Thực tiễn đổi mới chương trình và đưa môn học thư viện số vào giảng dạy tại khoa Thư viện Thông tin trường Đại học Văn hóa Hà Nội

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

158

THỰC TIỄ ĐỔI MỚI CHƯƠG TRÌH VÀ ĐƯA MÔ HỌC
THƯ VIỆ SỐ VÀO GIẢG DẠY TẠI KHOA THƯ VIỆ THÔG TI
TRƯỜG ĐẠI HỌC VĂ HOÁ HÀ ỘI

ThS. guyễn Văn Thiên - Phó trưởng Khoa Thư viện Thông tin
Trường Đại học Văn hoá Hà ội

1. Đặt vấn đề
Có thể nhận thấy trong mấy thập niên gần đây khoa học và công nghệ trong đó
chủ yếu là công nghệ thông tin đã có những bước phát triển rất nhanh chóng. Sự phát
triển này đã tác động sâu sắc đến hoạt động thư viện. Từ những năm cuối của thế kỷ
XX, nhìn tổng thể trên thế giới, ngành Thư viện – Thông tin là một trong những ngành
được thừa hưởng nhiều những thành tựu phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin
và viễn thông mang lại. Chính sự phát triển của khoa học công nghệ này đã làm thay
đổi căn bản hoạt động của ngành thư viện. Công nghệ thông tin và truyền thông đã đưa
môi trường điện tử và số vào hoạt động thư viện làm thay đổi cách thức thông tin được
tạo ra, cách thức tổ chức và phân phối thông tin. Bên cạnh các vật mang tin truyền
thống như tài liệu sách báo là sự xuất hiện của các loại hình tài liệu điện tử, tài liệu
dạng số, tài liệu trực tuyến với rất nhiều tính năng ưu điểm vượt trội. Ứng dụng công
nghệ thông tin và truyền thông công tác xử lý thông tin trong hoạt động thư viện cũng
có những thay đổi rất lớn. Hoạt động này được thực hiện theo hướng tự động hóa,
chuNn hóa và liên kết chia sẻ. Phần lớn các khâu công việc liên quan đến xử lý thông
tin trong thư viện được thực hiện bằng máy tính điện tử với phần mềm chuyên dụng
cho hoạt động thư viện. Các sản phNm và dịch vụ thông tin thư viện cũng có biến đổi
rất lớn cả về số lượng và chất lượng. Các dịch vụ đều hướng tới người dùng tin theo
hướng mở, tiện ích, thân thiện. Công nghệ thông tin đã làm thay đổi căn bản mọi họat

động của ngành thư viện thông tin. Với sự ứng dụng của công nghệ thông tin nhiều
loại hình thư viện mới đã xuất hiện: thư viện số, thư viện tự động hoá, thư viện ảo
Tất cả những thay đổi này đòi hỏi các cơ sở đào tạo về thư viện thông tin phải có sự
thay đổi cơ bản trong nội dung chương trình đào tạo của mình nhằm nâng cao chất
lượng đào tạo đpá ứng với điều kiện thực tế của ngành hiện nay và tương lai.
2. Khái quát về quá trình đổi mới nội dung chương trình đào tạo tại Khoa
Thư viện thông tin Trường Đại học Văn Hoá Hà ội
Khoa Thư viện - Thông tin, Trường Đại học Văn hoá Hà Ni là mt khoa có b
dy 50 năm trong công tác ào to ngun nhân lc thư vin thông tin và là cơ s ào
to lâu i nht, nơi ào to ưc nhiu cán b thư vin thông tin nht trong c nưc.
Ngun nhân lc do khoa ào to ã ưc xã hi ón nhn, nhng sinh viên tt nghip

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

159

ã tr thành cán b thư vin và ang công tác trong mi loi hình thư vin, cơ quan
thông tin trong c nưc. i ngũ này ã cng hin công sc và trí tu góp phn vào
mc tiêu nâng cao dân trí, ào to nhân lc, bi dưng nhân tài cho xã hi trong s
nghip công nghip hoá, hin i hoá t nưc và bo tn, phát trin chn hưng nn
văn hóa nưc nhà. Tuy vy,  áp ng tt hơn, nhanh hơn các yêu cu ca s phát
trin và nhng òi hi ca xã hi, trong nhiu năm qua Trưng i hc Văn hoá Hà
Ni nói chung Khoa Thư vin thông tin nói riêng ã không ngng i mi v nhiu
mt trong ó c bit chú trng n vic i mi ni chương trình ào to nhm nâng
cao cht lưng ào to theo hưng tiên tin, chuNn hóa quc t. Tính t năm 2002 n
nay Khoa ã tin hành iu chnh chương trình ào to 03 ln theo hưng gim ti thi
lưng các môn hc cũ không còn áp ng nhu cu thc t ca iu kin Vit Nam,
tăng cưng các môn hc mi trong c bit là các môn hc có ni dung v ng dng
công ngh thông tin trong hot ng thư vin.
Năm 2010, B Giáo dc và ào to ban hành thông tư s 14/2010.TT-BDDT v

vic ban hành Danh mc giáo dc, ào to cp IV trình  cao ng, i hc. Theo
thông tư này mã ngành thông tin thư vin trưc ây ưc tách thành hai ngành là:
Khoa hc thư vin và Thông tin hc. ây cũng là giai on lãnh o Trưng i hc
Văn hoá Hà Ni ch trương tng bưc thc hin vic chuyn i phương thc ào to
t ào to niên ch sang ào to tín ch. ưc s quan tâm ch o ca Ban Giám hiu
Khoa Thư vin thông tin tin hành i mi chương trình ào to theo phương thc ào
to tín ch. Vic i mi và xây dng chương trình ln này ưc tin hành ng b
cho c hai ngành: Khoa hc thư vin và Thông tin hc. ng thi ây cũng là giai
on Khoa tin hành sa i, xây dng chương trình ào to cho c 03 trình : i
hc, Cao ng, Liên thông cao ng - i hc. ây là t i mi chương trình ln
nht, căn bn nht vi mc tiêu: Xây dng chương trình ào to ngành Khoa hc thư
vin và Thông tin hc tin mang tính khoa hc, hin i phù hp vi thc tin Vit
Nam và tương thích vi trình  phát trin ca khu vc.  có th xây dng ưc các
chương trình ào to trên vi cht lưng tt nht, Hi ng xây dng chương trình ca
Khoa ã t chc nhiu cuc hi tho, to àm khoa hc vi s tham gia óng góp ý
kin ca nhiu nhà khoa hc thuc lĩnh vc thư vin thông tin trong nuc và quc t,
các giám c, cán b qun lý ca nhng thư vin trung tâm thông tin ln trong nưc
nơi ang s dng trc tip ngun nhân lc do khoa ào to. Hi ng xây dng
chương trình cũng tham kho trc tip chương trình ào to thư vin thông tin ca mt
s trưng thuc các quc gia trên th gii và trong khu vc như Anh, M, New
Zealand, Thái lan, Singapore n cui năm 2010 các chương trình ã ưc phê
duyt và chính thc áp dng.
So vi các chương trình ã ưc ban hành trưc ây, chương trình ào to 2010 có
nhiu thay i. Trưc ht vic tin hành xây dng 03 chương trình  các trình  khác
nhau vào mt thi im ã to nên mt s thng nht xuyên sut gia các chương

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

160

trình ào to v thi lưng cũng như ni dung ging dy ca tng môn hc tránh ưc
s thiu sót hay trùng lp gia các chương trình.
Chương trình ào to trình  i hc ưc thit k gm 132 tín ch tương ương
vi 198 vht theo úng qui nh ca B Giáo dc ào to trong ó:
* Kin thc giáo dc i cương 48 tín ch.
* Kin thc giáo dc chuyên nghip 84 tín ch.
Chương trình mi ã m bo tính cp nht nhng kin thc mi, cơ bn hin i;
phù hp vi thc t iu kin Vit Nam. Bên cnh các môn hc căn bn v nghip v
thư vin, thông tin, nhiu môn có ni dung ng dng công ngh thông tin vào hot
ng thư vin ã ưc ưa vào ging dy như:
* i cương v công ngh thông tin và truyn thông.
* Thit k và qun tr cơ s d liu.
* Thit k và qun tr Website.
* T ng hoá thư vin.
* Thư vin s.
* Phân tích và thit k h thng thông tin.
* Mng máy tính và an toàn thông tin.
* Các nguyên lý ca h thng thông tin.
* Phn mm ng dng trong thư vin.
Trong nhng môn hc ưc b sung ln này, mt s môn ưc phát trin t
chương trình cũ có cp nht các kin thc mi cho phù hp vi bi cnh hin nay và
tương lai. Mt s môn ưc thit k mi, i vi nhng môn ưc thit k mi, Hi
ng khoa hc ã mi các chuyên gia u ngành ca tng lĩnh vc trong vic cng tác
xây dng  cương và bài ging. c bit là trong 2 năm 2011, 2012 ưc s phê
duyt ca B Văn hoá Th Thao và Du lch, Khoa Thư vin thông tin trưng i hc
Văn hoá Hà Ni ang tích cc trin khai mt d án v i mi chương trình, ni dung
và phương pháp ging dy ngành thư vin thông tin bc i hc và cao ng. Vi các
ni dung ưc phê duyt trong d án này nhiu bài ging s ưc ging viên ca khoa
xây dng vi s h tr tư vn ca các chuyên gia u ngành v lĩnh vc thư vin
thông tin n t các trưng Simmons - M, Victoria - New Zealand Bên cnh vic

tư vn xây dng bài ging các chuyên gia này s tp hun cho ging viên ca Khoa các
phương pháp ging dy mi, tích cc nhm phát trin tư duy sáng to cho ngưi hc,
tăng cưng trang b cho ngưi hc kĩ năng mm.
3. Thực tiễn giảng dạy môn Thư viện số tại Khoa thư viện thông tin trường
Đại học Văn hóa Hà ội

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

161

Như ã  cp  trên, ln i mi chương trình ào to năm 2010 ca Khoa
Thư vin thông tin trưng i hc Văn hóa Hà Ni là ln i mi mang tính căn bn
nht. Minh chng th hin thông qua vic Khoa ã mnh dn gim ti và ct b nhng
môn hc cũ không còn phù hp, thay th bng nhiu môn mi. Môn hc Thư viện số
ã ưc ưa vào ging dy chính thc cho sinh viên h i hc và cao ng t năm
2010.
+ Thời lượng của môn học
02 tín ch, tương ng vi 03 VHT ( 45 tit)
+ Trình độ
Dành cho sinh viên i hc năm th 4, sinh viên cao ng năm th 3.
+ Mục tiêu của môn học
Kt thúc môn hc sinh viên có ưc:
- V kin thc: Nhng vn  cơ s lý lun và thc tin v thư vin s, các yu
t cu thành thư vin s, cách thc xây dng thư vin s.
- V k năng: Kt thúc môn hc sinh viên có các k năng Lp k hoch xây
dng thư vin s; Phân tích ánh giá mt d án thư vin s; Cài t thit lp phn
mm thư vin s; S hóa tài liu; Biên mc tài liu s; Xây dng b sưu tp s.
+ ội dung của môn học
- V lý thuyt môn hc trang b cho sinh viên kin thc cơ bn gm:
* Khái nim, vai trò, c trưng ca thư vin s.

* Thc tin phát trin thư vin s trên th gii và ti Vit Nam.
* Các yu t cu thành thư vin s.
* Lp k hoch cho d án thư vin s.
* Bn quyn trong thư vin s.
* Các yêu cu k thut và qui trình s hóa tài liu.
* Siêu d liu và biên mc tài liu s.
* Phn mm mã ngun m: Dspace, Greenstone.
- V thc hành: Sinh viên thc hành xây dng thư vin s s dng 02 phn
mm mã ngun m Dspace và Greenstone, bao gm các ni dung sau:
* Cài t phn mm.
* Khi ng giao din Librarian Interface.
* Thao tác vi Librarian Interface.

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

162

* Thit k giao din cho b sưu tp.
* S hóa, nh dng tài liu s.
* Biên mc, xut bn b sưu tp.
4. Kết luận
S phát trin nhanh chóng ca khoa hc và công ngh, c bit là ca công ngh
thông tin và truyn thông, ã có nhng tác ng mnh m n s phát trin ca kinh t
xã hi nói chung và hot ng giáo dc và ào to nói riêng, trong ó có hot ng
ào to cán b ngành thư vin. Thc t này òi hi các cơ s ào to cán b thư vin
phi có s i mi v chương trình ào to. Vi nhng ng thái tích cc trong vic
i mi chương trình ào to, i ngũ ging viên, phương pháp ging dy ca Khoa
thư vin thông tin trưng i hc Văn hóa Hà Ni, chúng tôi tin tưng rng ngun
nhân lc cán b thư vin thông tin do khoa ào to ngày càng áp ng tt hơn nhu cu
ca xã hi hin nay và tương lai.

Danh mục tài liệu tham khảo
1. ng Quc Bo. Mt s vn  v qun lý giáo dc và lý lun dy hc i hc,
B Giáo dc và ào to, 2008.
2. Ngh quyt i hi ng toàn quc ln th XI.
/>Dang/20113/70447.vgp.
3. Chương trình ào to i hc ngành Thư vin - Thông tin. Trưng i hc Văn
hoá Hà Ni, 2007.
4. Chương trình ào to i hc ngành Khoa hc Thư vin. Trưng i hc Văn
hoá Hà Ni, 2010.
5. Chương trình ào to i hc ngành Thông tin hc. Trưng i hc Văn hoá Hà
Ni, 2010.