Từ ngoại lai trong tiếng Nhật

TU NGOAI
LAI
TRONG TIÈNG
NHAT
TRAN
THI
CHUNG TOAN
KHÙC THI HONG CHUYÈN
Khoa Sau Dai hoc - DHQGHN
1.
Md
dau
Tur
ngoai lai li
mot
bd phàn quan trgng, khdng
thè thiéu
duge
trong vdn
tir
vung eiia tiéng Nhàt. Ngày nay,
viéc su
dung
tir
ngoai lai
dà trd thành mot trào
luu
khdng chi ddi vdi gidi tré
ma
con phd bién
rdng khip dén mgi ting

Idp
ngudi
dàn
Nhàt Bàn. Ciing vdi tbdi gian,
vdn
tu
ngoai lai ngày eàng dugc bd sung
va
phàt trién,
gap
phin tao
nèn tinb nàng ddng
ebo
ngdn ngii Nhàt Bàn ndi riéng
va
tinh càch cùa
ngudi Nhàt ndi chung.
.
Bii viet ed ging nhàn
dién
dugc nhiing dàc diém ca bàn
ve
ngudn
gde
tir
ngoai lai, nhiing
net chình
trong su hinh thành, phàt trién
va
nhffng

xu hudng ca bàn cùa viéc
su:
dung
tii
ngoai lai trong tiéng Nhàt
bién dai. Diéu nay
cùng
se gdp phin vio viéc tìm
biéu
tbém ve tinh
nàng ddng,
ebù
ddng, sàng tao
ciia
ngudi Nhàt trong qui trinh tiép thu
va
cài bién càc tri
thiie va
già tri vàn hda
cìia
nude ngoài dua
de
vào
kho tàng vàn hda cùa ngudi Nhàt
va
dà't nude Nhàt Bàn.
2.
Quan
niém
ve

tir
ngoai lai trong tieng Nhàt hién dai
2.1.
Tu
ngoai
lai va
tùHàn,
chùHàn trong tiéng Nhàt
Cd
thè
chia
tir
ngoai lai trong tiéng Nhàt thành 2
loai
Idn.
Mot
loai
duge truyén tii Trung Qudc vào Nhàt tir xa xua
va
mot loai dugc
truyén tii càc
nude
Àu MI vào Nhàt trong thdi càn bién dai. Tuy nhièn,
hién nay, càc
tùt
dién ve tii ngoai lai cùa tiéng Nhàt khdng dua càc
tur
Hàn duge du nhàp
tu
Trung Qudc vào Nhàt tii xa xua vào danh sàch

càc muc
tir.
Càc
tir
dién tudng giài qudc ngii Nhàt ciing cho ring hiéu
183
theo
nghla bep
thì
tir
ngoai lai khdng bao gdm cà nhiing tii Hàn trudc
day
[1]. Nhu vày, ciing dugc du nhàp
tir
nude ngoài vào, nhung trong
thdi hién dai,
tu
Hàn vi ehir Hàn khdng duge coi là nhiing cài thude
ve
tir
ngoai lai.
Ve
diéu này,
ed thè
néu
lén
3
li
do sau:
(1).

Trudc
day,
ngudi Nhàt khdng ed chii viét nén dà mugn ehir
Hin
lim
vàn tu thè hién tiéng ndi cùa dàn tdc minh. Là vàn tu
de
ghi
lai tiéng ndi cùa dàn
toc tu
xa xua nén nd
cQng
duge xem là ed xua
nhu
chình
tiéng ndi cùa dàn tdc. Trong eie
tu
dugc ghi lai bing chii
Hin ed sd
lugng rà't Idn
càc tir dgc theo àm Kun àm thuin Nhàt. Cic
tir
niy khdng thè là
tu
ngoai lai duge. Chi ed mot so tir dugc dgc bang
àm On bay àm Ngd là ed thè xem xét
ebùng
thude
ve
càc

tir'
ngoai lai
d
nghia
rdng.
(2).
Chir Hàn ndi chung
va
cic tir dugc dgc theo àm On (bay àm
Ngd) duge dua vio tiéng Nhàt vào thdi dai ed xua
hon
rat nhiéu so vdi
càc ngdn ngii Au My. Càc tir này dà mà't dàn sic thii ngoai lai vi hda
ddng chung vdi su phat trién cùa tiéng Nhàt, hda
làn
vdi
lieh su
phàt
trién vàn
tho va
vàn hda cùa ngudi Nhàt tir xa xua nhu càc tir can
(gan),
cùa tiéng Hàn - Viét trong tiéng Viét.
(3).
Nhflng
yéu td gde Hàn ed khà nàng ké't hgp tir eao dà dugc
bình
thành trong tiéng Nhàt theo ciu trùc
tu
cùa tiéng Nhàt, tuy

chung ed lieh
su
ehua
làu
nhung vàn dem lai
càm
glie là càc yéu td
thuin Nhàt. Trudc
day,
vào thdi ky Meiji khi
dich
càc tài
liéu tu
tiéng chàu Àu, chù yéu là tiéng Anh sang tiéng Nhàt, ngudi Nhàt dà
dùng càc ehir Hàn ghép lai vdi
nbau de
biéu hién mot khài niém mdi.
Càc tir nhu
Sì±^
(dàn chù chù nghìa),
^lì^ljn^
(cài càch hành
ehinh)
là nhirng
tu
thude loai này. Trudc su phàt trién nhanh ehdng
cùa xà hdi Nhàt, dén nay, càc tir nhu the này dà dugc bào luu trong
vdn tir vung cùa tiéng Nhàt mot càch thàn thude
va
dn dinh cà

ve eà'u
trùc,
sd lugng
lin cich su
dung
ma
khdng bd sung tbém, duge da
dang hda theo nhung càch tao tir mdi nhu càc yéu td cùa càc tiéng
chàu Àu nùa.
Vdi ba
ly
do trén ta
thà'y
ring chii Hin vi càc tir duge ghi lai bang
vàn tu Hàn it dugc ngudi Nhàt
va
cic nhi nghién
ciiu
xem nhu li mot
kiéu tir ngoai lai trong nghla bep cùa
tu
niy vi theo càch biéu chung
cùa ngudi Nhàt hién nay duge.
184
Chình
vi the,
khài niém
tir
ngoai
lai

thdng thudng
dà
loai
bd
nhiing
tir
dugc
ghi lai
bang
chii
Hin
va
thudng dùng
de
chi
nhiing
tir
mdi duge
du
nhàp vào Nhàt
tu thè
ki 16 lai
nay.
Càc
tu
này chù yéu
dén
tu
càc nude
Àu

MI,
tue
là
nbùng
nude
ed
nén vàn minh tién tién,
hoàe
dén
tu
nhirng
cài
thude
ve
mot nén vàn hda
khàe
la vdi
ngudi
Nhàt trong thdi càn hién dai.
Tuy nhién,
nbùng
tir
dugc truyén
tu
Trung Qudc
vào
tu
thdi
càn
dai

va
hién
dai nhu
-r—i^^l^
(ed mat
chuge) va ^3—if
(tén mdn
àn)
va nhùng
tir
ma
ngudi Nhàt
là'y
càc phin
tu
tiéng Anh ghép
lai vdi
nbau
tao
thành
thù
tiéng
Anh
kiéu Nhàt
nhu
^^V^y:
mày
tinh
(perso+
com

trong
td hgp
personal computer) cung dugc
gdp
chung
vào danh sàch càc tir ngoai lai.
2.2.
TU
ngoai lai
va chùKatakana
trong tiéng Nhàt
Chii Katakana
ed
ngudn gde
tu
ehir Hin, phin nhiéu
li
là'y mdt
bd
phàn trong chii Hin
làm
thành mot loai vàn
tu
biéu àm cùa tiéng Nhàt.
Ngày nay ehir Katakana dugc dùng trong càc trudng hgp sau
day:
(1).
Ghi càc tir
ngoai
lai:

^^XV^N
(melody
-
giai diéu),
/^—h
(heart
-
trai tim),
^)^y^'^Y
(emerald
-
ngge bìeh)
(2).
Ghi càc danh
tu
riéng cùa nude ngoài nhu tén nude, tén ngudi
hoàe
dia
danh :
^jyv^:^?^fM{Ì:
Tdng thdng Bush.
:
y'r>'-^'^>-;^-^^ffi:
Thù tudng Pham Vàn Khài:
^V-tJ^:
ViétNam
(3).
Ghi tén
ddng,
tbue

vàt
theo tiéng
nude
ngoài:
ioViS/l^—
(kangaroo
-
chudt
tùi),
'7irv^'^
(fox-
ebd
sdi),
i^^V^y
(orange
-
cày/quàcam)
(4).
Ghi càc
tu
tugng
thanb,
tugng hinh
"d-^i^-fy (lip
linh,
bdng
loàng,
sing
loàng)
il'f't'^'f'^

(làeh
càch,
loàng
xoàng)
(5).
Vdi
dung
y
nhà'n
manh phàn biét
vdi
càch
ndi
thdng thudng.
Vi
du:
tu
xin
Idi
trong tiéng Nhàt thdng thudng dugc viét
bang
chii
Hiragana
^^ìbhj\
hoàe ehir Hàn
'^Mf^\
nhung
khi
de
nhà'n manh

y
thành thàt
xin
Idi
thì ed thè
viét
nhu d eàu sau:
TH'^gfj;
;2^^{C
Z2Ì^o
{%.
t^
Mf)^^tc.
^mt -¥-<']§Óo
J (Anh
thàt
su xin
Idi ve
chuyén hdm qua. Anh
dà
sai rdi. Tdi nay anh se
ve
sdm).
185
(6).
Ngoài ra,
tbàng
10
nàm
1981,

Bd giào due Nhàt Bàn dà ra quy
dinh
ve
viéc han che sd lugng ehir Hàn thdng
dung^'^
là 1954
tu.
Càc
chii Hàn nàm ngoài 1954
tu
này duge thay bang loai
chi!
Hiragana
hoàe Katakana.
De
dat duge hiéu
qua
thu
hùt
su chù y nhu khi
su
dung
chù'
Hàn ngudi ta viét càc chù này bing Katakana. Nhu vày, khdng
nhà't thié't chù Katakana là biéu hién duy nhat cho
tu
ngoai lai
va
khdng chi
tu

ngoai lai mdi duge biéu thi
bang
chù Katakana. Tuy vày,
chù Katakana thudng dem dén in tugng chùng là cich biéu thi chù
viét cùa
tu
ngoai lai vi diéu niy cùng phàn ành dùng phin
Idn
tbue té
su
dung cùa chùng.
3. Phuong
thiirc
tao
tir
ngoai lai
3.1. Nguyèn tàc tao
tCf
ngoai lai
Tu
ngoai lai trong tiéng Nhàt phd rdng tir
nhiJng tu
ed phàt àm gin
nguyén dang vdi tiéng nude ngoii cho dén nhùng
tu
ed phit àm
chuyén din
ve
kiéu àm thuin Nhàt trén co sd mdt sd nguyén tic co
bin nhu sau:

3.1.1.
Ve mdt ngù àm
3.1.1.1.
Chdp thém càc nguyén àm vào cuoi
tu de
chuyén
tùvé
dqng àm
tié't
md;
Tiéng Nhàt thude loai hinh àm tié't md, trù àm vi /n/ dùng cudi,
phin
Idn
eie
tu
déu dugc ké't thùc bing mdt trong sd 5 nguyén àm cùa
he
thdng àm vi tiéng Nhàt. Vi
thè,
nhung
tu
nude ngoài thude
he
thdng
àm tié't khép nhu tiéng Viét hoàe
tu dugc
ké't thùc
bang
phu àm nhu
tiéng Anh, khi vào trong he thdng tiéng Nhàt déu dugc chip thém mdt

trong 5 nguyén àm cùa tiéng Nhàt vào
de
theo dùng qui tic phit àm
kiéu tiéng Nhàt.
Thì du:
Tu
Viét Nam vdi 2 àm tié't trong tiéng Viét se dugc phàt
àm thành 4 àm tié't trong tiéng Nhàt là
^h'f'-^
(be-to-na-mu'^^)
trong
tiéng Nhàt.
Tu
good (tdt) ed 1 àm tié't trong tiéng Anh
sé
dugc phàt àm thành
2 àm tié't là
i^—K
(gu-do) trong tiéng Nhàt.
*"
So'
luong
chù Hàn
phó thóng
bàt
buòc nguòi
dàn phài
su
dung
duac.

*^'
Da'u - dùng
de
phàn dinh vi
tri tìmg
àm tié't trong tir.
186
Tuang tu nhu vày, càc àm tié't cùa tiéng nude ngoài dugc ké't thùc
bing àm vi /k/ ed thè ed nhùng kiéu phàt àm là /ka/ku/ki/ke/ko, àm
tié't ké't thùc
bang
àm vi /t/ chuyén thành kiéu phit àm là
/ta/ti/tsu/te/to
3.1.1.2. Lày phu àm tiéng Nhàt thay the cho
mot
sd phu àm tiéng nude
ngoài khóng
co
trong
he
thdng àm vi tiéng Nhàt
Trong tiéng Nhàt khdng ed cic phu àm /f/
va
/v/ . Vi the, chùng se
duge thay bing /h/ vi
Poi.
Thì du:
ivi
film
ò

tiéng Anh sé dugc dgc sang
tiéng Nhàt là
7^/VA
(hui-lu-mu),
tu
Viét Nam trong tiéng Viét se
dugc dgc là
^^":^i^
(be-to-ma-mu)
3.1.2. Ve mdt
ngùphàp:
Chdp thém càc
tu
chùng tao
tu
loai cho
tu
Càc
tu
ngoai lai khi d tiéng nude ngoài ed thè thude càc
tu
loai
khàe nhau nhu danh
tu tinh
tu,
ddng
tu
nhung mdt khi dà du nhàp
vào Nhàt chùng déu dugc qui
ve tu

loai danh tu. Mudn trd
ve
trang
tbài
ddng
tu
chùng phài chip thém yéu td tao
tu
/suru/; mudn trd
ve
trang thii tinh
tu
chùng phài dugc chip thém yéu td /no/ hoàe /na/ là
nhùng yéu td tao tu cùa tiéng Nhàt, nhùng cài dugc ggi là "tu chùng"
trong ké't hgp tao
tu
loai cùa
tu.
3.2.
Phirang
thùc tao
tu
ngoai lai
Cd thè cho ring
tu
ngoai lai trong tiéng Nhàt dugc tao thành
tu
càc phuong thùc sau:
3.2.1.
Giù nguyén càu trùc

tu va ngù
cùa tiéng
nude
ngoài
Trtr
viéc bién ddi
ve
ngù àm
va tu
loai nhu dà ndi d trén, phin
Idn
cic
tu
ngoai lai vin
su
dung nguyén dang eie
tu
don cùa tiéng nude
ngoii cà
ve
ciu trùc
tu
vi y nghla d ci dang dan vi dang ké't hgp ngù
nhu sau:
3.2.1.1.
Giù nguyén càu trùc
tu
dan
Càc
tu

này thudng
xuà't
hién trong càc
llnh
vue chuyén
mdn,
dàc
biét là
Imh
vue thuang mai, dién
tu
hoàe trong cudc song sinh boat
bang
ngày. Qua
qua
trinh su dung chùng din mang
tinh
qudc ngù
ve
mat phit àm
va
hinh tbài, dugc dua vào trong
tu
dién qudc ngù hoàe
càc
tu
dién thuàt ngù chuyén mdn.
187
Vi
du:

^y-f^y-^^
(pending - ehua quyét dinh, ehua giài quyét)
iryyAy
(online - true tuyén,
true
tiép)
X—T'/l^
(table
- cài bàn)
-iV'^
(ink - muc viét),
X/}^V
(jupon -
cài quan),
Cd nhùng
tu
dugc dùng quen thude dén mùc khi
su
dung chùng,
ngudi Nhàt cùng khdng ed càm giàe
day
là
tu
ngoai lai nhu
tìA'^'h^
(qui bì do)
fz.\f.Z.
(thude
là)
3.2.1.2. Giù nguyén càu trùc

ngùdoqn
Vi du:
:^~/]yV-^'y
(old + man = old man: ngudi già)
^
\y3-y\i°'y-^-t>'-^—
(shoping
-i-
center = shopping center: trung tàm
mua bàn),
3.2.2. Phd
vff
càu trùc
tu va
ngù cùa tiéng
nude
ngoài
Càc
tu
ngoai lai này dugc ggi là Wasego,
tue
là nhirng
tu
dugc tao
theo phong càch ndi tiéng nude ngoài cùa ngudi Nhàt
va
ehi ed trong
tiéng Nhàt. Ngay cà nhùng ngudi bàn ngù cùa càc thù tiéng dd, lin
diu nghe vi gap cic
tu

ngoai lai này vàn bi ngd nging vi chùng khic
xa
tu
nguyén trong tiéng bàn dia.
3.2.2.1.
Phd vd
càu
trùc
tu
Day
là càc
tu
ngoai lai khi vào Nhàt bi càt bd mdt phàn
tu
so vdi
tu
nguyén d tiéng nude ngoài:
Thì du:
T^^^—V
(a-pa-to: càn bd) dugc tao ra trén co sd cùa
tu
apartment;
^^'f ^ :
(bai-ku: xe mày); duge tao ra trén ca sd
tu
motobike
trong tiéng Anh.
3.2.2.2. Phà
vdcà'u
trùc

ké't
hgp
ngùdoqn
Day
là nhùng
tu
ngoai lai do ngudi Nhàt sàng tao nén
tu
càc yéu
td
tu
vung cùa tiéng nude ngoài, chù yéu là tiéng Anh. Do vày, càc
don vi tu
va
ngù này khdng ed nguyén
gde
trgn ven trong tiéng
nude
ngoài duge vay mugn, thàm
chi,
trong mdt sd trudng hgp, chùng con
ed nghìa tuang duang vdi nhùng
tu
khàe han trong tiéng bàn dia.
Cd thè ed nhùng kiéu tao
tu
sau:
(a).
Cit bd thành phin ngù doan trong tiéng nude ngoài
188

Thì du:
:^^y<—
(su-pa: sièu thi) là càch ndi ngan ggn cùa
tu
supper market;
/< y =i y
(pa-so-kon: mày
tinh)
là càch ndi ngàn ggn
cùa
tu
personal computer;
U^'-h
(ri-mo-to) là càch ndi ngan ggn cùa
tu
remote control.
(b).
Dio tràt tu
tu
Tu
y—:^^^^^
(season
-i-
off): su kién
(hoàe
su viéc) khdng dùng
dip,
lac
mùa,
trai

mùa, là ké't hgp
nguge
vdi tràt tu
tu
off season trong
tiéng Anh.
(e).
Lip ghép theo kiéu riéng chi cùa ngudi Nhàt
Day
là trudng hgp ngudi Nhàt là'y càc yéu td
ed
trong tiéng càc
nude rdi ghép chùng lai vdi nhau theo càch riéng cùa minh.
- Càc yéu td này ed thè là cùng trong mdt thù tiéng nhu:
iy—X'y^y
(season
-i-
in: dd thè thao xuà't hién dùng
lue)
'^4^'—:
(night + er: tran thi diu bdng chiy vào ban dèm, tuang
duong
vdi
tu
night game, là nhùng
tu
ed càc yéu td déu
ed
cùng xuà't xù trong
tiéng Anh.

Néu xét
tu
gde dd
tu
nguyén thi càc
tu
nhu
'f'-^-^'—:
(night
-i-
er)
hay
r-+f.7^lxt;"v/3>'j
(the television) là sai chuan muc ("the" cùa
tiéng Anh ddng vai trd là
tu
chi xuà't nhung nhiéu lue lai duge
su
dung
trong thành phin
tu)
cùa ngù phip tiéng Anh, nhung lai phù hgp vdi y
thìeh cùa ngudi Nhàt nèn dà dugc
su
dung theo kiéu bién ddi cùa
ngudi Nhàt.
- Cd thè là 2 yéu td cùa 2 thù tiéng khàe nhau nhu
'^4>"f'y^
•ir—;/
(xùc xìcb Ào) ké't hgp

tu
hai
tu
Vienne ed xuà't xù tiéng
Due va
tu
sausage
ed
xuà't xù tiéng Anh hoàe
tf'v^^J^^
(Phd budn bàn) là
tu
phùc hgp dugc ké't hgp giùa mot
tu
ngoai lai
ed
ngudn gde
tu
tiéng
Anh vdi
mot tu
Hàn.
Ngoài ra, trong sinh boat
bang
ngày, ed loai
tu
chi tdn tai trong
mdt thdi diém, giai doan nào dd mang
tinh chà't
cà nhàn, làm thdi,

ve
sau chùng khdng dugc dùng phd bién trong dàn chùng, ed thè se bi
mà't di sau mdt thdi gian nào dd
ma
khdng ed màt trong danh sàch càc
tu
ngoai lai trong
tu
dién.
189
4. Xuà't
xLìr
cùa
tir
ngoai lai
Tu
ngoai lai trong tiéng Nhàt ed lieh
su
hinh thành
va
phàt trién
trai
qua nhiéu giai doan. Ngudi Nhàt ed
tu
waseigairaigo
de
chi
tu
ngoai lai ndi chung, phàn biét vdi waseikango là nhùng
tu

dugc tao
nén
tu
gde Hàn
va
waseieigo là nhùng
tu
duge tao nén
tu
gde tiéng
Anh, nhung trong tbue té, nhùng
tu
gde Hàn
bau
nhu khdng
con
duge
coi là
tu
ngoai lai nùa, cdn trong vdn
tu
ngoai lai dén
tu
càc nude Àu
Mi thì tiéng Anh chiém ti trgng nhiéu nhà't, ngoài ra cdn ed rat nhiéu
tu
dén
tu
càc nude
khàe

nùa.
Nàm 1543, ngudi Bd Dào Nha lac dén dio Tanegashima thude
tinh Nagasaki
phia
tày cùa vùng Kyushu, sau dd hg
làp
ra thuang eàng
Nagasaki, dinh dau mdc lieh
su ve
su giao luu thdng thuang diu tién
cùa Nhàt Bàn vdi
thè
gidi Phuong Tày (1567). Sau
Bd
Dào Nha, vào
thdi Edo
(1603-
1867), tàu budn cùa
Ha
Lan vào vinh Hirado, Nhàt
Bàn bit diu giao dich budn bàn vdi
Ha
Lan
va
tiép dd là Tày Ba Nha,
Due,
Phàp, Anh din din md rdng pham vi ành hudng cùa minh vào
Nhàt Bàn. Cùng vdi su du nhàp càc dd vàt mdi, nhùng tri thùc
ve
y

hge,
àm nhae, kién trùc là su thàm nhàp cùa càc
tu,
càc thuàt ngù
nude ngoài. Càc
tu
dugc vay mugn
tu
tiéng Bd Dào Nha, tiéng
Ha
Lan,
tiéng Phàp, tiéng Anh dugc
su
dung phd bién
va
dinh hinh thành
mdt
Idp tu
dàc biét, tdn tati
ben
canh
Idp tu
thuin Nhàt vi Hin Nhàt
trudc
day.
Tuy nhién, trong thdi Edo, vào nàm 1633, chình quyén Mac Phù
tbue thi chình sàch bé quan toà eàng kéo
dai
sudt 2
thè

ki, chi giao
dich vdi
Ha
Lan tai hdn dào nhàn tao Dejima d Vinh Nagasaki. Trong
sudt thdi gian gin 2 thè ki dd, cic
tu
ngoai lai vàn giù mot vi
tri
nhà't
dinh trong tiéng Nhàt. Cudi the ky XIX, sau khi MI vào Nhàt, ehinh
sàch Bé quan tda eàng duge chình quyén Mae Phù phé bd, rdi
tu
thdi
Meiji trd di, trong xu
thè
giao luu thoàng dat rdng rài vdi nén vàn
minh Phuong Tày,
tu
ngoai lai tbue su phàt trién, khang dinh vi
tri
cùa
minh trong tiéng Nhàt.
Tdng
lugc ve qua
trinh du nhàp càc
tu
ngoai lai vào Nhàt, ta ed
bang
sau:
190

Xuàt
xùr
Tiéng
BóDào
Nha
Tiè'ng
Ha
Lan
Tiéng
Anh
Tiéng
Due
Tiéng
Phàp
Tiéng Y
Tiéng
Trur^g
Qudc
Thdi kì du
nhàp
ehinh
Thdi
Muromachi
(Thékl
16)
Thdi Edo
(Thékiló-
17)
Vào Nhàt
tu

thdi Edo,
nhung thuc
su phàt trién
tu
sau thdi
Meiji
Vào Nhàt
tu
thdi Edo,
nhirng thuc su
phàt trién
tu
sau thdi Meiji
Vào Nhàt
tu
thdi Edo,
nhung thuc
su phàt trién
tu
sau thdi
Meiji
Vào Nhàt
tu
thdi Edo,
nhung thuc
su phàt trién
tu
sau thdi
Meiji
Thdi càn dai

va
hién dai
Lình
vue
du nhàp
chù yéu
Càc
tu
trong cuóc
song sinh boat
Càc tri thùc khoa hoc
ve
dia li, thién vàn
hoc,
y hoc,
bòa
hoc,
Càc
tu
trong cuóc
song sinh boat, Gòng
nghé, the che, tu
tudng, phuong phàp
kinh doanh, càc
tu
thuòc càc lình
vue
chuyén mòn
Y hoc, khoa hoc
va

thè thao
Nghé thuàt, thdi
trang, àn udng
Àm nhae, àn udng
Càc
tu
trong sinh boat
àn udng,
trò
chci
Vi du
Ìi7<Ty
(bành xdp trùng)
^/<^
(thuò'c là)
1^7.
(khi ga)
^ A
(cao su)
%i^y
(mày
kbàu)
3Vt°^—^—
)(mày
tinh)
^^yhy—^
(mang internet)
r WV^'—(di ùng)
TjV/'^^Y
(làm thém, còng

viéc phu)
T h y
^i^
(phòng ve tranh,
làm tugng)
^1^3^
(bùt chi sàp màu)
X^^ÀK
(nhip, phàch)
ir^'y
(opera)
•T./^^f^
(mi
sai)
-v"—v^-Y>'(mat
chuge)
^"a^if (bànbOyoza)
191
Xuàt
xur
Tiè'ng
Nga
Càc tiéng
nude
ngoài
khàe
(Thó,
Ài,
Nauy,
Viét, )

Thdi kì du
nhàp
chình
Sau
Dai
chié'n thè'
gidi làn thù
nhà't (1918)
Thdi càn dai
va
hién dai
Lình
vue du nhàp
chù yéu
Càc
tu
thuóc
lình
vue
càch mang,
chinh
tri
Càc
tu
thuóc
Ilnh vue
sinh boat hàng ngày
Vidu
y
t-"^h(Sovet

- Xó Viét),
-Yx^D=¥—(Ideologie
-
tu tudng),
'^ir^ !^
(hiéu tap hóa d
ga: tiéng Thó)
^-fe/V
(tau thuò'c, diéu cày:
tiéng Càm pu chia)
7:t—"IfV
(ào
dai:
tiéng
Viét)
/^i/^-^
(quan ào ngù:
tiéng Hindi )
5.
Hièn
trang
siir
dung
tir
ngoai lai trong tiè'ng Nhàt hièn dai
5.1. Vón tir ngoai
lai Tién
tue dupe
bosung va
phàt trién

Sau khi dà duge dinh hinh trong
su
dung,
tu
ngoai lai din dugc
dua vào danh muc càc
tu
dién Qudc ngù,
ben
canh
Idp tu
thuin Nhàt
va
càc
tu
vay mugn
tu
tiéng Hàn trudc
day.
Tuy nhién, do lugng
tu
ngoai lai ngày eàng tàng nhanh, khdng phài mgi ngudi dàn Nhàt déu
ed thè hiéu
va su
dung dugc chùng. Vi vày, loai
tu
dién chuyén biét
chù giài nghla cho càc
tu
ngoai lai dà ra ddi, ngày eàng phit trién

ve
kiéu loai, bd sung thém vdn
tu
vi khai thic cic khìa canh khàe nbau
cùa
Idp tu
ngoai lai.
Sanseido là mot trong nhùng nhà xuà't bàn
Idn,
ed uy tìn d Nhàt.
Tbàng 5 nàm 1915 nhà xuà't bàn này cho ra ddi cudn
"Tu
dién ngoqi
lai Tiéng Nhàt" diu tién, rdi
tu
nàm 1972 trd di, cudn
"Tu
dién
tu
ngoqi lai ed nhò"
='>1^-1'^^7féMS^A
dà ra ddi
va lién
tue dugc
chinh lì, tii bàn (lin thù 2 vio nàm 1976, làn thù 3 vào 1979, lin thù 4
vào nàm 1987). Sau dd, vdi cài tén
"Tu
dién Katakana ed nhò" cudn
sàch này lai dugc xuà't bàn lin diu vio nàm 1994,
va

tài bàn lin 2 vio
nàm 2000. Mdi lin tài bàn, sàch déu duge càc nhà
tu
dién loai bd càc
tu
ed, càp nhàt càc
tu
mdi trong xà
bòi
bién dai. Thì du,
tu
nàm 1972
192
dén nàm 1976, tai lin tii bàn thù 2 cùa cudn
Tu
dién ngoqi lai ed nhò,
sàch ed thém 2000
tu
mdi. Tai lin xuà't bàn thù nhà't, nhiéu thuàt ngù
chuyén mdn sàu khdng dugc dua vào danh sàch, tdng sd
tu
chi là
20.000
tu
nhung dén nàm 2000, càc thuàt ngù chuyén mdn, eàe
tu
trong eàe
lình
vue mày tinh, mang internet déu duge chù trgng dua
vào;

lin niy ed dén 45.000 muc
tu
vi 7.500 cic
tu
tiéng Anh viét tàt
dugc chù giài [4].
Cic loai
tu
dién ngoai lai vi nhùng con sd niy cùng ebo ta thà'y
dugc
tu
ngoai lai da lién tue bd sung vi phàt trién rà't
manh
me trong
tiéng Nhàt.
5.2. Vai trò cùa
tu
ngoai lai ngày eàng
dupc
khàng dinh
Hién nay Nhàt Bàn dang ngày eàng khàng dinh là mdt trong
nhùng cudng qudc kinh té vdi nén khoa hge - ky thuàt, cdng nghé, y
hge
phàt trién d trinh dd eao.
Tu
ngoai lai
lue
này dà chiém mot vi
tri quan trgng khdng thè thiéu trong xà bòi Nhàt Bàn hién dai. Tri thùc
va

nàng lue
su
dung tiéng
nude
ngoài ngày eàng phàt trién tao diéu
kién thuàn
Igi
cho ngudi Nhàt Bàn
su
dung
tu
ngoai lai mdt càch chình
xic vi thành thao han. Tàng
Idp
am biéu tiéng Anh trong xà bòi Nhàt
Bàn cùng tàng lén so vdi trudc kia. Ldp ngudi su dung chù Katakana
ngày eàng tàng lén dà khàng dinh rd diéu này. Ddi vdi ngudi Nhàt,
néu khdng thude màt chù Hàn, so vdi viéc
phién
àm
tu
chù Hàn thì
nghla cùa mdt
tu
nào dd duge viét hàn bing chù katakana se cdn tdt
han nhiéu.
Viéc dich
sich tu
tiéng nude ngoài
va

vàn
boa
dai chùng cùa
phuang Tày hién dai trd nén phd bién Nhàt Bàn cing kbién cho chù
Katakana phd càp
va
làm tàng thém vai trd cùa
tu
ngoai lai trong tiéng
Nhàt.
Tu
vung trong tiéng Nhàt dang dugc qudc té hoà mdt cich nhanh
ehdng. Ngdn ngù Àu - My mi ebù yéu là tiéng Anh dang dugc dua
vio tiéng Nhàt ngiy eàng d at. Cùng gidng nhu cich ngudi Nhàt dà
Nhàt hoà càc chu Hàn cùa Trung Qudc trudc
day,
tu
vung trong tiéng
Anh cùng dugc thàm nhàp vào tiéng Nhàt nhanh
ehdng
dugc Nhàt
hda. Ngay cà nhùng
tu
dugc tao nén
tu
tiéng Trung Qudc là mot bd
phàn quan trgng cùa tiéng Nhàt dugc luu lai dén ngày nay cùng dang
din din bi tiéng Anh thay the.
193
Vdi vai trd ngày eàng dugc

de
cao, xuà't hién mdt so khuynh
hudng trong viéc
su
dung
tu
ngoai lai nhu sau:
5.2.1.
Su
dung
tu
ngoqi lai viét
bang
chù Katakana thay the cho
tu
viét
bang
chù Hàn
Vào thdi Meiji hàng
loat
càc
tu
dich
tu
ngdn ngù chàu Àu dugc
viét bang chù Hàn. Thè nhung, do khdng phài ai cùng dgc duge ebù
Hàn nén cin phài ed càc phién àm càch dgc cho chùng. Din din, chù
Hin vdi cich phién àm dugc thay thè din sang chù Katakana.
Vi
du:

X
h
^
h
^&S
>V'yf.
Sau tbdi Taisbo sd ngudi hge chù Hàn ìt di,
^t •5-tì:l>/j>l^7'j.<
viéc tao
tu
Hàn ed bdn chù trd lén nhu
T tf &
Bè:
^ J
(cài càch hành
chình),
r ^
f^
# :/j
J (bao lue trong nhà trudng) déu bi eoi là
qua
dai va
dà phài giin lugc di tbinh nhùng càch ndi ngin ggn han
l'I^^:^?#7KISj
gian lugc thành
TJ^^J
(tàu ngim nguyén
tu).
Nhùng
tu

mdi gdm 2 yéu td nhu
W
M.
^ ^ès
cùng bi han
che
din. Da sd eie
tu
Hàn dà din ed dinh lai trong vdn
tu
trudc
day ma
khdng bùng nd lén nhùng càch tao tu, ghép
tu
mdi nhu trudc
day
nùa.
Thay vào dd là viéc tao
tu
mdi bing chù katakata ghi true tiép àm
va
y
nghla cùa tiéng nude ngoài, ddng tbdi su dung eàe
tu
cùa Anh, MI, càc
nude phuang Tày
de
tao
tu
mdi

va
nhùng ké't hgp mdi.
Cùng biéu thi mdt khài niém nhung mdt
tu
duge viét bing chù
^^
u
»*
L
>j>
è'
Hin vi mdt
tu
dugc viét
bang
chù Katakana nhu
rg;^^^j
va
Tx-^
^y\/—\,
(chù nghla dàn chù), bay
^^t&^\
va rninp^/—J
(sinh
thii hge), thi lugng ngudi
su
dung
tu
viét bing chù katakana ngiy mot
nhiéu hon.

Tu
ngoai lai mang dén cho ngudi Nhàt càm giic
day
là loai
tu
cao
cip,
loai
tu
mdi vi hién dai hon. Ngudi dàn
su
dung
tu
ngoai lai mot
càch sàng khoii
va
bùng thù, trong khi dd
tu
phién àm
bang
chù Hin
din dàn bién mà't.
Tu
ngoai lai Katakana dang d khuynh hudng
già
tàng,
tu
phién àm
dua vào chù Hàn dang d khuynh hudng giàm di li hién trang
dang

194
duge lan toà mdt càch nhanh
ehdng
trong tiéng Nhàt
va
nhu mdt nhu
ciu bién ddi cùa xà
bòi
Nhàt Bàn trong thdi hién dai.
5.2.2. Chuyén dung hóa pham vi
su
dung
Viéc vay mugn hàng loat
tu
nude ngoài dà làm tàng lugng
su
dung
tu
ngù d Nhàt lén mdt càch nhanh ehdng
ma
khdng càn dén thao tàe
chuyén dich tìm
tu
tiéng Nhàt tuang ùng. Cd thè ndi su thay ddi lién
tue theo ehiéu hudng tàng lén
ve
sd lugng, phùc tap lén
ve
phuang
thùc tdn tai, da dang lén

ve
pham vi
su
dung là khuynh hudng ca bàn
cùa ldp
tu
ngoai lai. Tuy nhién,
tu
ngoai lai dugc
su
dung khdng phàn
bd ddng déu trén mgi mat pham vi cudc sdng
ma
ed mot sd
lình
vue
dugc dùng vugt trdi han hàn so vdi nhùng
lình
vue
khàe.
Dd là:
(1).
Su
dung nhiéu trong quing
ciò,
my pham, mdn àn, hoà trang,
thè thao
va
dàc biét là trong càc
lình

vue chuyén mdn.
(2).
Dugc luu hành nhu mdt loai trào luu hay mdt mdi. Sd
tu
mdi
này xuà't hién trong cudc sdng ngày cing nhiéu vi cùng
de
bi mà't di.
5.2.3. Mot so khuynh hudng gdn
day
Hién nay, d Nhàt Bàn ed rà't nhiéu
tu
ngù xuà't bién trong cudc
sdng vdi nguyén gde tiéng nude ngoài. Trong eàe hiéu sàch, tén eàe
loai tap
ehi
ghi
bang
he chù Latinh dugc
bay
bin rà't nhiéu
(NEWSWEEK, FOCUS, Pacific FRIEND) Trén
man
hinh vd tuyé'n
hay trong chuang trinh thè thao cùng xuà't hién càc ddng chù: NHK
World Premium, NHK NEWSLINE, Cic bii hit mdi sang tic gin
day
cùng thudng dugc dat
bang
nhùng cài tén tiéng Anh nhu:

Yesterday & today, Say
yes.
First love, Tobe
^^,
Magic
J^|#,
Perfect Love
^^&tlS
Trong nói dung bài, mdt sd eàu chen nùa ng
tiéng Nhàt, nùa kia tiéng Anh dà din trd nén phd bién vi dugc ldp tré
chip nhàn
de
dàng. Loai hinh quàng cào cùng su dung rat nhiéu
tu
he
chù ABC nhu: Let's Start! ENJOY AEROBIC
EXERQSE!,
Countdown at
Ali
Daimaru Stores, ANA Good Times
Fly,
Nhiéu trudng hgp hinh
thùc de muc quàng cào
bang
tiéng Anh nhung ndi dung quàng cào lai
dugc giài thìeh
bang
tiéng Nhàt. Vày, càc loai chù viét
va eie tu
nude

ngoài này ed phài là
tu
ngoai lai hay khdng?
Trudc hét, néu nhin nhàn thàt chat che, ed
thè
cho ring càc
tu
bào
luu khà trgn ven càch phàt àm
va
cà chù viét trén càc tà'm bién quàng
195
cào,
àp pbìch
ehua
thude
ve
cài dugc ggi là
Tu
ngoai lai. Càc
tu
nude ngoài này khdng phài là nhùng
tu
ed thè
su
dung
de
dàng
va
khdng

ed
su khàe biét
Idn
ddi vdi tiéng Nhàt.
Tu
ngoai lai là loai
tu
dà
dugc qudc ngù hoà
tu
tiéng nude ngoài, là loai
tu
dà dugc Nhàt Bàn
hoà
tu
phàt àm dén chù viét.
Tuy nhién, trong xu
thè
toàn eàu hda, vdi mdt dà't nude
ludn
bit
nhip vdi eie nén vàn minh tién tién, xu hudng
su
dung tiéng nude
ngoài, coi ebùng nhu nhùng thành phin mdi cùa
tu
ngoai lai ngiy
cing tàng. 0 mdt nghla rdng, cùng ed thè cho chùng là
tu
ngoài lai vdi

xu hudng mdi cùa ngudi Nhàt.
6. Kè't
luàn
Tu
ngoai lai là mdt trong nhùng biéu hién ndi lén su bién ddi cùa
xà hdi Nhàt Bàn. Trong lieh
su
phàt trién cùa minh Nhàt Bin dà ed
quan bé qua lai vdi nhiéu nude ngoài
va
dà du nhàp vàn hda cùa càc
nude dd. Cùng vdi su du nhàp vàn hda, cic
tu
ngù cùng dugc truyén
vào Nhàt Bàn, khdng ngùng dugc bd sung
va
phàt trién. Diéu do dà
tao ra
tinh
ddng trong tiéng Nhàt, cho thà'y khà nàng tiép thu tri thùc
nude ngoài
va
tinh sàng tao cùa ngudi Nhàt.
Ngudi Nhàt ed tinh thàn hge tàp
va
tiép thu rà't nhanh nhùng tién
bd vi phàt minh cùa nude ngoài. Mdi diu hg ed thè bé nguyén xi,
nhung sau dd hg dà cii tao,
sua
ddi, chgn

Igc
tinh giin vi bién eàe yéu
td ngoai lai thành yéu td bàn dia. Viéc nhàn ra càc sàng kién hay
va
àp
dung nd vào tbue tién hay viéc vay mugn, bàt chudc nhùng cài
tu ben
ngoài dudng nhu thude
ve
bàn nàng cùa ngudi Nhàt. Song thàt nghich
ly, trong khi bit chudc ngudi nude ngoài hg lai tu khàng dinh bàn sic
vi tinh cich riéng cùa dàn tdc
bang
cich dua vio nhùng thay ddi tinh
vi,
phit trién vi md rdng theo nhùng khuynh hudng mi eie dàn toc
khàe khdng thè
ludng
hét dugc. Trén thuc té lieh
su
pha trgn giùa vàn
hda Nhàt vdi vàn hda Trung Qudc
va
phuang Tày, sic tbài vay mugn
nguyén dang ìt hon là su tiép thu ed sàng tao
de
trén co sd dd phàt
trién thành nén vàn hda mang bàn sic riéng. Diéu này cùng boàn toàn
dùng vdi trudng hgp
tu

ngoai lai. Càc
tu
ngoai lai déu dugc du nhàp
tu
nude ngoài", song chùng dà duge diéu chinh theo ciu trùc tiéng Nhàt
va
y thìeh cùa ngudi Nhàt
de
phù hgp vdi hién thuc cudc sdng cùa dàn
tdc Nhàt.
196
Tu
ngoai lai
tu
khu vue Àu My, ddng dào nhà't là hàng nghin
tu
tiéng Anh da di vào ngdn ngù Nhàt Bàn chi trong vài the bé mdi
day.
Nhùng
tu
vay mugn này giùp cho ngudi Nhàt nhanh ehdng hda nhàp
vào xu hudng qudc té hoà vi tiép thu eie thdng tin
kl
thuàt mdi. Tiéng
Nhàt dà duge phong phù
va
tinb té han nhd tiéng Anh, tiéng Hi Lap,
tiéng Phàp, tiéng
Due,
tiéng Y

va
diéu chic ehin li ngudi Nhàt se
cdn cho chùng ta thà'y nhùng diéu ki diéu mdi cùa hg
de
bit kip vdi
nhùng thay ddi cùa
thè
gidi
ben
ngoii. Vin
de tu
ngoai lai cùng sé cdn
tiép tue md ra cho chùng ta nhùng khim
phi
mdi bit ngd vi thù vi
ve
su phit trién cùa ngudi Nhàt
va
xà bòi Nhàt trong tbdi dai mdi.
Tài
lièu
tham
khào
1.
Khùc Thi Hong Chuyén,
Tu
ngoqi lai trong
tiè'ng
Nhàt,
Kbda

luàn tdt nghiép Ngànb Nhàt Bàn, khoa Ddng Phuong hge,
Trudng Dai
hge
KHXH&NV, nàm 2005.
2.
s^^^^èB^M^s.
H^fgii,
mm^^^,
m^.
1998.
3.
m^Lmmm^m.
^^m(Dm)^t^(Dmw.
1990
4.
='yf-^:^:ù^:^'rmsm.
HW^,
2000.
.^V^li.
4.
1999
Tom
tat
Bài viét néu lén nhùng vin
de
co bàn khi tiép càn
tu
ngoai lai
trong tiéng Nhàt. Tu viéc xàc dinh khài niém
tu

ngoai lai trong tiéng
Nhàt theo mdt càch hiéu chung, chùng tdi tìm ra 2 nguyén tic
va
3
phuang thùc tao
tu
ngoai lai trong tiéng Nhàt, tiép dd, chùng tdi diém
qua
eàe
xuà't xù chinh cùa
tu
ngoai lai
va
cudi cùng là xem xét mdt sd
khuynh hudng cu thè trong viéc
su
dung
tu
ngoai lai trong tiéng Nhàt
hién dai nhu the nào.
Tu
ngoai lai là mot trong nhùng biéu hién ndi lén su bién ddi cùa
xà hdi Nhàt Bàn. Trong
lieh su
phàt trién cùa minh, Nhàt Bàn dà
ed
quan bé qua lai vdi nhiéu
nude va
dà du nhàp vàn hda cùa càc nude
dd. Cùng vdi su du nhàp vàn hda, càc

tu
ngù cùa tiéng
nude
ngoài
197
cùng dugc truyén vào Nhàt Bàn, khdng ngùng dugc bd sung
va
phàt
trién. Tiéng Nhàt dà duge phong phù
va
tinh té han nhd tiéng Anh,
tiéng Hi Lap, tiéng Phàp, tiéng
Due,
tiéng Y
Tu
ngoai lai
tu
khu
vue
Àu My, ddng dào nhà't là
bang
nghin
tu
tiéng Anh dà di vào ngdn ngù
Nhàt Bàn chi trong vài thè ki gin
day.
Nhùng
tu
vay mugn này giùp
cho ngudi Nhàt nhanh ehdng bòa nhàp vào xu hudng qudc té hoà

va
tiép thu càc thdng tin
kl
thuàt mdi. Qua viéc chù ddng tiép thu
va su
dung
tu
ngoai lai, ta thà'y rd han tinb chù ddng
va
su nàng ddng, sàng
tao cùa ngudi Nhàt khi tiép thu càc tri thùc
tu ben
ngoài
va
nhùng dàc
thù vàn hda khàe duge biéu hién trong tiéng ndi cùa dàn tdc Nhàt.
Abstraction:
Words
offoreign
origin in Japanese language (JWOF)
The paper presents the rudiments in approaching Japanese words
of foreign origin
(JWOFO).
It begins
with
defining the general
understanding of JWOFO, then puts forwards two assumptions and
three ways of
their
formation, next

deals
with major sourees of
JWOFO, and finally indicates several tendencies in the modem usage
of
rWOFO.
JWOFO appear to be one of the symbols of changing Japanese
society. In its bistory Japan develops relationsbip with other
countries
and imports their culture values. As a result, foreign words are
brought in, absorbed and adapted, making the Japanese language more
abundant and accurate. The major sourees include English, Greek,
French, German, and Italian, with English prevailed over. The
borrowings
belp
Japan in internationalization and Information grasp.
The proactive introduction and use of JWOFO, once again, shows
dynamism and creativeness of the Japanese people in bring in
knowledge, and other culture characteristies found in their language.
Dia chi lién bé:
Tran Thi Chung Toàn,
Khoa Sau dai hoc, DHQGHN
Dién
thoai:
7547615 (co quan); 5585949 (nhà riéng); 0904121287.
Email:
toantte(a)vnu.edu.vn;
hoaanbtuc(Q)fpt.vn;
chungtoan2004(a)vahoo.eom
198