skkn thủ thuật làm thế nào để khai thác và giảng dạy bài có nội dung dài và khó trong bộ môn gdcd 12 bậc thpt

Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI
Trường THPT Đoàn Kết
Mã số:………
Mã số:……
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI
THỦ THUẬT KHAI THÁC VÀ GIẢNG DẠY
NHỮNG BÀI CÓ NỘI DUNG DÀI VÀ KHÓ
TRONG BỘ MÔN GDCD BẬC THPT
- Người thực hiện: Mai Hữu Thành
- Lĩnh vực nghiên cứu:
- Quản lí giáo dục
- Phương pháp dạy học bộ môn
- Phương pháp giáo dục
- Lĩnh vực khác
ó đính kèm: Mô hình Phần mềm
Phim ảnh Hiện
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
1
1
NĂM HỌC 2013 – 2014
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
SƠ LƯỢC LÍ LỊCH KHOA HỌC
I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN
1. Họ và tên: Mai Hữu Thành
2. Ngày tháng năm sinh: 10/ 07/1982
3. Nam, nữ: Nam
4. Địa chỉ: Tân Phú, Đồng Nai
5. Điện thoại: 0919.486.489

6. Fax: E-mail:
7. Chức vụ: P. Bí thư Đòan trường - Giáo viên
8. Đơn vị công tác: Trường THPT Đoàn Kết
II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO
- Học vị cao nhất: Thạc sỹ
- Năm nhận bằng: 2011
- Chuyên ngành đào tạo: Triết học
III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC
- Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Giảng dạy GDCD
- Số năm kinh nghiệm: 8 năm
- Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây: 04
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
2
2
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
THỦ THUẬT KHAI THÁC VÀ GIẢNG DẠY
NHỮNG BÀI CÓ NỘI DUNG DÀI VÀ KHÓ TRONG BỘ MÔN GDCD
BẬC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1. Đặt vấn đề
Một bài hoặc tiết dạy có nội dung dài hay ngắn là do cách tiếp cận khai
thác bài đó như thế nào.
Mặc nhiên, không phải cứ cắt bỏ chương trình dạy là giảm tải. Đôi khi,
cách giảm tải quan trọng nhất chính là tìm ra cách tiếp cận và khai thác bài
dạy sao cho phù hợp. Đồng thời, đừng nên nghĩ, chỉ có mỗi cách giảm tải nội
dung dạy bằng cách cắt bỏ hoặc không dạy chương trình đó. Có rất nhiều
cách để giảm tải.
Thủ thuật
1
(hay cách thức tiếp cận), khai thác bài giảng, là một trong

những cách tốt nhất.
Sở dĩ chúng tôi đặt vấn đề như trên là vì hiện nay, một trong những trở
ngại lớn luôn gây khó khăn đối với mỗi giáo viên bất cứ bộ môn nào đó là: bài
giảng có nội dung DÀI và KHÓ khai thác. Trong khi, mục đích của giáo viên lại
muốn đơn vị bài đang soạn giảng phải làm sao cho ngắn gọn, súc tích học sinh
hứng thú, dễ hiểu.
Thông thường, với một đơn vị bài giảng được cho là DÀI và KHÓ khai
thác thường có một số điểm chung sau:
+ Nội dung dạy và học có dung lượng kiến thức nhiều (học sinh ghi chép
khoảng 2 mặt giấy)
+ Cùng trong một đơn vị bài giảng có nhiều đơn vị kiến thức khác nhau
tồn tại độc lập, phản ánh một vấn đề chung. Song nếu lược bỏ hòan toàn một
trong các đơn vị kiến thức đó, bài giảng không thể phản ánh toàn bộ mảng chủ
đề mà chương trình giáo dục muốn hướng tới.
Ví dụ GDCD 10, bài 15: Những vấn đề cấp thiết của nhân loại, bao gồm
3 đơn vị kiến thức: môi trường, dân số, dịch bệnh hiểm nghèo. Nếu bỏ một trong
ba đơn vị kiến thức, chắc chắn học sinh không thể có một cái nhìn toàn diện về
Những vấn đề cấp thiết của nhân loại.
Lượng nội dung DÀI sẽ thường dẫn đến những hệ quả:
* Đối với giáo viên:
+ Gặp khó khăn khi khai thác, soạn bài; dễ cháy giáo án khi giảng dạy.
chạy đua với thời gian. Đôi khi, không hoàn thành tiết dạy;
+ Dễ sa đà, không tập trung trọng tâm, và bị áp lực với tiết dạy. Đồng
thời, không có thời gian để củng cố bài học.
* Đối với học sinh:
1
1
Thủ thuật được hiểu với nghĩa rộng là dùng các thao tác bằng tay một cách khéo léo khi tiến hành các hoạt
động, nhằm đạt hiệu quả cao torng công việc.
Theo nghĩa hẹp: đó là những thao tác khéo léo, được sử dụng vào các hoạt động nhằm đạt hiệu quả cao trong

công việc.
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
3
3
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
+ Không thể nắm bắt hết nội dung bài học, ghi chép nhiều nhưng lượng
kiến thức tiếp thu không hiệu quả;
+ Nội dung dài lê thê cũng khiến học sinh cảm thấy tiết học trở nên nhàm
chán, nặng nề, mệt mỏi.
Tổ hợp những hệ quả trên - tất nhiên, từ một bài DÀI thường bị xem là
bài KHÓ dạy.
Vấn đề đặt ra là: Với một thời lượng nhất - định đã được quy định, giáo
viên sẽ làm gì? Để vừa đáp ứng mục tiêu hoàn thành bài giảng, vừa gây hứng
thú cho học sinh, cũng như chất lượng bài giảng phải đạt kết quả cao nhất,
mà không hề chịu áp lực bởi độ dài và khó khai thác của một tiết dạy?
Đây là một vấn đề không đơn giản và là một thách thức với rất nhiều giáo
viên. Chính vì vậy, theo tác giả, việc mỗi một giáo viên tự có những thủ thuật,
định hướng, cách tiếp cận…. bài giảng để sao cho bài dạy trở nên nhẹ nhàng,
ngắn gọn, súc tích mà vẫn đảm bảo yêu cầu về dung lượng chương trình là một
điều vô cùng cần thiết trong tiến trình dạy học. Không những thế, việc tìm kiếm
và sử dụng các thủ thuật còn góp phần làm tích cực trong việc đổi mới phương
pháp giảng dạy của chúng ta theo tinh thần của ngành giáo dục.
Xuất phát từ cách đặt vấn đề trên, cùng với những trải nghiệm trong tiến
trình tìm tòi đổi mới phương pháp khai thác và truyền thụ bài giảng cho học sinh
trong những năm qua, chúng tôi đã rút ra một số kinh nghiệm tương đối hiệu
quả để giải quyết vần đề này. Dưới đây, tác giả xin trao đổi với quý đồng nghiệp
một vài kinh nghiệm, thủ thuật làm thế nào để khai thác và giảng dạy bài có nội
dung dài và khó trong bộ môn GDCD 12 bậc THPT, mà bản thân đã rút ra trong
qua trình giảng dạy, để cùng nghiên cứu, tham khảo, đóng góp ý kiến.
2. Thực trạng về việc sử dụng các phương thức khai thác và giảng

dạy các bài dạy có nội dung DÀI và KHÓ khai thác trong bộ môn GDCD 12
bậc THPT hiện nay
Có thể nói một trong những biểu hiện rõ nét nhất của việc quan tâm đến
phương thức khai thác bài giảng nhằm giảm đi áp lực đối với nội dung bài dạy
dài và khó khai thác chính là việc Bộ giáo dục và Đào tạo chủ động chủ trương
giảm tải nội dung chương trình học ở rất nhiều bộ môn, trong đó có bộ môn
GDCD.
Ở bình diện xã hội, trong những năm qua, nhằm tránh tình trạng để giáo
viên và học sinh rơi vào hòan cảnh phải đối mặt với những đơn vị kiên thức
chưa phù hợp,… đã có nhiều hội thảo, trao đổi, nghiên cứu bàn về vấn đề này.
Riêng đối với chương trình GDCD bậc THPT tại Đồng Nai, sở Giáo dục
và đào tạo Đồng Nai cũng đã triển khai tài liệu hướng dẫn giảm tải chương
trình học ở một số đơn vị kiến thức
2
. Chúng tôi hoan nghênh thành quả nghiên
cứu trên của Hội đồng bộ môn GDCD như là một sự quan tâm và điều chỉnh kịp
thời đối với chương trình học của bộ môn.
Tuy nhiên, có thể thấy rằng hiện nay, ngoài việc giảm tải những đơn vị
kiến thức của bài học hoặc tiết học, vẫn còn những bài học, tiết học – do tính
chất quan trọng của nó đối với việc giáo dục hình thành thế giới quan, nhân
sinh quan của học sinh hay những vấn đề cơ bản nhất của bộ môn GDCD cần
2
2
Chuyên đề môn GDCD bậc THPT năm học 2012- 2013,, sở GD&ĐT Đồng Nai
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
4
4
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
phải có, mà chúng ta không thể giảm tải hay cắt xén chương trình được. Do vậy,
điểm qua toàn bộ bộ môn, có thể thấy vẫn còn có những bài có nội dung dài và

khó, cụ thể:
GDCD 10: bài 3: Sự vận động và phát triển của thế giới vật chất; bài 10:
Con người là chủ thể của lịch sử, là mục tiêu phát triển của xã hội; bài 10: Quan
niệm về đạo đức; bài 13: Công dân với cộng đồng; bài 15; Những vấn đề cấp
thiết của nhân loại ;
GDCD 11: bài 2 – Hàng hóa – tiền tệ - thị trường; bài 8 – Chủ nghĩa xã
hội, ; bài 11: Chính sách dân số và giải quyết việc làm…;
GDCD 12: bài: 4 – Quyền bình đẳng của công dân trong một số lĩnh vực
của đời sống xã hội; bài 6 – Công dân với các quyền tự do cơ bản; bài 7 – Công
dân với các quyền dân chủ ;
Điều này, khi tham khảo ý kiến giáo viên cùng tổ bộ môn và học sinh tại
nhà trường, chúng tôi nhận thấy phát sinh thêm những hệ quả sau:
* Đối với giáo viên:
+ Một số giáo viên vẫn còn bị áp lực khi tiếp cận bài dạy có nội dung dài
và khó khai thác.
+ Đa số giáo viên rất trăn trở với việc tìm ra những phương thức, thủ thuật
tiếp cận bài dạy sao cho vừa ngắn gọn, súc tích và hiệu quả mà vẫn đảm bảo nội
dung bài học.
+ Vì lí do bài dài, một số giáo viên chọn cách đọc – chép, và soạn nốt
những phần còn lại nếu không đủ thời gian trên lớp.
* Đối với học sinh:
+ Vốn một số đã xem nhẹ học bộ môn GDCD, nay với bài dài, phải ghi
chép nhiều trong khi giáo viên chọn cách đọc –chép, học sinh dễ thụ động, đa số
cho rằng không khí lớp học buồn tẻ khi học những tiết dạy có nội dung nhiều và
khó hiểu.
+ Đa số tự thấy mình không có cơ hội thể hiện trong giờ học.
+ Do giáo viên không xác định trọng tâm, và áp lực dạy hết toàn bộ kiến
thức, học sinh khó lòng tiếp thu kiến thức một cách có trọng tâm, hoặc khó khắc
ghi nội dung một cách sâu sắc.
Thực tế nêu trên, không chỉ khiến cho tâm lý học bộ môn của học sinh trở

nên dè dặt, dẫn đến xem nhẹ vị trí môn học, mà còn là áp lực với mỗi giáo viên
mỗi khi đứng lớp.
3/ Tính cấp thiết của việc sử dụng các thủ thuật, phương thức khai
thác và giảng dạy bài có nội dung dài ở bộ môn GDCD bậc THPT
Như đã khẳng định ở trên, với một bài dạy có quá nhiệu lượng thông tin
buộc phải truyền thụ cho học sinh, bao giờ cũng vậy, nó thường gây nhiều áp
lực cho giáo viên khi đứng lớp. Không chỉ vậy, nó còn khiến học sinh dễ bị căng
thẳng, ít hứng thú với môn học.
Việc giáo viên nắm giữ các nguyên tắc, thủ thuật khai thác một bài dạy
có nội dung dài và khó sẽ rất hữu ích bởi các lý do sau:
+ Tạo tâm lý thoải mái đối giáo viên bộ môn khi tiếp cận bài dạy;
+ Tạo cơ hội cho giáo viên có nhiều sáng tạo trong việc lựa chọn phương
pháp dạy học phù hợp với đơn vị kiến thức đó;
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
5
5
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
+ Khi áp dụng, đồng nghĩa với việc giáo viên rút ngắn được thời gian
giảng dạy, do đó sẽ có thêm thời gian để nhấn mạnh trọng tâm, củng cố bài dạy;
+ Giáo viên có thể hoàn thành nội dung bài dạy một cách khoa học mà ít
bị chi phối bới yếu tố thời gian.
+ Vì là dùng đến các thủ thuật thông qua các phương pháp như đọc, chuẩn
bị trước ở nhà; tổ chức thảo luận nhóm; trò chơi; sắm vai; động não… học sinh
cũng có cơ hội thể hiện mình nhiều hơn trong giờ học.
Thiết nghĩ, từ tính chất thiết thực của việc dùng các thủ thuật để khai thác
và giảng dạy các bài có nội dung bài dạy dài và khó khai thác như trên, việc áp
dụng đề tài này là có cơ sở và nên áp dụng.
Từ những lý do trên, tôi chọn “Thủ thuật khai thác và giảng dạy các bài
có nội dung dài và khó khai thác trong bộ môn GDCD bậc THPT” là đề tài
sáng kiến kinh nghiệm của mình. Rất mong được sự quan tâm và chia sẻ, góp ý

kiến của đồng nghiệp.
II. NỘI DUNG, PHƯƠNG THỨC SỬ DỤNG CÁC THỦ THUẬT
TRONG KHAI THÁC VÀ GIẢNG DẠY CÁC BÀI DẠY DÀI VÀ KHÓ
KHAI THÁC TRONG BỘ MÔN GDCD BẬC THPT
1. Cơ sở lí luận
Cần phải khẳng định rằng, việc dùng các thủ tuật, phương pháp để dạy
các bài dạy và khó khai thác trong một bài hoặc môt tiết dạy chính là kết quả tất
yếu của quá trình mỗi giáo viên tự tìm tòi, sáng tạo theo tinh thần đổi mới
phương pháp theo hướng tăng cường tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học
tập của học sinh và giảm tải chương trình giảng dạy của Bộ giáo dục và Đào tạo
trong những năm qua.
Trước những vấn đề còn tồn tại như: nội dung chương trình quá nặng, ôm
đồm kiến thức, hoặc kiến thức bị trùng lặp, chưa phù hợp.v.v… thì rõ ràng việc
quan tâm đến sử dụng các thủ thuật nhằm giải quýêt các vấn đề vừa nêu là hoàn
toàn có cơ sở. Bởi lẽ, nó vừa phản ánh đúng bản chất sáng tạo của giáo viên
đứng lớp, đồng thời góp phần giải quyết một trong những vấn đề có tính chất
quyêt đinh đối với việc nâng cao hiệu quả bài dạy theo yêu cầu của ngành giáo
dục. Không những vậy, nó còn góp phần làm giảm áp lực học tập của học sinh
đối với những đơn vị bài, tiết dạy hoặc môn dạy có nhiều nội dung ghi chép và
trừu tượng.
Bên cạnh đó, khi thực hiện đề tài này, ngoài việc căn cứ thực tiễn giảng
dạy, tác giả còn dựa trên PPCT của Bộ giáo dục xây dựng năm 2007 – 2008;
Hướng dẫn thực hiện khung PPCT năm 2008 -2009 – Bộ giáo dục và Đào tạo;
Hướng dẫn huẩn kiến thức kĩ năng môn GDCD THPT năm 2010 của Bộ giáo
dục va Đào tạo;
Đặc biệt là Hướng dẫn điều chỉnh nội dung dạy học môn GDCD, đính
kèm theo công văn số 5842/ BGDĐT – VP (1/9/2011) của Bộ giáo dục và Đào
tạo về việc hướng dẫn giảm tải chương trình và các yêu cầu về đổi mới phương
pháp dạy học.
Ngoài ra, còn có các bài viết, của quý đồng nghiệp trên các phương tiện

thông tin đại chúng thời gian gần đây.
2/ Cơ sở thực tiễn
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
6
6
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
Hiện nay, việc sử dụng các thủ thuật để giảng dạy đối với các tiết dạy dài
và khó khai thác, đẽ được nhiều giáo viên tại các trường áp dụng.
Thực tế tại trường chúng tôi, có nhiều giaó viên đã sự dụng thành thạo và
biến nó thành nghệ thuật giảng dạy, cuốn hút học sinh và tạo hiệu quả cao đối
với kết quả học tập. Đặc biệt là các bộ môn: Sinh học, Văn học, Vật lý
Ở cấp độ quản lý, liên quan đến vấn đề này, năm 2013, Sở Giáo dục và
Đào tạo Đồng Nai cũng đã triển khai chuyên đề môn GDCD bậc THPT năm học
2012 – 2013, trong đó có vấn đề được tác giả Nguyễn Đăng Khoa –trường
THPT Thống Nhất A thực hiện. Tuy nhiên, do thuần túy chỉ đề cập đến vấn đề
giảm tải chương trình, nên chuyên đề chỉ tập trung ở việc điều chỉnh PPCT và
hướng dẫn giảm tải thêm ở một số mục trong các bài và tiết dạy ở bộ môn
GDCD bậc THPT, mà chưa có điều kiện bàn đến vấn đề liệu có thể sử dụng một
số thủ thuật, phương pháp nào cho hiệu quả để có thể gián tiếp giảm tải chương
trình học mà vẫn đảm bảo toàn bộ kiến thức trong bộ môn?.
Điều này chúng tôi cho là hoàn toàn hợp lý vì nói đến các thủ thuật chỉ
đơn thuần là nhửng kinh nghiệm nhỏ, chưa phải là những vấn đề chuyên môn
mang tính phổ biến. Và vì vậy, có thể sẽ được trình bày trong một dịp khác.
Với quan niệm “không chỉ có một con đường duy nhất để giảm tải
chương trình”. Tác giả tự nhận thấy, ngoài việc đã thực hiện giảm tải theo
hướng dẫn rất rõ ràng như nêu trên của tác giả Nguyễn Đăng Khoa, thiết nghĩ
chúng ta cần phải có những giải pháp hỗ trợ kèm theo đối với những bài hoặc
tiết dạy chưa có điều kiện giảm tải (thậm chí là tiếp tục tinh thần giảm tải đối
với các tiết hoặc bài đã được cho phép giảm tải
3

) bàng một thủ thuật khác nhằm
rút ngắn thời gian truyền dạy đến với học sinh. Cũng như, tiếp tục gợi mở thêm
những phương cách khác nhau về vấn đề giảm tải chương trình…Tác giả mạnh
dạn trao đổi thêm một số thủ thuật khai thác bài dạy dài và khó khai thác trong
đề tài này đến quý đồng nghiệp.
3/ Một số thủ thuật và các nguyên tắc sử dụng trong việc khai thác
các bài dạy có nội dung dài và khó ở bộ môn GDCD THPT.
Dưới đây, tác giả chỉ tạm gọi tên các thủ thuật (chưa phải là phương pháp)
vì chưa đủ thời gian để đưa ra nội hàm thật chính xác và khoa học, nhưng bước
đầu xây dựng thành các cách thức cơ bản, và tên gọi được tác giả đặt tên theo
bản chất của hoạt động khi được tiến hành. Dưới đây, xin giới thiệu một vài thủ
thuật khai thác bài dạy, như sau:
a. Thủ thuật chia nhỏ - ghép mảnh
Trong thực tế có nhiều giáo viên đã sử dụng hoạt động này nhưng chưa ý
thức và xây dựng nó thành một thủ thuật có tính nguyên tắc và thường xuyên,
khi khai thác môt bài dạy có nội dung dài. Điều này thật lãng phí, vì với thủ
thuật này, chúng ta có thể giảm tải rất nhiều thời gian khai thác nội dung bài dạy
mà vẫn đảm bảo được tính mới trong phương pháp, cũng như độ hứng thú trong
của học sinh khi học bài.
3
3
Thực tế có những phần dù giảm tải nhưng nội dung chương trình vẫn dài. Ví dụ: Bài 15 GDCD 10, tr 106
-107, dù đã bỏ điểm a, mục 2 thông tin về tình hình dân số; điểm a mục 3 nói về các dịch bệnh nhưng theo tác
giả nội dung cả bài dạy vẫn tương đối dài.
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
7
7
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
Bản chất của thủ thuật này chính là giáo viên xác định cấu trúc bài và chia
nhỏ nội dung của bài học ra thành nhiều mảng kiến thức độc lập theo cấu trúc

bài, trình tự, kế hoạch lên lớp của giáo viên. Tiếp đến, đặt ra yêu cầu, và cho học
sinh chia nhóm làm việc độc lập cùng một lúc (thảo luận cùng lúc nhiều vấn đề
được chia nhỏ do mỗi nhóm đảm trách), sau đó học sinh báo cáo kết quả thu
được từ hoạt động.
Các nhóm được phân công theo thứ tự nôi dung bài học sau khi được báo
cáo và sửa chữa sẽ được ghép lại theo trình tự, và đây cũng là bài học của tiết
dạy.
Với loại hoạt động này, một trong những phương pháp mà giáo viên có
thể sự dụng để bổ trợ khai thác bài dạy chính là phương pháp thảo luận nhóm
hoặc phương pháp dự án.
Dĩ nhiên muốn làm được điều này, trình độ học sinh phải đồng đều và
quan trọng là sau khi các nhóm đã trình bày, thì những nhóm còn lại phải có
khả năng liên kết nội dung với các nhóm còn lại để tiếp nhận toàn bộ nội dung
bài học.
Đối với thủ thuật này, giáo viên cần phải chú ý một số yêu cầu như:
Một, chí áp dụng với những bài có nội dung tương đối độc lập nhau. Ví
dụ bài 15 GDCD 10 (có 3 vấn đề môi trương, dân số, dịch bệnh tương đối độc
lập nhau). Bởi lẽ, nếu chọn bài có nội dung liên đới nhau theo hướng khó dần,
nội dung mục sau muốn hiểu phải nghiên cứu nội dung mục trước… coi như áp
dụng thủ thuật thát bại. Vi, khi phân công, các em chỉ chuyên tâm vào nội dung
mình đang được giao nhiệm vụ, vô tình bỏ rơi các nội dung khác trong bài học;
không liên kết được với nhóm khác; không hiểu trọn bài…
Hai, lượng kiến thức khi chia nhỏ là đồng đều. Nếu một trong các nhóm
kiến thức khi chia nhỏ có lượng kiến thức lơn hơn các nhóm kiến thức còn lại,
rất có thể nhóm học sinh nhận nhiệm vụ nghiên cứu và trình bày mảng kiến thức
này sẽ không có đủ thời gian liệt kê hoặc trình bày. Vô tình, khi lắp ghép, giáo
viên có thể lại phải mất thời gian bổ sung. Điều này phản tác dụng vì có thể làm
thời gian mất nhiều hơn.
Sau thao luận và các nhóm báo cáo thường là chúng ta có kết quả là nhóm
những kiến thức riêng lẻ. Do đó, nhiệm vụ của giáo viên là biết cách gợi ý học

sinh xâu chuỗi kiến thức thành một bài hoàn thiện.
Phương tiện tiến hành thủ thuật có thể là giấy roki, bảng học tập, file
powerpoint và quan trọng là phiếu học tập trong đó đã định sẵn những nội dung
cần ghi chép và nội dung cần được điền thêm vào.
Ví dụ: Bảng phân công làm việc nhóm 1 và thông tin cần lắng nghe và ghi
chép sau khi nhóm khác trình bày về bài 15 GDCD 10:
GV: chia 3 chủ đề.
HS: chia 3 nhóm làm việc với ba chủ đề. Theo mẫu phiếu:
Nội dung
làm việc
nhóm 1
Tình hình môi trường?
Trách nhiệm chúng ta
BVMT
Nội dung lắng nghe
của nhóm 1 (hai chủ
đề còn lại)
Tình hình dịch bệnh,
TN công dân…
Tình hình dân sô, TN
công dân…
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
8
8
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
Liệt kê + ………
+…………
+……………
Bổ sung +…………
+…………

+………….
+ …….
+………
+………….
Hai nhóm (2 và 3) sẽ nhận được phiếu tường tự với phần tự làm việc (đọc,
hiểu) và phần lắng nghe, bổ sung. Nhưng về nội dung thì hoán đổi cho các nhóm
khác.
b. Thủ thuật sử dụng một ví dụ (hoặc nhóm chủ đề) để khai thác hoặc
minh họa cho nhiều nội dung trong một bài học.
Với việc sự dụng một ví dụ hoặc một chủ đề để khai thác nhiều nội dung
trong cùng một đơn vị bài học có thể gọi đó là “nhất cử lưỡng tiện” trong việc
rút bớt thời gian minh họa cho nhiều đơn vị kiến thức của bài học, mà vẫn đảm
bảo tính chính xác và liên hệ thực tế cao cho học sinh.
Tác dụng của thủ thuật này sẽ giúp giáo viên đỡ mất thời gian đưa ra hàng
loạt các ví dụ để minh họa, khiến bài có thể dài thêm trong khi lượng kiến thức
không có gì thay đổi.
Sử dụng một ví dụ hoặc một chủ đề để khai thác nhiều đơn vị kiến thức
vừa giúp học sinh có sự liên hệ với mảng kiến thức trước với các mảng kiến
thức sau nhờ vào chỉ tập trung làm rõ một ví dụ hoặc một tình huống, không bị
phân tâm. Đặc biệt, dễ dàng nhận biết nhiều mặt của một vấn đề đối vơi sự vật,
hiện tượng.
Ví dụ: khi giảng dạy phần Các hình thức thực hiện pháp luật, chỉ cần
giáo viên đưa ra một ví dụ về chủ đề hoạt động Kinh doanh để khai thác và
minh họa cho 4 hình thức thực hiện Pháp luật, như dưới bảng sau:
Kinh doanh Các hình thức thực hiện pháp luật
Sử dụng PL
(sử dụng quyền của
mình, làm những gì PL
cho phép)
Thi hành PL

(thực hiện nghĩa vụ)
Tuân thủ PL
(không làm nhữn
diều PL cấm)
Áp dụng PL
(cơ quan có thẩm
quyền áp dụng các
quy định đưa ra các
quyết định đối với
các quanhệ xã hôi
được P bảo vệ)
VD minh họa Quyền tự do kinh
doanh
Nghĩa vụ đóng thuế Buôn bán vũ khí quân
dụng (2)
Rút giấy phép KD
nếu vi phạm mục
(2)
Với thủ thuật này, giáo viên cần phải có kinh nghiệm sống và kiến thức
rộng. Ngoài ra, yêu cầu về khả năng xâu chuỗi vấn đề thông qua một sự kiện, ví
dụ điển hình nhằm phục vụ nhiều đơn vị kiến thức trong khi dạy cũng là môt
trong những yêu cầu then chốt cũng cần được chú tâm nghiêm túc.
Riêng với học sinh, việc chỉ lấy một lĩnh vực, ví dụ hoặc một chủ đề điển
hình để minh họa bài giảng có thể làm giảm khả năng tư duy phong phú của các
em. Do đó, đối với việc giảng dạy, giáo viên chỉ cần một ví dụ hoặc một chủ đề
để minh họa, nhưng với việc học sinh thì yêu cầu học sinh phải có nhiều ví dụ
vượt ra khỏi giới hạnh một ví dụ hoặc một chủ đề điển hình của giáo viên đã
đang sử dụng, nhằm phát huy khả năng tư duy của các em, là vô cùng hữu ích.
c. Thủ thuật so sánh
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết

9
9
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
Sử dụng phương pháp so sánh chưa bao giờ là cũ khi giảng dạy cho học
sinh.
Ở phần GDCD 12, chúng tôi nhận thấy có nhiều bài, nội dung kiên thức ở
những phần đuợc thiết kế song song và tương tự nhau về kết cấu bài học. Do đó,
giải pháp chọn những bài này và yêu cầu học sinh sự dụng thủ thuật so sánh các
đơn vị từ khái niệm, nội dung kiến chủ đề kiến thức, cho đến ý nghĩa tiêu đề bài
học… là hoàn toàn có cơ sở.
Tuy nhiên việc so sánh này chỉ có hiệu quả rút ngắn thời gian khi giáo
viên chủ động bỏ ngỏ một số nội dung cần so sánh ở một trong hai đối tượng
cần so sánh, hoặc dùng biện pháp điền thông tin khi quan sát cột so sánh bên
cạnh đã có những thông tin gợi ý và yêu cầu học sinh đối chiếu. Ví dụ về mô
hình này có thể thấy ở bảng so sánh giữa pháp luật với đạo đức – bài tập 4 sgk/
tr 14 GDCD 12.
Trường hợp còn lại, nếu không có những thông tin có sẵn như nêu trên,
Giáo viên chí ít phải gợi ý về nội dung so sánh cho học sinh xác định vấn đề cần
so sánh.
Ví dụ bảng minh họa (2) trình bày phần dưới đây.
Với thủ thuật này, chỉ nên áp dụng với đối tượng học sinh có khả năng tự
học cao và có khả năng phân tích vấn đề nhanh nhạy. Giáo viên còn có thể rút
ngắn bài dạy mà vẫn tăng cường tính chủ động, tự học của học sinh bằng việc
chỉ điền một phần nội dụng của cột so sánh. Phần còn lại có thể yêu cầu học sinh
tự làm như một bài tập ở nhà (với gợi ý cho sẵn).
Hẳn nhiên, muốn làm được điều này, giáo viên cần phải quan niệm “mở”
về một bài dạy, đó là: không xem bài dạy chỉ gói gọn 45 phút trên lớp và phải
yêu cầu học sinh hiểu rằng việc điền vào chỗ trống trong bảng so sánh như một
nhiệm vụ học tập tất yếu, chứ không phải là dạng bài tập thuần túy muốn làm thì
làm, không muốn thì thôi.

Thủ thuật này có thể áp dụng với những bài như: bài 1; 2; 5; 7;… trong
GDCD 12. Dưới đây là một vài ví dụ gợi ý:
Bài 1: mục 3c. Mối quan hệ giữa PL với đạo đức
Giáo viên có thể không cần giảng trực tiếp ở mục nội dung ghi chép, mà
có thể yêu cầu học sinh đọc qua và sự dụng luôn bảng so sánh ở phần bài tập 4/
tr 14 để giải quyết vấn đề. Tiến hành theo cách này, giáo viên vừa hướng dẫn
học sinh học bài và vừa giúp các em làm bài tập ở nhà.
Kết cấu nội dung mối qua hệ giữa pháp luật và đạ đức có thể được so sanh
với bảng có ngay trong sách giáo khoa:
nội dung so sánh Đạo đức Pháp luật
Nguồn gốc hình thành
Nội dung
Hình thức thể hiện
Phương thức tác động
(Bảng 1)
Bài 2: So sánh nội dung các loại vi phạm và trách nhiệm Pháp lý tương
ứng
Giáo viên chỉ cần thiết kế bảng so sánh và yêu cầu học sinh điền vào.
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
10
10
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
Nội dung SS Vi ph. HS Vi phạm DS Vi phạm HC VP KLLĐ
Tính chất hành vi
Độ tuổi chịu TN
Người ra quyết
định xử lý
(Bảng 2)
Bài 5: Quyền bình đẳng giữa các dân tộc, tôn giáo
Giáo viên sau khi dạy và yêu cầu học sinh điền vào bảng nội dụng phần 1,

có thể tiến hành yêu cầu học sinh điền vào bảng so sánh dưới đây, sau khi đọc
phần 2 trong sách giáo khoa, GDCD 12:
Nội dung so sánh Bình đẳng các dân tộc Bình đẳng tôn giáo
Khái niệm
Nội dung các quyền
Ý nghĩa
(Bảng 3)
Bài 7: Công dân với các quyền tự do dân chủ - mục 1. Quyền ứng cử và
bầu cử.
Dựa vào kết cấu trình bày nội dung trong sách giáo khoa, giáo viên có
thể lập bảng so sánh sau:
Nội dung So sánh Quyền Bầu cử Quyền ứng cử
Nội dung quyền
Phạm vi tham gia
Độ tuổi
Tr.hợp không được phép
Cách thực hiện quyền
HS tham gia quyên nào
(x)
(Bảng 4)
Mục 3: Quyền khiếu nại, tố cáo – GDCD 12
Giáo viên cũng có thế khai thác bài ngay từ đầu bằng bảng so sánh:
Nội dung So sánh Quyền Khiếu nại Quyền Tố cáo
Nội dung quyền
Người có quyền tham gia
Mục đích
Thẩm quyền giải quyết
Cách thực hiện quyền
Lưu ý: để thực hiện thủ thuật so sánh, giáo viên cần chọn những bài có có
nội dung bài học liên hệ mất thiết về nội dung. Mọi so sánh giữa hai chủ đề

không có nội dung liên quan là vô nghĩa.
So sánh có thể tiến hành tại lớp học hoặc xem như một bài tập ở nhà
(trong trường hợp bài giảng không thể kết thúc trên lớp).
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
11
11
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
d/ Thủ thuật chắt lọc bài dạy, nâng cao khả năng tự đọc hiểu của học
sinh
Trong thực tế, có nhiều nội dung bài dạy GDCD 12, phần khái niệm gần
như trùng với phần Nội dung các quyền.
Ví dụ mục 1a, 1b, 1c, bài 8 – Quyền học tập, sáng tạo, phát triển của
công dân)
Điều này dẫn đến hai hệ quả:
Một, nếu giáo viên chọn giải pháp dạy cả hai, nội dung dễ bị trùng lắp.
Hai, thời lượng bài cũng sẽ dài hơn tạo căng thảng mệt mỏi cho học sinh.
Vấn đề đặt ra là, tại sao phải lãng phí khả năng đọc và tư duy của học sinh
trong khi, khái niệm lại đơn giản và có thể để tự học sinh làm việc độc lập? nếu
vấn đề này được giải quyết trong bài học thì giáo viên còn lượng kiến thức nào?
Câu trả lời là chúng ta còn lại những kiến thức thực sự trọng tâm và chắt lọc.
Do đó, theo chúng tôi, không nên dè dặt trong việc chắt lọc để chỉ tập
trung vào những kiến thức trọng tâm bằng cách luớt qua những khái niệm kiểu
như mục 1a; 1b; 1c; bài 8 – GDCD 12. Đồng thời, yêu cầu học sinh tự đọc hiểu
phần khái niệm như một yêu cầu bắt buộc trong bài dạy.
Chúng tôi cho rằng đây là phương thức có thể giảm tải thời gian, giúp quý
đồng nghiệp có thêm thời lượng để khắc sâu kiến thức trọng tâm bài dạy. đồng
thời, đây cũng là cách thức để tránh nhàm chán khi phải dạy trùng lặp các kiến
thức trong một tiết dạy.
Trên đây là một số trao đổi của tác giả về kinh nghiệm khai thác bài có
nội dung dài và khó khai thác. Tuy nhiên, cần chú ý một số nguyên tắc khi áp

dụng như:
Một, không xem một tiết dạy của một giáo viên chỉ có 45 phút trên bục
giảng.
Có nhiều giáo viên tự cho rằng, bài giảng chỉ gói gọn trong 45 phút có
trên bục giảng. Điều này theo tác giả là sai lầm.
Việc quan niệm lại thời lượng một tiết dạy không còn là con số 45 phút
trên bục giảng, giúp chúng ta có thêm những khoảng thời gian khác để đầu tư
vào những công việc sau liên quan đến tiét dạy như; công tác chuẩn bị trước khi
lên lớp (phương pháp dự án, dăn dò hoc sinh làm trước một số trong những
những yêu cầu mà giáo viên muốn học sinh tự tiếp cận; hoặc học sinh có thể làm
những công việc vừa tầm nhận thức của mình với những đơn vị kiến thức mà
giáo viên đó cho là các em đủ khả năng để tự đọc, tự học, tự lĩnh hội).
Hai, tuyệt đối không xem các thủ thuật như là phương tiện cắt xén
chương trình.
Cần xem nó là phương cách tiếp cận bài dạy nhắm tới hai mục tiêu: hoàn
thành bài giảng và tập trung khai thác kiến thức trọng tâm.
Ba, xác định đúng mục tiêu, đối tượng và bài dạy cần áp dụng
(thường là đối với những bài dài và khó khai thác).
Bốn, Đây là thủ thuật nhằm giảm lượng thời gian dạy và truyền thụ kiến
thức qua đó gián tiếp giảm tải thời lượng dạy một bài dài. Không nên xem nó là
giải pháp, cứu cánh cho việc luời soạn bài, lười giảng dải của giáo viên cho học
sinh.
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
12
12
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
III/ KẾT QUẢ TRIỂN KHAI ĐỀ TÀI
Trong phạm vi giảng dạy bộ môn GDCD 12 đối với hai lớp 12a11 và
12a12, ở các bài 1, 2, 5, 7, 8 chúng tôi đã bước đầu thu nhận được những kết
quả như sau:

* Về mặt định lượng
+ 92% học sinh cho rằng có thể tự tiếp cận bài học bằng cách tự làm việc
nhóm và xâu chuỗi kiến thức; tự so sánh; tự đọc các khái niệm được giao ở các
bài vừa nêu.
+ 93% học sinh hứng thú với cách tiếp cận bài học, không cảm thấy bài
quá dài và căng thẳng.
* Về mặt định tính
+ Bản thân tôi qua quá trình sử dụng, không còn tâm lý bị áp lực khi
giảng dạy các bài có thời lượng tương đối dài như nêu trên.
+ Có nhiều thời gian dành cho việc khắc sâu kiến thức và củng cố bài học
cho học sinh.
IV/ ĐỀ XUẤT VÀ ỨNG DỤNG
Với kết quả khả quan như nêu trên, qua trao đổi với tổ chuyên môn,
chúng tôi đã có những đánh giá, rút kinh nghiệm và từng bước triển khai, áp
dụng trong phạm vi nội bộ môn học tại nhà trường. Trong thời gian tới, hi vọng
có thể được trao đổi cùng với các đồng nghiệp để chia sẻ những thủ thuật, kinh
nghiệm giảng dạy khác, hoặc góp ý cho đề tài, nhằm hướng tới hiệu quả giảng
dạy trong bộ môn GDCD bậc THPT trong thời gian tới. Rất hi vọng được sự
quan tâm đóng góp ý kiến của hội đông bộ môn.
Người viết
Mai Hữu Thành
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
13
13
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
V. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. GDCD 10, Nxb. Giáo dục. HN 2007
2. GDCD 11, Nxb Giáo dục. HN 2007
3. GDCD 12, Nxb Giáo dục. HN 2007
4. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kĩ năng môn GDCD, Nxb Giáo dục,

2010.
5. Chuyên đề GDCD bậc THPT năm học 2012- 2013, Sở GDĐT Đồng Nai,
2013.
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
14
14
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam
Độc lập- Tự Do- Hạnh Phúc
Tân phú, ngày……tháng…… năm 2014
PHIẾU NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Năm học: 2013- 2014

Tên sáng kiến kinh nghiệm:
THỦ THUẬT KHAI THÁC VÀ GIẢNG DẠY NHỮNG BÀI CÓ NỘI
DUNG DÀI VÀ KHÓ TRONG BỘ MÔN GDCD BẬC THPT
Họ và tên tác giả: Mai Hữu Thành Đơn vị: Tổ Sử- GDCD
Lĩnh vực:
Quản lí giáo dục…………………………
Phương pháp giáo dục…………………
Phương pháp dạy học bộ môn: GDCD
Lĩnh vực khác…………………………
1. Tính mới
- Có giải pháp hoàn toàn mới
- Có giải pháp cải tiến, đổi mới từ phương pháp đã có
2. Hiệu quả:
- Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu
quả cao
- Có giải pháp cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và
triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao

- Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu
quả cao
- Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những phương pháp đã có và đã
triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả
3. Khả năng áp dụng
- Cung cấp được các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường
lối, chính sách :
Tốt Khá Đạt
- Đưa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng ứng dụng thực tiễn,
dễ thực hiện và dễ đi vào cuộc sống
Tốt Khá Đạt
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
15
15
Sở Giáo Dục & Đào Tạo Đồng Nai
Trường THPT Đòan Kết
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
- Đã áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng áp dụng
đạt hiệu quả trong phạm vi rộng
Tốt Khá Đạt
XÁC NHẬN CỦA TỔ CHUYÊN MÔN THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
(Kí, ghi rõ họ tên) (Kí, ghi rõ họ tên và đóng dấu)
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
16
16
Thủ thuật khai thác và giảng dạy những bài có nội dung dài và khó trong bộ môn GDCD bậc THPT
SKKN 2014 – TG: Mai Hữu Thành - THPT Đòan Kết
17
17