giáo án bài dạy câu cá mùa thu của nhà thơ nguyễn khuyến

Lưu Thị Tuyết Nhi
K38.601.097
CÂU CÁ MÙA THU - Nguyễn Khuyến
A. Mục tiêu bài học
1. Kiến thức
- Cảm nhận được vẻ đẹp của cảnh thu điển hình cho mùa thu làng
cảnhViệt Nam vùng đồng bằng Bắc Bộ
- Vẻ đẹp tâm hồn thi nhân:Tấm lòng yêu thiên nhiên, quê hương đất nước
và tâm trạng thời thế
- Thấy được tài năng thơ Nôm Nguyễn Khuyến: Nghệ thuật tả cảnh, tả
tình, gieo vần, sử dụng từ ngữ
- Rèn kỹ năng đọc diễn cảm và phân tích tâm trạng nhân vật trong thơ trữ
tình.
2. Kĩ năng
- Đọc hiểu thơ theo đặc trưng thểloại
- Phân tích bình giảng bài thơ.
3. Thái độ
- Giáo dục tình thương yêu quê hương đất nước.
B. Chuẩn bị bài học
1. Giáo viên
1.1. Dự kiến tổ chức hoạt động cảm thụ tác phẩm
- Phương pháp đọc hiểu, đọc diễn cảm, phân tích, bình giảng, kết hợp so sánh bằng
hình thức trao đổi, thảo luận nhóm.
- Tích hợp phân môn: Làm văn,Tiếng việt, Đọc văn.
1.2. Phương tiện:
- SGK, SGV ngữvăn 11, Giáo án Ngữvăn 11
- Giáo án.
2. Học sinh:
Chủ động tìm hiểu bài học theo định hướng câu hỏi sgk và định hướng của gv.
C. Hoạt động dạy và học:
1. Ổn định tổchức.

2. Kiểm tra bài cũ.
3. Giới thiệu bài mới.
Mùa thu vốn là một đề tài quen thuộc trong thơ ca Việt Nam. Thu thường mang
đến cho thi sĩ một nỗi buồn man mác, gợi nhớ hay nuối tiếc về một cái gì đó xa
xôi, đầy bí ẩn. Dường như không ai vô tình mà không nói đến cảnh thu, tình thu
khi đã là thi sĩ! Đến với Nguyễn Khuyến, chúng ta sẽ thấy được điều đó. Cảnh mùa
thu trong thơ ông không phải là mùa thu ở bất cứ miền nào, thời nào, mà là mùa
thu ở quê ông, vùng đồng chiêm Bắc Bộ lúc bấy giờ. Chỉ với bầu trời “xanh ngắt”
(Thu vịnh), với cái nước “trong veo” của ao cá (Thu điếu), và cái “lưng giậu phất
phơ màu khói nhạt, làn ao lóng lánh bóng trăng loe” ( Thu ẩm). Nguyễn Khuyến đã
làm say đắm lòng bao thế hệ! Khi nhận xét về bải thơ Thu điếu của Nguyễn
Khuyến, Xuân Diệu có viết: “Bài thơ thu vịnh là có thần hơn hết, nhưng ta vẫn
phải nhận bài Thu điếu là điển hình hơn cả cho mùa thu của làng cảnh Việt Nam”.
Vậy ta thử tìm hiểu xem thế nào mà “Thu điếu là điển hình hơn cả cho mùa thu của
làng cảnh Việt Nam”?
Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung cần đạt
Hoạt động 1.
- Hướng dẫn HS đọc văn bản và
tìm hiểu nội dung, nghệ thuật của
bài thơ.
- Em hãy giới thiệu đôi nét về
chùm ba bài thơ thu của Nguyễn
Khuyến?
Định hướng câu trảlời của hs
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả:
- Nguyễn Khuyến là bậc túc nho tài, có
cốt cách thanh cao, có long yêu nước,
thương dân nhưng bất lực trước thời
cuộc.

- Được mệnh danh là “ Nhà thơ của
dân tình làng cảnh Việt Nam”.
2. Sự nghiệp sáng tác:Nguyễn Khuyến
sáng tác cảthơ, văn, câu đối, nhưng
- Nguyễn Khuyến ( 1835 –1905 )
hiệu Quế Sơn.
- Quê làng Và-Yên Đỗ-Bình Lục-
Hà Nam.
- Xuất thân trong một gia đình nhà
nho nghèo.
- 1864 đỗ đầu kì thi hương
- 1871 đỗ đầu kì thi đình nên
được gọi là Tam Nguyên Yên Đỗ
- Nguyễn Khuyến làm quan
hơn 10 năm rồi lui về dạy học.
Hoạt động 2 Thảo luận nhóm
- Nhóm 1. Điểm nhìn cảnh thu của
tác giả có gì đặc sắc? Từ điểm
nhìn ấy nhà thơ đã bao quát cảnh
thu như thếnào?
- Nhóm 2. Những từ ngữ hình ảnh
nào gợi lên được nét riêng của
cảnh sắc mùa thu? Hãy cho biết
đó là cảnh thu ở miền quê nào?
- Nhóm 3. Hãy nhận xét về không
gian thu trong bài thơ qua các
chuyển động, màu sắc, hình ảnh,
âm thanh?
- Nhóm 4. Nhan đề bài thơ có liên quan
gì đến nội dung của bài thơ không?

Không gian trong bài thơ góp phần diễn
tảtâm trạng như thếnào?
Em hãy cho biết cách gieo vần trong bài
thơ có gì đặc biệt? Cách gieo vần ấy cho
ta cảm nhận về cảnh thu như thế nào?
thành công hơn cảlà thơ cảthơ chữ Hán
và chữ Nôm.
3. Vị trí, đềtài, hoàn cảnh sáng tác bài
thơ
+ Vị trí : Bài thơ “ Mùa thu câu cá “ một
tong chùm ba bài thơ thu của Nguyễn
Khuyến.
+ Đềtài: Viết về đề tài mùa thu – đề tài
quen thuộc.
+ Hoàn cảnh sáng tác: Viết trong thời
gian khi Nguyễn khuyến về ở ẩn tại quê
nhà.
II. Đọc –hiểu :
1. Cảnh thu:
- Điểm nhìn từtrên thuyền câu -> nhìn ra
mặt ao nhìn lên bầu trời -> nhìn tới ngõ
vắng -> trởvềvới ao thu > Cảnh thu
được đón nhận từgần -> cao xa -> gần.
Cảnh sắc thu theo nhiều hướng thật sinh
động với hình ảnh vừa đối lập vừa cân
đối, hài hòa.
- Mang nét riêng của cảnh sắc mùa thu
của làng quê Bắc bộ: Không khí dịu
nhẹ, thanh sơ của cảnh vật:
+ Màu sắc: Trong veo, sóng biếc, xanh

ngắt
+ Đường nét, chuyển động: Hơi gợn tí,
khẽ đưa vèo, mây lơ lửng > Hình ảnh
thơ bình dị, thân thuộc, không chỉ thể
hiện cái hồn của cảnh thu mà còn
thểhiện cái hồn của cuộc sống ởnông
thôn xưa."Cái thú vịcủa bài Thu
điếuởcác điệu xanh, xanh ao, xanh bờ,
xanh sóng, xanh trúc, xanh trời, xanh
bèo" ( Xuân Diệu ).
- Không gian thu tĩnh lặng, phảng phất
buồn:
+ Vắng teo
+Trong veo
+ Khẽ đưa vèo
+ Hơi gợn tí.
+ Mây lơ lửng
 Các hình ảnh được miêu tả trong
trạng thái ngưng chuyển động hoặc
chuyển động nhẹ, khẽ.
- Đặc biệt câu thơ cuối tạo được một
tiếng động duy nhất: Cá đâu đớp động
dưới chân bèo-> không phá vỡ cái tĩnh
lặng, mà ngược lại nó càng làm tăng sự
yên ắng, tĩnh mịch của cảnh vật ->
Thủpháp lấy động nói tĩnh.
2. Tình thu
- Nói chuyện câu cá nhưng thực ra là để
đón nhận cảnh thu, trời thu vào cõi long.
+ Một tâm thế nhàn: Tựa gối ôm cần

+ Một sự chờ đợi: Lâu chẳng được.
+ Một cái chợt tỉnh mơ hồ: Cá đâu đớp
động.
- Không gian thu tĩnh lặng như sựtĩnh
lặng trong tâm hồn nhà thơ, khiến ta
cảm nhận vềmột nỗi cô đơn, man mác
buồn, uẩn khúc trong cõi lòng thi nhân.
 Nguyễnkhuyến có một tâm hồn hồn
gắn bó với thiên nhiên đất nước,
một tấm lòng yêu nước thầm kín mà
sâu sắc.
3. Đặc sắc nghệthuật
- Cách gieo vần đặc biệt: Vần " eo "(tử
vận) khó làm, được tác giả sử dụng một
cách thần tình, độc đáo, góp phần diễn
tả một không gian vắng lặng, thu nhỏ
dần, khép kín, phù hợp với tâm trạng
đầy uẩn khúc của nhà thơ.
- Lấy động nói tĩnh - nghệthuật thơ cổ
phương Đông.
- Vận dụng tài tình nghệthuật đối.
4. Ý nghĩa văn bản
Vẻ đẹp của bức tranh mùa thu, tình
yêu thiên nhiên, đất nước và tâm trạng
thời thếcủa tác giả.
III.Tổng kết:Ghi nhớ: sgk
4. Củng cố
- Đọc thuộc diễn cảm bài thơ.
- Trao đổi cặp: Nội dung và nghệthuật của bài thơ?
5. Dặn dò

- Học thuộc bài thơ, nắm nội dung bài học
- Soạn bài “Phân tích đề lập dàn ý trong bài văn nghị luận”.