câu hỏi và đáp án ôn thi tốt nghiệp môn chủ nghĩa xã hội khoa học

CÂU HỎI VÀ ĐÁP ÁN ÔN THI TỐT NGHIỆP MÔN
CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC
Câu 1: Dân chủ xã hội chủ nghĩa và xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam hiện nay
Trả lời: Dân chủ xuất hiện từ khi xã hội có chế độ tư hữu, có giai cấp, xuất hiện sự
thống trị của giai cấp này đối với giai cấp khác trong xã hội. Nhà nước dân chủ chủ nô
đầu tiên xuất hiện ở Aten- Hi Lạp cổ đại và chính thức sử dụng danh từ ; dân chủ=
Demokratia; , tro đó demos là ; nhân dân; và kratos là chính quyền hay ; quyền lực;. Có
nghĩa là Nhà nước dân chủ chủ nô có ; quyền lực của dân’ . Theo nguyên nghĩa của nó,
dân chủ có nghĩa là quyền lực của nhân dân, nó nói lên rằng nhân dân là chủ thể của
quyền lực. Nhưng dân theo quy định của pháp luật gồm giai cấp chủ nô, tăng lữ,
thương gia, một số trí thức và người tự do, còn đại đa số là nô lệ thì không được coi là
dân. Như vậy, về thực chất giai cấp bóc lột đầu tiên đã lập ra Nhà nước và luật pháp,
lạm dụng khái niệm dân chủ để chiếm lấy quyền lực thực sự của nhân dân lao động.
Trong suốt chiều dài lịch sử, khi Nhà nước nằm trong tay giai cấp bóc lột thì dù có
mang tên dân chủ nhưng thực chất vẫn không phải là Nhà nước thực hiện quyền lực
thực sự của nhân dân, nó chỉ phục vụ quyền và lợi cho một số thiểu số thống trị mà
thôi. Chỉ đến cách mạng XHCN Tháng 10 Nga thắng lợi, mở ra thời đại mới, khi đó
nhân dân lao động mới thực sự giành được chính quyền, giành lại những tư liệu sản
xuất chủ yếu của xã hội, giành lại quyền lực thực sự của mình, lập ra Nhà nước dân
chủ XHCN. Khi đó dân chủ mới đúng nghĩa là nhân dân lao động làm chủ.
Tóm lại, nhân loại từ lâu đời đã có nhu cầu và bước đầu thực hiện dân chủ và có quan
niệm về dân chủ, đó là việc thực thi quyền lực của dân. Đây là một khái niệm lịch sử,
tuy nhiên dân là những ai, còn do bản chất chế độ xã hội quy định., nhất là khi xã hội
phân chia thành giai cấp, thì dân còn do bản chất giai cấp thống trị xã hội quy định cụ
thể trong từng xã hội nhất định.
Chủ nghĩa Mác- Lênin đã nêu quan niệm về dân chủ với các luận điểm cơ bản sau:
Thứ nhất: Kế thừa những thành tựu dân chủ mà nhân loại đã đạt được trên cả hai
phương diện lý luận và thực tiễn, chủ nghĩa Mác- Lênin cho rằng: Dân chủ là một nhu
cầu khách quan của nhân dân lao động, dân chủ là quyền lực thuộc về nhân dân lao
động.

Thứ hai: Khi xã hội có giai cấp, mọi chế độ dân chủ gắn với Nhà nước đều mang bản
chất giai cấp thống trị xã hội. Lịch sử nhân loại từng chứng kiến các kiểu dân chủ khác
nhau: Dân chủ chủ nô, dân chủ tư sản, dân chủ XHCN. Vì vậy, dân chủ không phải
phạm trù bất biến, ngược lại nó là phạm trù lịch sử, phạm trù chính trị.
Thứ ba: Từ khi có Nhà nước, dân chủ còn có ý nghĩa là một hình thức Nhà nước, trong
đó có chế độ bầu cử, bãi miễn các thành viên Nhà nước, có quản lý xã hội theo pháp
luật và thừa nhận ở Nhà nước đó quyền lực thuộc về nhân dân , theo quan niệm của xã
hội thống trị, gắn với một hệ thống chuyên chính của giai cấp thống trị xã hội đó.
Thứ tư: Với một chế độ dân chủ và Nhà nước tương ứng, đều do giai cấp thống trị cầm
quyền chi phối tất cả các lĩnh vực của toàn xã hội, do vậy tính giai cấp cũng gắn liền và
chi phối tính dân tộc, tính chất của chế độ chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội….ở mỗi
quốc gai, dân tộc cụ thể.
Về bản chất của nền dân chủ XHCN.
Theo chủ nghĩa Mác- Lênin thì: chuyên chính vô sản và dân chủ XHCN về căn bản là
thống nhất. Từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII, Đảng ta thống nhất gọi chuyên
chính vô sản là nền dân chủ XHCN ; vẫn thực hiện nội dung cơ bản của chuyên chính
vô sản;.
Ta có thể khái quát về bản chất của nền dân chủ XHCN như sau:
Bản chất chính trị: Dưới sự lãnh đạo duy nhất của một đảng của gia cấp công nhân =
đảng Mác- Lê nin mà trên mọi lĩnh vực xã hội chủ nghĩa đều thực hiện quyền lực của
nhân dân, thể hiện qua các quyền dân chủ, làm chủ, quyền con người, thoả mãn ngày
càng cao hơn các nhu cầu và các lợi ích của nhân dân.
Chủ nghĩa Mác= Lênin chỉ rõ: Bản chất chính trị của nền dân chủ XHCN là sự lãnh
đạo chính trị của giai cấp công nhân thông qua đảng của nó đối với toàn xã hội, nhưng
không phải chỉ để thực hiện quyền lực và lợi ích riêng cho giai cấp công nhân, mà chủ
yếu là để thực hiện quyền lực và lợi ích của toàn thể nhân dân, trong đó có giai cấp
công nhân.
Hồ Chí Minh cũng đã chỉ rõ: Trong chế độ dân chủ XHCN thì bao nhiêu quyền lực đều
là của nhân dân, bao nhiêu sức mạnh đều ở nơi dân, bao nhiêu lợi ích đều là vì
dân….Chế độ dân chủ XHCN, Nhà nước XHCN do đó về thực chất là của nhân dân,

do nhân dân và vì nhân dân. Cuộc cách mạng XHCN, khác với các cuộc cách mạng
trước đây là ở chỗ nó là cuộc cách mạng của số đông, vì lợi ích của số đông nhân dân.
V.I.Lênin còn nhấn mạnh rằng: Dân chủ XHCN là chế độ mà nhân dân ngày càng tham
gia nhiều vào công việc Nhà nước. Với ý nghĩa đó, V.I.Lênin đã diễn đạt một cách khái
quát về bản chất và mục tiêu của dân chủ XHCN rằng: đó là nền dân chủ ; gấp triệu lần
dân chủ tư sản;
Tóm lại, xét về bản chất chính trị, dân chủ XHCN vừa có bản chất giai cấp công nhân,
vừa có tính nhân dân rộng rãi, tính dân tộc sâu sắc.
Bản chất kinh tế: Nền dân chủ XHCN dựa trên chế độ công hữu về những tư liệu sản
xuất chủ yếu của toàn xã hội đáp ứng sự phát triển ngày càng cao của lực lượng sản
xuất dựa trên cơ sở khoa học= công nghệ hiện đại nhằm thoả mãn ngày càng cao
những nhu cầu vật chất và tinh thần của toàn thể nhân dân lạo động.
Bản chất kinh tế đó chỉ được bộc lộ đầy đủ qua một quá trình ổn định chính trị, phát
triển sản xuất và nâng cao đời sống của toàn xã hội, dưới sự lãnh đạo của đảng Mac-
Lênin và quản lý, hướng dẫn, giúp đỡ của Nhà nước XHCN.
Bản chất kinh tế của nền dân chủ XHCN dù khác về bản chất kinh tế của các chế độ tư
hữu, áp bức, bóc lột, bất công, nhưng cũng như toàn bộ nền kinh tế XHCN, nó không
hình thành từ ; hư vô; theo mong muốn của bất kỳ ai. Kinh tế XHCN cũng là sự kế
thừa và phát triển mọi thành tựu nhân loại đã tạo ra trong lịch sử, đồng thời lọc bỏ
những nhân tố lạc hậu, tiêu cực, kìm hãm…của các chế độ kinh tế trước đó, nhất là bản
chất tư hữu, áp bức bóc lột bất công….đối với đa số nhân dân.
Bản chất tư tưởng- văn hoá; Nền dân chủ XHCN lấy hệ tư tưởng Mác- Lênin – hệ tư
tưởng của giai cấp công nhân làm nền tảng, chủ đạo đối với mọi hình thái ý thức xã hội
khác trong xã hội mới ( như văn học nghệ thuật, giáo dục, đạo đức, lối sống, văn hoá,
xã hội, tôn giáo….) Đồng thời nó kế thừa, phát huy những tinh hoa văn hoá truyền
thống các dân tộc; tiếp thu những giá trị tư tưởng- văn hoá , văn minh , tiến bộ xã
hội….mà nhân loại đã tạo ra ở tất cả các quốc gia, dân tộc….
Do đó, đời sống tư tưởng- văn hoá của nền dân chủ XHCN rất phong phú, đa dạng,
toàn diện và ngày càng trở thành một nhân tố quan trọng hàng đầu, thành mục tiêu và
động lực cho quá trình xây dựng CNXH.

Dân chủ XHCN luôn gắn bó mật thiết với hệ thống chính trị XHCN.
Hệ thống chính trị XHCN là hệ thống các tổ chức chính trị căn bản, có quy mô quốc
gia, có ý nghĩa chiến lược đối với sự tồn tại, ổn định và phát triển của một nước
XHCN, được hình thành và hoạt động trong khuôn khổ pháp luật chung, phù hợp với
vai trò, nhiệm vụ, chức năng của mỗi tổ chức và mối quan hệ giữa các tổ chức đó.
Toàn bộ hệ thống này hoạt động là sự thể hiện trên thực tế nền dân chủ XHCN trong
quá trình xây dựng CNXH.
Cấu trúc của hệ thống chính trị XHCN là một hệ thống chỉnh thể bao gồm ba thành tố
cơ bản là: Đảng cộng sản ( đảng duy nhất lãnh đạo xã hội); Nhà nước XHCN ( nhà
nước của dân, do dân, vì dân); Các tổ chức chính trị- xã hội hợp pháp. Hệ thống này
vận hành theo nguyên tắc : Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ.
Xét về bản chất hệ thống chính trị XHCN và hệ thống chuyên chính vô sản là đồng
nhất. Nó là cơ chế đảm bảo quyền lực của nhân dân, vì những lợi ích của nhân dân.
Những vấn đề đó chỉ có thể được thực hiện khi hệ thống chính trị XHCN phải là chế độ
nhất nguyên về chính trị- tức là chỉ có một giai cấp và một Đảng duy nhất lãnh đạo xã
hội, đó là giai cấp công nhân và Đảng của nó.
Hệ thống chính trị ở Việt Nam hiện nay bao gồm: Đảng CSVN; Nhà nước Cộng hoà
XHCN Việt Nam; Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân. Trong đó,
Đảng CSVN là một bộ phận của hệ thống chính trị , nhưng có vai trò lãnh đạo toàn bộ
hệ thống đó và lãnh đạo tòan bộ xã hội. Nhà nước do nhân dân cử ra để quản lý xã hội
về mọi mặt bằng pháp luật. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là liên minh chính trị của các
đoàn thể nhân dân, vừa để bảo vệ những lợi ích chính đáng của các đoàn viên, hội viên,
vừa để tổ chức và giáo dục cho họ tham gia bảo vệ, xây dựng Đảng, quản lý Nhà nước,
quản lý xã hội, bảo vệ chế độ XHCN.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa là một trong những tổ chức chính trị cơ bản nhất của hệ
thống chính trị XHCN, một công cụ quản lý mà đảng của giai cấp công nhân lãnh đạo
nhân dân tổ chức ra để qua đó nhân dân lao động thực hiện quyền lực và lợi ích của
mình, cũng qua đó là chủ yếu mà giai cấp công nhân và Đảng của nó lãnh đạo xã hội
về mọi mặt trong quá trình bảo vệ và xây dựng CNXH. Chủ nghĩa Mác- Leenon cũng
quan niệm nhà nước XHCN là thống nhất về căn bản với nhà nước chuyên chính vô

sản cả về bản chất, mục tiêu, vai trò, chức năng và các hoạt động theo những nguyên
tắc, pháp luật, chính sách của nó.
Mối quan hệ giữa đổi mới hệ thống chính trị với dân chủ hóa ở Việt Nam:
Thứ nhất: Phát huy vai trò người lãnh đạo duy nhất là Đảng cộng sản Việt Nam, không
chia sẻ quyền lãnh đạo xã hội cho bất kỳ giai cấp nào, tầng lớp nào hay cá nhân nào
( đó là điều có tính nguyên tắc cao nhất). Điều đó xuất phát từ thực tế lịch sử của đất
nước, từ yêu cầu khách quan của sự ổn định và phát triển xã hội, từ lợi ích cơ bản của
nhân dân lao động và của dân tộc ta.
Thứ hai: Khẳng định bản chất chế độ dân chủ và hệ thống chính trị nước ta hiện nay là
XHCN ( dù mới bước đầu xây dựng), thể hiện cả tính giai cấp công nhân, tính nhân
dân rộng rãi, tính dân tộc và nhân đạo sâu sắc, có kế thừa những thành quả tích cực của
dân chủ tư sản, nhưng khác về bản chất, mục đích và nhiều vấn đề khác.
Thứ ba: Trong nền dân chủ và hệ thống chính trị nước ta hiện nay, Nhà nước là tổ chức
đặc biệt quan trọng, nhà nước chuyên chính vô sản, chuyên chính với mọi kẻ thù của
nhân dân, của CNXH và mọi thế lực cản trở công cuộc đổi mới đất nước theo định
hướng XHCN, từng bước tổ chức và xây dựng CNXH mới với mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; đây vẫn là chức năng nhiệm vụ cơ bản
quyết định nhất, khó khăn, phức tạp và lâu dài nhất.
Thứ tư: Cơ cấu chủ yếu của hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay xét theo nghĩa hẹp,
vẫn gồm có Đảng cộng sản lãnh đạo, Nhà nước quản lý, các đoàn thể chính trị của
nhân dân.
Thứ năm : Vai trò, chức năng, nhiệm vụ chung nhất của mỗi tổ chức trong hệ thống
chính trị và mối quan hệ giữa các tổ chức đó, vẫn quán triệt những tư tưởng chỉ đạo rất
cơ bản của chủ nghĩa Mác- Leenin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
Các nội dung cơ bản trong đổi mới hệ thống chính trị, thực hiện dân chủ ở nước ta hiện
nay.
Trong đổi mới hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay cần quán triệt tốt các nguyên
tắc chung sau:
Một là: Đổi mới HTCT tức là ngày càng làm rõ vai trò, nhiệm vụ, chức năng, nội dung,
phương thức hoạt động của mỗi bộ phận và các mối quan hệ giữa các tổ chức chính trị

hợp pháp và đang có vai trò với cả nước. Đổi mới không phải là “ đổi hướng” chính trị,
không thay đổi mục tiêu, con đường XHCN.
Hai là: Thực hiện ngày càng tốt hơn những nguyên tắc, chức năng, nhiệm vụ của
chuyên chính vô sản trong quá trình xây dựng, hoàn thiện nền dân chủ XHCN.
Ba là: Không chấp nhận đa nguyên chính trị, đa đảng đối lâp, giữ vững an ninh chính
trị, trật tự an toàn xã hội nhằm mục tiêu ổn định và phát triển vì mục tiêu gân giàu,
nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Bốn là: Trên cơ sở ổn đinh, phát triển kinh tế và đời sống nhân dân để từng bước đổi
mới hệ thống chính trị, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của mọi lĩnh vực xã hội.
Năm là: Tổ chức cho nhân dân tham gai đóng góp vào sự nghiệp đổi mới , mở rộng
quan hệ hợp tác quốc tế theo nguyên tắc cùng tồn tại hòa bình, tôn trọng lẫn nhau và
cùng có lợi. Kiên quyết làm thất bại mọi âm mưu “ diễn biến hòa bình” của các thế lực
thù địch muốn xóa bỏ chế độ XHCN ở nước ta.
Các phương hướng, nhiệm vụ cụ thể để đổi mới hệ thống chính trị thực hiện dân
chủ.
Một là: Đổi mới xây dựng và chỉnh đốn đảng nhằm giữ vững và nâng cao vai trò, năng
lực hiệu quả và uy tín lãnh đạo của đảng với toàn xã hội. Trước hết đổi mwois tư duy
lý luận, thực hiện dân chủ trong đảng, không ngừng nâng cao chất lượng đảng viên,
kiện toàn các tổ chức cơ sở và cấp ủy đảng, làm cho đảng ngày càng gắn bó chặt chẽ
với GCCN và nhân dân trong toàn xã hội.
Hai là: Cải cách Nhà nước XHCN Việt Nam theo hướng xây dựng Nhà nước pháp
quyền XHCN, dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam. Thực hiện quản lý Nhà
nước theo nguyên tắc tập trung, dân chủ, thống nhất trên toàn quốc.
Văn kiện Đại hội Đảng IX, Đảng ta chỉ rõ: “ Nhà nước ta là công cụ chủ yếu để thực
hiện quyền làm chủ của nhân dân, là Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân.
Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà
nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp Cải cách tổ
chức và hoạt động của nhà nước gắn liền với xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đổi mới nội
dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước. Xây dựng bộ máy Nhà nước
tinh gọn, nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức Đảng và Đảng viên trong các

cơ quan Nhà nước”.
Ba là: Đổi mới phương thức hiện quả hoạt động của Quốc hội: Nâng cao năng lực am
hiểu về lập pháp, lập quy của các cơ quan và các đại biểu của Quốc hội ( nhất là đại
biểu chuyên trách) ” Đổi mới quy trình chuẩn bị và thông qua các dự án luật tại kỳ
họp Quốc hội; xây dựng Luật về hoạt động giám sát của Quốc hội, xác định rõ cơ chế
gaism sát đối với Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao;
từng bước tăng tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách; coi trọng việc lấy ý kiến của nhân
dân trong quá trình xây dựng luật và chuẩn bị những quyết sách của Quốc hội ”
Trên cơ sở đổi mới Quốc hội mà kiện toàn, nâng cao năng lực và hiệu quả của các cáp
Hội đồng nhân dân với những chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và nội dung cụ thể gắn
với cơ sở, địa phương.
Bốn là: Đổi mới hoạt động của Chính phủ và hệ thống cơ quan hành pháp; Tiến hành
cải cách bộ máy hành chính, trước hết là bố trí lại cơ cấu tổ chức Chính phủ cho tinh
gọn, năng động và quản lý vĩ mô có hiệu quả hơn. Từ đó điều chỉnh cơ cấu các bộ, ban,
ngành, Ủy ban nhân dân các cấp cũng theo hướng gọn nhẹ, năng động hiệu quả trong
thực thi pháp luật, chính sách, kế hoạch phục vụ phát triển kinh tế-xã hội trên cả
nước. Từng bước hiện đại hóa cơ quan hành chính các cấp, trong đó có vấn đề vai trò
hoạt động “ hành chính công”.
Đối với đội ngũ cán bộ công chức Nhà nước: Nâng cao chất lượng đào tạo, đào tạo lại
cán bộ, công chức theo yêu cầu mới của cải cách hành chính Nhà nước. Đổi mới việc
quản lý, đánh giá cán bộ, công chức; sử dụng, đãi ngộ cán bộ, công chức theo hướng
tiêu chuẩn hóa; cải cách hành chính chế độ tiền lương, nâng cao phẩm chất đạo đức cán
bộ, công chức; tăng cường kiểm tra, giám sát, thưởng, phạt nghiêm minh.
Năm là: Đổi mới phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân
dân. Nâng cao chất lượng tham gia quản lý, giám sát các hoạt động của nhà nước, tham
gia xây dựng và bảo vệ chế độ, bảo vệ lợi ích chính đáng của các thành viên, gắn hoạt
động của các đoàn thể với các hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội, dân tộc, tôn
giáo một cách thiết thực, chủ động và hiệu quả.