Nghiên cứu phân lập và thử hoạt tính sinh học, khảo sát cấu trúc của một số ancaloit trong chi Crium.PDF

NGHIÉN
CCaj
PHÀN
LÀP VA
THCT
HOAT
TINH
SINH
HOC, KHÀO SÀT
CÀU
TRÙC CÙA
MOT
SO ANCALOIT TRONO CHI
CRIUM
Nguyèn Thi Minh, Tran Bach
Ducmg
Khua
Hóa hoc
Truòng
DH KHTN - DHQG Ha Nói
1.
Dàt
vàn
de
Nguón thuc vàt
ó
Viét Nam rit phong phù
va
da dang. Cho dè'n nay ed trén 7000
loài
thuc

vàt
bàc
cao dà dugc bidt dè'n
va
theo du doàn eùa càc nhà thuc vàt hge
thì
con
so
cùa eie
loài
này
co
thè
dat
tói
12.000
loài. Trong
sÓ
dd hon 2000 loài thuc vàt là eie eiy
thuóc.
Cho tdi nay,
màc
diu ed nhiéu loài cày dugc dùng
làm
thud'e
chil'a
bènb,
nhung nhiéu
thành phàn trong dd cùng nbu co
che'

tàc dung cùa chiing vSn con
chua
dugc bidt rd. Diéu do
khién
cho
vièc
xàe djnh
liéu lugng
dugc
liéu
su
dung con tuy
tién,
va
ddi
khi
nhirng tic
diing
phu cùa
chùng
cQng
chua dugc
lini
y diy dù.
Trong càc
loài
thuc vàt ed chùa càc
Idp
chat khàc
nbau

nbu: càc
Teepen,
càc lacton, càc
ancaloit,
càc cumarin, v.v Riéng trong chi Crinum thudc hge Thùy
TiSn
ed chira
càc
ancaloit
vdi eie dang ciu
true
khàc
nhaii
va rit dae tnmg.
Hièn
nay trèn
thè
gidi dà ed trèn 10.000 ancaloit vdi càc ciu
trtic
khàc nhau dà dugc bidt
dén
va djnh rd
dàe
diém
[
11.
Hóa
hge
càc ancaloit quan
tàm

trude
tièn
dè'n su
phàij
làp,
nhàn
dang, xàe dinh dac diém,
ciu
tnic
va
tóng
hgp
Idp
ehit này. Vdi
kel qua
cùa càc qui
trình
diéu tra sàng
Ige
ed
he
thóng
va
càc tién
bò
ve
phuong phàp, trong dd
trirdc
hdt phài ké ddn su phàt
trién

va
àp dung càc phuong
phàp phàn
tich
va
nhàn dang ed
hieu
qua (nbu
sàc
ky
Idp
mòng,
sàe ky
long
bièu
lue
cao ).
Càc phuong phàp phàn
ti'ch
vài
ly
hién
dai dugc àp dung de xàe djnh ciu tnic nbu
phd
cdng
huòng
tu
proton
('H-NMki
va eaebon 13

("C-NMR),
phd khdi
Immg
(MS), eie phuong phàp
quang bit ddi
xutig,
phuong phàp phàn
lich
ciu triie (nhd tia X).
Dàc
biet
ly
thii là boat
tfnh
sinh hge cùa rit nhiéu ancaloit. Mdt sd ancaloit ed tic dung
dugc
ly
rit man, do vày trude
day
càc dugc liéu chira ancaloit
boac
càc djch ehié't thuóc ngàm
rugu cùa
chùng
va
ngày nay càc ehit tinh khiét là bd phàn
viìng
chàe
cùa kho tàng thuóc chùa
bénh.

Càc ancaloit
con
là
nhùng
ehit màu (model) ly tudng cho vice phàt trién vd
so
Ioai
thuóc
tóng hgp. Nhiéu loài ed chùa ancaloit
va
dugc
su
dung trong nén y hge dàn tdc Viét Nam dd
chira nhiéu bénh ed
két
qua [2].
Càc loài thudc hg Thùy
Tiòn
mgc d Viét Nam nbu cày Nàng Hoa
tràng
(Crinum
asiaticum Linn.), cày Nàng Hoa dd [Crimini amabile Donn.), cày hoa Loa Kèn
(Kippeastrium
equestre Herb.), cày hoa Thùy Tién
(Narcissus
tazetta Linn.).
Chùng
hiu hdt ed hoa dep nén
tróng dd làm eành.
Mdt SÓ loài Thùy Tién cdn dugc

su
dung trong y hge din tdc Viét Nam.
Thi
du Nàng
Hoa tràng
va
Nàng Hoa dd dugc dùng de chùa
benh
thip khdp. Ngudi ta dùng là nàng ho ndng
164
dd
chffa
bong gin khi ngà hoàe tip thd thao. Ò
mot
sd vùng ngudi ta dùng djch nude dun sdi
cùa càc cày này dd xù ly
ben
ngoài khi chùa bénh tri. Ngoài ra djch nude ép eùa ré nàng dugc
dùng
làm chat gay non ma
khdng
gay
tàc dung phu hoàe
làm thud'e
chùa viém tai.
Chi Crinum thudc hg Thùy Tién
(Amarryllidaceae).
Càc
loài
thudc hg này dà dugc bidt

dèh
bòi su
ed
màt cùa càc ancaloit dàc trung. Cho ddn nay, dà ed khoàng
150
loài thudc 36 ehi
cùa hg này dà dugc nghién
cùu ve
thành phin ancaloit trèn 1000 ancaloit khàc nhau
ve
ciu tnic
bao góm 12
kiéu
vòng dà dugc phin làp
tu
nhùng bd phàn khàc nhau vào càc
giai
doan phàt
trién khàc nhau cùa eie loài thudc hg Amarryllidaceae.
Chi Crinum là dai dién thuc thu cùa hg Thùy Tién
(Amanyllidaceae) vi
ehi này
thè
hién
tit cà nhirng
net chinh ve
màt hda hge eùa hg cày.
Vi
vày, càc tnic eùa càc Crinum ancaloit màc
diu khàc nhau nhung chùng déu din xuit

tu
3 nhàn co bàn là N-(3,4 - dioxybenzyI)-4-oxy-
phenethylamin
(vi
du norbelladin 1),
pyrrolo/de/phenanthridin
(vi du lycorin 2)
va
5,10b -
ethanophenanthridin
(vi
du vitamin/(-)-erinin 3) [6].
MO
'H
,011
Boat
tinh
sinh hge eùa càc Crinum ancaloit cùng rit ding ehù y.
Vi
du, trong eie nghién
cùu in vitro, lycorin
làm
giàm dàng kd khà nàng
song
cùa càc té bào khdi u. Lycorin -
l-O-
glucosid
vói càc
liéu
lugng

|Lig
dà
gay
ra d càc mùe dd khàc nhau su
kich
thich
gay
phin bào
batch
huyét
trong
làch
chugt. Hon nùa chat này ed dd dde cip thip (> 200
mg/kg
chudt bach).
Vi
vày,
lycorin-1-O-gIueosid
ed khà nang là mdt tic nhin
kieh thi'eh
mién djch. Ddi vdi eie
ancaloit khàc eùa hg Thùy Tién cùng ed nhùng ànb hudng
tucfng
tu,
vi
du nbu: dihydro lycorin,
pseudolycorin, nareielasin,
baemanthamin.
Càc djch chidt (metanol) eùa nhiéu eiy
Amarryllidaceae bao góm cà càc loài Crinum cùng bidu thj boat tfnh diét khuin

va
diét nim rd
rét.
Muc
dich va
nhiém vu eùa dd lai nghién cùu cùa chùng tdi là:
Nghién cùu thành phàn hóa hoc cày Crinum asiaticum (Nàng hoa
tràng)
Viét Nam
Chùng tòi tàp trung vào vièc nghién cùu qui trình phàn làp
bòn
hgp ancaloit trong eiy
nàng hoa tràng
va
mdt sd phuong phàp phin tich hdn hgp này nhàm thu dugc
mot so
ancaloit
tinh khiét.
2.
Thuc
nghièm
De
thuc hién eie nhiém
vii
cùa
de
tài rlghièn
cùru,
chùng tdi dà tién
bànb

nghién cùu
thành phàn ancaloit ed trong cày Nàng hoa tràng (Crinumasiatieum Linn.) theo càc bude sau (so
dò 1):
Sodò
1
Xù
Iv
màu thuc vàt
;
Chiét tàch tdng ancaloit
ir
Phàn làp riéng biét càc ancaloit
tu
tdng ancaloit
Phàn tdch tóng ancaloit
La tuoi (30g)
va cu
tuoi (40kg) cùa cày Nàng hoa tràng (Crinum asiaticum L.)
duc»c
thu
hai tai Vàn Giang - Hung
Yèn
vào thàng
11
nam 1998 va de riéng rè. Màu dugc
tbài
nhd, Hong
ngoài kbdng
khi,
sau do

sà\
ò 45-50''C
dé'n
khó rói
xay thành
b<)t
min.
Bdt
kbò
cùa là va
cu diri*c
ngàm chiét riéng rè
b nhiet
dd
pbòng làn lugt
vdi metanol
va
axit axetic 2M trong
meianol.
Cac dich chiét
duev góp chung
rói cà't
Ioai
dung
mói.
Phàn can
dugc bòa tan trong
axii axetic
2N, rói chiét làn
lum

vdi cte dàu hda (kboàng sdi
30-60"C,
ete
etylic
va
clorofoc. Tiép dd phàn dich
nirc'fc
- axit dugc
kiem
hóa
veti
amorùac,
rdi chiét
bang
clorofoc,
sau khi cài
Ioai
cloroioc thu
dirc*c"tóng
ancaloit".
Hiéu
suat "tdng ancaloit ";
Tùli:
5g
(0,17"'v.
so \ói
khdi
lir(<nc
là
tuiti):

Tir
cu:
4,6g
fO,!"'."
so
\ói
khdi
limii;
cu
iiroi).
Phàn tàch càc
;incal<Mi
Kbào sàt "tdng
an.ilnir cua
hi
\,! cua cii
bang
s.ic
ky
h'tp
móngìTLC:
silicagel DC -
Alufolicn 60
F-5_,
(Mcivk
55541;
he
(-lung
mói
CHCIy'CH/iH

(9:
1, v/\ ): phun
Ibufic
thù
DragendorlT - Munier) cho
thu>
"iòni:
micaloit"
cùa là
\à cu
chùa 14 dé'n
15
thành phàn hién
màu da cam
rò
rct
\(ti ihuóc ihir Dragcndcrli
-
Munier.
De
phan làch cac "tdng
iincaknt"
ihìinh
càc
nhóm
riéng biét
ed
dd phàn
circ
khàc nhau.

chùng Idi dà
su
dimt:
phucnig
phàp
sÀc
ky
long già
K'K;
va
gradient dune mdi
\('ti
thiéi bi
Rackstroem
Sepani
AB
dm'fi
x:^c
dicu kicn
difi'ti
day:
-
Duìmg ki'nh
cól: 25mm;
- Chat hap
Ihu:
Silicagel Merck W] (cohai
(i.()|5-ti.(U0miTii;
- Ty le hdn
hcrp

can
i.K-h
'.hai
hàp phu =
i/.'^n:
- Hdn
h(.fp cfin
l.
ln.v dira
leu
eoi
h.niL;
^.ieh uuii
ién Silicagel
Mcivk 60
(0,015-
0,040mm)
rói
nhói
ién
dau
eòi;
166
-
He
dung mdi rùa giài: eie hdn hgp eùa eté dàu hda (kboàng sdi 30 - 60
"C),
(CH3);C0,
CH3OH, trong
CHClj,

gradien;
-
Toc
dò rùa giài:
15ml/phùt;
lOml/phàn
doan.
Ké't qui dà tàch "tóng ancaloit" eùa eù
va
cùa là thành 3 nhóm ehit: I (ed
R,
tu
0,95 -
0,7),
n
(R,
0,7 - 0,35)
va
ffl
(R,
0,35 - 0,05). Dugc ky hiéu vdi eù
va
là thành càc nhdm tuong
ùng
là
CAI;
CA2; CA3 (ddi vdi eù)
va
LAI;
LA2; LA3 (ddi vdi là).

Dd phàn làp riéng biét eie ancaloit tir càc nhdm I,
n va
DI, chùng tdi dà sir dung phuong
phàp sic
k^
còt
nhanh thdng thudng (FC)
dirdi
àp suat - 0,2 bar, vdi chat hip phu silicagel
Merck 60
(0,015
- 0,040mm), va càc
he
dung mdi là
eie
dàu hoa (khoàng sdi 30 -
60''C),
(CH3)2C0,
CH3OH, trong
CHCI3,
gradien.
Két
qua
chùng tdi dà phàn làp dugc bòn ancaloit ky hiéu
lan
lugt A2, A7, A8
va
AIO.
Càc ancaloit néu trèn dà dugc tinh
che bang

eàeh két tinh trong dung mdi
tbicb
hgp,
kidm tra dd tinh khiét
bang
sàe ky
Idp
mdng (silicagel,
bè
dung mdi I, thuóc thù
Dragendorft
-
Munier)
va
kbào sàt phó khdi lugng
(EI
- MS, 70 eV) xàe djnh so bd phàn
tu
lugng.
Khào sàt so bd
tinb kbàng
khuin, khàng
n&i
eùa càc tóng ancaloit
Hoat tfnh khàng khuin - khàng nam eùa càc "tdng ancaloit" dugc xàe djnh
bang
ky thuàt
khuyéch tàn trén mdi trudng dàc. Càc "tdng ancaloit" dugc tim trén khoanh giiy sàe ky so 5
(N°5) vi dàt trén màt dia thach dinh dudng dà trdn nhù dich vi khuàn - vi nam ed
to'"

-
10^
té
bào/ml
ty
le
1% so vdi mdi trudng. Chùng tdi dà tién hành thù tàc dung eùa càc "tóng ancaloit"
trén 5 chùng vi khuin gram (-); 5 chùng vi kbuan (+)
va
hai chùng vi nim.
Két qua dà djnh dugc tàc dung ire
che
ro rét cùa càc can "tónganealoit" CA ddi vdi càc
chùng vi khuin Bacillus subtilis, Sacrina lutea,
Staphylocociis
aurens, Eschericha coli
va
LA
ddi vói eie chùng vi khuin Sacrina lutea, Escerichia coli.
3.
Két
luàn
Trong qui trình
tbirc
hién de tài nghién cùu, chùng tdi dà thu dugc mdt sd
két
qua sau
day:
1.
Dà

àp
dung
ed
cài tién qui trình chiét ddi vdi ancaloit nói chung dd ehié't tàeh càc
ancaloit ed trong eiy Nàng hoa tràng (Crinum asiaticum Linn. ), chùng tdi dà thu dugc tdng
ancaloit
tu
eie màu là, eù cày
va
lycorin (là
mot
Crinum ancaloit ehù yéu).
2.
Bang càc phuong phàp sàe ky hién dai:
- Sàe ky Idp mòng (SKLM),
- Sic ky
Idng già toc
vi gradient dung mdi (Aeeelerating gradient ehromatography -
AGC),
-
Sàe
ky
long
cdt nhanh (FC), chùng tdi dà phàn làp dugc bd'n (04) ancaloit tinh khiét
tu
càc tóng ancaloit cùa eù vi là cày.
3.
Càc ancaloit này dà dugc két tinh phàn doan vdi càc dung mdi khàc nhau
va
xàe djnh

so bd phin
tu
lugng
bang
phuong phàp quang phd khdi
lirgng
(MS).
4.
Két qua thù tàc dung khàng khuin, khàng nam cùa càc can tdng ancaloit (CA
va
LA)
cho thiy:
-I-
Dói vdi can tóng ancaloit CA ed nóng dò
lOmg/ml
ed khà nàng
ùc che
eie chùng vi
khuin nbu: Bacillus subtilis, Sacrina lutea,
Staphylocociis
aurens, Escherichia coli.
167
+ Vói
càn
tóng ancaloit LA
co
nóng dd 10 mg/mi ed khà nàng ùc
che'
càc chùng
vi

khu^n
nhu: Sorcina lutea, Escherichia coli.
Tài liéu tham khào
1.
Le Tran
Chi'n,
VQ
Vàn Chuyén, Tran Hgp, Dja ly càc hg cày b Viét Nam -
NXB Khoa
hge va
ky thuàt, bang 177,
1987.
2.
Vù Vàn Chuyén, Phin
Ioai
thuc vit bac cao, tip II, trang 224, NXB Y hge
Ha
Nói,
1971.
3.
va
Vàn Chuyén,
Vò
Vàn Chi, Pham Nguyén
Hong,
Tran
Hgp,
Le
Khà Ké', Dò
Tit Lgi, Thài Vàn Chùng

(ehù
bién
Le
Khà Ké), Cày co thudng thiy
d
Viét Nam, tàp V,
trang 19, NXB Khoa hoc
va
ky thuàt, 1975.
4.
Pham Hoàng
Ho,
Cày co mién Nam Viét Nam,
quyén
II, trang 627, 628, 1972.
5.
Dò Tit Lgi, Nhùng
eiy
thuóc va vj thuóc Viét Nam, trang 770-773, NXB Khoa
hoc.
Ha
Nói 1969.
6. Ghosal S., Saini K. S. and Razdan S., Phylochemistry 1985, 24, 2141.
171