bài giảng sử dụng và sửa chữa ô tô

TRNG I HC BÁCH KHOA HÀ NI

















BÀI GING
S DNG VÀ SA CHA Ô TÔ
PGS. TS. Hoàng ình Long

Hà Ni 2012








Blank

i
MC LC

Chng 1. C IM HAO MÒN H HNG CA CÁC CHI TIT MÁY 1
1.1 KHÁI NIM V MA SÁT VÀ HAO MÒN, H HNG 1
1.1.1 Ma sát ngoài 1
1.1.2 Hao mòn 2

1.1.3 H hng 3
1.2 MT S DNG HAO MÒN H HNG CH YU 3
1.2.1 Hao mòn o xy hoá 3
1.2.2 Mài mòn 4
1.2.3 Tróc loi 1 4
1.2.4 Tróc loi 2 5
1.2.5 Hao mòn do mi 5
1.2.6 Hao mòn do xâm thc 6
1.2.7 Hao mòn do n mòn 6
1.3 QUY LUT MÀI MÒN CA CHI TIT THEO THI GIAN 6
1.3.1 Vi chi tit lp lng 6
1.3.2 Các chi tit ghép ch
t 7
1.3.3 B mt trc hoc l có lp các vòng đàn hi (vòng pht) 7
1.4 CÁC DNG H HNG KHÁC 7
1.4.1 Bin dng 7
1.4.2 Nt gãy, v 7
1.4.3 Thay đi c tính vt liu 7
1.5 CÁC NHÂN T NH HNG N HAO MÒN H HNG 7
1.5.1 nh hng ca ti trng P 7
1.5.2 nh hng ca tc đ V 8
1.5.3 nh hng ca tính cht vt liu và đc tính b mt 8
1.6 CÁC BIN PHÁP GIM HAO MÒN H HNG 9
1.6.1 Bin pháp công ngh 9
1.6.2 Các bin pháp s dng 9
Chng 2. QUI NH V BO DNG, SA CHA NG C, Ô TÔ 11
2.1 QUI NH V CHY RT A 11
2.2 QUI NH CHUNG V BO DNG 11
2.2.1. Mc đích ý ngha ca bo dng 11
2.2.2. Các quy đnh ca bo dng 12

2.2.3 Qui trình bo dng ký thut ô tô 13
2.3 NHNG QUY NH V SA CHA 17
2.4 CHN OÁN H HNG CA NG C 17
2.4.1. Nhng biu hin h hng ca đng c và khái nim chn đoán 17
2.4.2. Phân loi các phng pháp chn đoán 18
2.4.3 Các phng pháp chn đoán đng c 20
2.4.4 Chn đoán li trong h thng điu khin t đng trên đng c 26
2.4.5 Quy trình xác đnh mã li bng h thng t chn đoán ca ECU 36
Chng 3. QUÁ TRÌNH CÔNG NGH SA CHA LN NG C - Ô TÔ 41
3.1 Các điu kin đa cm máy vào sa cha ln 41
3.2 i cng v quá trình công ngh sa cha ln đng c, ô tô 41
3.2.1 c đim quá trình công ngh sa cha đng c, ô tô 41
3.2.2 Quy trình công ngh sa cha ln đng c-ô tô 41
3.3 TIP NHN VÀ THÁO 43
3.3.1 Tip nhn xe vào sa cha 44
3.3.2 Tháo 44
3.4 T
Y RA 44
3.4.1 Ra ngoài xe 44
3.4.2 Ra chi tit 44
3.5. KIM TRA PHÂN LOI CHI TIT 45
3.5.1 Mc đích kim tra 45

ii
3.5.2 Kim tra đ mòn 45
3.5.3 Kim tra bin dng và sai lêch hính dáng hình hc 46
3.5.4 Kim tra nt gy và h hng ngm 47
3.5.5 Kim tra tng hp 49
3.6 SA CHA, PHC HI CHI TIT 49
3.6.1 Gia công c khí sa cha chi tit 49

3.6.2 Gia công c ngui sa cha chi tit: 50
3.6.3 Hàn đp phc hi chi tit 51
3.6.4 Hàn rung phc hi chi tit mòn 52
3.6.5 M phc hi chi tit 53
3.6.6 La chn phng pháp sa ch
a, phc hi chi tit 56
3.6.7 Kim tra cân bng tnh và cân bng đng 59
Chng 4. SA CHA THÂN MÁY, NP XI LANH VÀ XI LANH 61
4.1 KIM TRA VÀ SA CHA THÂN MÁY, NP XI LANH 61
4.1.1 Các h hng ca thân máy, np xi lanh 61
4.1.2 Phng pháp kim tra thân máy, np xi lanh 61
4.1.3 Sa cha thân máy và np xi lanh 63
4.2 KIM TRA SA CHA XI LANH 64
4.2.1 Các h hng ca xi lanh 64
4.2.2 Kim tra xi lanh 65
4.2.3 Phng pháp sa cha xi lanh 66
Chng 5. SA CHA C CU TRC KHUU-THANH TRUYN 69
5.1 KIM TRA SA CHA TRC KHUU 69
5.1.1 Các h hng thng gp 69
5.1.2 Kim tra trc khuu 69
5.1.3 Phng pháp sa cha trc khuu 71
5.2 KIM TRA SA CHA BÁNH À 73
5.3 KIM TRA SA CHA BC LÓT 74
5.4 KIM TRA SA CHA THANH TRUYN 75
5.4.1 Các h hng ca thanh truyn 75
5.4.2 Kim tra thanh truyn 76
5.4.3 Sa cha thanh truyn 78
5.5 KIM TRA CÁC CHI TIT CA NHÓM PÍT TÔNG 80
5.5.1 Các h hng và ph
ng pháp kim tra pít tông 80

5.5.2 Các h hng và phng pháp kim tra xéc mng 81
5.5.3 Kim tra cht pít tông 84
5.5.4 Lp nhóm thanh truyn, pít tông, xéc mng 84
Chng 6. SA CHA C CU PHÂN PHI KHÍ 87
6.1 CÁC H HNG CA C CU PHÂN PHI KHÍ 87
6.2 KIM TRA SA CHA NHÓM XUPÁP 87
6.2.1 Kim tra và thay ng dn hng xupáp 87
6.2.2 Kim tra sa cha xupáp 89
6.2.4 Rà xupáp và đ xupáp 90
6.2.5 Kim tra lò xo xupáp 92
6.2.6 Lp nhóm xupáp 93
6.3 KIM TRA SA CHA TRC CAM, BC LÓT VÀ CON I 94
6.3.1 Kim tra trc cam 94
6.3.2 Sa cha trc cam 95
6.3.3 Sa cha và thay bc trc cam 96
6.3.4 Kim tra và thay con đi 96
6.4 KIM TRA CN BY & TRC CN BY 97
6.5. SA CHA B TRUYN DN NG C CU PHÂN PHI KHÍ 98
6.5.1.Kim tra và lp bánh rng cam 98
6.5.2 Kim tra và lp b truyn xích 99
6.5.3 Kim tra và lp b truyn đai 100
6.6 KIM TRA VÀ IU CHNH C CU PHÂN PHI KHÍ 100

iii
6.6.1 Kim tra và điu chnh đ r dc ca trc cam 100
6.6.2 iu chnh khe h nhit ca c cu phân phi khí 101
6.6.3 Kim tra và điu chnh v trí ca pít tông con đi thy lc 103
Chng 7. SA CHA H THNG BÔI TRN, LÀM MÁT 105
7.1 KIM TRA, SA CHA H THNG BÔI TRN 105
7.1.1 Các h hng ca h thng bôi trn 105

7.1.2 Kim tra, bo dng, sa cha h thng bôi trn 105
7.2 KIM TRA, SA CHA H THNG LÀM MÁT 109
7.2.1 Các h hng ca h thng làm mát 109
7.2.2. Kim tra, bo dng, sa cha h thng làm mát 110
Chng 8. SA CHA H THNG NHIÊN LIU NG C XNG 117
8.1. KIM TRA SA CHA BM XNG 117
8.1.1. Kim tra sa cha bm xng dn đng c khí 117
8.1.2. Kim tra sa cha bm đin 118
8.2. KIM TRA SA CHA B CH HOÀ KHÍ 119
8.2.1. Các h hng ca b ch hòa khí 119
8.2.2. Kim tra, bo dng, sa cha b ch hòa khí 120
8.2.3. Kim tra điu chnh b ch hòa khí trên xe 123
8.3. KIM TRA SA CHA H THNG NHIÊN LIU PHUN XNG IN T 125
8.3.1. Các h hng thng gp 125
8.3.2. Kim tra, chn đoán h h
ng ca h thng 126
8.3-3. Kim tra h hng ca các cm bin 130
8.3-4. Kim tra chn đoán h hng ca b x lý trung tâm (hp đen) 139
8.3-5. Thông ra làm sch vòi phun 139
8.4 KIM TRA B XÚC TÁC TRUNG HÒA KHÍ THI 140
8.5 MT S H HNG IN HÌNH VÀ QUY TRÌNH KIM TRA X LÝ 141
Chng 9. SA CHA H THNG CUNG CP NHIÊN LIU CA NG C DIESEL 147
9.1. CÁC H HNG CA H THNG NHIÊN LIU DIESEL 147
9.1.1 Biu hin h hng ca h thng nhiên liu diesel và nguyên nhân 147
9.1.2. H hng ca h thng cung cp nhiên liu thp áp 148
9.1.3 H hng ca bm cao áp 149
9.1.4. H hng ca vòi phun 152
9.1.5. H hng ca b điu tc 153
9.2. SA CHA CÁC B PHN CA H THNG NHIÊN LIU DIESEL 154
9.2.1. Sa cha h thng cung cp nhiên liu th

p áp 154
9.2.2. Sa cha các b đôi ca bm cao áp, vòi phun 154
9.3. LP, KIM TRA & IU CHNH BM CAO ÁP, VÒI PHUN TRÊN BNG TH 156
9.3.1 Lp ráp bm 156
9.3.2 Kim tra điu chnh bm cao áp kiu dãy trên bng th 157
9.3.4. iu chnh bm cao áp phân phi 161
9.3.5. Kim tra điu chnh vòi phun 162
9.3.6. Kim tra và điu chnh cm bm cao áp - vòi phun 165
9.4 KIM TRA SA CHA H THNG NHIÊN LIU DIESEL K
IN T 166
Chng 10. SA CHA H THNG ÁNH LA 167
10.1. CÁC H HNG CA H THNG ÁNH LA 167
10.2. KIM TRA, BO DNG, SA CHA H THNG ÁNH LA 167
10.2.1. Qui trình kim tra h hng ca h thng đánh la 167
10.2.2. Phng pháp kim tra sa cha các b phn ca h thng đánh la 169
10.2.3. Tóm tt cách phán đoán h
 hng thuc h thng đánh la 173
Chng 11. LP VÀ CHY RÀ NG C 174
11.1. LP NG C 174
11.1.1. Yêu cu chung ca quá trình lp ráp 174
11.1.2. Qui trình lp đng c 175
11.2. CHY RÀ VÀ TH CÔNG SUT NG C 177
11.2.1. Chy rà đng c 177

iv
11.2.2. Kim tra công sut và các thông s làm vic ca đng c sa cha 179
11.3. VN HÀNH NG C SAU CHAY RÀ 180
Chng 12. SA CHA PHN GM 183
12.1 KIM TRA SA CHA H THNG TRUYN LC 183
12.1.1 Kim tra sa cha b ly hp 183

12.1. 2 SA CHA HP S VÀ HP S PH 189
12.1. 3 SA CHA TRC TRUYN VÀ KHP CÁC-NG 197
12.1. 4 KIM TRA, SA CHA CU XE 198
12.2 SA CHA H THNG TREO, CHY 203
12.2.1 Kim tra sa cha nhíp và lò xo 203
12.2.2 Kim tra sa cha gim sóc 204
12.2.3 . kim tra các khp ni hình cu ca các đòn và giá xoay 204
12.2.4. Kim tra, điu chnh  bi bánh xe 205
12.2.5. iu chnh góc nghiêng bánh xe 205
12.2.6 Kim tra sa cha bánh xe 206
12.3 SA CHA H THNG LÁI 207
12.3.1 các h hng thng gp ca h thng lái 207
12.3.2. Kiêm tra sa cha h thng lái 208
12.4 S
A CHA H THNG PHANH 209
12.4.1 Các h hng ca h thng phanh 209
12.4.2 Sa cha các chi tit cua h thng phanh 211
12.4.3 iu chnh c cu phanh 211
12.4.4 Súc ra và x khí h thng phanh du 212
12.4.5 Th phanh 213
12.5 SA CHA H THNG IN VÀ IU HÒA KHÔNG KHÍ 213
12.5.1 Kim tra bo dng c quy 213
12.5.2 Kim tra sa cha máy phát đin 215
12.5.3 Kim tra sa cha h
thng khi đng 216
12.5.5. Kim tra sa cha h thng điu hòa không khí 218

SC ô tô – Hoàng ình Long
1
Chng 1

C IM HAO MÒN H HNG CA CÁC CHI TIT MÁY

1.1 KHÁI NIM V MA SÁT VÀ HAO MÒN, H HNG
1.1.1 Ma sát ngoài
a) Khái nim
Khi các vt th tip xúc và có chuyn đng tng đi vi nhau thì gia các b mt tip xúc
ca chúng s xut hin ma sát, mà đc trng c bn là lc ma sát F làm cn tr chuyn đng, lc
này t l vi lc pháp tuyn trên b mt.
Có th xác đnh gn đúng lc ma sát theo đnh lut Culông F = A + µN
Trong đó: A là hng s đc trng cho kh nng liên kt tng h gia các b mt làm vic,
thng vi các b mt chi tit đc bôi trn, A có tr s rt nh nên có th b qua;
µ là h s t l ph thuc vào các điu kin ma sát C, đc gi là h s ma sát;
N là lc pháp tuyn trên b mt ma sát.
b) Các yu t nh hng đn quá trình ma sát
S nh hng ca các điu kin ma sát ti quá trình ma sát có th đánh giá qua s thay đi
ca h s ma sát µ.
- nh hng ca ti trng P
Mi quan h µ = f(P) khi tc đ trt V
và điu kin ma sát C không đi đc th
hin trên hình 1-1.
Min I nm trong phm vi P
th1
<P<P
th2

có h s ma sát nh nht và n đnh, ng vi
quá trình ma sát bình thng.
Min II vi P<P
th1
có h s ma sát có

th ln hoc khs nh ph thuc vào tính thích
ng ca b mt ma sát trong giai đon làm
vic ban đu ca ccs chi tit ma sát sau khi gia công.
Min III vi P>P
th2
h s ma sát tng và không n đnh. Chi tit làm vic trong gia đon này
s có tn tht ma sát và hao mòn ln và dn đn phá hng chi tit do tróc loi 1.
- nh hng ca vn tc trt V
Mi quan h µ = f(V) khi ti trng P
và điu kin ma sát C không đi đc th
hin trên hình 1-2.
Min I nm trong phm vi
V
th1
<V<V
th2
có h s ma sát nh nht và n
đnh, ng vi quá trình ma sát bình thng.
Min II vi vn tc khá nh V<V
th1
s
to điu kin cho s liên kt cc b gia hai
b mt gây tróc loi 1 nên h s ma sát ln.
Min III vi vn tc trt khá ln
V>V
th2
làm pát sinh nhit ln gây tróc loi 2 có h s ma sát ln.
I II
III
µ

µ
ođ
V
th2
Hình 1-2 nh hng ca vn tc trt đn h s ma sát
V
th1
V

I II
III
µ
µ
ođ
P
th2
Hình 1-1 nh hng ca ti trng đn h s ma sát
P
th1
Hoàng ình Long – SC ô tô
2
- nh hng ca các điu kin ma sát C
Các điu kin ma sát C bao gm các yu t nh du bôi trn gia hai b mt ma sát, đc tính
vt liu và đc tính b ma sát, nhit đ b mt Các điu kin ma sát này nh hng ti mi quan
h µ = f(P) và µ = f(V) theo hng làm thay đi phm vi ti hn ca ti trng P và vn tc V và
đng thpi thay đi giá tr ca h s ma sát µ nh th hin trên hình 1-3.
1.1.2 Hao mòn
a) Khái nim v hao mòn
Hao mòn là s thay đi dn dn các kích thc chi tit khi có ma sát và đc đánh giá trc
tip bng s thay đi kích thc hay các du hiu gián tip qua các thng s làm vic ca cm máy.

Hao mòn luôn có quan h cht ch vi quá trình ma sát. Khi có ma sát là có hao mòn và các
yu t nh hng đn quá trình ma sát cng chính là nh hng đn hao mòn vi cùng khuynh
hng.
b) ánh giá hao mòn
Hao mòn có th đc đánh giá trc tip qua s thay đi kích thc, th tích hay trong lng
ca chi tit ma sát.
- Hao mòn đng: đc xác đnh bng đ gim kích thc theo phng pháp tuyn vi b
mt ma sát.
Cng đ hao mòn:
L
ll
I
21
−
= Tc đ hao mòn:
t
ll
v
21
−
=
Trong đó l
1
và l
2
là kích thc theo phng pháp tuyn vi b mt ma sát trc và sau khi
mòn, L va t la quãng đng và thi gian ma sát.
- Hao mòn khi: đc xác đnh bng đ gim th tích chi tit.
Cng đ hao mòn:
L

VV
I
21
−
=
Tc đ hao mòn:
t
VV
v
21
−
=

Trong đó V
1
va V
2
là th tích chi tit trc và sau khi làm vic.
- Hao mòn trng lng: đc đánh giá bng đ gim trng lng ca chi tit ma sát.
Cng đ hao mòn:
L
GG
I
21
−
=
Hình 1-3 nh hng ca các điu kin ma sát C ti mi quan h µ = f(P) và µ = f(V)

µ

µ
ođ
P
th
1

2

(a)

µ
µ
ođ
V
th2
V
th1
V

1

2

(b)
SC ô tô – Hoàng ình Long
3
Tc đ hao mòn:
t
GG

v
21
−
=
Trong đó G
1
va G
2
là th tích chi tit trc và sau khi làm vic.
1.1.3 H hng
H hng là quá trình thay đi rõ rt và không đng đu v kích thc, trng thái hình hc và
cu trúc cng nh tính cht lp b mt chi tit ma sát.
1.2 MT S DNG HAO MÒN H HNG CH YU
1.2.1 Hao mòn o xy hoá
a) Khái nim
Hao mòn o xy hoá là quá trình phá hoi dn
dn b mt chi tit ma sát do tng tác gia lp kim
loi b mt vi o xy.
C ch hao mòn: ó là s cân bng đng gia
quá trình hình thành và phá hoi lp màng bo v b
mt ma sát có ngun gc ô xy (thng là lp màng o
xýt hoc lp màng dung dch rn gia o xy và kim
loi b mt). Các quá trình này xy ra do lp kim
loi b mt b tác đng c hc ca ti trng và tr lên
hot tính.
c trng b mt là luôn luôn tn ti mt lp màng bo v. Theo đc đim ca lp màng bo
v (hình 1-4) ngi ta phân bit 2 dng hao mòn o xy hoá, dang 1 đc trng bi s hình thành và
bong tách các dung dch rn ca o xy vi kim loi, và dng 2 đc trng bi s hình thành và bong
tách lp màng o xýt FeO, Fe
2

O
3
,
b) iu kin hình thành hao mòn o xy hoá
- Tn ti ô xi trong môi trng gia hai b mt ma sát
- Tc đ trt không ln: v<25 m/s trong trng hp ma sát gii hn và v<7m/s trong trng
hp ma sát khô đi vi thép tôi.
- Ti trng:
th
p
S
P
p <= , trong do P và S là ti trng lên b m sát và din tích b mt chu
ti, p
th
la áp sut phá hoi màng du bôi trn trong trng hp ma sát gii hn hoc áp sut phá hoi
lp màng o xýt trong trng hp ma sát khô.
- Quá trình ô xi hóa phi chim u th hn so vi các quá trình khác.
- Các điu kin khác (nhit đ, bôi trn) phi đm bo tc đ phá hoi lp màng bo v nh
hn tc đ phá hoi chúng.
c) c tính b mt
Tc đ hao mòn nói chung nh, thng nh hn 0,05
hm /
μ
, đ bóng b mt ma sát cao,
149 ∇−∇ . Hai dng hao mòn ô xi hóa nói trên có đc tính b mt khác nhau:
Dng hao mòn ô xi hóa
c đim
Loi 1 Loi 2
 bóng b mt

∇
10-14
∇
9-13
 sâu phá hoi 0,1-0,3 µm 0,1-1 µm
nhit đ b mt <100oC <200oC
Tc đ phá hoi <0,1 µm/h <0,05 µm/h
Hình 1-4. B mt b hao mòn ô xi hoá
a) Hao mòn ô xi hoá loi 1
b) Hao mòn ô xi hoá loi 2
I- Lp kim loi gc
II- Lp màng cu trúc th cp
Hoàng ình Long – SC ô tô
4
Các chi tit làm vic trong điu kin bình thng, bôi trn tt thng mòn theo dng này. ây
la dng hao mòn tt yu xy ra.
1.2.2 Mài mòn
a) Khái nim
Mài mòn là dng phá hoi b mt
chi tit ma sát do ht mài gây ra. Ht mài
có th xâm nhp vào b mt ma sát t môi
trng bn bi bên ngoài do chm sóc,
bo dng và vn hành không đúng qui
đnh (ví d, bn bi có th vào máy theo
đng khí np, nhiên liu và du bôi
trn). Ht mài cng có th t sinh ra trong
quá trình ma sát do các mt kim loi cng
trên b mt ma sát bong ra.
C ch ca mài mòn là s trt ca các ht cng trên b mt ma sát (hình 1-5) làm phá hoi
lp màng th cp làm cng hoá quá trình o xy hoá (mài mòn c hoá) hoc ct kim loi thành phoi

(mài mòn c hc).
b) iu kin tn ti mài mòn
- Phi có ht mài trong vùng ma sát. Tu theo đ cng ca ht mài mà to thành 2 dng mài
mòn khác nhau.
Nu
6,0>=
m
K
H
H
K
thì xut hin mài mòn c hoá
Nu
6,0<=
m
K
H
H
K
thì xut hin mài mòn c hc
Trong đó H
K
va H
m
là đ cng b mt kim loi và đ cng ht mài.
- Nu s lng ht mài trong vùng ma sát nhiu thì thng gây mài mòn c hoá vì áp lc ca
tng ht mài lên b mt ma sát nh nên khó ct kim loai to phoi mà chi gây bin dng b mt làm
cng hoá quá trình o xy hoá.
Do vy có th khc phc (ngn chn) mài mòn bng cách tng đ cng b mt chi tit ma sát
bng các bin pháp công ngh và s dng đy đ các kt cu lc (không khí, nhiên liu, du bôi

trn), ty ra b lc đúng qui đnh.
c) c đim phá hoi
Mài mòn c hoá Mài mòn c hc
Tc đ phá hoi <0,5
μ
m/h 0,5-50
μ
m/h
 bóng b mt
∇
7 -
∇
12
∇
4 -
∇
10
ô sâu phá hoi <2
μ
m <200
μ
m
Nhit đ b mt <50
o
C <50
o
C
Dng phá hoi này thng gp trong các máy xây dng, khai khoáng, máy làm đt và trong
đng c làm vic trong môi trng bi, chm sóc và bo dng không đúng qui đnh.
1.2.3 Tróc loi 1

a) Khái nim
Tróc r là s bong tách các lp kim loi ra khi b mt ma sát trong quá trình làm vic, to
Hình 1-5. C ch phá hoi ca mài mòn c hoá và c hc
a. Mài mòn c hoá
b. Mài mòn c hc
SC ô tô – Hoàng ình Long
5
thành các vt r trên b mt làm đ bóng gim nhiu và phá hoi nhanh b mt chi tit. Theo c ch
phá hoi, ngi ta phân ra 2 dng tróc là tróc loi 1 và tróc loi 2.
Tróc loi 1 là s tróc r b mt chi tit ma sát do s hình thanh các liên kt kim loi cc b
gia 2 b mt ma sát, s bin dng và s phá hu các liên kt y, gây ra bong tách hay bám dính các
ht kim loi lên b mt tip xúc.
C ch ca tróc loi 1 là do ti trng ln vt quá gii hn chy ca lp kim loi b mt gây
phá hu lp màng bôi trn và lp màng o xýt bo v làm cho hai lp kim loi gc tip xúc trc tip
vi nhau gây khuych tán nguyên t và hình thành các liên kt kim loi, sau đó chuyn đng tng
đi s phá hu chúng, gây ra bong tách va r.
b) iu kin tn ti
Ti trng vt quá ti trng ti hn, tc đ trt nh (v<1m/s), không có bôi trn, cp chi tit
ma sát bng vt liu tng t nhau v tính cht c lý.
c) c tính phá hoi
- Tc đ phá hoi 10-15
μ
m/h
-  sâu phá hoi <0,5 mm
-  bóng 3∇ -∇ 4
- Nhit đ b mt <100
o
C
Các chi tit hng dng này thng gp nh trc
ch thp vi sai, trc c cu lái máy kéo.

1.2.4 Tróc loi 2
a) Khái nim
Tróc loi 2 là s phá hoi b mt chi tit th hin  s hình thành và phá hy các mi liên kt
cc b hoc to nên các ch nhn, nt b mt do nhit đ cao trong quá trình ma sát gây ra.
Khác vi tróc loi 1, tróc loi 2 là s tróc do nhit đ cao ca b mt làm vic gây ra. Nhit
đ cao làm mm lp kim loi b mt và phá hu chúng, các quá trình phá hu tip theo tng t
nh tróc loi 1. Tróc loi 2 ph thuc ch yu vào đ bn nhit ca vt liu chi tit.
b) iu kin hinh thành
- Tc đ trt V>10m/s
- Nhit sinh ra ln gây nhit đ cao hn nhit đ làm mm b mt chi tit.
c) c tính bmt tróc loi 2
-  bng
∇
5-6
-  sâu phá hoi <0.1 mm
- Nhit đ b mt <1500
o
C
- Tc đ phá hoi 1-5
μ
m/h
Các hi tit b tróc loi 2 thng là các b mt trc
và bc (trc khuu và bc ), b mt bánh đà làm vic vi li hp, b mt tang trng phanh
1.2.5 Hao mòn do mi
Xut hin do b mt ma sát chu ti trong ln thay đi lp đi lp li. Ti trng này gây bin
dng do cc b và do đó bin cng cc b trên b mt chi tit gây ng sut cc b làm xut hin
các vt nt t vi và dn dn làm bong tách các phn kim loi ra khi b mt chi tit. Hao mòn ca
các vòng bi thng thuc dng này.
Hình 1-6. B m


t tróc lo

i 1

Hình 1-7. B m

t tróc lo

i 2
Hoàng ình Long – SC ô tô
6
 sâu phá hoi có th đn 5 mm, nhit đ lp b
mt <100
o
C và thng kèm theo quá trình ô xi hóa.
Có th hn ch hin tng hao mòn do mi bng
cách gia công b mt nhn bóng, kh các góc và g sc
trên b mt chi tit bng các cung chuyn tip phù hp
và to ng sut nén d trc khi làm vic.
Các chi tit thng gp h hng do mi nh  ln,
bánh rng, lò xo xu páp, bu lông thanh truyn, trc
khuu
1.2.6 Hao mòn do xâm thc
Xy ra vi chi tit kim loi làm vic vi dòng cht lng do s va đp cc b ca dòng cht lng lên
b mt chi tit. Các chi tit mòn dng này nh áo nc đng c lam mát cng bc, cánh bm
nc
1.2.7 Hao mòn do n mòn
Là dng phá hu b mt chi tit do tác dng hoá hc hay đin hoá ca kim loi b mt vi
môi trng xung quanh. Dng hao mòn này có th xy ra ngay c khi máy móc làm vic hay không
làm vic.

Nói tóm li, trong quá trình làm vic chi tit ma sát b hao mòn đng thi do nhiu quá trình
cùng xy ra trên b mt (o xy hoá, tróc, mài mòn, n mòn ), nhng tu theo điu kin làm vic ca
b mt ma sát mà có mt quá trình chim u th hn.
1.3 QUY LUT MÀI MÒN CA CHI TIT THEO THI GIAN
Trong điu kin làm vic bình thng, các chi tit máy móc mòn theo mt qui lut nht đnh.
Tu theo tính cht mi ghép mà đ th mài mòn ca chúng có mt dng nht đnh.
1.3.1 Vi chi tit lp lng
B mt làm vic chu ma sát trt, qui lut mài mòn theo thi gian trong điu kin làm vic
bình thng có dang nh trên hình 1-9:
Toàn b thi gian làm vic ca chi tit t khi bt đu làm vic đn khi b phá hng có th chia
thành 3 giai đon nh hình trên:
- Giai đon I (on OA): Là giai đon rà trn, xác đnh bng thi gian rà trn t
rt
và kích thc
rà trn (hoc lung mòn rà trn) H
rt
. c trng ca giai đon này là tc đ mòn nhanh do b mt
sau gia công nhám, cha có lp màng th cp vng chc bo v, c tính lp b mt còn yu. Do
vy đi vi giai đon này cn phi dùng các bin pháp k thut thích hp đ gim thi gian và
lng mòn ca nó bng cách chn ch đ ti trng, vn tc, bôi trn và chm sóc thích hp, ch đ
vn hành đó đc gi là qui phm chy rà và thng đc xác đnh bng thc nghim.
- Giai đon II (AB): là giai đon s dng chi tit, tng ng vi thi gian s dng t
sd
và kích
thc gii hn (đ mòn gii hn) H
gh
. Giai đon này b mt làm vic ca chi tit đã n đnh và hao
mòn đc trng là hao mòn o xy hoá. Tc đ hao mòn nh và ph thuc vào điu kin vn hành, bôi
H Lng mòn
t (thi gian)

O
A
B
C
H
gh

H
rt

t
rt

t
rt
+t
sd

I
II
III
I : Rà trn
II : S dng
III: Phá hng
Hình 1-9 Qui lut hao mòn theo
thi gian ca các chi tit lp lng

Hình 1-8. Mt ct t vi b mt
b mi
SC ô tô – Hoàng ình Long

7
trn và bo dng k thut.
- Giai đon III (BC): là giai đon phá hng chi tit. c trng ca giai đon này là tc đ mòn
rt nhanh do khe h lp ghép ln nên ngoài ma sát ra, b mt chi tit còn b va đp làm b mt chi
tit b phá hu do mi, tróc
Cn c vào đ th mài mòn này có th xác đnh đc tui th ca chi tit la t
sd
, chi tit không
đc phép làm vic quá đ mòn gii hn.
1.3.2 Các chi tit ghép cht (bán rng và trc, pu
li và trc)
Qui lut mòn co dng nh hình 1-10.
i vi các chi tit ghép cht, gia các b mt lp
ghép không có chuyn đng tng đi, song, do ti trng
tác đng bin thiên nên lp kim loi b mt b bin dng
do, b mi và bong tách làm cho đ dôi gim dn và
xut hin khe h dn ti phá hng chi tit.
1.3.3 B mt trc hoc l có lp các vòng đàn hi (vòng pht)
Vòng pht luôn luôn ép t lên b mt trc hoc l
nên cng gây ra mài mòn. Lng mòn tng tuyn tính
theo thi gian nh minh ha trên hình 1-11.
Nói tóm li hao mòn là nguyên nhân chính làm thay đi
trng thái k thut dn ti gim tui th ca chi tit và
ca cm máy. S hao mòn chi tit ph thuc vào vt liu
chi tit và điu kin s dng ca máy.
1.4 CÁC DNG H HNG KHÁC
Ngoài b hao mòn và phá hai b mt do ma sát, các chi tit do chu lc và chu tác đng ca
nhit và môi trng còn b bin dng, nt gãy hoc thay đi c tính b vt liu làm cho chi tit
không đap sng đc yêu cu làm vic.
1.4.1 Bin dng

Do chu lc ln, các chi tit b bin dng làm thay đi hình dáng hình hc và do đó thay đi
tng quan lp ghép gia các chi tit dn ti phá hai đc tính lp ghép, tng ti trng ph và phá
hoi và s làm vic bình thng ca chi tit trong cm máy. Ví d, s cong xon ca trc, sai lch
các v rí tng quan trong chi tit thân hp
1.4.2 Nt gãy, v
Là các h hng thy rõ bng mt thng làm cho chi tit không th tip tc làm vic đc. Ví
d gãy trc khuu, v bánh rng, nt thân máy
1.4.3 Thay đi c tính vt liu
Mt s chi tit làm vic vi môi trng nhit đ cao và ti trng thay đi có th b thay đi c
tính vt liu làm mt kh nng làm vic bình thng trc khi b mòn ti gii hn, ví d, lò xo mt
tính đàn hi, b mt tang trng phanh b chai cng
1.5 CÁC NHÂN T NH HNG N HAO MÒN H HNG
1.5.1 nh hng ca ti trng P
Ti trng P tác đng trên chi tit ma sát quyt đnh tr s áp sut riêng trên b mt ma sát và
do đó có nh hng rt ln đn cng đ hao mòn chi tit. Hình 1-12 ch ra mi quan h gia
cng đ hao mòn b mt ma sát và ti trng. Có th thy, ng vi mt tc đ trt nht đnh, khi
ti trng vt quá mt giá tr ti hn, P
th
, nht đnh P>P
th
(vùng II) đi vi tng chi tit, cng đ
H
t
sd
t
Hình 1-10 Qui lut hao mòn theo thi
g
ian ca các chi tit l
p
ch

t
H
t
Hình 1-11 Qui lut hao mòn theo thi gian
ca các chi tit ma sát v

i vòn
g
đàn hi
Hoàng ình Long – SC ô tô
8
mài mòn ln và tng rt nhanh và s dn đn phá
hng chi tit. Nguyên nhân là do vi ti trng
này, b lp màng bo v b mt ma sat và màng
du bôi trn b phá v, quá trình ma sát là không
bình thng và xy ra tróc loi 1.
Trong phm vi P<P
th
(vùng I), quá trình ma
sát là ma sát bình thng và duy trì đc dng
hao mòn ô xy hóa nên cng đ hao mòn nh cho
phép chi tit làm vic đc liên tc trong thi
gian dài.
1.5.2 nh hng ca tc đ V
Mi quan h gia cng đ hao mòn và vn
tc trt đc th hin trên hình 1-13.
- Vùng I: V
th1
<V<V
th2

, hao mòn nh nht do
quá trình ma sát là bình thng và tn ti dng hao
mòn ô xy hóa là chính.
- Vùng II: V<V
th1
, hao mòn ln do tróc loi I
(tc đ quá thp).
- Vùng III: V>V
th2
, tc đ ln gây tróc loi II
làm phá hy nhanh b mt chi tit nên hao mòn ln.
1.5.3 nh hng ca tính cht vt liu và đc tính b mt
a) nh hng ca c tính vt liu
Thc t cho thy chi tit ma sát làm bng vt
liu có c tính càng cao thì cng đ mài mòn càng
thp và cho phép làm vic vi phm vi ti trng và
tc đ gii hn ln mà không s b phá hoi. c
bit là chi tit có đ cng b mt càng cao thì cng
đ mài mòn càng thp nh minh ho trên hình 1-14.
b) nh hng ca đ bóng b mt gia công
Kt qu nghiên cu đc đim mài
mòn và thay đi đ bóng b mt trong qua trình
làm vic ca các xi lanh đc gia công ti các
đ bóng khác nhau ch ra rng vi các đ bóng
gia công ban đu khác nhau, sau mt thi gian
làm vic nht đnh, tt c các các mu đu đt
đn mt đ bóng làm vic nht đnh (hình 1-
15).  bóng này do các điu kin ma sát ca
chi tit quyt đnh. Do đó, vic gia công chi tit
đn đ bóng quá cao so vi đ bóng làm vic là

không cn thit vì khá tn kém. Tuy nhiên, nu
giá công đn đ bóng quá thp li làm quá trình
chy rà kéo dài làm tng lng mòn, do vy làm gim tui th ca chi tit.
c) nh hng ca môi trng gia hai b mt ma sát
- Du bôi trn gia hai b mt ma sát, đc bit là khi duy trì đc ma sát t làm gim đng
k ma sát và do đó cng đ mài mòn ca các chi tit, nht là các loi du bôi trn có các ph gia
ci thin đc tính bôi trn và to điu kin hình thành các lp màng bo v trên b mt chi tit.
I
II
I (mg/1000 m đng ms)
P
th
Hình 1-12 nh hng ca ti trng đn cng đ hao
mòn ca chi tit ma sá
t

V=Const
C=Const
I II
III
I (mg/1000m đng ms)
V
th2
Hình 1-13 nh hng ca vn tc trt đn
cng đ hao mòn
V
th1
V
P=Const
C=Cons

t
Cng đ hao mòn, I
Hình 1-14 nh hng ca vn tc trt đn
c

n
g
đ hao mòn
 cng b mt ms, HB
6
7
8
9
10
11
12
01
10
 bóng trc khi
kho nghim
 bóng sau khi
kho nghim
Hình 1-15 S thay đi đ bóng b mt chi tit
ma sát sau khi làm vic
SC ô tô – Hoàng ình Long
9
- Nhit đ b mt chi tit cao so vi qui đnh s làm tng mài mòn vì có th làm gim đ bn
lp màng du bôi trn và làm mm b mt chi tit.
- Thc nghim chng t rng cp chi tit bng thép làm vic trong môi trng không khí so
vi mitng khí tr vì trong môi trng không khí s to thành lp màng th cáp trên b mt chi

tit tt hn do tng tác vi ô xi trong không khí.
1.6 CÁC BIN PHÁP GIM HAO MÒN H HNG
1.6.1 Bin pháp công ngh
- S dng vt liu có c tính cao, chu nhit, chu mi và chu n mòn cao.
- Tng bn b mt chi tit ma sát bng các phng pháp khuych tán kim loi (nh thm
crôm, vanadi ), các phng pháp nhit luyn (tôi, ram), nhit hóa (thm các bon, nit, xianua ),
và các phng pháp bin cng ngui b mt
- Gia công chính xác đ nâng cao đ chinh xác và đ bóng b mt đt đn đ bóng b mt hp
lý (gn bng đ bóng b mt làm vic).
1.6.2 Các bin pháp s dng
- Dùng du bôi trn thích hp
- Tuân th các qui đnh v chm sóc bo dng k thut và sa cha kpt thi.
- Không vn hành thit b vi các ch đ ti trng và tc đ quá qui đnh.
- Vn hành thit b đúng qui trình qui đnh.

Hoàng ình Long – SC ô tô
10






Blank

SC ô tô – Hoàng ình Long 11
Chng 2
QUI NH V BO DNG, SA CHA NG C, Ô TÔ

Ô tô là mt c máy có kt cu phc tp đc lp ghép t nhiu b phn vi tng s chi tit
lp ghép có th ti trên 15000 chi tit, trong đó có rt nhiu cp chi tit có chuyn đng tng đi
vi nhau. Trong quá trình làm vic, do chu ti trng và ma sát nên các chi tit thng b mòn, bin
dng hoc gãy v, hng hóc làm mt tính nng hot đng bình thng ca xe. Kt qu là làm gim
công sut đng c, tng tiêu hao nhiên liu, gim mc đ tin cy và an toàn trong s dng xe và nói
chung là hiu qu kinh t trong khai thác s dng xe gim.
 khai thác ht kh nng làm vic và tng hiu qu s dng xe, trong quá trình s dng ngi
ta phi thc hin bo dng k thut và sa cha nhm ngn nga s mòn nhanh và khc phc các
hng hóc bt thng đ đm bo duy trì trng thái k thut bình thng ca xe. Ni dung công vic
bo dng và sa cha có s khác nhau.
H thng bo dng k thut và sa cha là toàn b các công vic bt buc đc tin hành mt
cách có k hoch và có h thng đ đm bo trng thái k thut tt ca máy. Các công vic phi

thc hin trong quá trình s dng xe, máy gm: Chy rt đa, bo dng k thut và sa cha.
2.1 QUI NH V CHY RT A
Chy rt đa: là giai đon đu s dng máy mi hoc máy sau khi đi tu đ đm bo chy rà
các b mt làm vic ca các chi tit trc khi vn hành bình thng cho các b mt thích nghi dn
vi điu kin vn hành thc t góp phn tng tui th ca máy.
Trong giai đon chy rt đa, máy móc thng đc vn hành  ch đ thiu ti (không vt
quá 75% ti đnh mc) và tng dn đn đ ti  cui giai đon, tuân theo mt qui trình s dng nht
đnh. Thi gian hoc quãng đng chy rt đa tu thuc vào tng loi xe máy, thng khong
1000-5000km.
2.2 QUI NH CHUNG V BO DNG
2.2.1. Mc đích ý ngha ca bo dng
Tình trng k thut các chi tit ca đng c và các thit b thu lc luôn luôn thay đi sut
trong thi gian s dng, t đó gây nh hng ti cht lng hot đng ca chúng. S kt mui
trong bung cháy đng c và s kt keo trong các rãnh vòng gng trên pít tông gây nh hng xu
ti cht lng quá trình cháy. Cht bn bám trên các b mt ma sát làm mòn nhanh các chi tit và
s ni lng các c vít làm tng khe h lp ghép gia chúng gây sai lch các thông s điu chnh. H
hng các chi tit bao kín làm chy du, rò nc và nhiên liu. v.v Nhng thay đi đó làm cho máy
nóng, gây ting gõ khác thng và sinh nhiu tt bnh khác. Kt qu làm gim công sut, tn nhiên
liu và gim mc đ tin cy an toàn trong hot đng ca phng tin.
Bo dng k thut là nhm hi phc li và duy trì điu kin hot đng bình thng ca các
chi tit, các c cu và h thng ca máy, đm bo cho chúng luôn luôn có công sut ln, hiu sut
cao, tránh nhng h hng vt sut quá trình s dng và kéo dài tui th.
Bo dng k thut bao gm các thao tác nhm: Chn đoán tình trng k thut; Kim tra điu
chnh các c cu và h thng ca đng c, thit b thu lc; Các công vic ra sch, bôi trn, xit
cht to nên h thng bo dng d phòng có k hoch. Tính cht d phòng th hin trong nhng
thao tác nhm phòng nga h hng bt thng, làm tng đ tin cy và kéo dài tui th thit b. Tính
k hoch th hin qua k hoch đc d đnh trc, sau khi máy đã vn hành mt s gi quy đnh,
chúng phi đc đa vào các xng (ga ra) đ thc hin các công vic chm sóc, kim tra, điu
chnh.
Bo dng k thut bao gm: bo dng hàng ngày và bo dng đnh kì.

Hoàng ình Long – SC ô tô 12
2.2.2. Các quy đnh ca bo dng
2.2.2.1 Bo dng hàng ngày
Bo dng hàng ngày thng làm vào đu hoc cui mt ca chy máy, nhm bo đm an toàn và
làm tng đ tin cy khi máy hot đng, duy trì b ngoài sch s; tra nhiên liu, du m, nc cho
các b phn cn thit.
Ni dung bo dng hàng ngày gm:
- Lau ra sch bi bám, bn trên mt máy, thân xe.
- Kim tra đng nhiên liu, du m, nc nu có rò ri phi x lí khc phc.
- Kim tra mc du, nc, nhiên liu và b sung ti mc quy đnh.
- Bo đm các loi đng h, các đèn chiu sáng hot đng tt khi máy hot đng.
- Kim tra các bulông bt cht đng c và các cm truyn lc, phanh, tay lái, h thng treo,
bánh trc, bánh sau, áp sut bánh xe, làm sch bánh xe, loi b các vt cng cài  k hoa lp.
2.2.2.2 Bo dng đnh kì
Bo dng đnh k là các công vic chm sóc k thut phng tin sau tng thi gian vn
hành. Thng bo dng đnh k đng c đc chia thành 3 cp; Các cp bo dng đu phi thc
hin nhng công vic đc nhà sn xut quy đnh, ph thuc vào chng loai và điu kin hot đng
ca phng tin.
i vi đng c, ni dung các bo dng đnh kì nh sau:
a) Bo dng 1
c thc hin sau 60 gi hot đng ca đng c. Ni dung gm các thao tác bo dng
hàng ngày và thêm:
- Lau ra sch mt ngoài máy.
- Kim tra nu cn thì điu chnh đ cng dây đai qut gió và máy phát.
- Bo dng bình lc khí: ra li lc, lõi lc và bôi du ri lp vào v trí.
- Ra bình lc tinh du bôi trn.
- Tháo x cn bn trong các bình lc thô và lc tinh nhiên liu.
- Bo dng thit bi đin, kim tra các nút x hi, mc dung dch trong bình c quy, lau sch
mt ngoài ca bình, co sch mt tip xúc gia cc và đu dây ni, b sung nc ct vào bình, kim

tra các chi tit và xit cht bulông gi cht bình.
- Cui ca máy đu tiên sau bo dng 1 cn kim tra thi gian quay tip ca bình lc li tâm
sau khi tt máy (nu có bình lc li tâm).
b) Bo dng 2
c thc hin sau 240 gi hot đng ca đng c gm nhng thao tác ca bo dng 1 và
thêm:
- Np li bình c quy hoc thay bình đã np sn, kim tra nu cn thì co sch mt tip xúc
ca nút khi đng đin.
- Kim tra các bu lông xit cht đng c vi giá đ máy.
- Ra h thng bôi trn, thay du trong các te.

SC ô tô – Hoàng ình Long 13
c) Bo dng 3
c thc hin sau 960 gi hot đng ca đng c. Bo dng 3 nhm chn đoán tng hp
tình trng k thut ca đng c đ quyt đnh cho đng c hot đng tip hay cn phi sa cha mt
vài b phn. Bo dng 3 gm phn ln ni dung bo dng 2 và thêm:
- C ra thân bình lc, bình cha nhiên liu; Thay lõi lc tinh nhiên liu.
- Thông ra đng ng nhiên liu và ng np.
- Kim tra góc phun sm và áp sut vòi phun.
- Kim tra điu chnh bm cao áp nu cn.
- Thay du nhn trong cacte, li thông gió cacte.
- Nu cn c ra h thng làm mát đng c.
- Khi kt thúc bo dng 3 cn kim tra các chi tit xit cht bên ngoài xác đnh công sut và
sut tiêu th nhiên liu ca đng c, thc hin điu chnh đ đt các giá tr quy đnh ca đng c.
ivi ô tô, các cp bo dng đc thc hin sau khi xe đã chy đc mt s km qui đnh
tùy thuc vào loi xe và điu kin s dng. Thng qui đnh 2 hoc 3 cp bo dng đnh k vi ô
tô là bo dng cp 1 và bo dng cp 2. Ni dung công vic ca các cp bo dng và lch trình
thc hin đc các hãng sn sut ô tô qui đnh c th trong các s tay hng dn s dng và đc
cung cp cho khách hàng khi mua xe.
Ví d, chu k bo dng đi vi ô tô có th thc hin trong phm vi s km quãng đng chy

nh sau, tr s ln áp dng cho đng nha và bê tông, tr s nh áp dng cho đng si đã rm và
đng đi núi.
Chu k bo dng (km)
Loi ô tô
Bo dng I Bo dng II
Ô tô du lch 2500-3500 10000-14000
Ô tô ti 1300-2200 9000-11000
Ô tô đc chng 1000-1800 6000-9000
Ô tô khách 2000-2600 8000-13000

2.2.3 Qui trình bo dng ký thut ô tô
2.2.3.1 Các công vic kim tra trc khi vào bo dng

Th
t
Tên công vic BD
cp 1
BD
cp 2
BD
cp 3
Kim tra ng c
1 Kim tra thi gian khi đng lnh x x x
2 Kim tra áp sut du bôi trn x x x
3 Kim tra nhit đ làm mát, nhit đ đng c. x x x
4 Kim tra ting gõ x x x
5 Kim tra s vòng quay min, max ca đng c x x x
6 Kim tra rò r nhiên liu, du, nc x x x
7 Kim tra đ khói x x
8 Kim tra tình trng b máy x x

9 Kim tra áp sut máy nén khí x x
10 Kim tra áp sut nén các xy lanh x
11 Kim tra góc phun sm x
12 Kim tra đ lt khí các te x

Hoàng ình Long – SC ô tô 14
Kim tra gm
1 Kim tra đ d chân côn, đ bám côn x x x
2 Kim tra du hp s x x x
3 Kim tra cu x x x
4 Kim tra đ d vành tay lái, h chuyn hng x x x
5 Kim tra đ d phanh chân, phanh tay, đ n phanh x x x
6 Kim tra nhíp, gim sóc x x x
7 Kim tra áp sut lp x x x
8 Kim tra ca bin x x x
9 Kim tra đ bon xe x x x
Kim tra H thng đin
1 Kim tra đin áp máy phát đin x x x
2 Kim tra đin áp, mc dung dch ác quy x x x
3 Kim tra các loi đèn pha. èn báo hiu, còi, xi nhan x x x

2.2.3.2 Các công vic bo dng

Th
t
Tên công vic BD
cp 1
BD
cp 2
BD

cp 3
Bo dng ng c
1 Kim tra b sung du đng c, bm hi, bm tr lc
lái; Tra m cho  trc bm nc
x x x
2 Kim tra, điu chnh đ cng dây đai dn đng bm
nc, qut gió.
x x x
3 Tháo ra bình lc thô, lc tinh du bôi trn. x x x
4 Tháo x cn bn trong các bình lc thô và lc tinh
nhiên liu.
x x x
5 Bo dng bình lc khí: ra li lc, lõi lc và bôi
du ri lp vào v trí.
x x x
6 Kim tra đ kín đng ng np x x
7 Kim tra điu chnh khe h nhit xu páp x x
8 Tháo x du bôi trn c, thay du mi theo chu k
thay du.
x x
9 Thay th lõi lc du bôi trn đã ht hn s dng. x x
10 Thông ra b làm mát du bôi trn x x
11 Kim tra các bu lông xit cht đng c vi giá đ x x
12 Tháo đáy các te, ra khoang bên trong đng c, ra
li thông gió cacte.
x
13 Xit cht bu lông biên; Xit cht bu lông paliê; Kim
tra xit cht bu lông bt np máy, dàn đòn by; Bu
lông bánh đà.
x

14 Tháo vòi phun; Kim tra điu chnh áp sut vòi phun
và cht lng tia phun trên dng c th; Thay th
kim phun mi nu cn ; Lp vòi phun lên đng c.
x
15 Tháo bm cao áp;  du bôi trn vào khp điu
chnh phun sm; Kim tra điu chnh bm cao áp
trên bng th; Thay th b đôi mi nu cn.
x
16 Lp bm lên đng c; Kim tra góc phun sm; Lp
hoàn chnh h thng nhiên liu và c cu điu khin.
Kim tra hot đng chân ga và c cu tt máy.
x
17 C ra thân bình lc, thùng cha nhiên liu, đng x

SC ô tô – Hoàng ình Long 15
ng nhiên liu; Thay th lõi lc nhiên liu đã ht hn
s dng.
18 Thông ra ng np; Thay th lõi lc không khí đã ht
hn s dng.
x
19 Thông ra h thng làm mát đng c nu cn; Thay
th dung dch làm mát theo chu k
x
Bo dng gm
Kim tra chung
1 Kim tra xit cht các bu lông, ê cu ni ghép, bao
gm: bu lông bt đng c, hp s, cu, các đng, h
thng lái, nhíp, gim sóc, bánh xe.
x x x
2 Tra m tt c các đim có yêu cu bôi trn x x x

3 Kim tra, b sung du hp s, cu, lái, phanh đn
mc qui đnh
x x x
Ly hp
1 Kim tra, điu chnh hành trình t do bàn đp ly hp,
tác dng ca lò xo hi v, đ kín và tác dng ca tr
lc thy lc ly hp.
x x
2 Tháo np che bánh đà, tháo ly hp và kiêmtra lá ly
hp, lò xo; làm sch mt bánh đà, mâm ép.
x x
3 ánh nhám (hoc mài phng nu cn) mâm ép và
mt bánh đà, thay th lá ly hp (nu cn), lp và điu
chnh.
x
Hp s
1 Kim tra s làm vic ca hp s, c cu đi s
Kim tra rò r du, b sung du hp s
x x
Cu
1 Kim tra đ lng then hoa và  bi trc các đng x x
2 Kim tra. điu chnh đ d cu ch đng x
Treo, ca bin, thùng xe
1 Tháo, ra, kim tra ô bi bánh xe;
Thay m moay , điu chnh đ lng bi moay 
x x
2 Kim tra xô lch nhíp, xit cht gông nhíp, bu lông
cht nhíp, quang nhíp
x x
3 Tháo nhíp, co r lá nhíp, thay th lá nhíp hng, thay

th bc, bôi m chì và lp li hoàn chnh
x x
4 Xiét cht chân ca bin, thanh rng ca bin, quang thùng
xe, bc lên xung, kim tra khóa ca, tay quay kính
x
Lái
1 Kim tra đ d vành tay lái, đ lch (lng) tay lái khi
xe chy.
x x x
2 Kim tra, đièu chnh hp tay lái. Xit cht các bu
lông bt gi giá tay lái và c cu hình thang lái.
x x
3 Kim tra, điu chnh đ nghiêng, chm bánh xe. x x
4 Sa cha hoc thay th c phi giê, rô tuyn. x
Phanh
1 Kim tra tác dng ca phanh chân, phanh tay. x x x
2 X khí h thng phanh du. iu chnh hành trình t
do bàn đp phanh.
x x x
3 Kim tra máy nén khí, áp sut van an toàn, van điu
tit. Xit cht các đu ni hi, du. X nc bình hi.
x x

Hoàng ình Long – SC ô tô 16
4 Kim tra tác dng tr lc phanh. Xit cht các giá đ
tng hi, tng phanh, bàn đp phanh, bình hi, giá đ
phanh tay.
x x
5 ánh nhám hoc tin trng phanh, thay má phanh,
thay cuppen tng phanh

x
6 Th phanh trên đng và trên b th x x
Bo dng H thng đin
1 Lau sch mt ngoài ca bình ác quy, co sch mt
tip xúc gia cc và đu dây ni; Kim tra các nút x
hi; Xit cht bu lông gi bình.
x x x
2 Kim tra đin áp ác quy, nng đ và mc dung dch
trong bình c quy: B sung dung dch và sc li ác
quy nu cn.
x x
3 Tháo máy phát, máy khi đng, làm sch c góp;
Kim tra chi than, lò so; Kim tra và làm sch các
cc tip đim trong máy khi đng; Tra m  bi, bc.
x x
4 ánh sch, bt cht các đu dây dn đn còi đèn,
công tc, đng h, r le.
Kim tra hot đng ca đèn pha-ct, xi nhan, đèn
phanh, đèn lùi, còi, gt ma.
x x
5 iu chnh tm chiu đèn pha-ct. x x

2.2.3.3 Các công vic kim tra sau bo dng

Th
t
Tên công vic BD
cp 1
BD
cp 2

BD
cp 3
Kim tra ng c khi n máy
1 Kim tra thi gian khi đng lnh x x x
2 Kim tra áp sut du bôi trn x x x
3 Kim tra thi gian quay tip ca bình lc li tâm sau
khi tt máy (nu có bình lc li tâm).
x x x
4 Kim tra nhit đ nc làm mát, nhit đ đng c. x x x
5 Kim tra rò r nhiên liu, du, nc x x x
6 Kim tra s vòng quay min, max ca đng c x x x
7 Kim tra ting gõ x x x
8 Kim tra tình trng b máy x x x
9 Kim tra đ khói x x
10 Kim tra góc phun sm x x
11 Kim tra đ lt khí các te x x
12 Kim tra áp sut nén các xy lanh (theo cp BD, hoc
khi thay đm np cng nh thay các chi tit b hi)
x
13 Kim tra công sut và sut tiêu th nhiên liu ca
đng c, thc hin điu chnh đ đt các giá tr quy
đnh.
x
Kim tra gm khi xe đ ti ch và chy trên đng
1 Kim tra đ bám côn x x x
2 Kim tra đ d vành lái, h chuyn hng. x x x
3 Kim tra đ lch (lng) tay lái. x x x
4 Kim tra áp sut lp x x x
5 Kim tra đ n phanh chân, phanh tay trên đng
(BD1), trên b th và trên đng (BD2,3).

x x x

SC ô tô – Hoàng ình Long 17
6 Kim tra đ bon xe. x x x
Kim tra H thng đin
1 Kim tra đin áp máy phát đin, ác quy x x x
2 Kim tra các loi đèn báo hiu, còi, xi nhan, gt ma,
các công tc
x x x
3 Kim tra tm chiu đèn pha-ct x x x

2.3 NHNG QUY NH V SA CHA
Sa cha đng c, ô tô là khc phc nhng hng hóc, trc trc phát sinh trong lúc s dng
hoc khi bo dng k thut nhm phc hi và duy trì kh nng hot đng bình thng ca chúng.
Ngi ta chia ra 2 dng sa cha: sa cha nh (sa cha h hng đt xut) và sa cha ln (sa
cha đnh kì).
Sa cha nh gm khc phc các h hng cc b, ngu nhiên ca các chi tit trong các cm
máy, có th tháo mt phn hoc thay th mt s cm, chi tit bng chi tit mi hoc chi tit sa
cha. Công vic sa cha nh áp dng cho nhng chi tit có tui th khá ngn, hoc gp phi s c
khi vn hành. Ví d nh:
- Thay th các xéc mng hi và du trong đng c, máy nén khí.
- Cn chnh khe h bc lót - c trc khuu
- Thay th má ly hp, má phanh, cúp pen phanh.
- Thay th dây đai kéo bm nc, máy nén khí, máy phát đin.
- Thay th mt s loi cm bin, bóng đèn
- Sa cha nhóm chi tit thuc h thng phi khí b h do mòn r xu páp và đ, b cong đa
đy, gãy lò so xu páp.
- Sa cha các vt cào xc, bp, rách v xe.
- Thay th sm-lp, hoán đi v trí lp xe.
Các công vic này thuc nhóm sa cha nh và cho phép thc hin kt hp vi mt k bo

dng nào đó. Nh vy trong quá trình bo dng đng c – ô tô, yêu cu ngi cán b k thut
phi tin hành kim tra toàn din phng tin nhm phát hin h hng và quyt đnh phng hng
x lý. Vì đây là nhng loi vic đt xut nên không quy đnh c th trong quy trình bo dng,
song thông thng chúng đc làm  k bo dng cp 3.
Sa cha ln đc tin hành theo đnh k ti các xí nghip chuyên sa cha đ phc hi kh
nng làm vic đy đ ca tt c các chi tit, cm bng cách sa cha, phc hi hoc thay th tt c
các chi tit mòn bng chi tit mi hoc chi tit sa cha. c trng ca sa cha ln là tháo toàn b
xe, máy, sa cha, thay th và lp li nh mi. Yêu cu phi phc hi kh nng làm vic bng ít
nht 80% so vi xe, máy mi, tc là tui th phi bng ít nht 80% so vi tui th ca xe mi.
nh k sa cha ln đc nhà ch to xác đnh da trên s xu đi ca đc đim kinh t-k
thut ca cm máy và xe trong quá trình khai thác s dng, khi đó các chi tit chính đã mòn đn
gii hn. Chu k sa cha ln đng c và xe ph thuc vào chng loi xe và điu kin s dng. Có
th t 100000-200000 km xe chy hoc tng ng vi 4000-8000 gii hot đng ca đng c.

2.4 CHN OÁN H HNG CA NG C
2.4.1. Nhng biu hin h hng ca đng c và khái nim chn đoán
Tình trng cht lng ca đng c đc đc trng bi các đi lng nh: kích thc chi tit
và khe h lp ghép gia chúng, đ chính xác các kích thc tng quan (đ song song, đng tâm,

Hoàng ình Long – SC ô tô 18
vuông góc ), đ kín khít v.v Chúng đc gi chung là các tham s kt cu. Trong quá trình làm
vic, trng thái các tham s kt cu này- cng chính là cht lng đng c- đc phn ánh ra bên
ngoài theo mt lot các biu hin gián tip gi là các tham s ra nh: công sut, thành phn khí thi,
nhit đ nc làm mát và du bôi trn, ting n và va đp, hàm lng mt kim loi trong du bôi
trn, áp sut cui k nén, áp sut du bôi trn, đ lt khí các te, mc tiêu hao nhiên liu và du bôi
trn v.v
Khi giá tr mt tham s kt cu nào đó b thay đi, tham s ra tng ng vi nó d nhiên cng
thay đi theo, ví d: tình trng mài mòn nhóm pít tông – xéc mng – xy lanh làm tham s kt cu
“Khe h ming và khe h lng” ca xéc mng s tng lên, do đó làm tham s ra “Công sut đng
c” b gim, đng thi tham s ra “ lt khí các te” tng cao. Khi tham s kt cu “Khe h gia

đuôi xu páp và đòn by” b tng do mòn các chi tit này thì tham s ra “Ting gõ đuôi xu páp” cng
s phát trin mnh lên.
Các tham s kt cu ch đc phép thay đi trong mt phm vi nht đnh đ đm bo cho cm
máy làm vic mt cách an toàn và kinh t. Khi các tham s này đt đn mt ngng nào đó làm tính
nng kinh t k thut ca cm máy xu đi di mc cho phép, cm máy s phi ngng hot đng
đ sa cha. Giá tr ca chúng khi đó đc gi là “Giá tr gii hn ca tham s kt cu”, còn giá tr
các tham s ra tng ng vi nó cng đc gi là “Giá tr gii hn ca tham s ra”.
iu kin đ mt cm máy vn hành tip tc là tt c các tham s kt cu đu phi cha đt
đn gii hn và ch cn mt tham s nào đó vt quá gii hn thì cm máy phi ngng hot đng.
Thông qua mi liên h gia các tham s kt cu và tham s ra nói trên, có th suy ra tt c các tham
s ra tng ng cng phi có các giá tr cha vt gii hn. Nh vy đ đánh giá tình trng cht
lng cm máy, ch cn xác đnh giá tr hin thi ca các tham s ra ri đi chiu vi “Giá tr gii
hn” ca chúng mà không cn tháo máy đo đc các tham s kt cu, đó chính là bn cht ca vic
chn đoán k thut.
Chn đoán k thut: là vic đánh giá tình trng cht lng làm vic ca cm máy da trên s
thay đi ca các tham s ra mà không cn phi tháo máy. Tham s ra đc s dng trong công vic
chn đoán lúc này đc gi là “Tham s chn đoán”.
Tuy nhiên có nhng tham s ra li chu nh hng ca nhiu tham s kt cu cùng tác đng,
ví d công sut đng c là mt tham s ra, s suy gim công sut có th do rt nhiu nguyên nhân
nh: mòn nhóm pít tông-xi lanh-xéc mng, h xu páp và đ, quá trình cháy ti, điu chnh góc đánh
la hoc phun sm sai v.v Do đó mun công vic chn đoán nhanh chóng và chính xác cn phi
la chn mt b tham s chn đoán tha mãn các điu kin sau:
- Chúng ch phn ánh duy nht mt trng thái kt cu nào đó ca đng c
- Có s thay đi ln v giá tr so vi s thay đi ca tham s kt cu mà chúng phn ánh đ
đm bo s chn đoán chính xác
- Có kh nng đo đc chúng mt cách d dàng, thun tin.
Sau khi đã có b tham s chn đoán hp lý, cn phi bit đc giá tr gii hn ca mi tham
s đ làm chun so sánh. Các giá tr gii hn này thng đc nhà ch to quy đnh, hoc đc xác
đnh theo thc nghim.
2.4.2. Phân loi các phng pháp chn đoán

Cn c theo tính cht ca tham s ra, có th phân thành 3 dng chn đoán chính là: Chn đoán
chung, chn đoán h thng, chn đoán riêng
a) Chn đoán chung
Da vào các tham s phn ánh trng thái cht lng chung ca đng c làm tham s chn
đoán. Nhng tham s này chu nh hng ca rt nhiu yu t nên chúng ch cho bit trng thái làm
vic chung ca đng c là tt hay xu mà không ch rõ h hng c th  chi tit hoc b phn nào.
Ví d: Cht lng quá trình cháy; Trng thái c gii; Mc đ mòn chung v.v . Nhng thông s
chn đoán chung ch yu gm:
- Công sut hu ích
- Nhit đ và thành phn khí x

SC ô tô – Hoàng ình Long 19
- Tn tht c gii và mc đ n
- Hàm lng mt kim loi trong du bôi trn …
b) Chn đoán h thng
Dùng các tham s ra phn ánh trng thái cht lng ca tng c cu, h thng trong đng c
làm tham s chn đoán, ví d nh:
+ H thng nhiên liu - điu tc đng c đi-ê-den:
- Áp sut vòi phun
- Áp sut cc đi mà b đôi bm cao áp có th đt đc
- Mc đ rò r nhiên liu di áp sut cao (đ kín thu lc) ca các b đôi bm cao áp – kim
phun – van trit áp
- Lng cp chu trình ca tng nhánh bm
-  đng đu lng np nhiên liu gia các vòi phun
- S vòng quay làm vic ca b điu tc
- Trng thái khi đng và chy chm
- Tình trng b máy (ln lt ngt du cao áp ti các vòi phun)
+ H thng nhiên liu đng c xng
- Các trng thái khi đng - chy chm – tng tc – phát công sut cc đi
- Nng lc thông qua gic-l ca b ch hoà khí

- Lu lng bm tng tc
- Mc nhiên liu bung phao
- Áp sut nhiên liu trên đng cung cp xng (H thng phun xng)
- Lu lng các vòi phun xng trong 1 phút (H thng phun xng)
- S vòng quay cc đi ca đng c (hot đng ca b hn ch vòng quay)
+ H thng bôi trn:
-  chênh lch áp sut du bôi trn trc và sau lc
- Áp sut du trên đng du chính
- Áp sut m các van an toàn trên đng du chính và lc du
- Nhit đ du bôi trn
+ H thng phi khí:
- Lu lng khí np
-  kín xu páp và đ
- Ting gõ đuôi xu páp
- Pha phi khí (góc m sm - đóng mun xu páp)
+ H thng làm mát:
-  chênh lch nhit đ nc làm mát trc và sau két
- Nhit đ bt đu m van hng nhit
- Nhit đ bt đu m van đin t đóng ly hp qut gió hoc van điu chnh du vào khp
ni thu lc ca qut gió
- Kh nng thông qua ca két làm mát
- Áp sut m van chân không và van áp lc trên np két
-  cng dây đai dn đng bm nc – qut gió
+ H thng đin
- in áp máy phát
- S vòng quay khi đng (kh nng làm vic ca máy khi đng)
- Nng đ dung dch ác quy
- Góc đánh la sm
- Cht lng tia la đin (dùng thit b hin sóng)
- Trng thái bu-gi (qua màu sc, khe h đin cc)

- Tình trng b máy (ln lt ngt đin cao áp ti các bu-gi)
c) Chn đoán riêng
Nhm xác đnh h hng ca mt s chi tit trong đng c, thông qua nhng tham s ra đc