10 chuyên đề pháp luật

10 CÂU CHUYỆN PHÁP LUẬT
PHỤC VỤ VIỆC DẠY VÀ HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN
Chủ đề các câu chuyện bao gồm:
1. Trách nhiệm của gia đình về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em.
2. Hành vi đánh đập, hành hạ, ngược đãi trẻ em hoặc lợi dụng trẻ em vì mục
đích trục lợi.
3. Những quy định pháp luật đối với người lao động chưa thành niên.
4. Hành vi lạm dụng sức lao động trẻ em, sử dụng trẻ em làm công việc nặng
nhọc, nguy hiểm hoặc tiếp xúc với chất độc hại, làm những công việc khác trái với
quy định của pháp luật.
5. Tuổi chịu trách nhiệm hình sự và nguyên tắc xử lý đối với người chưa thành
niên phạm tội.
6. Nghĩa vụ và quyền của người con trong gia đình.
7. Hành vi vi phạm các quy định pháp luật về bảo vệ di sản văn hóa.
8. Quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân
phẩm.
9. Quyền sở hữu tài sản và nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác.
10. Hành vi vi phạm trật tự công cộng.
1
CHỦ ĐỀ 1
TRÁCH NHIỆM CỦA GIA ĐÌNH
VỀ BẢO VỆ, CHĂM SÓC VÀ GIÁO DỤC TRẺ EM
Hãy dành những gì tốt đẹp nhất cho trẻ em
Từ hồi chị Mai sinh thêm được đứa con trai, anh Mạnh chồng chị mừng
lắm. Từ giờ anh có thể “lên mặt” với anh em họ hàng rồi. Đi đâu, anh cũng khoe
về “thằng cu, trộm vía giống bố như đúc”. Nhưng cũng có một thực tế là, có thêm
con, nhà anh túng thiếu đi thấy rõ. Ba đứa con gái đầu lúc nào trông cũng nheo
nhóc. Chị Mai trước đi làm cấp dưỡng cho một trường mầm non, nay do sức
khỏe yếu nên nghỉ hẳn ở nhà trông con. Cả nhà chỉ trông vào đồng tiền đi làm
thợ xây của anh Mạnh nên khó khăn lắm.
Sắp đến năm học mới, anh Mạnh định cho đứa con gái đầu nghỉ học ở nhà

trông em, chỉ cho hai đứa em gái sau đi học. Anh quan niệm đã học hết tiểu học là
hoàn thành phổ cập giáo dục rồi. Đứa con đầu phải ở nhà phụ giúp việc vặt cho bố
mẹ, vì theo anh Mạnh thì “con gái lớn lên là lấy chồng không cần học hành nhiều
làm gì”.
Nghe bố nói thế, nó khóc mếu máo: “Con thích đi học lắm, con không nghỉ học
đâu”.
Anh Mạnh quát lên: “Mày học hành làm gì, học rồi cãi bố mẹ cho giỏi chứ gì?
Ở nhà trông em. Lớn lên rồi lấy chồng. Đúng là lũ vịt giời. Bé thì ăn hại, lớn thì bay
đi”.
Chị Mai nghe thế rớt nước mắt vì thương con, nhưng không biết phải làm gì
hơn vì mọi việc trong nhà xưa nay đều do anh Mạnh quyết định.
Sáng nay, sau khi cho đứa nhỏ ngủ, chị quay ra chuẩn bị cơm trưa cho cả nhà.
Tay thì nhặt rau nhưng đầu vẫn cứ nghĩ về con bé lớn. Bà Liên - Tổ trưởng Tổ hòa
giải kiêm Chủ tịch Hội phụ nữ xã đi vào cổng lúc nào mà chị vẫn không hay biết. Bà
2
nói to: “Cô Mai đang nghĩ gì mà thần mặt ra thế? Như thế này, có khi trộm vào
khuân hết đồ đi mà không biết”.
Chị nghe thế, vội đứng dậy mời bà Liên vào nhà: “Bác sang chơi. Nhà em có gì
đâu mà trộm nó vào lấy chứ”.
Bà Liên thư thả ngồi xuống ghế, đặt cái túi lên bàn rồi hỏi: “Chú Mạnh có nhà
không cô?”.
Rót chén nước mời bà Liên, chị Mai trả lời: “Nhà em đi công chuyện từ sáng
rồi. Thế có gì không bác?”.
Thoáng chút đắn đo, rồi bà Liên tiếp lời: “Tôi qua nhà hỏi xem, nghe đâu cô
chú định cho cái Minh nghỉ học phải không?”.
Chị Mai rơm rớm nước mắt: “Thật ra chúng em có muốn thế đâu, nhưng dạo
này nhà em túng quá, không có điều kiện cho cháu nó đi học tiếp. Với lại bố cháu
cứ nói, con gái không cần học hành nhiều”.
Bà Liên phân tích: “Cô chú mà quan niệm như thế là sai lầm đấy.“Gia đình nên
cho cháu tiếp tục đi học. Ít ra thì cũng phải hoàn thành phổ cập giáo dục, tức là học

hết lớp 9 chứ. Có cái chữ sau này dễ kiếm công ăn việc làm hơn. Bảo vệ, chăm sóc
và giáo dục trẻ em trước hết là trách nhiệm của những người làm cha mẹ. Chẳng
thế mà nhà nước đã ban hành cả một đạo luật riêng về bảo vệ, chăm sóc và giáo
dục trẻ em”.
Bà Liên lấy trong túi ra cuốn sách, lật giở vài trang, rồi chỉ cho chị Mai
xem:“Đây cô xem này, Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em cấm người lớn
cản trở việc học tập của trẻ em, nên việc cô chú định không cho con đi học nữa là
sai đấy”.
Bà Liên lấy trong túi ra một số tờ gấp có in màu và hình ảnh rất đẹp đưa cho
chị Mai, rồi nói tiếp: “Đợt này, Hội phụ nữ xã tổ chức tuyên truyền, phổ biến đến
các hộ gia đình trong xã về quyền của trẻ em theo quy định của pháp luật hiện nay,
để các gia đình tăng cường hơn nữa việc bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em”.
3
Chị Mai mở các tờ gấp bà Liên đưa và xem, rồi nói: “Em không ngờ pháp luật
lại quy định cụ thể như thế bác ạ. Bác xem này, Luật quy định rõ cha mẹ có nghĩa
vụ và quyền thương yêu, trông nom, nuôi dưỡng, bảo vệ lợi ích hợp pháp của con,
tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập và giáo dục để con phát triển lành
mạnh về thể chất, trí tuệ và đạo đức, trở thành người con hiếu thảo của gia đình,
công dân có ích cho xã hội”.
“Đúng đấy cô ạ”. Lấy tay chỉ vào tờ gấp, bà Liên nói: “Điều 34 Luật hôn nhân
và gia đình năm 2000 còn quy định cha mẹ không được phân biệt, đối xử giữa các
con”.
Thấy chị Mai có vẻ ngẫm nghĩ, bà Liên nói thêm: “Hiện nay, Nhà nước và xã
hội không thừa nhận sự phân biệt đối xử giữa các con, giữa con trai và con gái.
Điều 18 Luật bình đẳng giới quy định rõ con trai, con gái được gia đình chăm sóc,
giáo dục và tạo điều kiện như nhau để học tập, lao động, vui chơi, giải trí và phát
triển. Hơn nữa, việc học của các cháu được Nhà nước miễn phí, hỗ trợ nhiều khoản,
nhất là đối với những gia đình khó khăn nên anh chị không phải lo”.
Chị Mai nghe có vẻ hiểu ra nên trả lời: “Để em về nói với nhà em, bác ạ. Em
cũng thương cháu lắm, cũng muốn cho cháu được đi học cho bằng bạn, bằng bè.

Chúng em sẽ cố gắng hết khả năng của mình cho các cháu ăn học. Thằng cu con
này lớn hơn một chút, em sẽ đi làm, kiếm thêm tiền phụ chồng nuôi dạy các con ”.
Bà Liên nghe chị nói thế, cười vui vẻ: “Mai cô chú đi mua ngay hồ sơ cho cháu
nhập học. Hội phụ nữ xã sẽ hỗ trợ thêm sách vở cho cháu. Gia đình là trường học
đầu đời của con trẻ. Hãy dành những gì tốt đẹp nhất cho con mình. Gia đình phải
thực sự là tổ ấm, là nơi nuôi dưỡng, hình thành nhân cách trẻ thơ”.
Chị Mai và bà Liên không biết rằng anh Mạnh đã về và nghe hết câu chuyện
của hai người. Sáng nay xong công việc, anh về sớm. Thấy bà Liên, anh không vào
nhà vì muốn tránh mặt bà. Chả là, mấy hôm trước anh ra Ủy ban làm cái giấy khai
sinh cho thằng cu, tình cờ gặp bà Liên ở đó. Bà ấy đã hỏi anh về việc anh không cho
con bé lớn tiếp tục đi học. Anh chỉ ậm ừ trả lời cho xong, bụng thầm nghĩ: sao cái bà
này cứ thích xen vào chuyện riêng của nhà người ta thế. Tránh mặt bà Liên nhưng
4
anh Mạnh vẫn muốn xem bà ấy nói những gì với vợ mình nên anh đã lẳng lặng đứng
ngoài nghe. Những điều bà Liên nói làm anh giật mình vì không nghĩ rằng việc
mình làm đã vi phạm pháp luật – mà điều này thì anh rất sợ. Ngẫm những điều bà ấy
nói, anh thấy cũng rất đúng. Dù hoàn cảnh kinh tế gia đình có khó khăn nhưng thật
ra cũng không đến mức con anh không thể đi học được. Nó vẫn ước mơ sau này
được làm cô giáo như chị Khánh con bác Tâm hàng xóm hay làm kỹ sư nông nghiệp
như cô Lan con ông Hoạt ở đầu xóm. Nhớ đến ánh mắt buồn bã của con trong
những ngày vừa qua, anh thấy mình như chợt tỉnh cơn mê.
“Phải sửa sai ngay thôi. May mà còn tuần nữa mới khai giảng năm học mới,
chắc vẫn còn kịp làm thủ tục cho con nhập học”. Nghĩ đến đây, anh thấy lòng mình
nhẹ nhõm hơn. Anh tự tin bước vào nhà.
Ngoài sân nắng vàng lên rực rỡ.
5
CHỦ ĐỀ 2
HÀNH VI ĐÁNH ĐẬP, HÀNH HẠ, NGƯỢC ĐÃI TRẺ EM HOẶC
LỢI DỤNG TRẺ EM VÌ MỤC ĐÍCH TRỤC LỢI
Giải cứu cái bang nhí

Khi những hàng phượng vĩ bắt đầu thắp lên những bông hoa đỏ rực rỡ và
tiếng ve sầu kêu náo nức râm ran báo hiệu thì mùa hè đã đến thật rồi. Mùa hè
năm nay, nhóm của Vy tích cực tham gia các hoạt động tình nguyện của Trung
tâm bảo trợ xã hội thành phố. Một trong ba nội dung chính của dự án “Đồng
hành cùng yêu thương” dành cho trẻ em đường phố mà Trung tâm bảo trợ tập
trung thực hiện trong hè năm nay là chủ đề “tiếp cận”. Nhiệm vụ chính của các
bạn tình nguyện viên như Vy khi tham gia công việc này là làm quen, lấy thông
tin từ trẻ em đường phố, rồi tư vấn hướng dẫn, giúp đỡ các em vượt qua những
khó khăn của cuộc sống…Nghe công việc có vẻ dễ dàng, song bắt tay vào thực
hiện, thấy có thật nhiều khó khăn. Song các bạn của Vy ai cũng rất hào hứng.
Hàng tuần, Vy và Linh – cô bạn gái thân thiết cùng lớp dành ba buổi tối đi dạy
học tình nguyện cho trẻ em nghèo và hai buổi đi “tiếp cận” với những đứa trẻ bán vé
số, lượm rác, đi xin ăn…trên đường phố. Một hôm, sau khi len lỏi vào các ngõ
ngách của thành phố, Vy và Linh đang ngồi nghỉ trên ghế đá ven hồ, có một em nhỏ
khoảng 10 tuổi lếch thếch đi đến, chìa cái nón rách ra nói với Vy: “Chị ơi, chị rủ
lòng thương cho em xin ít tiền”.
Nhìn vẻ mặt đen đúa, gầy gò đến tội nghiệp của em, Vy rút tờ 20 ngàn đồng
trong túi cho cậu bé và hỏi: “Em tên là gì? Sao em phải đi xin ăn, bố mẹ em đâu?”.
Còn Linh nhanh nhẹn nắm lấy tay cậu bé và bảo: “Em ngồi xuống đây, kể chuyện
cho chị nghe xem nào?”.
Mặt mũi buồn xo, cậu bé đưa tay lên gãi đầu, e dè nói: “Em tên là Tý. Em
chẳng biết bố mẹ mình là ai vì em là trẻ mồ côi. Mấy năm trước em được ông Tuấn
6
– ông chủ em nhận về nuôi. Vừa bước chân về nhà ông ấy, em được đám đệ tử của
ông đào tạo gần 2 tháng để trở thành ăn xin chuyên nghiệp”.
Hỏi về cách đào tạo ăn xin, Tý chỉ lí nhí trả lời: "Ông cho đệ tử đánh đập bằng
roi mây, đánh đến khi nào chân chúng em mất cảm giác, đi khập khiễng mới thôi.
Ông ấy bảo làm như vậy để người ta động lòng thương mà cho tiền.
Ngày nào, em cũng bị bắt đi ăn xin, nếu không đạt “định mức” 200
ngàn/đồng/ngày thì em bị đánh bằng roi sắt, có khi bị túm đầu đập vào tường đau

lắm…”.
Vy xót xa thương cảm: “Thế sao em không bỏ trốn hay tố cáo việc làm của
ông ta”.
Tý rụt rè: “Em sợ lắm. Em cũng không chịu được cảnh này nữa rồi. Nhưng em
không biết phải làm thế nào”.
Linh nghe thấy thế liền nói: “Thế giờ em đi theo các chị. Các chị dẫn em đến
Trung tâm bảo trợ xã hội của thành phố. Các cô chú ở đấy sẽ giúp em”.
Tý sợ hãi: “Nhưng em sợ lắm, ông ấy dọa sẽ đánh, sẽ giết nếu em bỏ trốn”.
Vy cười bảo: “Em đừng lo lắng quá. Pháp luật sẽ bảo vệ em. Việc ông Tuấn lợi
dụng trẻ em để trục lợi là một trong những hành vi vi phạm quyền trẻ em và sẽ bị xử
phạt”.
Linh tiếp lời Vy: “Theo quy định của pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và giáo
dục trẻ em, hành vi đánh đập, xâm phạm thân thể, gây tổn hại về sức khoẻ đối với
trẻ em; hành vi tổ chức, bắt trẻ em đi xin ăn hoặc cho thuê, cho mượn trẻ em hoặc
sử dụng trẻ em để xin ăn thì bị phạt cảnh cáo hoặc bị phạt tiền”.
Nghe thấy thế, Tý ngây thơ hỏi: “Thế liệu ông ấy có bị đi tù không hả chị?”.
Vy trả lời: “Có thể em ạ. Nếu hành vi của ông Tuấn có dấu hiệu phạm tội thì sẽ
bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Bây giờ em đi cùng các chị về Trung tâm bảo trợ
xã hội. Em hãy kể cho các cô chú ở đó nghe về hành vi của ông Tuấn như vừa kể
7
cho các chị đó. Các cô chú ở Trung tâm sẽ báo với cơ quan chức năng để xử lý ông
ấy. Không thể để ông ta tiếp tục hành hạ, ngược đãi trẻ em, lợi dụng trẻ em để trục
lợi được”.
Linh tiếp lời Vy: “Theo quy định của pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và giáo
dục trẻ em, hành vi đánh đập, xâm phạm thân thể, gây tổn hại về sức khoẻ đối với
trẻ em; hành vi tổ chức, bắt trẻ em đi xin ăn hoặc cho thuê, cho mượn trẻ em hoặc
sử dụng trẻ em để xin ăn thì bị phạt cảnh cáo hoặc bị phạt tiền”.
Nhìn vẻ mặt ngây thơ của Tý, Vy âu yếm nói, giọng thật ấm áp: “Em yên tâm.
Các cô chú ở Trung tâm tốt lắm. Trung tâm sẽ lo cho em chỗ ăn, chỗ ở và em sẽ
được học hành, được dạy nghề…. Em đi theo các chị nhé”.

Tý nhìn các chị bằng ánh mắt đầy tin cậy và vui vẻ gật đầu. Ba chị em cùng
nhau đi đến Trung tâm bảo trợ xã hội thành phố.
8
CHỦ ĐỀ 3
NHỮNG QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT ĐỐI VỚI NGƯỜI LAO ĐỘNG
CHƯA THÀNH NIÊN
Cháu muốn đi làm có được không
Tại nhà bác Nam - chủ cơ sở sản xuất mây tre đan, bác Nam và Hùng đang
ngồi nói chuyện.
Nhấp ngụm nước trà, bác Nam hỏi Hùng:
- Sức khỏe mẹ cháu dạo này thế nào?
- Cũng không được khỏe lắm bác ạ - Hùng trả lời - Bác biết rồi đấy, mẹ cháu bị
viêm khớp nặng nên cứ thời tiết thay đổi là tay chân lại đau nhức.
- Khổ! Cũng chính vì căn bệnh quái ác ấy mà mẹ cháu mới nghỉ làm ở chỗ bác,
chứ hồi còn làm ở đây, mẹ cháu là một trong những thợ có tay nghề giỏi nhất đấy!
Mà cháu gặp bác có việc gì không?
Hùng nhìn bác Nam ngập ngừng:
- Cháu cháu muốn xin vào làm việc chỗ bác được không ạ?
Bác Nam ngạc nhiên nhìn Hùng:
- Thế cháu không muốn đi học nữa hay sao?
Hùng cười, lắc đầu:
- Tại cháu nói chưa rõ nên bác hiểu lầm. Cháu vẫn đi học chứ. Chả là bây giờ
đang nghỉ hè, cháu muốn tìm việc làm để có thêm tiền phụ giúp cho mẹ. Hoàn cảnh
gia đình nhà cháu như thế nào thì bác biết rồi.
9
- Mẹ cháu thật có phúc vì có người con hiếu thảo như cháu. Cháu đang tuổi ăn
tuổi chơi mà đã phải - nén tiếng thở dài, bác Nam hỏi - Cháu đã nói với mẹ cháu
chưa?
- Cháu muốn hỏi ý kiến bác trước rồi mới nói với mẹ. Nếu cháu được làm ở chỗ
bác thì cháu tin mẹ sẽ đồng ý bác ạ - Hùng trả lời.

Bác Nam im lặng, vẻ ái ngại:
- Để bác xem thế nào đã nhé.
Thấy nét mặt thất vọng của Hùng, bác Nam vội nói tiếp:
- Không phải bác không muốn nhận cháu vào làm, nhưng bác phải hỏi thêm
mấy chú trên Phòng lao động về việc sử dụng lao động như các cháu, không khéo lại
vi phạm pháp luật!
- Cháu thấy nhiều bạn ở tuổi cháu đã đi làm rồi, có sao đâu mà bác lại lo là vi
phạm pháp luật - Hùng nói.
Bác Nam đang định trả lời Hùng thì có tiếng gọi ngoài cửa. Đó là cô Mai,
người cùng làng. Dựng chiếc xe máy ngoài sân, cô Mai bước vào nhà.
- Chào anh - Lấy tay xoa đầu Hùng, cô Mai nói tiếp - Cậu bé này học cùng lớp
với con gái em. Cháu nó cứ suốt ngày khen bạn Hùng học giỏi.
Hùng đỏ mặt, lí nhí: cháu chào cô.
- Trông kìa, con trai mà nhát hơn con gái - Quay sang bác Nam, cô Mai hỏi -
Em đến thế này có làm gián đoạn câu chuyện của hai bác cháu không?
- Cô nói gì lạ vậy? Cô ngồi chơi, uống chén nước. Tôi đang khen cháu nó
ngoan, không nghỉ hè đi chơi như chúng bạn mà lại đến xin làm việc để có tiền phụ
giúp cho gia đình, nhưng tôi còn đang ngại - bác Nam ngập ngừng.
- Anh ngại điều gì? Nếu cơ sở sản xuất của anh tạo công việc cho các lao động
như cháu Hùng thì em nghĩ rất tốt mà - cô Mai nói.
10
Bác Nam giãi bày với cô Mai:
- Nhiều lúc nhìn các cháu ở làng mình, do hoàn cảnh kinh tế gia đình phải ra thị
xã hoặc lên thành phố kiếm việc tôi băn khoăn lắm. Thực ra tôi cũng rất muốn thu
hút các cháu vào làm việc ở cơ sở của mình, nhưng nói thật với cô, tôi ngại điều
tiếng lắm, nào là thuê nhân công trẻ để giảm chi phí, nào là bóc lột sức lao động của
trẻ em. Hơn nữa tôi cũng chưa rõ pháp luật có cho phép các cơ sở như chúng tôi
được nhận các lao động ở độ tuổi 16, 17 không?
- Nếu vì điều đó thì anh không phải ngại - cô Mai đáp - Pháp luật lao động cho
phép các cơ sở sản xuất, doanh nghiệp được tuyển lao động chưa thành niên mà.

Bác Nam nhìn cô Mai bật cười:
- Thật đúng là buồn ngủ gặp chiếu manh. Cô là cán bộ Tư pháp trên huyện thì
pháp luật cô cứ gọi là biết rõ như trong lòng bàn tay.
- Anh cứ nói quá lên (Cô Mai cười) Nào anh hỏi đi, biết đến đâu em tư vấn đến
đấy cho.
- Trước hết cô cho tôi hỏi bao nhiêu tuổi thì là lao động chưa thành niên. Cháu
Hùng đây có trong độ tuổi đó không?
- Theo quy định tại Điều 161 Bộ luật Lao động năm 2012 thì lao động chưa
thành niên là những người lao động dưới 18 tuổi anh ạ. (cô Mai quay sang Hùng)
Còn cháu Hùng đây chắc bằng tuổi con bé nhà cô?
- Dạ, cháu đã bước sang tuổi thứ 16 được hơn 2 tháng rồi cô ạ - Hùng nhanh
nhảu trả lời cô Mai.
- À, thế là cháu đã đủ 15 tuổi, như vậy là đủ tuổi lao động tối thiểu mà pháp
luật quy định cho người lao động để tham gia vào quan hệ lao động rồi[1].
- Nói như cô thì tôi có thể thuê cháu Hùng làm việc mà không vi phạm pháp
luật phải không? - bác Nam tiếp lời cô Mai.
11
- Vâng. Cơ sở sản xuất của anh thuộc ngành nghề được phép sử dụng lao động
chưa thành niên. Còn đối với những công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc
chỗ làm việc, công việc ảnh hưởng xấu tới nhân cách của người chưa thành niên thì
pháp luật cấm sử dụng họ. Pháp luật lao động còn quy định rõ: không được sử dụng
người chưa thành niên sản xuất và kinh doanh cồn, rượu, bia, thuốc lá, chất tác động
đến tinh thần và các chất gây nghiện khác[2].
Với tay lấy cái phích đổ thêm nước vào ấm trà, bác Nam nói:
- Đúng là phải quy định như vậy cô ạ, như thế thì mới đảm bảo cho sự phát
triển về thể lực, trí lực, nhân cách của các cháu. Vậy các cơ sở sản xuất như chúng
tôi có được tuyển lao động dưới 15 tuổi không cô? Nhiều khi nhìn các cháu còn nhỏ
tuổi đã phải bỏ học để kiểm sống, tôi thấy đau lòng.
Uống chén nước chè bác Nam vừa rót, cô Mai thở dài:
- Không ai muốn các cháu đang ở độ tuổi chưa thành niên hay độ tuổi trẻ em

phải làm việc cả, nhưng do điều kiện kinh tế khó khăn, nhiều gia đình nghèo vẫn
phải cho con em mình đi làm. Thực tế khoản tiền mà các cháu kiếm được cũng giải
quyết phần nào cuộc sống của gia đình - nhìn bác Nam, cô Mai nói tiếp - Pháp luật
cho phép một số ngành nghề được nhận người lao động từ đủ 13 tuổi đến dưới 15
tuổi làm các công việc nhẹ anh ạ. Thường thì đó là các nghề như nghệ thuật, thể
thao, các nghề truyền thống, thủ công mỹ nghệ. Danh mục cụ thể do Bộ Lao động,
Thương binh và Xã hội quy định[3].
- Thế thì xưởng sản xuất mây tre đan của tôi thuộc nghề thủ công mỹ nghệ, như
vậy là được phép sử dụng lao động dưới 15 tuổi, phải không cô?
- Vâng - cô Mai trả lời - Nhưng anh lưu ý, do lao động trong độ tuổi này còn
non nớt về nhận thức nên pháp luật quy định hợp đồng lao động phải được lập thành
văn bản và phải ký với cha mẹ hoặc người đại diện theo pháp luật của các cháu và
đương nhiên cũng phải xuất phát từ mong muốn làm việc của các cháu; ngoài ra giờ
làm việc cũng phải bố trí để không ảnh hưởng đến giờ học tại trường học của trẻ em;
rồi cũng phải bảo đảm điều kiện làm việc, an toàn lao động, vệ sinh lao động phù
hợp với lứa tuổi các cháu[4].
12
- Nghe cô nói tôi càng nung nấu ý định về việc thu hút lao động chưa thành
niên, lao động trẻ em vào làm việc ở cơ sở sản xuất của mình. Như vậy tôi vừa giúp
các cháu có công việc, có thu nhập chính đáng lại vừa có điều kiện dạy nghề, truyền
nghề cho các cháu, góp phần phát triển nghề thủ công nổi tiếng của làng ta.
- Em rất ủng hộ ý định của anh. Anh nên trao đổi thêm với các anh ở Ủy ban xã
hoặc trên Phòng lao động để các anh ấy cho thêm ý kiến.
- Cô nói đúng, tôi sẽ gặp các anh ấy. À, cô cho tôi hỏi thêm, vậy người sử dụng
lao động khi tuyển lao động chưa thành niên vào làm việc thì phải tuân theo những
quy định nào, có khác gì so với khi sử dụng lao động thông thường không?
- Có anh ạ. Do nhóm lao động này chưa phát triển đầy đủ về thể lực, nhận thức,
thường yếu thế hơn so với những lao động thông thường nên pháp luật lao động yêu
cầu người sử dụng lao động chỉ được sử dụng lao động chưa thành niên vào những
công việc phù hợp với sức khỏe và có trách nhiệm quan tâm chăm sóc người lao

động chưa thành niên về các mặt lao động, tiền lương, sức khỏe, học tập trong quá
trình lao động. Thời giờ làm việc của lao động chưa thành niên cũng khác so với lao
động thông thường, đó là không quá 8 giờ trong một ngày và 40 giờ trong một
tuần[5]. Ngoài ra còn một số quy định cụ thể khác. Thôi, mai em đi làm qua, em đưa
anh Bộ luật lao động vừa mới được ban hành năm 2012, anh đọc để biết rõ hơn.
- Ừ, thế thì tốt quá, cô mang qua cho tôi xem.
Bác Nam quay sang Hùng định nói thì thấy vẻ mặt của Hùng, bác bật cười:
- Từ nãy đến giờ bỏ quên cậu này. Nghe bác và cô nói chuyện chán quá hay sao
mà mặt cứ nghệt ra thế?
- Tại hay quá đấy bác ạ! Cứ như cháu đang được học giờ giáo dục công dân ấy,
mà đây lại là những kiến thức về pháp luật lao động liên quan tới những người ở độ
tuổi cháu. Cô Mai giải thích hay và dễ hiểu như cô giáo cháu ấy!
Cô Mai cười:
- Thế mà lúc đầu cô cứ tưởng cháu ít nói cơ đấy!
13
- Mai cháu có thể đến chỗ bác làm luôn được không, bác Nam? - Hùng hớn hở
hỏi.
- Làm gì mà vội thế! Để bác qua nhà nói chuyện với mẹ cháu xem ý mẹ cháu
thế nào đã - bác Nam trả lời.
- Bác Nam nói đúng đấy Hùng ạ - quay sang bác Nam, cô Mai nói tiếp - Pháp
luật lao động quy định khi người sử dụng lao động nhận những lao động ở độ tuổi
như cháu Hùng vào làm việc, tức là từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi thì phải được sự
đồng ý của cha mẹ hoặc người đại diện theo pháp luật của các cháu.
- Tí nữa về nhà cháu sẽ nói với mẹ cháu ngay. Nếu bác bận, thì mai cháu đưa
mẹ cháu tới, được không bác? - Hùng hỏi, ánh mắt nhìn bác Nam thúc giục.
Cả bác Nam và cô Mai cùng bật cười vì điệu bộ của Hùng. Bác Nam gật đầu:
- Đến chịu với cậu này! Thôi, được rồi. Đằng nào tối nay bác cũng họp Hội cựu
chiến binh, bác sẽ qua gặp mẹ cháu một lúc trước khi đi họp.
- Tuy hai bác cháu là chỗ thân tình, nhưng trong trường hợp cháu Hùng được
mẹ đồng ý cho đi làm thì cũng như khi tuyển các lao động thông thường khác, anh

nhớ phải ký hợp đồng lao động với cháu Hùng - cô Mai nhẹ nhàng nói.
- Cô ơi, cháu chỉ làm chỗ bác Nam trong mấy tháng hè thôi thì có phải ký hợp
đồng không ạ?- Hùng hỏi.
- Nếu chỉ làm có tính chất tạm thời mà thời hạn dưới ba tháng thì anh và cháu
có thể không cần làm hợp đồng bằng văn bản nhưng vẫn phải thỏa thuận cụ thể với
nhau về công việc, mức tiền công, thời gian làm việc theo đúng các quy định của
pháp luật lao động[6].
- Cô yên tâm. À! mà mải nói chuyện, không hỏi xem cô qua tôi có việc gì?
Cô Mai cười:
14
- Em thế đấy, cứ nói đến pháp luật là quan tâm ngay, quên luôn các chuyện
khác. Bệnh nghề nghiệp mà anh! Em qua đây muốn lấy một số mẫu hàng để gửi vào
trong thành phố Hồ Chí Minh cho chị con bác em. Chả là chị ấy mới mở cửa hàng
bán đồ thủ công, mỹ nghệ nên muốn có một số mặt hàng truyền thống của quê mình.
Nếu bán được, chị ấy sẽ liên hệ với anh để trao đổi trực tiếp.
Bác Nam hồ hởi:
- Gì chứ cái đó thì có ngay. Thôi, cô cứ để xe ở đây, tôi với cô (quay sang
Hùng) và cả cháu Hùng nữa cùng sang tham quan xưởng sản xuất của tôi. Bên đó
nhiều mẫu hàng hơn để cô lựa chọn.
Cả ba người vui vẻ bước ra. Nắng chiều đã nhuộm vàng cánh đồng lúa xa xa.

[1] Khoản 1 Điều 3 Bộ luật Lao động năm 2012.
[2] Khoản 1, 4 Điều 163 Bộ luật Lao động năm 2012.
[3] Khoản 1 Điều 164 Bộ luật Lao động năm 2012.
[4] Khoản 2 Điều 164 Bộ luật Lao động năm 2012.
[5] Khoản 2 Điều 163 Bộ luật Lao động năm 2012.
[6] Khoản 2 Điều 16 Bộ luật Lao động năm 2012.
15
CHỦ ĐỀ 4
HÀNH VI LẠM DỤNG SỨC LAO ĐỘNG TRẺ EM,

SỬ DỤNG TRẺ EM LÀM CÔNG VIỆC NẶNG NHỌC, NGUY HIỂM
HOẶC TIẾP XÚC VỚI CHẤT ĐỘC HẠI, LÀM NHỮNG CÔNG VIỆC
KHÁC TRÁI VỚI QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT
Cái kết có hậu
Tiếng chuông đồng hồ reo làm Kiên giật mình tỉnh giấc. Cố gắng lắm em
mới thoát ra khỏi giấc ngủ. Dụi mắt nhìn đồng hồ: 4 giờ sáng rồi! Nhanh chóng
làm vệ sinh cá nhân xong, húp vội bát mì tôm, Kiên và mấy người cùng làm ra
cửa hàng để chuẩn bị trước khi bà chủ đến.
Quán chỗ Kiên làm là hàng ăn, sáng bán phở, xôi; trưa và chiều bán cơm. Đám
làm việc vặt - bà chủ nói thế - toàn choai choai như Kiên, người lớn nhất cũng mới
17 tuổi, còn nhỏ nhất là Kiên và Mạnh, 14 tuổi. Công việc của Kiên ở hàng ăn
không cố định: lúc thì dắt xe, lúc thì chạy bàn, khi thì rửa bát hoặc phụ giúp nhà bếp,
tùy theo bà chủ yêu cầu. Một ngày của Kiên và những người làm phụ việc như em
thường bắt đầu từ 4 giờ sáng, nghỉ 1 tiếng ăn trưa, 1 tiếng ăn tối, còn thì làm đến khi
hết khách mới thôi, thông thường vào khoảng 10 giờ đêm. Mỗi ngày của em cứ trôi
qua một cách mệt nhọc trong hàng đống những việc không tên. Chẳng thế giờ đã 14
tuổi rồi mà trông Kiên bé như cái kẹo mút dở - các anh cùng làm thường hay trêu
Kiên như thế! Ăn, ở của người làm do bà chủ lo, lương thì cuối năm lĩnh một lần,
nghỉ ngang coi như mất. Chính vì vậy, nhiều lúc cực quá, Kiên cũng không dám bỏ
việc; em cũng chẳng nề hà việc gì vì sợ bà chủ trừ tiền công, như thế sẽ không có
nhiều để đưa về cho mẹ, đỡ đần mẹ nuôi các em.
Lâu không được về thăm nhà, Kiên rất nhớ mẹ và các em. Bố Kiên mất sớm.
Làng quê của Kiên cứ vào mùa gió Lào thì đến con người cũng héo quắt nói gì đến
cây cối, hoa màu. Nhà Kiên nghèo lắm, mẹ thì sức yếu nhưng cũng cố bươn chải để
nuôi anh em Kiên. Thương mẹ, Kiên đã nghỉ học, ra thành phố kiếm việc mong có
16
thêm tiền phụ giúp cho mẹ. Thực ra, phải để Kiên bỏ học, mẹ cũng tủi lắm, nhưng
mẹ lo cuộc sống còn không đủ làm sao mà lo cho Kiên học được.
”Thằng Kiên! nhanh nhanh cái tay lên. Lau bàn xong thì ra ngoài kia cùng
thằng Cường dắt xe cho khách!”. Tiếng bà chủ the thé làm Kiên giật mình thoát khỏi

dòng suy nghĩ. Em chạy ra ngoài hè trước cửa quán. Khách cũng bắt đầu đến đông
rồi.
10 giờ sáng, quán đã vãn khách. Uống cốc nước cho tỉnh người, sờ tay vào cái
bụng lép kẹp, Kiên nghĩ: cái gói mì tôm ăn vội ban sáng nó đi đằng nào hết rồi!
Tiếng là làm ở hàng ăn, nhưng bà chủ cho bọn Kiên ăn uống kham khổ lắm: sáng thì
mì tôm không người lái hoặc cái bánh mì khô khốc bà chủ mua từ hôm trước; trưa
thì chủ yếu là cơm rau. Miễn là chúng mày no bụng là được chứ gì!- bà chủ vẫn nói
thế với bọn Kiên.
Chợt, ngoài cửa hàng có 4, 5 người bước vào. Nhìn những người này, Kiên
thấy có vẻ như không phải vào quán để ăn. Một bác trông lớn tuổi trong nhóm hỏi
gặp bà chủ. Sau đó, Kiên thấy bác ấy nói gì đó dài dài nhưng em chỉ nghe được hình
như đây là Đoàn thanh tra đến kiểm tra về việc sử dụng lao động. Kiên thấy nét mặt
bà chủ tái đi. Kiên và mấy người cùng làm được bà chủ gọi ra để gặp Đoàn thanh
tra. Các bác, các chú trong Đoàn thanh tra hỏi bà chủ, hỏi Kiên và mọi người nhiều
lắm: nào là bao nhiêu tuổi? một ngày làm việc mấy tiếng? được ăn, ngủ, nghỉ như
thế nào? có hợp đồng lao động không? Kiên còn thấy các bác, các chú trong Đoàn
thanh tra hỏi bà chủ nhiều vấn đề nữa mà em không hiểu hết, chỉ thấy bà chủ lúng
túng, ấp a ấp úng không trả lời được (khác hẳn bà chủ ghê gớm hàng ngày). Kiên
chẳng biết hợp đồng lao động là gì. Khi được người quen dắt đến xin việc chỗ bà
chủ, bà chủ chỉ nói với Kiên về công việc mà em phải làm và tiền công bà sẽ trả
thôi.
Sau một hồi làm việc, kiểm tra các giấy tờ bà chủ xuất trình, hỏi những người
làm, Kiên thấy bác lớn tuổi trong Đoàn thanh tra cầm tờ giấy lên đọc, em nghe thì
đó là biên bản thanh tra. Theo như những gì bác ấy nói thì bà chủ đã vi phạm pháp
luật lao động trong việc sử dụng lao động chưa thành niên, như: không ký hợp đồng
lao động, giữ lương và khấu trừ lương bất hợp lý, đặc biệt cơ sở kinh doanh của bà
17
chủ thuộc ngành nghề không được sử dụng lao động dưới 15 tuổi. Kiên thấy giọng
bác thanh tra khá gay gắt. Bác ấy nói với bà chủ: ”Không những thế chị còn vắt kiệt
sức lao động của các cháu, bắt các cháu làm việc quá thời gian quy định. Khoản 2

Điều 163 Bộ luật Lao động năm 2012 đã quy định rõ: thời giờ làm việc của người
lao động chưa thành niên từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi không được quá 8 giờ trong
một ngày và 40 giờ trong một tuần; của người dưới 15 tuổi không được quá 04 giờ
trong một ngày và 20 giờ trong một tuần. Riêng lao động dưới 15 tuổi không được
sử dụng làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm”. Kiên còn nghe thấy bác ấy nói: với
các lao động đang ở độ tuổi chưa thành niên, độ tuổi trẻ em như các cháu ở đây đã
không có đủ kiến thức để nhận biết rằng mình đang bị bóc lột, bị lạm dụng sức lao
động! Kiên nhìn bà chủ, em chợt thấy bà như già đi hàng chục tuổi. Bà ngồi, cúi mặt
trong lúc bác thanh tra đọc biên bản.
Theo kết luận của Đoàn thanh tra thì bà chủ bị xử phạt vi phạm hành chính vì
các hành vi vi phạm pháp luật lao động trong việc sử dụng lao động; buộc phải ký
kết hợp đồng lao động, phải thanh toán tiền công hàng tháng, đảm bảo các điều kiện
ăn, ở cho lao động; nếu còn tiếp tục sử dụng lao động chưa thành niên thì phải tuân
theo các quy định của pháp luật đối với lao động này. Riêng đối với 2 lao động trẻ
em, Đoàn thanh tra yêu cầu bà chủ phải thanh toán hết tiền công và cơ sở kinh
doanh của bà chủ từ nay không được nhận lao động dưới 15 tuổi vào làm việc.
Nghe đến đây, Kiên thấy lo lắng. Mặc dù làm ở đây cực nhọc, vất vả, nhưng
cuối năm em cũng có một khoản tiền mang về cho mẹ. Bây giờ, bà chủ không được
thuê những lao động như Kiên, em không biết sẽ phải tìm việc ở đâu? Nơi nào sẽ
được nhận những lao động như em vào làm việc?
Bỗng một bàn tay mềm mại đặt nhẹ lên vai Kiên. Ngước mắt nhìn lên, Kiên
thấy một khuôn mặt trẻ trung với đôi mắt dịu dàng đang nhìn mình. Cô ấy đi cùng
với các bác, các chú trong Đoàn thanh tra. Cô nắm lấy tay Kiên và tay Mạnh, cô nói,
giọng thật ấm: ”Cô được các chú trong Đoàn thanh tra phân công lo chỗ ăn, nghỉ
cho các cháu đến khi các cháu về với gia đình. Bây giờ các cháu thu xếp đồ đạc cá
nhân của mình, cô sẽ đưa các cháu đến nghỉ tạm tại trường dạy nghề trong thành
phố. Cô sẽ liên lạc với gia đình để đưa các cháu về quê”. Thấy vẻ mặt lo lắng của
Kiên, cô cười nói tiếp: ”Cô hiểu hoàn cảnh gia đình các cháu nên cứ yên tâm, các
18
cô, các chú sẽ có trách nhiệm liên hệ với các cơ quan chức năng ở địa phương các

cháu để sắp xếp cho các cháu làm việc tại những cơ sở được phép tuyển lao động
dưới 15 tuổi. Ở đó, các cháu sẽ có công việc phù hợp với lứa tuổi, với sức khỏe,
được đảm bảo quyền lợi. Các cháu vẫn có thể vừa làm vừa học, không có điều kiện
học ở trường thì các cháu có thể học tại các lớp học tình thương, học ngoài giờ
Các cháu thấy thế nào?”
Kiên không ngờ mình lại có một cái kết có hậu như vậy. Lời cô nói như làn gió
mát thổi bay đi hết những mệt nhọc, lo âu trong lòng Kiên. Như trong các câu truyện
cổ tích, ông Bụt, cô Tiên luôn hiện lên giúp những người tốt khi họ gặp khó khăn,
còn đối với Kiên thì đây là cổ tích giữa đời thường. Ngước đôi mắt vẫn còn nét trẻ
thơ nhìn cô, Kiên cười rạng rỡ.
19
CHỦ ĐỀ 5
TUỔI CHỊU TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ VÀ NGUYÊN TẮC XỬ LÝ
ĐỐI VỚI NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN PHẠM TỘI
Cạm bẫy
An là con trai đầu của một gia đình công nhân nghèo ở khu cảng. Bố An chết
trong một tai nạn lao động để lại cho mẹ An - một phụ nữ đau yếu, ba con thơ với
nghề may gia công. Cuộc sống của mấy mẹ con rất chật vật. Để vượt qua khỏi cảnh
nghèo, mẹ An kiên quyết buộc các con phải đi học. Bà đã phải thức đêm thức hôm,
nhận hàng may thêm để kiếm tiền nuôi con. Số hàng nhận mỗi ngày một tăng lên
nhưng tiền công thì teo tóp lại. Thương mẹ, An sáng đi học, trưa về nhà phụ mẹ may
đồ đến tối. Nhiều hôm để kịp giao hàng cho người ta, An phải thức trắng đêm may
hàng. Sáng hôm sau ngồi trong lớp học hai mắt An cứ trĩu xuống vì buồn ngủ. Làm
nhiều, ăn uống không đầy đủ, mẹ An đổ bệnh nặng. An phải làm thêm cả phần hàng
của mẹ. Đứa em thứ hai của An ngoài giờ học cũng phải đi lượm thêm ve chai và
phụ giúp anh chăm sóc mẹ…
Hoàn cảnh khó khăn của đứa bé 13 tuổi đã lọt vào tầm ngắm của những tay anh
chị trong làng buôn "cái chết trắng". Một người đàn ông tên Thành nhờ An đem cơm
sáng cho một người thân ở khu phố bên kia cầu. Ông ta nói ông có người anh sống
một mình đang bệnh nặng, không ai chăm sóc. Nhà ông ở xa, ông thì bận công việc,

nên không thể trực tiếp chăm sóc cho anh được. Ông nhờ An giúp ông, hàng ngày
đem cơm cho anh trai, ông sẽ trả công hậu hĩnh, 20.000 đồng cho một lần mang
cơm. Sở dĩ ông ấy nhờ An vì ông biết, sáng nào An cũng cọc cạch đạp xe đến
trường ngang qua khu phố đó.
Nghe vậy, An rất mừng. Nó suy tính, việc làm này vừa không mất thời gian do
cùng trên đường đi học hàng ngày, lại vừa có thêm thu nhập để giúp đỡ gia đình
trong lúc khó khăn.
20
An quyết định nhận lời đưa cơm cho anh trai ông Thành. Theo lời dặn của ông
Thành, hàng ngày, An chỉ cần mang cơm qua cầu và giao cho một thanh niên –
người sống cùng với anh trai ông. Ông cũng dặn An sau khi nhận cặp lồng cơm thì
phải đi luôn đến nơi giao cho anh thanh niên mà không được rẽ vào bất kỳ chỗ nào.
Ông còn hào phóng ứng trước cho An một tháng tiền công. Nó vui mừng mang về
đưa mẹ chữa bệnh.
Thế là hàng ngày trên tuyến đường đi học An đã mang theo cặp lồng cơm mà
không biết trong đó có giấu từ 2 -3 gói herôin.
Thấy con đưa tiền về mẹ An căn vặn con lấy tiền đâu ra. An thành thật kể
chuyện nhận lời đưa cơm cho anh trai ông Thành bị ốm, mỗi ngày được trả 20.000
đồng. Biết ông Thành nghiện nặng và đã từng bị bắt vì liên quan đến ma túy. Mẹ An
giật mình, bà lo lắng nói với An : “Giúp người lúc khó là tốt nhưng quan hệ với
những người như ông Thành nguy hiểm lắm. Con phải cẩn thận đấy. Liệu có đúng là
chỉ có cơm không hay còn thứ gì khác thì sao ?”. Nghe mẹ nói, An chợt thấy băn
khoăn, hàng loạt câu hỏi nảy sinh: “Sao chỉ mỗi việc đưa cơm mà ông Thành lại trả
công cao như vậy. Sao ông Thành lại dặn nó không được đi đâu ? ” Nó kể với mẹ
những suy nghĩ của mình.
Nghe vậy, mẹ An kiên quyết bảo con: “Thôi, con đừng làm nữa. Mẹ con mình
chịu khó vất vả một chút, có sao sống vậy. Nhỡ con gặp chuyện gì mẹ biết trông cậy
vào ai ?”
Nghe mẹ, An đến gặp ông Thành xin không làm nữa nhưng ông Thành ngọt
ngào dỗ dành: “Cháu cố giúp bác, vài hôm thôi. Bác bận quá, bác sẽ trả cháu thêm

tiền. Ông anh bác cũng đỡ rồi, nhưng vẫn chưa dậy được. Mấy hôm nữa ông ấy
khỏe tự đi lại, nấu nướng được, cháu có thể thôi. Cháu chỉ có việc đưa cơm, đừng
sợ. Nếu có chuyện gì pháp luật cũng sẽ không xử phạt trẻ con đâu”.
Nghe ông Thành nói thế, tuy trong lòng An còn lo lắng nhưng em nghĩ đưa
cơm giúp ông ấy thêm một vài buổi nữa rồi thôi. Hơn nữa nếu không làm thì lấy tiền
đâu để chăm lo cho các em, mẹ lại đang chữa bệnh, tốn rất nhiều tiền
21
Thế rồi, điều mà mẹ An lo sợ đã trở thành hiện thực. Trong lần đưa cơm sau đó,
khi các chú trong Đội cảnh sát hình sự yêu cầu cho kiểm tra cặp lồng cơm, An sững
sờ khi thấy các chú lấy từ đó ra 2 gói nhỏ đựng thứ bột màu trắng: Hêrôin – cái chết
trắng!
Giờ đây, ở trong trại giam, An mới thấu hiểu những lời mà các chú cảnh sát đã
nói: chỉ vì thiếu hiểu biết pháp luật cùng với cuộc sống khó khăn mà những đứa trẻ
nghèo như An đã rơi vào cạm bẫy của những kẻ buôn ma túy. Tiền công mà chúng
trả cho An quá rẻ mạt, nhưng hậu quả mà cạm bẫy của chúng giăng ra đối với An thì
thật nặng nề: mức hêrôin và thời lượng phạm tội nhiều lần (dù là vô tình) đủ để cậu
học trò bị truy tố theo Điều 194 Bộ luật hình sự. An thấy như mình đã mất tất cả.
Tuy nhiên, trong lòng An lại có chút hy vọng khi An được gặp bác luật sư –
người sẽ bào chữa cho em tại phiên tòa. Bác ấy đã phân tích cho An thấy: ai vi phạm
pháp luật thì cũng đều bị xử lý. Riêng đối với trẻ em từ 18 tuổi trở xuống, pháp luật
hình sự quy định người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi
tội phạm ; người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm
hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
Tuy nhiên, vì trẻ em là những người chưa thành niên (người dưới 18 tuổi), chưa
nhận thức đầy đủ về hành vi của mình nên pháp luật có những quy định riêng về xử
lý đối với người chưa thành niên phạm tội. Về nguyên tắc, việc xử lý người chưa
thành niên phạm tội chủ yếu nhằm giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển
lành mạnh và trở thành công dân có ích cho xã hội.
Bác luật sư khuyên An nên thành khẩn khai báo giúp các chú công an có thêm
thông tin để triệt phá đường dây buôn bán ma túy.

Tại phiên tòa xét xử An với tội danh vận chuyển ma túy, vị chủ tòa phiên tòa đã
phân tích: cho dù trong ý thức An chỉ là đưa cơm nhưng trong cơm có hêrôin thì An
cũng phải chịu trách nhiệm theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, xét nhân thân và
hoàn cảnh phạm tội của An, Tòa án đã lượng hình cho em 2 năm tù nhưng cho
hưởng án treo.
22
Cánh cửa cuộc đời không khép lại đối với An nhưng đã để lại bài học đầu đời
đắt giá cho em: chỉ vì vô tình sa vào cạm bẫy của bọn bất lương mà đi đến lầm lỡ!.
23
CHỦ ĐỀ 6
NGHĨA VỤ VÀ QUYỀN CỦA NGƯỜI CON TRONG GIA ĐÌNH
Người con hiếu thảo
Nhà Hương rất nghèo. Là chị cả trong một gia đình, tuổi thơ của Hương
không được may mắn như những bạn bè cùng trang lứa. Khi Hương vừa tròn 10
tuổi, mẹ Hương đã bị căn bệnh trầm cảm sau khi sinh đứa em út rồi biến chứng
sang một dạng tâm thần phân liệt. Bán trâu, bán hết lúa trong nhà, bố đưa mẹ ra
Hà Nội chữa bệnh.
Sau một thời gian điều trị ở Bệnh viện, số tiền mang theo cũng đã hết nhẵn. Bố
Hương đưa mẹ về quê tiếp tục điều trị tại nhà. Nhưng căn bệnh của mẹ Hương
không có dấu hiệu thuyên giảm mà ngày càng trở nên trầm trọng hơn. Mẹ Hương
không còn nhận ra ngay các con của mình nữa.
Khi trong nhà không còn cái gì đáng giá để bán lấy tiền mua thuốc điều trị cho
mẹ, bố Hương quyết định để các con ở nhà và ra Hà Nội làm thuê. Bố đi vắng, mẹ bị
bệnh, các em còn nhỏ, cô bé Hương lúc đó mới 13 tuổi đã phải gánh vác toàn bộ
trách nhiệm trong một gia đình: làm cha, quán xuyến tất cả công việc; làm mẹ, chăm
lo miếng cơm, manh áo hàng ngày cho mẹ và các em; làm bảo mẫu, chăm lo cho các
em. Ngoài ra, Hương còn phải lo vệ sinh giặt giũ cho mẹ, bón cơm cho mẹ ăn, cho
mẹ uống thuốc và dỗ dành mẹ khi mẹ lên cơn bệnh …
Buổi sáng, Hương dậy sớm làm mọi việc trong nhà, giặt quần áo, nấu ăn cho
các em, bón cơm cho mẹ, chuẩn bị mọi thứ cần thiết cho mẹ rồi đến trường.

Buổi trưa cho mẹ và các em ăn xong, em vội đạp chiếc xe đạp cà tàng đến quán
cơm thị trấn rửa bát thuê kiếm đồng tiền công ít ỏi thêm vào tiền mua thuốc, mua
thức ăn cho mẹ và em.
Tối, sau khi tắm rửa thay quần áo cho mẹ, dỗ em ngủ xong, Hương mới có thời
gian học tập để chuẩn bị năm tới thi vào lớp 10. Nhưng vất vả nhất đối với Hương là
24
dỗ mẹ uống thuốc. Có lần khi cho mẹ uống thuốc, vừa cho thuốc vào miệng rồi, vừa
dỗ mẹ uống một ngụm nước cho thuốc trôi vào trong thì mẹ bất ngờ phun thẳng cả
nắm thuốc vào mặt em.
“Những lúc đó em chỉ biết khóc thôi, tủi thân thì ít mà thương mẹ thì nhiều. Em
lo mẹ uống thuốc không đủ liều thì bệnh càng lâu khỏi”.
Bà nội, bà ngoại đều tuổi đã cao nên cũng chẳng giúp chị em Hương được
nhiều. Các chú, các dì cũng khó khăn, vất vả nuôi con ăn học nên chỉ giúp đỡ chị em
Hương được một phần. Còn lại phải trông vào tài quán xuyến việc nhà của em. Với
số tiền mỗi tháng bố gửi về gần 1 triệu đồng cộng với số tiền đi rửa bát thuê, Hương
tằn tiện chi tiêu để dành tiền mua thuốc cho mẹ và mua thức ăn cho cả nhà.
“Chị em mình khoẻ mạnh, ăn như thế nào cũng được nhưng em Út còn bé đã
thiệt thòi nhiều thứ phải để dành phần tốt cho em”, Hương thường nói với Thành,
em thứ hai như vậy. Có những ngày bố chưa kịp gửi tiền về, còn một ít tiền Hương
chỉ dám để dành mua thức ăn cho mẹ và mua ít thịt nấu cháo cho em út ăn, còn hai
chị em Hương và Thành ăn cơm với mấy quả cà mặn chát.
Theo thời gian, bệnh của mẹ có dấu hiệu thuyên giảm, mẹ không còn la hét hay
đập phá nữa mà chỉ ngồi nói luyên thuyên cả ngày. Những lúc tỉnh táo hiếm hoi, mẹ
cũng giúp Hương nấu nồi cơm nhưng phần sống luôn nhiều hơn phần chín. Những
lúc như thế, Hương càng hy vọng ngày mẹ khỏi bệnh sẽ không còn xa.
Cuộc sống tuy khó khăn vất vả nhưng Hương rất cố gắng học. Em thường được
các thày, cô giáo trong trường nêu gương là một trong những học sinh nghèo vượt
khó. Năm tới Hương đã bước vào lớp 10. Tranh thủ những lúc rảnh rỗi hiếm hoi,
Hương tập trung ôn luyện kiến thức cho kỳ thi lớp 10 sắp tới. Nói về dự định tương
lai của mình, Hương tâm sự: “Mơ ước của em là trở thành giáo viên hoặc bác sỹ. Vì

thế em rất muốn được tiếp tục đi học. Nhưng đó chỉ là ước mơ, không biết em còn
có thể đến trường được nữa hay không, khi gia đình quá khó khăn, mẹ còn đau ốm
và các em còn nhỏ quá, em không thể ích kỷ mà chỉ nghĩ cho riêng mình được”.
Nói như vậy, nhưng không phải không có lúc Hương muốn buông xuôi tất cả.
Tuổi đời còn quá nhỏ so với gánh nặng gia đình đang đè lên đôi vai của em, khiến
25