giáo trình modun nhân đàn ong

BӜ NÔNG NGHIӊP VÀ PHÁT TRIӆN NÔNG THÔN







GIÁO TRÌNH MÔ ĈUN
NHÂN ĈÀN ONG
MÃ SӔ: 04
NGHӄ: NUÔI ONG MҰT
Trình ÿӝ: Sѫ cҩp nghӅ





Hà nӝi: 2012


1
TUYÊN BӔ BҦN QUYӄN:
Tài liӋu này thuӝc loҥi sách giáo trình nên các nguӗn thông tin có thӇ ÿѭӧc
phép dùng nguyên bҧn hoһc trích dùng cho các mөc ÿích vӅ ÿào tҥo và tham
khҧo.
Mӑi mөc ÿích khác mang tính lӋch lҥc hoһc sӱ dөng vӟi mөc ÿích kinh
doanh thiӃu lành mҥnh sӁ bӏ nghiêm cҩm.
MÃ TÀI LIӊU: MĈ 04

2
LӠI GIӞI THIӊU
Phát triӇn chѭѫng trình dҥy nghӅ trình ÿӝ sѫ cҩp nhҵm ÿáp ӭng nhu cҫu
ÿào tҥo nghӅ nông nghiӋp cho lao ÿӝng nông thôn giai ÿoҥn 2010 – 2020 cӫa
Bӝ Nông nghiӋp và Phát triӇn nông thôn, là nhu cҫu cҩp thiӃt cӫa các cѫ sӣ ÿào

tҥo nghӅ. Ĉӕi tѭӧng ngѭӡi hӑc là lao ÿӝng nông thôn, ÿa dҥng vӅ tuәi tác, trình
ÿӝ văn hoá và kinh nghiӋm sҧn xuҩt. Vì vұy,
chѭѫng trình dҥy nghӅ cҫn kӃt
hӧp mӝt cách khoa hӑc giӳa viӋc cung cҩp nhӳng kiӃn thӭc lý thuyӃt vӟi kӻ
năng, thái ÿӝ nghӅ nghiӋp. Trong ÿó, chú trӑng phѭѫng pháp ÿào tҥo nhҵm xây
dӵng năng lӵc và các kӻ năng thӵc hiӋn công viӋc cӫa nghӅ theo phѭѫng châm
ÿào tҥo dӵa trên năng lӵc thӵc hiӋn.
Sau khi tiӃn hành hӝi thҧo DACUM dѭӟi sӵ hѭӟng dүn cӫa các tѭ vҩn
trong và ngoài nѭӟc cùng vӟi sӵ tham gia cӫa các chӫ trang trҥi, công
ty và các
nhà nuôi ong, chúng tôi ÿã xây dӵng sѫ ÿӗ DACUM, thӵc hiӋn bѭӟc phân tích
nghӅ và soҥn thҧo chѭѫng trình ÿào tҥo nghӅ nuôi ong mұt cҩp ÿӝ công nhân
lành nghӅ. Chѭѫng trình ÿѭӧc kӃt cҩu thành 6 mô ÿun và sҳp xӃp theo trұt tӵ lô
gíc nhҵm cung cҩp nhӳng kiӃn thӭc và kӻ năng tӯ cѫ bҧn ÿӃn chuyên sâu vӅ
nuôi ong mұt.
Chѭѫng trình ÿào tҥo nghӅ “Nuôi ong m̵t” c
ùng vӟi bӝ giáo trình ÿѭӧc
biên soҥn ÿã tích hӧp nhӳng kiӃn thӭc, kӻ năng cҫn có cӫa nghӅ, ÿã cұp nhұt
nhӳng tiӃn bӝ cӫa khoa hӑc kӻ thuұt và thӵc tӃ nuôi ong mұt tҥi các ÿӏa phѭѫng
trong cҧ nѭӟc, do ÿó có thӇ coi là cҭm nang cho ngѭӡi ÿã, ÿang
và sӁ nuôi ong
mұt.
Bӝ giáo trình gӗm 6 quyӇn:
1) Giáo trình mô ÿun Tìm hiӇu ÿһc ÿiӇm sinh hӑc cӫa ong mұt
2) Giáo trình mô ÿun Chuҭn bӏ giӕng, dөng cө nuôi ong
3) Giáo trình mô ÿun Kӻ thuұt nuôi ong trong thùng hiӋn ÿҥi
4) Giáo trình mô ÿun Nhân ÿàn ong
5) Giáo trình mô ÿun Phòng trӯ dӏch hҥi ong
6) Giáo trình mô ÿun Thu hoҥch, sѫ chӃ, bҧo quҧn và tiêu thө sҧn phҭm
ĈӇ hoàn thiӋn bӝ giáo trình này chúng tôi ÿã nhұn ÿѭӧc sӵ chӍ ÿҥo,

hѭӟng
dүn cӫa Vө Tә chӭc cán bӝ – Bӝ Nông nghiӋp và PTNT; Tәng cөc dҥy nghӅ -
Bӝ Lao ÿӝng - Thѭѫng binh và Xã hӝi. Sӵ hӧp tác, giúp ÿӥ cӫa trung tâm
nghiên cӭu và phát triӇn ong . Ĉӗng thӡi chúng tôi cNJng nhұn ÿѭӧc các ý kiӃn
ÿóng góp cӫa các nhà khoa hӑc, cán bӝ kӻ thuұt cӫa các ViӋn, Trѭӡng, cѫ sӣ
nuôi ong, Ban Giám HiӋu và các thҫy cô giáo Trѭӡng Cao ÿҷng Nông nghiӋp
và phát triӇn nông thôn Bҳc Bӝ. Chúng tôi xin ÿѭӧc gӱi lӡi cҧm ѫn ÿӃn Vө Tә
chӭc cán bӝ – Bӝ Nông nghiӋp và PTNT, Tәng cөc dҥy nghӅ, Ban lãnh ÿҥo các
ViӋn, Trѭӡn
g, các cѫ sӣ sҧn xuҩt, các nhà khoa hӑc, các cán bӝ kӻ thuұt, các
thҫy cô giáo ÿã tham gia ÿóng góp nhiӅu ý kiӃn quý báu, tҥo ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi
ÿӇ hoàn thành bӝ giáo trình này.

3
Giáo trình “Nhân ÿàn ong” giӟi thiӋu cho hӑc viên: BiӃt ÿѭӧc Các kӻ thuұt tҥo
chúa, giӟi thiӋu chúa vào ÿàn ong ÿӇ tҥo ra mӝt ÿàn ong mӟi có chҩt lѭӧng tӕt, ÿông
quân, không bӏ sâu bӋnh
Trong quá trình biên soҥn chҳc chҳn không tránh khӓi nhӳng sai sót,
chúng tôi mong nhұn ÿѭӧc nhiӅu ý kiӃn ÿóng góp cӫa các nhà khoa hӑc, các
cán bӝ kӻ thuұt, các ÿӗng nghiӋp ÿӇ giáo trình hoàn thiӋn hѫn.
Xin chân thành cҧm ѫn!
Tham gia biên soҥn
1.
Phҥm Thanh Hҧi: Chӫ biên
2. Ĉào Hѭѫng Lan
3. Bùi Thӏ ĈiӇm
4. Phùng Hӳu Chính
5. Trҫn Ngӑc Trѭӡng
6. NguyӉn Linh
7. Phùng Trung HiӃu

4
MӨC LӨC

BÀI 1: KӺ THUҰT TҤO CHÚA VÀ GIӞI THIӊU CHÚA VÀO ĈÀN
1. Kӻ thuұt tҥo chúa 1

1.1. Mөc ÿích 1
1.2. Các yӃu tӕ ҧnh hѭӣng ÿӃn chҩt lѭӧng chúa 1
1.3. Các phѭѫng pháp tҥo chúa 1
2. Giӟi thiӋu chúa vào ÿàn 14
2.1. Giӟi thiӋu mNJ chúa 14
2.2. Giӟi thiӋu chúa tѫ 15
2.3. Giӟi thiӋu chúa 16
BÀI 2: PHѬѪNG PHÁP CHIA ĈÀN VÀ NHҰP ĈÀN ONG 18
1. Chia ÿàn ong 18
1.1. Mөc ÿích 18
1.2. Các phѭѫng pháp chia ÿàn. 18
2. Nhұp ong 21

2.1.Khi nào cҫn nhұp ong 21
2.2. Nguyên tҳc 21
2.3. Phѭѫng pháp nhұp. 22
TÀI LIӊU THAM KHҦO 27




1

MÔ ĈUN: NHÂN ĈÀN ONG
Mã mô ÿun: MĈ 04
Giӟi thiӋu mô ÿun:
- Mô ÿun Nhân ÿàn ong cung cҩp cho hӑc sinh: Các kӻ thuұt tҥo chúa, giӟi
thiӋu chúa vào ÿàn ong ÿӇ tҥo ra mӝt ÿàn ong mӟi có chҩt lѭӧng tӕt, ÿông quân,
không bӏ sâu bӋnh
BÀI 1: KӺ THUҰT TҤO CHÚA VÀ GIӞI THIӊU CHÚA VÀO ĈÀN
Mã bài: MĈ3 – 01
Mͭc tiêu:
- Tҥo ÿѭӧc chúa theo các phѭѫng pháp khác nhau;
- Giӟi thiӋu ÿѭӧc chúa, mNJ chúa vào trong ÿàn ong không làm chӃt ch
úa
và ҧnh hѭӣng ÿӃn mNJ chúa.
A. Nӝi dung
1. Kӻ thuұt tҥo chúa
1.1. Mөc ÿích
- Tҥo chúa là ÿӇ thay thӃ chúa già, chúa trҿ nhѭng ÿҿ kém, bӏ dӏ tұt và ÿӇ
có chúa chia thêm các ÿàn mӟi
1.2. Các yӃu tӕ ҧnh hѭӣng ÿӃn chҩt lѭӧng chúa
- Mùa vө tҥo chúa: Trong tӵ nhiên ong thѭӡng chia ÿàn vào vө xuân

tháng 3 – 4 và tháng 10 – 11 là lúc thӡi tiӃt ҩm áp, nguӗn hoa phong phú, ÿàn
ong phát triӇn ӣ ÿӍnh cao.
- Nguӗn mұt, phҩn phong phú chúa tҥo ra sӁ có chҩt lѭӧng tӕt. Ng
uӗn
mұt, phҩn kém chҩt lѭӧng chúa kém, nhѭng nӃu nguӗn mұt quá phong phú thì
chҩt lѭӧng chúa cNJng không tӕt vì ong mҧi lҩy mұt mà sao lãng viӋc nuôi chúa.
- Ĉàn ong nuôi chúa phҧi ÿông quân, có nhiӅu ong non ӣ tuәi tiӃt sӳa sӁ
nuôi chúa tӕt.
- Ҩu trùng tҥo chúa phҧi ÿѭӧc lҩy tӯ các ÿàn mҽ có chҩt lѭӧng làm giӕng
tӕt.
- Tuәi ҩu trùng tҥo chúa phҧi dѭӟi 1 ngày tuәi. Các
nhà khoa hӑc ÿã thҩy
ҩu trùng ong thӧ dѭӟi 1 ngày tuәi sӁ cho chúa có chҩt lѭӧng tӕt nhѭ là chúa tҥo
tӯ trӭng. Ҩu trùng càng lӟn tuәi chҩt lѭӧng chúa ÿѭӧc tҥo ra sӁ càng kém.
- Ong chúa tѫ phҧi ÿѭӧc giao phӕi vӟi các ong ÿӵc ÿѭӧc tҥo ra tӯ các
ÿàn tӕt ÿӫ tiêu chuҭn làm giӕng thì thӃ hӋ sau ong thӧ mӟi tӕt.
1.3. Các phѭѫng pháp tҥo chúa
1.3.
1, S͵ dͭng các mNJ chúa chia ÿàn t͹ nhiên

2
- Vào mùa chia ÿàn tháng 3 – 4, nhiӅu ÿàn ong có mNJ chúa chia ÿàn. Có
thӇ lҩy mNJ chúa tӯ các ÿàn ong mҥnh, ÿông quân, có năng suҩt mұt cao, không
bӏ bӋnh, hiӅn lành ÿӇ dùng.
- Cách cҳt mNJ chúa:
+ Khi mNJ chúa già ( phҫn ÿҫu mNJ chúa có màu nâu ), dùng dao nhӓ sҳc
cҳt trên gӕc mNJ chúa 1,5 – 2 cm. Nhҽ nhàng gҳn vào phҫn mұt ÿã ÿѭӧc ҩn lõm
tӯ trѭӟc ӣ tә cҫn thay chúa.
Hình: 1.1. MNJ chúa sҳp nӣ

Hình: 1.2. Cҳt mNJ chúa
+ MNJ chúa chia ÿàn thѭӡng có
chҩt lѭӧng tӕt nhѭng không ÿѭӧc chӫ
ÿӝng vӅ thӡi gian và sӕ lѭӧng, lúc cҫn
lҥi không có, lúc không cҫn lҥi có
nhiӅu.

Hình: 1.3. MNJ chúa
+ Các mNJ chúa tҥo tӯ các ÿàn nhӓ, bӏ bӋnh có chҩt lѭӧng không tӕt
không nên dùng.
- Kích thích ÿàn ong chia ÿàn sӟm ÿӇ lҩy mNJ chúa.
+ Chӑn các ÿàn ong ÿông quân, mұt nhiӅu cho ong ăn thêm ÿәi cҫu trӭng
hoһc trùng nhӓ lҩy cҫu nhӝng già tӯ ÿàn khác ÿӇ ÿàn ong ÿông quân chҩt chӝi,
ong sӁ xây mNJ chúa chia ÿàn sӟm hѫn các ÿàn khác. Tuy nhiên dù kích thích

3
nhѭ vұy ngѭӡi nuôi ong vүn chѭa chӫ ÿӝng ÿѭӧc thӡi gian và sӕ lѭӧng mNJ
chúa.
1.3.2. T̩o chúa theo ph˱˯ng pháp c̭p t̩o
- Là phѭѫng pháp tҥo chúa ÿѫn giҧn, thích hӧp vӟi nuôi ong quy mô nhӓ
dѭӟi 10 ÿàn, ai cNJng có thӇ tҥo chúa ÿѭӧc. NӃu tҥo chúa ÿúng cách chҩt lѭӧng
chúa cNJng không thua kém mNJ chúa chia ÿàn và mNJ chúa di trùng.
- Cách tҥo
+ Chӑn ÿàn có ong
mҥnh, năng suҩt mұt cao,
không bӏ bӋnh cho ăn thêm
ÿӇ ong nӟi tҫng, ong chúa ÿҿ
trӭng và
o ÿó.

Hình: 1.4. Ĉàn ong mҥnh
+ Khi thҩy ong chúa
ÿã ÿҿ trӭng vào các lӛ tә
mӟi,
Hình: 1.5. KiӇm tra cҫu ong

4
+ Tách chúa khӓi ÿàn ÿӇ ÿàn
ong cҧm thҩy mҩt chúa và
chӑn mӝt sӕ trӭng và ҩu
trùng ong thӧ tӯ 1 ÿӃn 3 ngày
tuәi ӣ các lӛ tә mӟi và ӣ các
vӏ trí khác nhau trên bánh tә
tiӃt nhiӅu sӳa nuôi thành ong
chúa.

Hình: 1.6. Ong chúa
+ Loҥi bӟt cҫu cNJ ÿӇ ong
bám dày lên các cҫu còn lҥi
nhҵm làm cho ÿàn ong chұt
trӝi giӕng nhѭ trҥng thái chia
ÿàn tӵ nhiên, do mұt ÿӝ ÿông
ÿàn ong nuôi dѭӥng ҩu trùng
chúa tӕt hѫn.


Hình: 1.7. Loҥi bӓ bӟt cҫu cNJ
+ Cho ăn nѭӟc ÿѭӡng (
tӹ lӋ 1: 1) 3 – 4 tӕi liӅn tӟi

khi mNJ chúa vít nҳp nӃu nhѭ
nguӗn hoa bên ngoài không
phong phú.
+ Sau khi tách chúa 2
ngày, kiӇm tra vһt bӓ tҩt cҧ
các mNJ chúa trên bӅ mһt
bánh tә và mӝt sӕ mNJ chúa ӣ
dѭӟi ÿã vít nҳp hoһc có ҩu
trùng tuәi lӟn.


Hình: 1.8. Loҥi bӓ mNJ chúa

5
+ Sau khi tách chúa ÿѭӧc 9 –
10 ngày cҳt các mNJ chúa ÿã
thâm ÿҫu ÿӇ sӱ dөng.


Hình: 1.9. MNJ chúa ÿҥt tiêu chuҭn
- Chú ý: nên tҥo chúa vào vө thuұn lӧi có nhiӅu phҩn và mұt, không tұn
dөng các ÿàn yӃu hoһc trung bình bӏ mҩt chúa làm chúa.
1.3.3. T̩o chúa di trùng
- Ĉӕi vӟi ngѭӡi nuôi ong chuyên nghiӋp hoһc nuôi quy mô lӟn thì viӋc
tҥo chúa di trùng là cҫn thiӃt. Tҥo chúa di trùng có ѭu ÿiӇm là chӫ ÿӝng ÿѭӧc
thӡi gian có chúa, sӕ lѭӧng mNJ chúa và ong chúa có chҩt lѭӧng tӕt.
- Trѭӟc hӃt, bӗi dѭӥng nhӳng ÿàn ÿã ÿѭӧc chӑn lӑc:
+ Ĉàn bӕ ( ÿàn bӗi dөc ong ÿӵc)
+ Ĉàn mҽ ( ÿàn lҩy ҩu trùng
ÿӇ nuôi dѭӥng thành ong chúa), có

năng suҩt mұt cao, ÿông quâ
n,
không bӏ bӋnh, ít chia ÿàn, không
bӕc bay, hiӅn lành


Hình: 1.10. Chӑn ÿàn ong mҥnh lҩy ҩu trùng

6
+ Ĉàn nuôi dѭӥng ( là ÿàn
nuôi các mNJ chúa):
Ĉàn mҥnh có nhiӅu ong
non ӣ tuәi tiӃt sӳa, trong ÿàn dѭ
thӯa thӭc ăn, không bӏ bӋnh.
Tӕt nhҩt là ÿàn ong ÿang chuҭn
bӏ chia ÿàn tӵ nhiên thì tӹ lӋ tiӃp
thu sӁ cao hѫn ong tiӃt sáp sӳa
nuôi dѭӥng các ҩu trùng ong
chúa nhiӅu hѫn. Cҫn loҥi bӟt
cҫu ÿӇ ÿàn nuôi dѭӥng có mұt
ÿӝ ong ÿông ÿúc

Hình: 1.11. Chӑn ÿàn nuôi dѭӥng
- Khi ÿã chӑn lӑc và chia thành các nhóm ÿàn, ta tiӃp tөc bӗi dѭӥng cho
ÿàn ong phát triӇn mҥnh và tiӃn hành các khâu sau:
+ Bѭӟc 1: Chuҭn bӏ dөng cө:
- Cҫu chúa: Trên khung cҫu bình
thѭӡng ta làm 3 thang ÿӇ gҳn mNJ
chúa nhân tҥo, chiӅu rӝng thanh xà
cӫa khung cҫu tҥo chúa nên làm

hҽp 1,5 -1,6 cm ÿӇ ÿàn ong tiӃp thu
và nuôi chúa tӕt. Hai ÿҫu thanh
ÿóng 2 ÿinh nhӓ ÿӉ dӉ xoay lҥi khi
di ҩu trùng hoһc kiӇm t
ra và cҳt mNJ
chúa.


Hình: 1.12. Khung cҫu chúa
- Khuôn chúa ( quҧn chúa)

Hình: 1.13. Khuân chúa


7
- Kim di ҩu trùng, có thӇ
làm bҵng lông gà, vӏt


Hình: 1.14. Kim di trùng
- Sáp tӕt ( nên lҩy sáp ӣ lѭӥi
mèo)


Hình: 1.15. Sáp ong

- ĈӃ mNJ chúa

Hình: 1.16. ĈӃ mNJ chúa

8
+ Bѭӟc 2: Cách làm chén sáp:
- Cho sáp vào bát va ÿun
cách thӫy ÿӇ sáp nóng cháy.

Hình: 1.17. Ĉun sáp cách thӫy
- Nhúng quҧn chúa vào
nѭӟc lҥnh.

Hình: 1.18. Nhúng quҧn chúa vào nѭӟc
- Sau ÿó nhúng quҧn chúa
vào sáp nóng chҧy ÿun cách
thӫy, vӟi ÿӝ sâu 0,8 cm.


Hình: 1.19. Nhúng quҧn chúa vào bát sáp

9
- Nhҩc quҧn chúa ra khӓi
chén ra khӓi nӗi sáp ÿang
ÿun rӗi

Hình: 1.20. Nhҩc quҧn chúa ra khӓi bát sáp
- Nhúng vào bát nѭӟc lҥnh.
Hình: 1.21. Nhúng quҧn chúa vào bát nѭӟc

- Dùng ngón tay xoay ÿӅu
và lҩy mNJ chúa ra khӓi quҧn
chúa

Hình: 1.22. Lҩy mNJ chúa

10
- Gҳn mNJ chúa vào ÿӃ chúa:
cho mNJ chúa vào quҧn chúa
và nhúng nhҽ lên bát sáp
ÿang nóng rӗi gҳn lên ÿӃ
chúa.

Hình: 1.23. Gҳn mNJ chúa vào chân ÿӃ
- Gҳn chén sáp lên khung
cҫu
- Dùng quҧn chúa có chén
sáp ӣ dѭӟi nhúng tiӃp vào
sáp nóng chҧy rӗi gҳn lҫn
lѭӧt lên các ÿӃ mNJ chúa làm
bҵng tre hoһc gӛ mӓng ÿã
ÿѭӧc gҳn trѭӟc ÿó trên 2 – 3
thang khung cҫu. Mӛi thang
gҳn khoҧng 10 chén sáp.


Hình: 1.24. Gҳn ÿӃ mNJ chúa lên khung cҫu
Bѭӟc 3 : Di trùng.
- ĈӇ di trùng ÿѭӧc dӉ dàng và
nhanh ngѭӡi ta thѭӡng dùng

phѭѫng pháp “ di trùng ѭӟt”
dùng que tre nhӓ lҩy sӳa chúa
pha loãng ( ÿӕi vӟi ong ngoҥi)
hoһc giӑt mұt ong ( ÿӕi vӟi ong
nӝi) ÿһt vào chính giӳa chén
sáp


Hình: 1.25. Lҩy mұt cho vào mNJ chúa

11
- Chӑn ÿàn mҽ 1 cҫu có nhiӅu
ҩu trùng 1 ngày tuәi, dùng kim
di trùng móc nhҽ vào lѭng ҩu
trùng

Hình: 1.26. KhӅu ҩu trùng 1 ngày tuәi
ÿһt nhҽ nhàng ҩu trùng vào giӑt
sӳa hoһc giӑt mұt nhӓ trong
chén sáp ÿӇ ҩu trùng nәi lên
không bӏ xây sát.

Hình: 1.27. Ĉһt ҩu trùng vào chén sáp
- Di trùng xong nhanh chóng ÿһt
khung cҫu di trùng vào ÿàn nuôi
dѭӥng.

Hình: 1.27. Ĉѭa khung cҫu di trùng vào ÿàn

12

Ép khung cҫu di trùng khít vào 2
cҫu ong bên cҥnh

Hình: 1.28. Khung cҫu di trùng nҵm ӣ 2 cҫu ong
Chú ý: Ĉàn nuôi dѭӥng ÿã tách chúa khӓi ÿàn ÿѭӧc 24 – 36 giӡ trѭӟc ÿó.
- TiӃn hành di trùng vào thӡi tiӃt ҩm áp, chӑn nѫi di trùng sҥch sӁ, thao
tác nhanh ÿӇ ҩu trùng không bӏ ÿói hoһc khô.
- Thӡi vө tӕt nhҩt ÿӇ tҥo chúa vào ÿҫu vө mұt. NӃu vào vө ít mұt nhѭng
ÿӫ phҩn thì trѭӟc khi di trùng 1 – 2 ngày phҧi cho ÿàn mҽ và ÿàn nuôi dѭӥng
ăn thêm
ÿӇ ong tiӃt sӳa nuôi dѭӥng ҩu trùng tӕt
Bѭӟc 4: Chăm sóc ÿàn nuôi dѭӥng
- TiӃp tөc cho ÿàn nuôi dѭӥng
ăn thêm 3 – 4 tӕi.

- Mӝt ngày sau di trùng kiӇm
tra sӕ lѭӧng mNJ chúa tiӃp thu.
NӃu ÿҥt trên 15 mNJ là ÿѭӧc.
NӃu ít quá cҫn di bә sung hòa
các chén sáp còn lҥi.





Hình:1.29. KiӇm tra sӕ lѭӧng mNJ chúa


13
- Vһt bӓ các mNJ chúa

cҩp tҥo ÿӇ ong tұp
trung sӳa nuôi các ҩu
trùng ÿѭӧc di trên
cҫu tҥo chúa và tránh
có mNJ chúa cҩp tҥo
nӣ trѭӟc sӁ phá hӫy
các mNJ chúa ÿѭӧc di
trên cҫu chúa.


Hình: 1.30. Loҥi bӓ mNJ chúa cҩp tҥo
+ 9 – 10 ngày sau di
trùng tách mNJ chúa
ÿӇ sӱ dөng tránh
trѭӡng hӧp chúa nӣ
trѭӟc sӁ cҳn các mNJ
chúa chѭa nӣ.

Hình: 1.31. MNJ chúa ÿҥt tiêu chuҭn
Chú ý: Khi mNJ chúa ÿã vít nҳp, tránh nhҩc và xoay các cҫu chúa mҥnh,
cҳt các mNJ chúa non có thӇ làm các ong chúa non ÿang ӣ thӡi kǤ nhӝng bӏ tәn
thѭѫng, sau này dӉ bӏ xoan cánh hoһc què chân.







14

2. Giӟi thiӋu chúa vào ÿàn
Mӛi mӝt chúa có chҩt chúa và mùi vӏ khác nhau nên ong thѭӡng có quan
hӋ thù ÿӏch vӟi chúa lҥ. Muӕn giӟi thiӋu thành công cҫn tách chúa cNJ trѭӟc tӯ 6
ÿӃn 24 giӡ ÿӇ ong cҧm thҩy mҩt chúa, rӗi giӟi thiӋu chúa mӟi ÿã nhӕt trong
lӗng ÿӇ ong thӧ tiӃp xúc vӟi ong chúa lҥ 12 ÿӃn 24 giӡ cho quen mùi mӟi thҧ
chúa ra.
2.1. Giӟi thiӋu mNJ chúa
- Giӟi thiӋu mNJ chúa dӉ dàng an toà
n hѫn so vӟi giӟi thiӋu ong chúa.
- Bҳt chúa cNJ khӓi ÿàn
trѭӟc 6 giӡ


Hình: 1.32. Bҳt ong chúa
Cách 1: Gҳn mNJ chúa già
vào phҫn tiӃp giáp giӳa
mұt và phҩn cӫa cҫu ӣ
giӳa ÿàn
Hình: 1.33. Gҳn mNJ chúa vào bánh tә

15
Cách thӭ 2: ÿһt mNJ chúa
lên thành cҫu 2 bánh tә

Hình: 1.34. Ĉһt mNJ chúa trên thành cҫu
- Sau 2 ngày ÿӃn 3 ngày kiӇm tra
xem chúa ÿã nӣ chѭa, nӃu ÿã nӣ mà
không bӏ dӏ tұt nhѭ:
+ Xoan cánh, què chân là tӕt
+ Trѭӡng hӧp mNJ không nӣ

hoһc chúa dӏ tұt thì thay bҵng chúa
khác


Hình: 1.35. Chúa ÿҥt tiêu chuҭn
2.2. Giӟi thiӋu chúa tѫ
- Chúa tѫ vӯa mӟi
nӣ rҩt dӉ giӟi thiӋu có thӇ
thҧ trӵc tiӃp vào cӱa tә.
- Chúa tѫ càng già
thì càng khó giӟi thiӋu phҧi
cho chúa vào trong lӗng
nhѭ giӟi thiӋu chúa ÿang
ÿҿ
Lѭu ý: Khi thҧ chúa tѫ vào
ÿàn cҫn phҧi tách chúa cNJ
trѭӟc 24 giӡ
Hình: 1.36. Ong chúa tѫ


16
2.3. Giӟi thiӋu chúa
- Bҳt chúa cҫn thay khӓi ÿàn trѭӟc 6 ÿӃn 24 giӡ
- Giӟi thiӋu lӗng có chúa mӟi
vào phҫn bánh tә có các lӛ tә
mұt. Tӕt nhҩt là dùng lӗng chөp
(lӗng nhӕt chúa có 3 hoһc 4
chân) úp chúa cùng vӟi vài con
ong non ÿӇ chúng nuôi chúa và
ong chúa có chӛ ÿӇ ÿҿ.

Hình: 1.37. Ong chúa nhӕt trong lӗng
- 24 giӡ sau, kiӇm tra nӃu thҩy
+ ChӍ có mӝt vài ong thӧ mӟm cho ong chúa phía ngoài lӗng là ong ÿã
làm quen vӟi chúa mӟi có thӇ thҧ chúng ra.
+ Trѭӡng hӧp thҩy ong bu xung quanh rҩt ÿông là ong chѭa tiӃp thu, ÿӇ
thêm 24 giӡ nӳa mӟi thҧ.
- Sau khi thҧ chúa 2 giӡ cҫn kiӇm tra thҩy chúa bò ÿi bò lҥi bình thѭӡng
là tӕt, nӃu bӏ vây thành cөc cҫn giҧi vây bҵng cách thҧ cҧ cөc ong vào bát nѭӟc
ÿӇ ong ta
n ra rӗi bҳt chúa vào lӗng nhӕt tiӃp.
Hình: 1.38. Ong chúa bӏ vây
Hình: 1.39. Ong chúa hoҥt ÿӝng bình
thѭӡng

17
- Vào mùa ít hoa nӣ cҫn tho ong ăn thêm trѭӟc khi giӟi thiӋu chúa. Các
ÿàn ÿã có ong thӧ ÿҿ trӭng thì thӡi gian nhӕt chúa trong lӗng cҫn lâu hѫn,
thѭӡng là 2 – 3 ngày.

B. Câu hӓi và bài tұp
Bài tұp 1: Tҥo chúa bҵng phѭѫng pháp ÿѫn giҧn
Bài tâp 2: Tҥo chúa bҵng phѭѫng pháp di trùng
Bài tұp 3: Giӟi thiӋu mNJ chúa và chúa

18
BÀI 2: PHѬѪNG PHÁP CHIA ĈÀN VÀ NHҰP ĈÀN ONG
Mͭc tiêu:
- Chia ÿѭӧc ÿàn ong thành 2 nӱa bҵng nhau;
- Thӵc hiӋn nhұp ÿàn ong không làm chӃt ong thӧ;
A. Nӝi dung
1. Chia ÿàn ong
1.1. Mөc ÿích
- Nhҵm tăng sӕ lѭӧng ÿàn ong trong trҥi ÿӇ lҩy mұt và ÿӇ bán. Chia ÿàn
sӟm có tác dөng tăng sҧn lѭӧng mұt cӫa trҥi lên ÿáng kӇ

1.2. Các phѭѫng pháp chia ÿàn.
a, Chia ÿàn mang ÿi
- Ĉàn ong mҥnh ÿѭ
ӧc chia làm 2 ÿàn. Mӝt ÿàn ÿѭӧc mang ÿi xa cách
chӛ cNJ khoҧng 2 km ÿӇ ong không bay vӅ tә cNJ. Ĉàn mang ÿi có chúa cNJ hay có
mNJ chúa tùy thuӝc vào vӏ trí sҳp xӃp ÿӃn có thích hӧp cho chúa tѫ giao phӕi
hay không.
* Nguyên tҳc chia ÿàn:
- Ѭu tiên cho ÿàn gҳn mNJ chúa nhӳng cҫu có nhiӅu trӭng, ҩu trùng, nhiӅu
ong non vì ÿàn này phҧi chӡ chúa nӣ mӟi ÿi giao phӕi và ÿҿ trӭng.
Sau khi chia
ÿàn xong, tách mNJ chúa ra khӓi thang chúa, nhҽ nhàng ÿѭa mNJ chúa vào cҫu
theo hѭӟng tӵ nhiên không lұt ÿѭӧc, gҳn vào giӳa phҫn mұt và con cӫa bánh tә
ÿàn không có chúa cNJ, không ÿӇ ÿҫu mNJ chúa vӇnh ra.
* Ѭu ÿiӇm
- Không phҧi ÿiӅu chӍnh ÿàn ong.
- Ong chúa ÿi giao phӕi vӅ không vào nhҫm giӳa 2 tә.
- DӉ thay ÿәi vӏ trí khi ÿӏa ÿiӇm quá chұt.
* Nhѭӧc ÿiӇm

- Khi ong chúa ÿi giao phӕi không thành công khó nhұp lҥi ÿàn cNJ ÿӇ
chia lҫn khác.
- PhiӅn phӭc cho ngѭӡi nuôi khi quҧn lý chăm sóc.
b, Chia ÿàn song song

19
- Chia ÿàn song song tӭc là chia ÿàn ong thành 2 ÿàn, ÿһt song song vӟi
vӏ trí cNJ rӗi nhích dҫn xa nhau và quay hѭӟng tә khác nhau
- Nguyên tҳc: chia giӕng chia ÿàn mang ÿi.
Chia ÿàn song song yêu cҫu ngѭӡi chăm sóc có trình ÿӝ cao hѫn vì quá

trình chăm sóc, theo dõi phҧi thѭӡng xuyên ÿiӅu chӍnh vӏ trí cho ong vào ÿӅu
giӳa hai ÿàn ÿӅu nhau
- Cách chia:
+ Là phѭѫng pháp chia ÿàn thành 2 nӱa bҧng nhau ÿһt song song vӟi vӏ
trí ban ÿҫu.
+ Chuҭn bӏ: Chӑn thùng ong
có cùng kích thѭӟc và màu sҳc
vӟi ÿàn ÿӏnh chia. Th
ùng ÿã
ÿѭӧc vӋ sinh sҥch sӁ. Ĉһt ÿàn
ÿӏnh chia ӣ chӛ rӝng rãi.
+ Thӡi gian chia: Chia vào
buәi chiӅu 3 ÿӃn 5 giӡ. Chia
trѭӟc vө mұt 30 ÿӃn 50 ngày
ÿӇ ÿàn ong kӏp ÿông quân
quay lҩy mұt.

Hình: 2.1. VӋ sinh thùng ong
+ Thao tác chia:
Bѭӟc 1: Nhҩc ÿàn gӕc sang bên
trái hoһc bên phҧi khoҧng 15
cm, ÿһt thùng chuҭn bӏ chia vào
phía bên kia ÿӇ 2 thùng cách ÿӅu
tâm vӏ trí ÿàn cNJ.

- Chia ÿӅu sӕ bánh tә, sӕ
Hình: 2.2. Ĉһt 2 thùng gҫn nhau