Một số vấn đề lý luận về xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam

MOT SO VÀN
OÉ
LY LUÀN VE XÀY
DUNG
NHÀ
NUÒC
PHÀP QUYÉN Ò
VIET
NAM
CN.
Hoàng Thi
Hifdng
Khoa Luat -
DHQG Ha
Noi
Dai bòi Dai biéu toàn qude
làn thù
IX, khi khàng dinh ehù trUdng
day manh cài
càcb
tò ehiic
va
boat dòng eùa Nbà nUdc theo
hudng
xày
dUng nbà nUde phàp quyén xà bòi ehù
nghia
dudi sU
lành
dao eùa
Dàng, Dàng ta dà

chi
rò,
chùng ta càn phài "thUc hien tó't quy ché'dàn
ehù,
mò
rong dàn ehù
trUe tièp ò
ed
so,
tao diéu kien
de
nhàn dàn tham
già
quàn
ly
xà boi, thào
luàn va
quyé't dinh nhiing và'n
de
quan trong.
Theo dò,
viee
phàt
buy
quyén
làm
ehù eùa nhàn dàn trong xày dUng
Nbà nude phàp quyén xà bòi ehù
nghla
d nude ta hien nay là và'n de

eó tàm quan trong
dac
biét.
Dàn ehù xà bòi
ehù
nghìa là mot
bìnb
thiie
chình
tri eùa Nbà
nUóc xà boi ehù
nghia;
dong thdi,
dò
ciing là mot
che'dò,
mot thiét che
quyén
lUc
eùa giai cà'p
còng
nhàn càm quyén nhàm
thUe
hien
Idi
ich
eùa
mình
va
eùa toàn xà bòi,

"Nbà nUóe ta là còng cu ehù yé'u de thue hien quyén làm ehù
eùa
nhàn dàn
vi
vày, khóng ngùng xày dUng
va
phàt buy quyén làm
ehù
eùa nhàn dàn trong moi mat eùa ddi sò'ng xà boi là mot yéu càu khàch
quan
va
tà't yé'u eùa
qua
trình xày dUng Nbà nude phàp quyén xà hoi
ehù nghìa d nUóe ta hien nay.
Diéu 2 Hién phàp
sua
ddi, bd sung nàm 1992 dà khing dinh:
"Nbà nUóc Còng
boa
Xà boi Chù
nghia
Viet Nam là Nbà nUóc
phàp quyén xà bòi chù nghìa eùa nhàn dàn, do nhàn dàn, vi nhàn
dàn. Tàt cà quyén
luc
thuòe
ve
nhàn dàn
ma

nén tàng là
lién
minh giai
càp
còng nhàn
va
dói ngii tri
thue.
Quyén lue Nbà nude là thdng nhàt,
666
co
su phàn còng
va
phò'i hdp giiia eàe ed quan Nbà
nUóe
trong viée thUc
hien
càc
quyén
làp
phàp - hành phàp - tu phàp".
Chù tich Ho Chi Minh, ngUdi dà thà'm nhuàn eàe già tri tié'n
bò eùa
tu tuòng
phUdng
Dòng, dà sdm
chi
ra cho chùng ta thà'y
sue
manh eùa nhàn dàn - mot Nbà nude

là'y
dàn làm gò'c:
"
gò'e eó viing eày
mói
ben,
xày
liu
thing
Idi
trén nén nhàn dàn" . Dò là mot sU ké' thùa
càc già tri tié'n bó eùa eàe nhà tu
tUÒng
di
trude.
NhUng nguòi xUa
chi
mói nhàn thà'y siic manh
eùa
nhàn dàn,
nhUng chua
nhàn thà'y nhàn
dàn là ngUdi chù quyén cai tri,
tue
là quyén lue nhà nude. Chù tich Ho
Chi Minh trén ed
so
thà'y dUdc
sue
manh to

Idn
eùa nhàn dàn dà di dén
khàng dinh ring nhàn dàn là nguon
goc
eùa quyén lue nhà nude:
"Nude ta là nude dàn chù, bao nhiéu
Idi
ich déu vi dàn, bao nhiéu
quyén han déu eùa dàn".
Vày Nhà
nUÓc
phàp quyén là gì?
va
nò
kbàc
vói nhà
nUóc kbàc
khóng phài là Nhà
nUóc
phàp quyén
ò
nhiing dac diém, nhiing tiéu ehi,
nói dung càn bàn nào trong khi
ma
chUa
d
dàu trén
trai
dà't này eó mot
hien thUe day dù

ve
nò.
Tu tuòng
ve
nhà nUdc phàp quyén dà eó mot
lieh su
phàt trién
dai
làu.
Ban dàu nò mói chi là nhiing y
tUÒng,
sau trd thành hoc
tbuy-
ét tUdng dó'i hoàn ehinh
va d mùc
dò kbàc
nbau,
nò
dà trd thành lieh
su.
Ly luàn cùng nhu thUc tién
ve
Nhà nude phàp quyén dà dUde càc
luat
già
Viet Nam nghièn
cùu
tii rà't làu. Song cho dén nay xung
quanh và'n
de

này vàn cùng rà't nhiéu quan diém tiép càn
va
nhàn
thùc
kbàc nbau.
Dudi góc dò ehinh tri phàp ly, Nhà
nUóc
phàp quyén dUde eoi
nhu là mot già tri xà bòi dUdc tich
luy va
phàt trién trong lieh
su
tu
tuóng
nhàn
loai va dUde
xép ngang
bang
vdi càc già tri khàc nhU
"quyén con ngUdi",
"che
dò làp hié'n
va
dàn chù". Ngay tii thdi
ed
dai
à phUdng Dòng, phUdng Tày, tu tuòng
ve
Nhà nUóc phàp quyén dà
dUde

bìnb thành tuy mói
chi d
dang sd khai, chua thành mot he thò'ng
thdng nhà't. Vdi khàt vong xày dUng mot mò bìnb Nhà
nUóe
ly
tUÒng,
mot xà bòi ly
tudng
trong tUdng lai, con ngUdi
ed
xUa dà bit dàu tìm
667
kiém càc nguyén tàc, bìnb thùc
va
ed cà'u
de
thié't làp mói quan he qua
lai,
sU phu thuòc
va
sU tàc dòng qua lai bài hoà giiia phàp
luàt va
quyén
lUc
(nhà nUóc). Ò phUdng Dòng ed dai, tu tUdng này dUde the
hien trong eàe tàc phàm noi tiéng eùa nhiing nhà tu
tudng lón
nhU:
Khdng

Tu,
Manh
Tu,
Tuàn
Tu,
Hàn Phi
Tu
Con ò
phUdng Tày, cùng
vói su phàt trién eùa nén dàn ehù Hi Lap
va
La
Ma
ké't hdp vdi mot tu
duy triét hoc, tU tUÒng ve mot Nhà nUóe phàp quyén dUde biéu hien
co
phàn sàu sic hdn
va
gàn vói càc tèn tudi nhU Platon, Arixtot,
Xixiron Tuy nhién, hoc thuyé't ve Nhà nUÓc phàp quyén chi
dUdc
thUc sU xày dUng trong cuce dà'u tranh
chò'ng
sU long quyén eùa giai
cà'p phong
kié'n va
che'
dò quàn chù ehuyén
che'
trong thdi dai eùa càch

mang tu
san va
gàn vdi tèn tudi
vi
dai nhU Jonh
Lockd,
Montesquieu,
Kant, Hèghen
Jonh Lockd, nhà tu tuòng tu
san
Anh, trong
qua
trình nghién cùu
mò bìnb Nhà
nude
dà dUa ra hai nguyén tàc eùa phàp luat nhU sau:
dò'i vdi nhà càm quyén :
"
ehi dUdc làm nhiing gì
ma
phàp luat cho
phép";
vdi còng dàn
" dUde
làm tà't cà nhiing gì
ma
phàp luat khong
càm". Theo dò,
"
quyén con ngUdi là khóng thè hi

tude
doat
va
phàp
luat phài phù hdp vói phàp luat tu nhién". NhU vày,
òng
dà dUa ra
tu tuòng phàp tri trén nén tàng tu do cà nhàn dUdc Nhà nude bào ve.
Vói Montesquieu, luat
già
Phàp thè' ky XVIII, trong tàc pham noi
tiéng eùa mình mang tén
"Tinh
thàn phàp luat", òng dà dUa ra thuyét
"tam
quyén phàn làp". Òng cho ring bien phàp duy nhà't de trành
sU
lam
quyén, dò là ha nhành quyén
luc
phài dUde dàt trong tay ha ed
quan khàc nbau vdi mot ed che
"kìm
che - dò'i trong" trong td
chùc,
boat dòng. Theo òng, phàn quyén
va
Uóe
che'
quyén lue là diéu kien de

dàm bào càc
Idi
ich ehinh tri. Quyén tu do, do do,
ehi co
the dUde dàm
bào trong qude
già
cho phép còng dàn làm nhiing gì
ma
luat
kbòng
cà'm . Ranh giói eùa hành vi ehinh là ranh giói do luàt dinh
va
xuat
phàt
tu
càc quy dinh
eùa
luat.
Con
Kant lai cho ring: Nhà nude phàp quyén khóng phài là
mot hien thUc kinh nghiem
ma
chi là
Imòt
mò hình ly tUdng càn
phài
tuàn thù.
668
Nói dén Nhà nUóe phàp quyén,

ngUòi
ta
thuòng
nói dén hai bó
phàn
ehinh
sau:
• Su hien dien
eùa
mot td chùc còng quyén dUa trén nén tàng
phàp luàt.
- Phàp luàt
dUde
thùa nhàn va
su
dung nhU mot phUdng thùc cai
tri,
quàn ly eó già tri phò bién
va
eó hieu
luc
bit buoc.
Va tùf dò
dè'n nay, hoc thuyé't
ve
Nhà nude phàp quyén vàn lién
tue dUdc bd sung, phàt trién de phù hdp vdi diéu kien mdi.
Trong diéu kién hién nay, dàt và'n de xày dUng Nhà nude phàp
quyén xa boi ehù nghìa
ò

Viet Nam là hoàn toàn phù hdp vói nhiing
diéu kien khàch quan eùa xà boi Viet Nam
va
xu hUdng phàt trién
chung eùa toàn
thè
gidi. Diéu do kbòng ehi dUde khàng dinh bòi Diéu
2 eùa Hién phàp 1992
sua
ddi, bd sung
ma con
bòi eàe nguyén do sau:
-
TrUÓc
tièn là xuà't phàt
tu
hoc thuyé't Màc
-Le
nin
va
tu tuòng
Ho
Chi Minh ve Nhà
nude va
phàp luat.
- Thù hai, viee xày dUng Nhà nUdc phàp quyén, trong dò phàp
luàt dUdc
de
cao sé thoà man
nhùng

dòi hòi, yéu càu cao
ve
sU bìnb
dàng, còng bang
va
tinh dn dinh cao trong nén kinh té' thi trUdng dinh
hudng xà hoi chù nghìa.
- Thù
ba,
Nhà nUóe phàp quyén vói tinh Uu viet
eùa
mình
ed
thè
tao ra nhiing mò'i quan he dùng dàn
va
ón dinh trong ed
che
quyén lue
Nhà nUóc, tao ra mot he thò'ng
ehinh
tri nàng dòng
co
hieu
qua,
góp
phàn loai trù
nhtìng
nguyén nhàn eùa càc té nan dóc doàn, ehuyén
quyén, tham nhùng trong bo mày Nhà nUóe

va
càc he
thòhg ehinh
tri
nói chung.
- Thù tu, Nhà nude phàp quyén là che do nhà
nude
dUde td chùc
vàn minh
va
tràt tu,
co ed
che an toàn
va
hieu qua ngàn chan moi sU
lam quyén, vi pham quyén con
ngUdi,
quyén còng dàn. Xày dUng nhà
nude phàp quyén cùng ehinh là xày dUng mot mdi quan he giiia Nhà
nUóe
va
còng dàn ngày càng
tò't
dep hdn.
669
Vàn kién Dai bòi Dàng toàn
qude
làn thù IX dà dUa ra nhùng tiéu
chi,
nhùng dinh

huóng
dùng din trong viee xày dUng Nhà nude phàp
quyén
eùa
chùng ta hién nay. Mot trong nhiing yé'u td quan trong nhà't
là thue hien quy
che
dàn chù, mò rong dàn chù
trUe
tié'p d ed sd.
Tiép tue hoàn thien he thdng vàn bàn phàp luat
va
cài càcb thù
tue hành ehinh mot càcb dong bó eùa càc ed quan quàn ly nhà nUóc:
Cd quan làp phàp - hành phàp - tU phàp dò là buóc dot phà trong
viee
xày dUng Nhà nUdc phàp quyén xà bòi chù nghìa.
Xày dUng mot nén hành ehinh dàn ehù, trong sach,
vùng
manh,
hién dai hoà, boat dòng
co
hieu
qua,
xày dUng dòi ngii càn ho, còng
chùc eó pham chà't
va
nàng
lUe
dàp ùng yéu càu

eùa
còng cuoc xày
dUng, phàt trién dà't nUóc.
Xày dUng Nhà nUóc phàp quyén
ò
Vièt Nam là và'n
de co
tinh qui
luàt tà't yé'u khàch quan. Tuy vày, chùng ta kbòng the voi vàng
ma
phài td chùc nghièn cùu
tu
kinh nghiem thuc tién trong nUóe
cùng nhU
kinh nghiem
eùa
eàe nUóc khàc trén thè' giói
ve lình
vUe này.
Tu
dò,
chùng ta mói
co
the
de
ra
dUde
nhiing giài phàp, nhiing bude di dùng
dàn,
tbich

hdp, eó biéu
qua.
Xày dUng Nhà nude phàp quyén Viet
Nam, Nhà nUóc eùa nhàn dàn, do nhàn dàn
va
vi nhàn dàn là mot
sU
nghiép làu
dai,
khó khan
va
gian khd, song vói sU kién tri, sàng tao
va
tinh thàn doàn két dàn toc, chùng ta nhà't dinh sé thành còng.
TÀI LIÈU
THAM KHÀO
1.
Dàng Càng san Viet Nam. Vàn kién Dai bòi Dai biéu toàn
qude
làn thù IX, Nxb Chinh tri Qude
già,
nàm 2001.
2.
Nhìtng
và'n
de
ly luàn ca bàn
ve
Nhà nUàc
va

phàp luàt, Nxb
Chinh tri Quò'e
già,
nàm 1995. Chù bién (Dào Tri Ùe).
3.
Hién phàp Viet Nam 1992.
4.
Tgp chi Triét hoc sd 7, nàm
2003.
5.
Triét ly ehinh tri Trung hoa Co Dai
va
vdn
de
Nhà
nUàc
phàp
quyén, Nxb Tu phàp, nàm 2004, tàc già (Bùi Ngoc Sdn).
6. Nhà
nude va
phàp luat Viet Nam
truàc
thém thè ky XXI, Nxb
CAND, Khoa Luàt DHQG
Ha
Nói, nàm 2001.
670