NGU VAN 8, HOI THOAI

CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ
GIỜ MÔN NGỮ VĂN LỚP 8A
Giáo viên: Đinh Thị Hinh
Trường THCS DTNT Sơn Tây


Câu hỏi:
- Hành động nói là gì ? Nêu một
số kiểu hành động nói thường gặp?
- Hành động nói là hành động được
thực hiện bằng lời nói
nhằm mục đích nhất định.
*Các kiểu hành động nói
+ Hỏi +Trình bày
+ Hứa hẹn + Bộc lộ cảm xúc
+ Điều khiển
KIỂM TRA BÀI CŨ


- Làm bài tập 2a sgk tr.63
•
Gợi ý:
•
- Bác trai đã khá rồi chứ?
•
- Cảm ơn cụ nhà cháu đã tỉnh táo như
thường.
•
- Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như
vẫn còn mệt mỏi lắm

•
- Này, bảo bác ấy hoàn hồn
•
- Vâng giờ còn gì
•
- Thế thì phải rồi đấy
( hỏi)

( báo tin)

( dự đoán)

( báo tin)
( trình bày)

( cảnh báo)

Tiết 107
Tiếng Việt HỘI THOẠI

I. VAI XÃ HỘI TRONG HỘI HOẠI:
1. Đọc đoạn trích và trả lời câu:
Tiết 107
Tiếng Việt HỘI THOẠI

* Đoạn trích:
•
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
•
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?

•
[…] Nhận ra những ý nghóa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kòch của cô tôi kia, tôi cúi đầu
không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và
ruồng rẫy mẹ t«i, một người đàn bà đã bò cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu
thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bò những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [ ]
•
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
•
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
•
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
•
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
•
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng
… … thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
•
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
•
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
•
- Sao cô biết mợ con có con?
•
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một
….hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […]
•
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một
vật .như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới
thôi.
•

Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghò:
•
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù
sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
•
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
•
-Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải
có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

Câu 1: Quan hệ giữa các nhân vật
tham gia hội thoại trong đoạn trích trên là gì?
Ai ở vai trên, ai là vai dưới?
Quan hệ gia tộc
Người cô của Hồng: vai trên
Chú bé Hồng : vai dưới

Vai
trên
Vai
dưới

Câu 2: Cách xử sự của người cô có
gì đáng chê trách?
+ Với quan hệ gia tộc, người cô đã xử sự
không đúng với thái độ chân thành, thiện
chí của tình cảm ruột thịt.
+Với tư cách là người lớn tuổi, vai bề trên,
người cô đã không có thái độ đúng mực

của người lớn đối với trẻ em.

Thảo luận:
Câu 3: Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật
chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự bất
bình của mình để giữ thái độ lễ phép?
…tôi cúi đầu không đáp
…Tôi lại im lặng cúi đầu
xuống đất…cổ họng tôi
đã nghẹn ứ khóc không
ra tiếng…

? Giải thích vì sao Hồng phải làm như vậy?
Vì Hồng là người thuộc vai dưới, có bổn
phận tôn trọng người trên.
Vai xã
hội là
gì?
Vai xã hội là vị trí
của người tham gia
hội thoại đối với
người khác trong
cuộc thoại

Vai xã
hội được
xác định
bằng các
quan hệ
xã hội

nào?
Quan hệ trên -
dưới hay ngang
hàng (theo tuổi
tác, thứ bậc trong
gia đình và xã hội)
Quan hệ thân –
sơ (mức độ quen
biết)

Khi tham
gia hội
thoại,
mỗi
chúng ta
cần chú ý
điều gì?
Vì quan hệ xã hội
vốn đa dạng nên vai
xã hội của mỗi người
cũng đa dạng, nhiều
chiều.Khi ta tham gia
hội thoại, mỗi người
cần xác định vai của
mình để chọn cách
nói cho phù hợp.

2.Ghi nhí
* Vai xã hội là vò trí của người tham gia hội thoại đối với
người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác đònh

bằng các quan hệ xã hội:
+ Quan hệ trên – dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác,
thứ bậc trong gia đình và xã hội);
+ Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình)
* Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của
mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội
thoại, mỗi người cần xác đònh đúng vai của mình để chọn
cách nói cho phù hợp.

Một học sinh lớp 8
ở nhà (trong gia ỡnh)
ở tr ờng (ngoài xã hội)
Ông
bà
Cha
mẹ
Anh
chị
Em Thầy
cô
Anh chị
khối 9
Bạn cùng
khối
Các em
khối 6,7
Cháu Con Em Anh-chị Học trò Em Bạn bè
Anh-chị
* Các mối quan hệ của vai x hội.ã
Vai d1ới

Vai trên Vai d1ới
Vai ngang hàng
Vai trên
a dạng

THỰC HÀNH : Đóng vai mẹ - cô giáo và con
- học sinh, thực hiện 2 cuộc hội thoại ngắn
trong 2 hoàn cảnh sau:
a/ Ở nhà.
b/ Ở trường
(trong lớp học)

HỊCH
TƯỚNG
SĨ

Bài tập1: Hãy tìm
những chi tiết
trong bài “Hịch
tướng sĩ” thể hiện
thái độ vừa
nghiêm khắc vừa
khoan dung của
Trần Quốc Tuấn
đối với binh sĩ
dưới quyền?
II.Luyện tập:

Các chi tiết thể hiện
sự nghiêm khắc:

Nay các ngươi
nhìn chủ nhục
mà không biết
lo, thấy nước
nhục mà không
biết thẹn…

Nếu các ngươi biết
chuyên tập sách này
,theo lời dạy bảo
của ta, thì mới phải
đạo thần chủ…Ta
viết ra bài hịch này
để các ngươi biết
bụng ta.
Các chi tiết biểu hiện
sự khoan dung

Bài tập 2: Đọc đoạn trích trong SGK và
thực hiện theo yêu cầu câu hỏi:
a/Dựa vào đoạn trích và những điều đã biết
về chuyện “Lão Hạc”, hãy xác định vai xã
hội của 2 nhân vật tham gia cuộc hội thoại
trên!

Xét về
điạ vị
xã hội
Xét về
tuổi tác

b/ Tìm những chi tiết trong lời hội thoại của nhân
vật, qua lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái độ
vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông
giáo đối với Lão Hạc?
Trong cử chỉ: Ông giáo nói với Lão Hạc những
lời lẽ ôn tồn, thân mật nắm lấy vai lão, mời lão hút
thuốc, uống nước, ăn khoai.
Trong lời lẽ:
- gọi “cụ” xưng hô gộp: “ ông - con mình”
thể hiện sự kính trọng người già
- xưng là “tôi”  thể hiện quan hệ bình đẳng.

c/ Những chi tiết nào trong lời thoại của Lão Hạc
và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quí
trọng vừa thân tình của Lão Hạc đối với ông
giáo?
Lão Hạc gọi người đối
thoại với mình là “ông
giáo” ,dùng từ “dạy”
thay cho từ nói, thể hiện
sự tôn trọng; xưng hô
gộp 2 người là “chúng
mình”; các câu nói cũng
xuề xoà:“nói đùa thế”.
Thể
hiện sự
thân
tình.

? Những chi tiết nào
thể hiện tâm trạng
không vui và sự giữ ý
của Lão Hạc?
- “Cười
gượng”,
“cười đưa
đà”.
- Khéo léo từ
chối việc ở
lại ăn khoai,
uống nước
với ông
giáo.
Lão Hạc có nỗi
buồn, ý thức được
rằng có 1 khoảng
cách giữa mình đối
với người đối thoại.
Phù hợp với tâm
trạng lúc ấy và tính
khí khái của Lão
Hạc


Híng dÉn häc sinh häc bµi

1/Cần nắm vững vai xã hội trong từng tình huống cụ thể
để có cách hội thoại phù hợp.
2/ Ca dao:

“Lời nói chẳng mất tiền mua .
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”.
3/ Cần có ý thức vận dụng vào thực tiễn cuộc sống thường
ngày để quan hệ giữa mình với mọi người tốt đẹp.
4/ Chuẩn bị tiếp các kiến thức và bài tập cho tiết sau: Chú ý
tập hội thoại theo BT ở SGK.