Đề tài: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản “Sang Thu” của Hữu Thỉnh

SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

Đề tài: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn
bản Sang Thu của Hữu Thỉnh
(Ngữ Văn 9- Tập 2)

I. Đặt vấn đề:
Chúng ta biết đổi mới chơng trình và đổi mới phơng pháp dạy học là
cả một quá trình, trong quá trình đổi mới này chúng ta đã đạt một số kết
quả, đó là sự nỗ lực của mỗi thầy cô giáo làm công tác giảng dạy, họ đã
phát huy đợc tính tích cực, chủ động trong học tập của nhiều học sinh ở
nhiều bài học, môn học phải nói là hay hơn trớc.
Với mục đích lớn đó ở mỗi bài học của mỗi tiết, sách giáo khoa Ngữ
văn đã cố gắng chọn các văn bản tiêu biểu để từ các văn bản các em đợc
cảm thụ văn học, đợc rèn luyện tập làm văn- Tiếng việt, các bài học đã
thể hiện đợc tinh thần và phơng pháp giảng dạy tích hợp, tích cực. Từ
yêu cầu thiết thực của việc đổi mới sách giáo khoa, đổi mới phơng pháp
giảng dạy đòi hỏi giáo viên giảng dạy Ngữ văn có nhiệm vụ khai thác
nét độc đáo riêng biệt của mỗi tác phẩm, mỗi nhà văn làm cho linh
hồn của mỗi tác phẩm sống mãi trong lòng các em và đạt đợc mục
đích của việc dạy Ngữ văn.
II. Cơ sở thực tế (nguyên nhân):
- Khi dạy thể thơ trữ tình, qua bản thân và giự giờ đồng nghiệp, kiểm
tra, khảo sát học sinh tôi thấy một thực tế qua quá trình dạy giáo viên
phải giúp học sinh khai thác đợc chất trữ tình, tâm t tình cảm của nhà
văn trữ tình, có thể đợc thể hiện qua dòng hồi tởng, cảm xúc, nối nhớ
quê hơng để học sinh nắm đ ợc chiều sâu tình cảm mà tác giả thể hiện
qua dòng cảm xúc. Nhng một số tiết dạy thơ giáo viên cha khai thác sâu
điều đó, cha nắm bắt đợc thi pháp để xây dựng nên tác phẩm.
- Thơ luôn mang tính trừu tợng, ẩn chứa nhiều tính nghệ thuật khiến cả

giáo viên- học sinh khó cảm nmhận một cách rõ ràng.
- Khi dạy thơ có những câu từ đắt giọi là Nhân từ nếu giáo viên
không nắm bắt đợc kiến thức khó có thể khai thác sâu về giá trị nghệ
thuật trong mỗi câu và trong cả bài thơ, cho nên giáo viên chỉ dạy một
cách diễn nôm chứ không khai thác đợc nét đặc sắc nghệ thuật về chiều
sâu của bài thơ.
- Có nhiều bài thơ hay, dài mang tính chất trữ tình, có tính giáo
dục cao tìm hiểu trong một tiết nên ảnh hởng khi phân bố thời lợng
trong khi dạy.
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

1
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

- Học sinh: Sự tiếp thu bài và hăng say học thơ của học sinh có
nhiều hạn chế bởi thơ rất khó phân tích, cảm nhận và khi làm bài hầu
nh các em cha bám sát vào từ hay, các giá trị nghệ thuật của bài thơ,
không biết cách cảm thụ nên không yêu thích học thơ.
- Từ những nguyên nhân trên khi thực tế giảng dạy và dự giờđồng
nghiệp với văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh đợc đa vào giảng dạy
ngữ văn 9 tôi thấy giáo viên cha làm toát lên đợc cái hay, cái cảm nhận
tinh tế và ý nghĩa mà tác giả muốn gửi gắm.
Nhà thơ tâm sự: Cuối bài thơ tôi đề Thu 1977 đây là chìa khoá của
bài thơ mag nhiều giáo viên giảng về bài thơ này không hiểu hoặc
không chú ý, nếu chú ý thì hiểu thêm đợc rằng đây là một trong nhữ
nùa thu đầu tiên của ngời lính vừa bớc ra khỏi chiến tranh. Nừu họ là
ngời lính trong thời chiến họ mới hiểu đợc rằng đôi lúc chúng tôi mong
một điều không có tiếng máy bay dù chỉ đợc đi hái rau, đợc đọc sách

mà cũng không có, suốt ngày ngời lính trong thời chiến phải đối diện
trong tiếng súng nổ, tiếng bom rơi, chính vậy mà có lúc nào đó không
nghe những âm thanh ấy là quý giá vô cùng.
III. Nhận thức mới:
- Khi dạy thơ phải giúp học sinh đi khai thác theo hớng tìm hiểu đặc
trng thể loại, nắm đợc vai trò, tác dụng của mỗi thể loại, hớng dẫn tìm
hiểu theo mạch cảm xúc của chủ thể nhân vật trữ tình, đặc biệt chú ý
khai thác những từ ngữ đắt và hay nhất mang tính chất nghệ thuật
trong từng câu, từng đoạn và trong cả bài thơ đó, từ đó giúp học sinh
phát hiện ra những biện pháp nghệ thuật tiêu biểu rồi khái quát đợc giá
trị nội dung của từng ý, từng phần.
- Với văn bản Sang thu cần làm rõ: Tìm những chi tiết đợc những
cảm nhận tinh tế của nhà thơ Hữu Thỉnh về sự biến đổi của đất trời từ
cuối hạ sang đầu thu.
+ Bài thơ không chỉ báo cho ngời đọc biết thu đã đến trong cảnh
sắc thiên nhiên mà ngay trong cuộc sống của con ngời, trong tâm hồn
tác giả và nhiều ngời yêu mùa thu. Nhà thơ đến với mùa thu không phải
ví hình ảnh quen thuộc nh vòm trời cao xanh, hơng cốm, heo may mà
mùa thu biểu hiện rất nhiều hình ảnh khi chuyển mùa và tất cả những
hình ảnh đẹp đã đợc nhà thơ khai thác hết rồi. Tác giả không muốn lặp
lại nữa nên giữa đất trời mênh mông, giữa những khoảnh khắc giao mùa
kỳ lạ, điều đó khiến tâm hồn tác giả lay động, giật mình, giật mình để
nhận ra đó chính là hơng hồn, hơng ổi tự nó dội thẳng vào những niềm
thơ ấu, thân thiết trong tâm hồn của chúng ta. Mùi hơng đơn sơ ấy trở
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

2
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

thành quý giá vì nó trở thành chìa khoá vàng thổi vào tâm hồn mỗi ng-
ời, có thể là cả một thế hệ.
+ Giáo viên cần phân tích rõ ở hai câo thơ: Có đám mây mùa hạ
Vắt nữa mình sang thu
Cái mới ở đây là hai câu thơ này nói về hiện tợng giao mùa nh giáo viên
hiểu và phân tích tác giả đã liên tởng đến đám mây mùa hạ, đó là những
đám mây trọn vẹn vào mùa thu. Mây và mùa hạ thờng chứa nhiều màu
sắc, thậm chí đầy dông bão tựa hồ những ớc mơ khao khát của tuổi trẻ.
Tuy nhiên giữa mơ và thực là hai thế giới đối lập và phải chăng ớc mơ
nào cũng thành hiện thực.
Đó là chân lý vả con ngời phải biết ý thức đợc mọi điều rằng,
không thể đạt đợc hết những ớc vọng đó đợc sinh ra ở thời tuổi trẻ, sự
dang dở, sự mất mát là một hiện thực chúng ta buộc phải chấp nhận
trong cuộc sống của mình, ngay cả ngời lính cũng vậy. Rất nhiều đồng
đội, chiến sỹ nằm lại ở tuổi còn trẻ ở ngỡng cửa đẹp nhất của cuộc đời,
vì thể đám mây chỉ vắt nửa mình sang thu, nửa còn lại thành ký ức.
+ Hai câu thơ cuối bài thơ tác giả muốn gửi gắm: Chủ thể bài thơ
là cái kiêu hùng của mùa thu đã toát lên còn lại chính ở hai câu thơ này,
đó là cáI cất cánh của ngời lính không chỉ là một buổi chiều mùa thu
mà là một buổi chiều hoà bình. Có thể nói vẻ đẹp hai câu thơ cuối
ngang tàng nhng lại mang nét đẹp, dịu dàng sâu lắng của mùa thu hoà
bình. ở đây cây đứng tuổi là chủ thể trữ tình trong bài thơ đã trải qua
gian nan vất vả, giờ đã vợt lên hoàn cảnh không có gì là run rẩy.
- Tác giả bày tỏ quan điểm của mình: Giảng văn thơ ngoài phân
tích văn bản trên câu thơ mà hãy tìm hiểu sâu sắc hơn điều tác giả
muốn gửi gắm, nó có thể nằm ngay tựa đề bài thơ, câu đề tự, lời ghi
chú.
- Từ những yêu cầu trên giáo viên khái thác hớng bài dạy cho phù
hợp sáng tạo với mục tiêu bài học sách giáo khoa đặt ra. Giáo viên cần

làm rõ nội dung bài học và ý nghĩa của bài thơ thông qua giáo án và bài
dạy trên lớp.
IV. Giải pháp mới.
Từ nhận thức mới, quá trình giảng dạy giáo viên phải tìm ra mọi
phơng pháp dạy, hớng khai thác bài thơ sao cho dễ hiểu, dễ nhớ nhất,
cảm nhận cáI hay, cáI đặc sắc của bài thơ. Sau đây là giáo án soạn
giảng của bản thân tôi khi dạy văn bản này.
Tiết 121
Sang Thu
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

3
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

(Hữu Thỉnh)
A. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh.
- Kiến thức: Tìm hiểu chi tiết đợc những cảm nhận tinh tế của nhà
thơ Hữu Thỉnh về sự biến đổi của đất trời từ cuốn hạ sang đầu thu và
điều tam sự của tác giả.
- Kỹ năng: +Rèn kỹ năng đọc diễn cảm, cảm nhận, tìm hiểu thơ Hữu
Thỉnh.
+ Tích hợp phần văn ở một số bài thơ mùa thu.
-Thái độ: Yêu thiên nhiên, biết rung động trớc cái đẹp của cuộc sống,
hiểu đợc tâm sự của tác gảI trong mỗi tác phẩm.
B. Thiết bị: Sử dụng bảng phụ và vài bức tranh về mùa thu:
C.Tiến trình hoạt động dạy học:
* Bài cũ: Kiểm tra bài soạn.
* Bài mới: Giới thiệu bài:

Về bớc đi của thời gian, với cái thi nhân của mùa thu luôn là dấu ấn
của mình trong những vần thơ, luôn đợc một vẻ riêng trong trẻo, mùa
thu tuyệt đẹp, điệu thơ uyển chuyển mùa nọ tiếp nối mùa kia bằng cách
ngắt nhịp rõ ràng nh trong thơ Nguyễn Khuyến, Xuân Diệu Còn Hữu
Thỉnh làm cho mùa thu có thêm hơng sắc mới, giai điệu mới, con ngời
và cảnh mới, và dễ hiểu thêm nét mới trong thơ Hữu Thỉnh thì chúng ta
đi tìm hiểu hình ảnh, ngôn từ trong bức tranh giao mùa Sang Thu.
I. Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm.

Cho học sinh đọc phần chú thích
? Hãy trình bày hiểu biết của em
về tác giả?
? Bài thơ đợc sáng tác trong hoàn
1.Tác giả: 1942
- Quê: Huyện Tam Phúc- Vĩnh
Phúc
- Nhà thơ trởng thành trong kháng
chiến chống mỹ.
-Có nhiều tập thơ, trờng ca nổi
tiếng.
- Thơ ông ấm áp tình ngời, giàu sức
gợi cảm.
- Hiện là th ký hội nhà văn Việt
Nam.
2. Tác phẩm: Thu 1977 in trên báo
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

4
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh

Ngữ văn 9 tập 2

cảnh nào? văn nghệ, sau đó đợc in nhiều lần
trên tập thơ. Bài thơ là sự cảm
nhận tinh tế, sự biến đổi đất trời từ
trong thời điểm giao mùa.
Giáo viên: Nhà thơ kể về thời khắc ông đặt bút làm thơ. Năm 1977
ông tham gia tại viết văn quân đội ở ngoại ô Hà Nội (nay thuộc Khơng
Hạ- Thanh Xuân- Hà Nội). Đất nớc lúc này vừa trải qua chiến tranh,
cuộc sống thanh bình trở lại và lá thu đang ngã màu. Nhà thơ đã trèo
lên cây ổi chín vàng trong cả một vờn ổi bạt ngàn nơi đây. Không có gì
đặc sắc hơn, sánh hơn cái màu, cái mùi ổi chín vàng, nhiều trong cái
nắng vàng của mùa thu Không gian cao và thăm thẳm, yên tĩnh. Tác
giả tâm sự bài thơ hình thành rất nhanh và tôi cũng lấy làm tâm đắc nên
nhâm nhi đọc suốt buổi không chán.
II. Đọc và tìm hiểu văn bản.
Yêu cầu: Giọng nhẹ, nhịp chậm,
khoan thai, suy nghĩ, tình cảm, nhẹ
nhàng.
- Giáo viên đọc mẫu học sinh
đọc
- Nhận xét
1. Đọc văn bản:
2. Chú thích: sách giáo khoa.
Giáo viên giải thích cho học sinh hiểu cuối bài thơ tác giả đề
Thu 1977. Đây là chìa khoá của bài thơ, nếu chú ý chúng ta sẽ hiểu
thêm đợc rắng đây là một trong những mùa thu đầu tiên của ngời lính
vừa bớc ra khỏi chiến tranh. Nừu họ là ngời lính trong thời chiến họ mới
hiểu đợc rằng đôi lúc chúng tôi cũng mang trên đầu không có tiếng máy
bay sẽ đợc đi hái rau, đọc sách mà không có. Suốt ngày một ngời lính

thời chíên phải đối diện với tiếng súng, tiếng bom, chính vì vậy mà lúc
nào không phải nghe những âm thanh ấy là quý giá vô cùng.
? Bài thơ đợc viết theo thể thơ
nào?
? xác định phơng thức biểu đạt của
bài thơ?
? Vì sao em xác định đợc văn bản
này mang đậm chất trữ tình?
Giáo viên trình bày thơ trên bảng
phụ.
? Trong câu thơ thứ nhất từ nào
3. Cấu trúc văn bản.
- Thơ mới (5 chữ)
- Phơng thức biểu đạt trữ tình kết
hợp miêu tả + tình cảm.
- Bộc lộ những rung động của lòng
ngừi trớc thời điểm sang thu.
4. Tìm hiểu văn bản.
a) Bức tranh giao mùa.
- Bỗng -> ngạc nhiên, ngỡ ngàng
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

5
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

diễn tả đợc trạng thái cảm nhận
của nhà thơ? đó là trạng thái gì
vậy?

? Tại sao thừ bổng lại đợc đặt
ngay trong bài thơ?
? Tác giả bổng nhận ra đợc điều
gì? Nhận ra bằng giác quan nào?
? Dấu hiệu mùa thu đợc nhà thơ
cảm nhận từ hơng ổi có ý nghĩa
ghì? Tại sao?
trớc sự thay đổi của thiên nhiên.
- Giáo viên: Con ngời đang sống
trong khoảng thời gian, không
gian nhất định, trong một phút
giây nào đó, bất chợt, ngỡ ngàng,
sững sờ, không hẹn trớc.
Hơng ổi
Gió se
Sơng chùng chình
=> Dấu hiệu khí tiết trời sang thu,
giác quan khứu giác, xúc giác, thị
giác.
- Sự thay đổi của tiết trời không
phải nét đặc trng của mây trời, sắc
vàng úcc nh trong thơ cổ điển, mà
dấu hiệu mùa thu về là từ hơng ổi.
- Thời điểm trái cây đang độ chín
(cuối hạ). Hơng ổi không phải là
thứ quà sàng trọng, quý hiếm nh
nho, lê mà hơng ổi đem lại vị ngọt
ngào, gần gũi, quen thuộc của
cuộc sống thanh bình của ngời
làng quê (Miền Bắc)

Qua đó cho thấy sự gần gũi, gắn bó của con ngời với chốn quê.
? Từ Phảvà từ Gió se đợc hiểu
nh thế nào?
?Em cảm nhận về hai câu thơ này
nh thế nào? (học sinh trình bày
cảm nhận của mình)
- PhảĐộng từ diễn tả mùi hơng
ổi thơm nồng nàn, lan toả.
- Gió se: Gió hơi khẽ, hanh, lạnh.
Giáo viên: Hơng ổi thơm nồng nàn phả vào hơng thơm, vào gió thu se
lạnh, chữ Phả đủ để gợi hơng thơm nh sánh lại, nó sánh bởi hơng một
phần, bởi hơng gió se. Hơng thơm đợc trộn vào gfío đợc tinh lọc, đợc cô
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

6
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

đặc thêm, nồng nàn quyện lại, trộn lẫn vào không gian đến từng xóm
nhỏ, ngõ nhỏ của vùng quê. Đây là món quà của mùa hè ban tặng con
ngời, con ngời bỗng sững sờ, ngập ngừng. Giữa những khoảnh khắc
giao mùa kỳ lạ, điều đó khiến tâm hồn átc giả lay động, giật mình, phảI
giật mình để nhận ra đó chính là hơng hồn. Mùi hơng đơn sơ ấy trở
thành quý giá vì nó trở thành chìa khoá vàng mở vào tâm hồn mỗi ngời,
có khi cả một thế hệ.
? Cái sững sờ, ngập ngừng đợc tác
giả cảm nhận qua thị gấic ra sao?
? Em hiểu từ chùng chình là gì?
Hình ảnh thơ gợi cho em cảm nhận

ra sao?
? Cái Ngõ gợi cho em suy nghĩ
gì?
Chỉ ra nét nghệ thuật của câu thơ
trên?
? Có thể thay từ Chùng chình
bằng những từ ngữ khác đợc nh:
Dình dàng, lững thững ?
Trong câu thơ thứ t tại sao tác giả
lại không viết Mùa thu đã về mà
lại viết Hình nh thu đã về
- Sơng chùng chình qua ngõ.
- Chùng chình: là hơng quẩn nhẹ
cố ý nh chậm lại hơn ngày thờng:
Lu luyến, bâng khuâng, ngập
ngừng, bịn rịn.
- Cái ngõ: Có sơng đẫm hơng, s-
ơng theo gió đang đi qua là cái
ngõ thực và nó vừa là cáI ngõ của
tác giả thông giữa hai mùa.
=> Nghệ thuật nhân hoá, từ láy gợi
tình cảm nhận hơng thu ngập
ngừng, vấn vơng.
- Không thể thay đợc từ ngữ khác
làm nổi bật đợc tâm trạng lu luyến,
bịn rịn.
- Hình nh: Diễn tả đợc cảm giác
ngỡ ngàng trớc giây phút giao mùa
nửa thực, nửa h.
Giáo viên: cái chính là bất ngờ đột ngột từ khứu giác (hơng ổi), xúc

giác (gió se), thị giác (sơng chùng chình) lý trí đều mách bảo thu đã về
mà cha giám tin. Đó là ấn tợng tổng hợp từ hơng gió, sơng mù, trong h-
ơng có gió, có sơng, hình nh có cả tình. Giây phút giao mùa của thiên
nhiên ấy nhiều rồi, thấy rồi, khó tin.
? Nhận xét gì về nghệ thuật ở khổ
thơ này?
=>Lời thơ thể hiện cảm xúc trực
tiếp, tinh tế của tác giả trớc không
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

7
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

? Tại sao tác giả lại có cảm nhận
tinh tế đến nh vậy?
gian giao mùa.
- Bâng khuâng, xao xuyến của ng-
ời thực sự yêu mùa thu, làng quê,
đất nớc mới có cảm nhận tinh tế
đến nh vậy.
Giáo viên: Từ cảm nhận gioác quan, tác động đến lý trí, cảm xúc của
tác giả nh tràn ra hoà vào cảnh vật xung quanh.
? Bức tranh sang thu đợc cảm nhận
qua sự vật nào trong không gian?
? Em hiểu hình ảnh dềnh dàng
của dòng sông nh thế nào?
? Trái với hình ảnh dình dàng thì
hình ảnh nào xuất hiện?

? Em hãy chỉ ra bút pháp nghệ
thuật của 2 câu thơ này?
? Sự trái ngợc này có tạo ra mâu
thuẫn không?
- Sông dình dãng
- Chim bắt đầu vội vã
- Có đám mây mùa hạ.
+ Dòng sông êm ả, chậm chạp,
thong thả, chứ không cuồn cuộn
dữ dội, gấp gáp trong những ngày
ma lũ (mùa hạ). Giờ là khoảnh
khắc nghỉ ngơi hiếm có th giãn
tâm hồn.
+ Chim bắt đầu vội vã-> đàn
chim phải gấp gáp, khẩn trơng,
chuẩn bị cho chuyến bay tránh rét.
=>Nghệ thuật: Nhân hoá
(1)
đối lập,
trái ngợc nhau, Phát hiện tinh tế
của tác giả từ bắt đầu rất độc
đáo vì nó bắt đầu chứ không phải
đang vội vã. PhảI tinh tế lắm tác
giả mới phát hiện ra từ bắt đầu
trong những cánh chim bay.
=> Cảm nhận nỗi bẩi bật, thời
điểm giao mùa, hoạt động của sự
vật trong tự nhiên diễn ra không
giống nhau.
Giáo viên: Tác giả không chỉ dừng lại ở sự vật xung quanh mà tác giả

còn có cái nhìn rộng hơn, dài hơn.
? Em cảm nhận nh thế nào về hai
câu thơ: Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
- Không khí mùa thu th thái lắng
đọng, lâng lâng, vì thế đám mây
mùa hạ thảnh thơi, uyển chuyển,
duyên dáng vắt nửa mình sang thu.
Đó là hình ảnh đám mây mùa hạ
còn sót lại trên bầu trời nh một
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

8
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

giảI lụa, tấm khăn von của ngời
thiếu nữ trên bầu trời nửa còn là
mùa hạ, nửa nghiêng mình sang
thu.
Giáo viên: Đây là hình ảnh đẹp mà cảm nhận tinh tế của tác giả. Qua
hình ảnh đó tác giả đa liên tởng đến đám mây mùa hạ. Đó là đám mây
tròn, trọn vẹn vào mùa thu. Mây mùa hạ thờng chứa nhiều màu sắc,
thậm chí đầy dông báo tựa hồ những ớc mơ khao khát của tuổi trẻ. Tuy
nhiên giữa mơ hồ và thực là hai thế giới luôn đối lập và phải chăng ớc
mơ nào cũng thành hiện thực. Đó nh một chân lý và con ngời phải biết
ý thức đợc mọi điều rằng không thể đạt đợc hết những ớc vọng tốt đẹp
của mình nhất là những ớc vọng đó đợc sinh ra ở thời tuổi trẻ, sự dang
dở, sự mất mát là một hiện thực chúng ta buộc phảI chấp nhận trong

cuộc sống của chính mình. Ngay cả ngời lính cũng vậy nhiều đồng chí,
đồng đội, chiến sỹ nằm lại ở tuổi trẻ ở ngỡng mùa đẹp nhất của con
cuộc đời. Vì thế đám mây ấy chỉ Vắt nửa mình sang thử thôi, nửa còn
lại trở thành ký ức.
? Nét nghệ thuật nổi bật ở hai câu
thơ này là gì?
? Em có nhận xét ghì về bức tranh
giao mùa?
=>Nghệ thuật: Nhân hoá, liên t-
ởng, tởng tợng, phong phú kì lạ về
không gian và thời gian giao mùa
thật đẹp, khơi. gợi hồn thơ và
chân lý của cuộc sống, nhất là tuổi
trẻ.
- Là bức tranh độc đáo nhất hay và
đẹp nhất. Đây là nét riêng, nét mới
trong sự rung cảm tinh tế của nhà
thơ.
Giáo viên liên hệ:
- Xuân Diệu nói về mùa thu:
Mùa thu vàng sáng tới đây rồi
Những lá thu xanh điểm chút vàng.
- Phạm Hồ: Đơn sơ thu đã đến cùng ta
Một sắc trời trong một ít hoa
Một ánh trăng thanh yêu đến mức
Muốn lẫn vào thu để khỏi xa
- Nguyễn Khuyến: Với chùm thơ thu
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

9
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

? Mùa hạ thời tiết thờng nh thế
nào?
? Thời điểm giao mùa có gì khác
không?
? Em hiểu câu thơ cuối có ý nghĩa
gì?
b) Suy ngẫm của tác giả.
- Nắng: gay gắt, cháy bỏng
- Ma: Dữ dội, nhiều
- Sấm: ầm ầm.
+ Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn ma hình
Sấm bớt bất ngờ ảnh
Trên hàng cây đứng tiễn thực
=> Cảnh vật thời tiết thay đổi, tất
cả chỉ còn là dấu hiệu mùa hạ và
giảm dần mức độ, cờng độ để lặng
lẽ vào thu.
Giáo viên: Mùa hạ lá cây thờng có màu xanh thẫm, ít có chồi non
những cây xám đó chính là tác động của ngoại cảnh.
? Dựa vào thiên nhiên tác giả lần l-
ợt hớng vào đối tợng nào?
? Nói thiên nhiên và để nói đến
con ngời và cuộc sống ra sao đây?
- Con ngời và cuộc sống (hàm ý và
ẩn ý)

=> Thiên nhiên có bốn mùa: Xuân
Hạ - Thu - Đông, con ngời vẫn
trong vòng xoay chuyển đó. Đời
ngời vất vả tẩt bật, lo toan với cuộc
sống, khi con ngời từng va chạm,
niếm trải thì cuộc sống vững vàng
hơn, chín chắn hơn có nhiều niềm
tin trong tơng lai:
Giáo viên: Điều mà tác giả muốn gửi gắm ở bài thơ này đợc thể hiện rất
rõ ở hai câu thơ cuối, chủ thể của bài thơ và cái kiêu hùng của bài thơ là
cái cốt cách của ngời lính không chỉ là một buổi chiều mùa thu mà là
một buổi chiều hoà bình, có thể nói vẻ ngang tàn Sấm bớt bất ngờ nh-
ng lại một vẻ dịu dàng sâu lắng của mùa thu hoà bình., ở đay hàng cây
đứng tiễn là chủ thể trữ tình trong bài thơ trải qua bao nhiêu gian nan
vất vả, giờ đã vợt lên và không gì làm run rẩy nữa.
? Nét độc đáo trong thơ Hữu Thỉnh
là gì?
? Để phát hiện cà cảm nhận điều
mới lạ thì giữa tác giả và thiên
- Cảm nhận đợc sự tinh tế thời
điểm giao mùa.
- Gắn sang thu với thời tiết và đời
ngời sang thu.
-> Có sự giao cảm đồng điệu với
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

10
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

nhiên có mỗi quan hệ nh thế nào? thiên nhiên, tâm hồn nh đang bơi
lội giữa thiên nhiên giản hòa và
tâm sự của bản thân.
III. Tổng kết:
? Nêu nét đặc sắc về nghệ thuật- nội dung nài thơ?
1. Nghệ thuật.
+ Có nhiều sáng tạo tinh tế bất ngờ của bức tranh giao mùa.
+ Nhân hoá, chân lý sự vật có hồn gần gũi với cuộc sống.
+ Chất liệu hiện thực kết hợp trữ tình hàm ý liên tởng, tởng tợng phong
phú luôn cho ngời đọc đều ngạc nhiên, thán phục, đồng tình.
+ Tạo ra nét mới, độc đáo đầy suy ngẫm trong thơ.
2. Nội dung:
Thời điểm giao mùa từ cuối hạ sang thu có những chuyển biến nhẹ
nhàng. Nhà thơ gợi lên bằng cảm nhận tinh tế, hình ảnh giàu sức biểu
cảm, thú vị trong bài thơ.
* Ghi chú: SGK (Cho hai học sinh
đọc)
IV. Luyện tập.
1. Sự biến đổi của đát trời sang thu đợc tác giả cảm nhận lần đầu
tiên từ đâu?
A. Từ một mùi hơng
B. Từ một đám mây.
C. Từ một cơn ma
D. Từ một cánh chim
3. Hình ảnh thiên nhiên vào thời điểm giao mùa Hà- Thu có đặc
điểm gì?
A. Sôi động, náo nhiệt
B. Bình lặng, ngng đọng
C. Từ một cơn ma

D. Nhẹ nhàng giao cảm.
4. Khi tìm hiểu bài thơ cần lu ý điều gì?
+ Thể thơ, nghệ thuật, ẩn ý, tởng tợng-> xác định rõ nh vậy mới cảm
nhận đúng hớng, đúng ý.
IV. Hớng dẫn học ở nhà.
1. Đọc thuộc bài thơ.
2. Hãy viết đoạn văn mời dòng nêu cảm nhận của mình về hình
ảnh nào trong bài thơ mà em cho là hay nhất.
3. Xem bài và soạn bài mới Nói với em .
* Củng cố- dặn dò: - Học bài cũ, làm bài tập.
- Soạn bài mới.
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

11
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

V. Kết quả:
Với cách hiểu và hớng khai thác trên, tôi thấy học sinh đã biết
tiếp nhận các đơn vị kiến trhức cơ bản mà mục tiêu bài học đề ra. Nắm
đợc giá trị nghệ thuật cũng nh t tởng của văn bản, biết tích hợp kiến
thức các văn bản về mùa thu và từ vững bài Nghĩa tờng mình và hàm
ý. Từ đó bồi dỡng các em tình yêu thiên nhiên, biết cảm nhận, trân
trọng, hiểu đợc những giá trị về cái hay, cái đẹp đày ý nghĩa trong cuộc
sống.
VI. Bài học kinh nghiệm.
Qua tiết dạy tôi thấy rằng để học sinh nắm vững kiến thức và hiểu
đúng ý nghĩa tác phẩm thì giáo viên phải có định hớng tốt cho tiết dạy
của mình. Giúp học sinh tiếp nhận kiến thức môth cách chủ động, thoảI

máI, tích cực học tập, mà giáo viên là ngời hớng dẫn, giúp các em phát
hiện, nhận xét và đánh giá theo sự hiểu biết của bản thân. Đây là một
trong những kinh nghiệm nhỏ của bản thân giúp các em nắm vững kiến
thức của bài học và hiểu rõ ý nghĩa văn bản tâm t của tác giả.
Với đề tài này tôi xin gửi gắm những suy nghĩ của mình và những
thể hiện bớc đầu, mong đợc thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp giúp đỡ,
góp ý để giáo án văn bản Sang thu hoàn thiện và chất lợng, đạt hiệu
quả tốt hơn./.
Yên Khê, ngày 30 tháng 3 năm 2009
Ngời viết
Nguyễn Thị Thu Phơng
SKKN: Một vài kinh nghiệm khi dạy văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh
Ngữ văn 9 tập 2

12