầu có sự cân bằng nhiệt.Cho biết nhiệt dung riêng của
nhôm là 920J/kgK; nhiệt dung riêng của nước là 4180J/kgK; và nhiệt dung riêng của sắt là
460J/kgK. Bỏ qua sự truyền nhiệt ra môi trường xung quanh.
Giải
Gọi t là nhiệt độ lúc cân bằng nhiệt.
Nhiệt lượng của sắt toả ra khi cân bằng:
Q1 = mscs(75 – t) = 92(75 – t) (J)
Nhiệt lượng của nhôm và nước thu vào khi cân bằng nhiệt:
Q2 = mnhcnh(t – 20) = 460(t – 20) (J)
Q3 = mncn(t – 20) = 493,24(t – 20) (J)
Áp dụng phương trình cân bằng nhiệt: Qtoả = Qthu
92(75 – t) = 460(t – 20) + 493,24(t – 20)
<=> 92(75 – t) = 953,24(t – 20)
Giải ra ta được t ≈ 24,8oC
Bài 2: Một nhiệt lượng kế bằng đồng thau có khối lượng 128g chứa 210g nước ở nhiệt độ
8,4oC. Người ta thả một miếng kim loại có khối lượng 192g đã đun nóng tới nhiệt độ
100oC vào nhiệt lượng kế. Xác định nhiệt dung riêng của miếng kim loại, biết nhiệt độ khi

có sự cân bằng nhiệt là 21,5oC.Bỏ qua sự truyền nhiệt ra môi trường xung quanh và biết
nhiệt dung riêng của đồng thau là 128J/kgK và của nước là 4180J/kgK.
Giải
Nhiệt lượng toả ra của miếng kim loại khi cân bằng nhiệt là:
Q1 = mkck(100 – 21,5) = 15,072ck (J)
Nhiệt lượng thu vào của đồng thau và nước khi cân bằng nhiệt là:
Q2 = mđcđ(21,5 – 8,4) = 214,6304 (J)
Q3 = mncn(21,5 – 8,4) =11499,18 (J)
22


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

Áp dụng phương trình cân bằng nhiệt: Qtoả = Qthu
15,072ck = 214,6304 + 11499,18
Giải ra ta được ck = 777,2J/kgK.
Bài 3: Thả một quả cầu bằng nhơm khối lượng 0,105kg được đun nóng tới 142 0C vào một
cốc đựng nước ở 200C, biết nhiệt độ khi có sự cân bằng nhiệt là 42 0C. Tính khối lượng của
nước trong cốc, biết nhiệt dung riêng của nước là 880J/kg.K và của nước là 4200J/kg.K.
Giải
- Nhiệt lượng do miếng nhôm tỏa ra
Q1 = m1c1(142– 42)
- Nhiệt lượng do nước thu vào:
Q2 = m2c2(42 - 20)
- Theo PT cân bằng nhiệt:
Q1 = Q2
⇔ m1c1(142– 42)=m2c2(42 - 20)
⇒ m2 =

m1c1 .100

22.4200

= 0,1kg

Bài 4: Một cốc nhôm có khối lượng 120g chứa 400g nước ở nhiệt độ 24 oC. Người ta thả
vào cốc nước một thìa đồng khối lượng 80g ở nhiệt độ 100 oC. Xác định nhiệt độ của nước
trong cốc khi có sự cân bằng nhiệt. Biết nhiệt dung riêng của nhôm là 880 J/Kg.K, của
đồng là 380 J/Kg.K và của nước là 4,19.103. J/Kg.K.
Giải
- Gọi t là nhiệt độ khi có sự cân bằng nhiệt.
- Nhiệt lượng do thìa đồng tỏa ra là
Q1 = m1 c1 (t1 – t)
- Nhiệt lượng do cốc nhôm thu vào là Q2 = m2 c2 (t – t2)
- Nhiệt lượng do nước thu vào là
Q3 = m3 c3 (t – t2)
Theo phương trình cân bằng nhiệt, ta có:
Q1 = Q2 + Q3
⇔ m1 c1 (t1 – t) = m2 c2 (t – t2) + m3 c3 (t – t2) ⇒ t =

m1.c1.t1 + m2 .c2 .t2 + m3 .c3 .t2
m1.c1 + m2 .c2 + m3 .c3

Thay số, ta được

t=

0, 08.380.100 + 0,12.880.24 + 0, 4.4190.24
= 25, 27 oC.
0, 08.380 + 0,12.880 + 0, 4.4190

Bài 5: Một nhiệt lượng kế bằng đồng khối lượng m 1 = 100g có chứa m2 = 375g nước ở
nhiệt độ 25oC. Cho vào nhiệt lượng kế một vật bằng kim loại khối lượng m 3 =400g ở 90oC.
Biết nhiệt độ khi có sự cân bằng nhiệt là 30 oC. Tìm nhiệt dung riêng của miếng kim loại.
Cho biết nhiệt dung riêng của đồng là 380 J/Kg.K, của nước là 4200J/Kg.K.
Giải
Nhiệt lượng mà nhiệt lượng kế và nước thu vào để tăng nhiệt độ từ 25oC lên 30oC là
Q12 = (m1.c1 + m1.c2).(t- t1).
23


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

Nhiệt lượng do miếng kim loại tỏa ra là:
Q3 = m3.c3.(t2 –t)
Theo phương trình cân bằng nhiệt, ta có:
Q12 = Q3
⇔ (m1.c1 + m1.c2).(t- t1) = m3.c3.(t2 –t)

⇒ c3 =

(m1.c1 + m2 .c2 ). ( t − t1 )
m 3 ( t2 − t )

=

(0,1.380 + 0,375.4200).(30 − 25)
= 336
0, 4 ( 90 − 30 )

Vậy c3 = 336 J/Kg.K

Bài 6: Thả một quả cầu bằng nhôm khối lượng 0,105 Kg được nung nóng tới 142oC vào
một cốc nước ở 20oC. Biết nhiệt độ khi có sự cân bằng nhiệt là 42oC. Tính khối lượng
nước trong cốc. Biết nhiệt dung riêng của nhôm là 880 J/Kg.K và của nước là 4200
J/Kg.K.
Giải
Gọi t là nhiệt độ khi có sự cân bằng nhiệt
Nhiệt lượng do quả cầu nhôm tỏa ra là: Q1 = m1.c1.(t2 – t)
Nhiệt lượng do nước thu vào là Q2 = m2.c2.(t – t1)
Theo phương trình cân bằng nhiệt, ta có:
Q1 = Q2
⇔ m1.c1.(t2 – t) = m2.c2.(t – t1)
⇒ m2 =

m1.c1 ( t2 − t )
c2 ( t − t1 )

=

0,105.880.(142 − 42)
= 0,1 Kg.
4200.(42 − 20)

CHỦ ĐỀ 2: CÁC NGUYÊN LÝ CỦA NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC
A. Các dạng bài tập và phương pháp giải
Dạng 1: Tính tốn các đại lượng liên quan đến công, nhiệt và độ biến thiên nội năng
Áp dụng nguyên lý I: ∆U = A + Q
Trong đó: U : biến thiên nội năng (J)
A : công (J)
ã Qui ớc:
+ U > 0 nội năng tăng, U < 0 nội năng giảm.

+ A > 0 vật nhận c«ng , A < 0 vËt thùc hiƯn c«ng.
+ Q > 0 vËt nhËn nhiƯt lỵng, Q < 0 vËt trun nhiƯt lỵng.
Chú ý:
a.Q trình đẳng tích:
∆V = 0 ⇒ A = 0 nên ∆U = Q
b. Quá trình đẳng nhiệt
T = 0 ⇒ ∆U = 0 nên Q = -A
c. Q trình đẳng áp
- Cơng giãn nở trong q trình đẳng áp: A = p( V2 − V1 ) = p.∆V
24


Phương pháp giải bài tập Vật lý 10

p = h» ng sè : ¸p st cđa khèi khÝ.

V1 , V2 : là thể tích lúc đầu và lúc sau của khÝ.
pV

1
- Có thể tính cơng bằng cơng thức: A = T (T2 − T1 ) ( nếu bài tốn khơng cho V2)
1

Đơn vị thể tích V (m3), đơn vị của ¸p st p (N/m2) hc (Pa). 1Pa = 1

N
m2

Dạng 2: Bài tốn về hiệu suất động cơ nhiệt
- HiƯu st thùc tÕ:

H=

Q1 − Q2
Q1

=

A
Q1

(%)

- HiÖu suÊt lý tëng:
T2
T1 − T2
Hmax = T = 1 vµ H ≤ Hmax
T1
1
- NÕu cho H thì suy ra A nếu biết Q1 ,ngợc lại cho A suy ra Q1 vµ Q2
B. Bài tập vận dụng
Bài 1: một bình kín chứa 2g khí lý tưởng ở 200C được đun nóng đẳng tích để áp suất khí
tăng lên 2 lần.
a. Tính nhiệt độ của khí sau khi đun.
b. Tính độ biến thiên nội năng của khối khí, cho biết nhiệt dung riêng đẳng tích khí là
12,3.103 J/kg.K
Giải
p1

p2

a. Trong q trình đẳng tích thì: T = T , nếu áp suất tăng 2 lần thì áp nhiệt độ tăng 2 lần,
1
2
vậy:
T2 = 2T1 = 2.(20 + 273) = 586K, suy ra t2 = 3130C
b. Theo nguyên lý I thì: ∆U = A + Q
do đây là quá trình đẳng tích nên A = 0, Vậy ∆U = Q = mc (t2 – t1) = 7208J
Bài 2: Mét lợng khí ở áp suất 2.104 N/m2 có thể tích 6 lít. Đợc đun nóng đẳng áp khí nở ra
và có thể tích 8 lít. Tính:
a.Công do khí thực hiện
b.Độ biến thiên nội năng của khí. Biết khi đun nóng khí nhận đợc hiệt lợng 100 J
Giải
a. Tính công do khí thực hiện đợc:
A = p( V2 V1 ) = p.∆V

p = 2.104 N / m 2 vµ ∆V = V2 − V1 = 2lÝt = 2.10−3 m 3
Víi
Suy ra: A = 2.104.2.10−3 = 40 J
V× khÝ nhËn nhiƯt lợng ( Q > 0 ) và thực hiện công nên: A = 40 J
b. Độ biến thiên nội năng:
áp dụng nguyên lý I NĐLH U = Q + A
25