Vai trò của thị trường chứng khoán và các ngân hàng thương mại trong quá trình huy động vốn trong nước ở Việt Nam

VAI TRÒ
CÙA
TH!
TRUÒNG
CHQNG
KHOAN VA
CÀC NGÀN
HÀNG THUCNG
MAI TRONO
QUA TRÌNH
HUY
DONO VÓN TRONO
NUÓC Ò VIÈT
NAM
THS.
NGUYÈN THU
HOÀl
Bó món Mdc-Lènin, DHNN - DHQGHN
Vdn
de san
xuà't kinb doanb là mdt trong nhflng và'n
de
nan giài
nhà't bién nay ddi vdi blu
bé't
de doanb nghiép
qude
doanb
va
ngoài
qudc doanb cùa ta. Mdt trong nhflng hudng quan trgng de giài quydt

tinb trang tbidu vdn trong de co sd
sin
xuà't là và'n dd huy ddng vdn,
trong dd huy ddng ngudn vdn trong nude duge coi là ngudn quyé't
dinh. Vdn ngoài
nude
màc dù trong thdi ky
diu
ed thè
chiem
ty trgng
Idn
trong tdng
dIu
tu nhung eflng chi ddng vai trd quan trgng. Nói dé'n
và'n de huy ddng vdn trong nude là ndi dé'n vai trd cùa he thd'ng tài
chình. Lién quan dé'n
qua
trìnb
ebuyèn
vdn tfl noi thfla dé'n noi
ed
nhu
du
dIu
tu là boat ddng cùa eàc td chflc tài chình.
Thi trudng tài chình (TTTC) là
loai
thi trudng trong dd vdn dugc
chuyén tfl noi ed cung

Idn bon clu ve
vdn dé'n noi
ed
cung nbd
hon
du.
Qui
trìnb dd dién ra khdng ngflng
vi
khàeb quan. Trong càc
qudc
già,
qua
trìnb dd ed thè dugc
thue
bién tbdng qua viéc mua bàn chflng
khoàn, tfl dd hinh thành nén nhflng dang TTTC khàc nhau.
Qua
tinb dd dugc chuyén mdt
deh
true tié'p tfl ngudi ed vdn dé'n
ngudi
ed
nhu clu vay vdn tbdng qua
de
td chflc tài chinh truc tié'p,
hoàc
ed
the chuyén mdt
càch

giàn tié'p thdng qua càe trung gian tài
chình (TGTC)
ma
ngàn
bang
thuong mai dugc eoi là TGTC quan trgng
nhà't. Su phàt trien kinb te cùa mdi qudc
già gin
lién vdi su tdn tai
va
phàt trièn cùa mdi loai hinh td chflc tài chình bién nay. Tuy nhién, vai
trd cùa mdi loai ed khàc nhau trong mdi nà'e thang phàt trièn cùa nén
299
kinb te. Thue trang boat ddng cùa nhflng td chflc này vfla là ké't qua
cùa nhflng td chflc này vfla là ké't
qua
vfla là
nbàn
td thue
day
su ra ddi
mdt nén kinb te thi trudng.
Vàn dd bào dàm vdn boat ddng cho càc co sd
san
xuà't cùa ta trong
nhflng dieu kién bién nay
rà't
dn dé'n su boat ddng vflng
chic
cùa

nhflng td chflc trén. Song
dlnh gii
vai trd cùa chflng cdn ed nhieu
quan dièm chua thd'ng nhà't.
Trong dieu kién Viét Nam, loai hinh TTTC nào ddng vai trd quan
trgng
va pbài
chàng sé dé'n lue nhanh chdng hinh thành
va
vàn
bànb
thi trudng chflng khoàn (TTCK) d Viét Nam?
TTCK ed thè
pbàn làm
3 loai: Viéc chuyén vdn
gin
lién vdi viéc
mua bàn nhflng khoàn ng dugc dién ra trén thi trudng ng bay thi
trudng mua bàn
trai
phié'u (bond).
Thi trudng d dd thue bién chuyén vdn
gin
lién vdi viéc mua bàn
quyén sd hflu toàn bd hoàc mdt pbàn co sd
san
xuà't là thi trudng ed
phié'u (stock market). Thi trudng d dd dién ra su mua bàn
trai
khoàn

va
ed phié'u ggi là thi trudng chflng khoàn.
Clc
chflng
kholn
ed nhflng ky
han
khic
nhau, viéc mua
bln
chflng kholn
ngin
han (dudi 1
nàm)
dién
ra trén thi trudng tién té. Né'u ky han thanh
toln Idn
hon mdt nàm,
qui
trìnb dd dugc dién ra trén thi trudng tién té
va
thi trudng vdn bào dàm
cho
qua
trìnb huy ddng vdn trong xà hdi dugc dién ra trdi chày. Tuy
nhién TTTC boat ddng manh hon TTV dàc biét trong qudc
già
ed nén
kinh te chua phàt trièn. Diéu dà duge giài
tbich

bdi tinb
de
chuyén boa
thành nhflng yé'u td vàt chat cho dàu tu
va
bdi tinh ìt rùi ro cùa nhflng
chflng khoàn
ngln
han. Nhflng tinb
chat
dd cùa nhflng chflng kholn
dii
han yé'u hon. Nhung rd
ring tbié'u
su boat ddng manh me cùa TTV
thi trudng tài chình khdng thè dat
biéu qui
trgn ven. Vày diéu gì bào
dim
cho TTV boat ddng manh?
Cho vay tién
11
mdt boat ddng kinh doanb
ma
pbàn
Igi
nhuàn duge
biéu bién d lai
suà't
nbàn dugc. Cflng nhu

bit
ky mdt hinh thflc kinh
doanb nào, nhà
dIu
tu
ludn
quan tàm dé'n và'n de rùi ro. Rùi ro trong
kinh doanb tién té xuà't hién tfl nhà kinh doanb tién té di tìm ngudi di
vay vdi
mfle lai
xuà't cao dé'n viéc xàc dinh ngudi vay ed khà
nàng
boàn
tra
chàc
cbin
d vdn Un lai. Nhà
dIu
tu tien sé
phii
làm bài toàn
ve lua
ehgn danh muc
dIu
tu vdi de thdng tin
ve
mfle lai xuà't khàc
nhau
va
xàc suà't rùi ro khàc nhau, tfl dd di dé'n quyé't dinh ehgn danh

300
muc dàu tu nào: gài tién tié't kiém bay mua càe chflng khoàn
De
làm
diéu dd, nhà dàu tu dn dé'n nhflng thdng tin
ding
tin
cày.
Nhu du
giàm ehi phi de thdng tin
va
chi phì giao
dich de
tìm duge ngudi di
vay tin cày, tfl dd bào dàm
Igi
nhuàn tdi da trong kinb doanh tién té da
xàc dinh su tdn tai
va
phàt trièn khàeb quan cùa càc ngàn
bang
thuong
mai.
Càc ngàn
bang
thuong mai dem lai
Igi
ìcb cho cà ngudi mudn cho
vay tién
(bing

nhflng khoàn
lai
suà't)
va
cà ngudi di vay
(bang
viéc
dugc vay mdt khoàn vdn
ma
hg khdng thè ed dugc
bang
nhflng con
dudng
khIc).
Nhflng TGTC là vàt bào dàm cho thi trudng vdn boat
ddng manh
me
hon. Nhu vày, màc dfl là mdt td chflc kinh doanh kiém
Igi,
nhung su tdn tai
va
phàt trièn cùa càc ngàn
bang
thuong mai
ben
canh clc td chflc tài chình truc tié'p dà làm cho TTTC dat duge mdt
Igi
ìcb trgn ven.
Vày vi tri cùa TTCK
va

càc TCTG
ma trude
hdt là càe ngàn
bang
càn pbài dugc dành già nhu thd nào trong
qua
trìnb hinh thành TTV
nbàm huy ddng vdn cho càc co sd
san
xuà't trong ndn kinh td Viét
Nam bién nay?
Nhu dà
néu
d trén, TTCK ehi là mdt loai hinh tài chình, hon nfla,
viéc
ngbién
cflu ndn kinh te càc nude
ed
thi trudng chflng khoàn rat
phàt trièn nhu My, Canada, Anh cho thà'y TTCK ehi ddng gdp mdt
phin
vdn nbd cho nhu clu vdn cùa de edng ty. Vdn
ma
càe cdng ty
vay tfl càc trung gian tài chình
gip
hai Un d My, 10 Un d Dflc,
Nbàt
so vdi vdn nbàn tfl TTCK. Hon nfla, vai trd cùa thi tudng
trai

phié'u
cflng khàc vai trd cùa thi trudng ed phié'u. Thi du, d My tdng già tri
vdn thu tfl thi trudng trai phié'u gap
10
Un thu d thi trudng ed phié'u.
Bang
sau
day
vd ty
le
% eàc ngudn tài chình
ben
ngoài cho eàc
doanh nghiép cùa 5 nude cdng nghiép phàt trièn cung minb boa rd
diéu dd.
Càc
nude
My
Anh
Phip
Dflc
Nbàt bàn
Càc ngudn vay
tfl TGTC
62
63
70
55
61
Tfl

trai
phié'u
30
9
3
2
4
Tfl ed phié'u
3
13
18
6
6
Tfl càc
loai khàc
5
15
9
37
29
301
Ta dà biét TTCK là noi ed xàc xuà't trd nén giàu ed
Idn ma
rùi ro
cung cao. Su tbié'u thdng tin trén TTCK ed thè day clu
ve
chflng
kholn cao han cung
llm gii
chflng kholn tàng

lén
vugt xa già tri thue
cùa nd. Diéu dd
gay
lo tudng
ring
TTCK là noi tot nhà't
de
kiém tién.
Tuy nhién, trén TTCK clc nhà dàu tu ed thè
mlt
di
tà't
cà vdn, TTCK
ed thè sup dd nhanh chdng nhu nd xuà't bién
va higu
qua cùa nd cflng
vd cflng
Idn.
De
su tdn tai cùa nd nhu mdt tàc nbàn tìch cuc dé'n su boat ddng
cùa TTTC, eàc thành vién tham
già
thi trudng pbài ed
day
dù thdng tin
ve
de
bang
phàt bànb chflng khoàn. Cdn càc

bang
pbài san sàng cung
dp chình xàc thdng tin
ve
tinb trang càc bàn quyé't toàn
va ve
càc boat
ddng
dIu
tu cùa nd.
Tié'p dd là su kiém soàt chat che ddi vdi thi trudng
cip
hai (noi
dién ra
qui
trìnb mua lai chflng kholn). Pbài ed càc
luàt
dinh diéu tié't
tà't
ci
clc boat ddng mua bln chflng kholn, clc
thinh
vién tham
già
thi trudng chflng kholn, luàt ddng cfla thi trudng chflng khoàn Pbài
ed ddi
ngfl
càn bd ed trìnb dd, kinh nghiém trong
llnh vue
già cà thi

trudng
va
kinb doanh chflng khoàn. Thu nhàp cùa
dàn
cu pbài dat d
mfle nhà't dinh
de
ed thè ed tién nbàn rdi cho vay. Tà't cà nhflng diéu
kién dd d Viét Nam
ed
thè ndi là cdn rat tbié'u.
Tai Viét Nam nhu du vdn
Idn,
ngudn vdn trong dàn khdng nbd,
nhung vdn
vln
khdng
luàn
chuyén dugc tfl noi thfla dé'n noi tbié'u.
Theo dành già cùa Tdng cuc Thd'ng ké thi ìt nhà't viéc tdn dgng trong
dàn bién nay
kboàng
20.000 ty ddng (2 ty USD), cdng vdi 15- 20 triéu
lugng ving
tuong duong 7 - 10 ty USD. Nguyén nbàn cùa tinb trang
trén cung dà dugc pbàn tìch nhidu, dd là do he thd'ng ngàn
bang
boat
ddng qua yé'u, kinb te
vi

md tbié'u dn dinh, kinh te qudc doanh boat
ddng tbié'u biéu
qui.
Pbàn tìch clc nguyén nbàn làm cbàm
qua
trìnb
chuyén vdn tfl noi thfla dé'n noi tbié'u cho thà'y su
thié'u
vàng càc trung
gian tài chình, boat ddng yé'u kém cùa he thd'ng ngàn
bang
d Viét Nam
chình là nguyén nbàn cùa mgi nguyén nbàn. Ngàn
bang
vdi tu càch là
mdt TGTC quan trgng nhà't ed ành hudng quyé't dinh dé'n
qua
trìnb huy
ddng vdn trong
nude.
Tai Viét Nam
qua
trìnb chuyén vdn tfl noi thfla dé'n noi càn vdn
302
vàn ludn tdn tai ngay
ci
trong diéu kién boat ddng yé'u kém cùa càc
TGTC. Thue tién cho thà'y, tfl nàm 1989
ben
canh

ludng
vdn chuyén
dich thdng qua he thd'ng tài chình cùa nhà nude, he thd'ng kinh doanh
tién té ngoài su kiém
solt
cùa
nhl
nude cung duge hinh thành
va
phàt
trièn. Tham
già
vào thi trudng này gdm d càc td chflc kinh te nhà
nude, hgp tàc xa tu nbàn, cà thè trong dd tu nbàn, cà thè là chù yé'u,
vdi nhflng
hinh
thflc
va pbuong
thflc rat da dang, phong phù. Màc dù
lai xuà't tién vay trén thi trudng này cao hon lai xuà't cùa nhà nude
nhung nd vàn boat ddng manh bdi thù tue don
giln,
kbl
nàng dàp flng
nhu càu nhanh. Co sd cho mgi boat ddng trén thi trudng này là niém
tin Un nhau. Tuy nhién, dd rùi ro cùa clc boat ddng này khà
Idn.
DI
ed
bang tram

vu
Ifla dio
"bé bui"
xly
ra
gay
tdn thà't nàng nd cho dàn
chflng. Trong khi dd càe nhu clu ve vdn, tién cùa cdng
ebùng
chi dugc
he tbdng ngàn
bang
dàp flng
rat
han che, thù tue
qui phién
hi,
cham
che tham
chi
khdng tié'p càn dugc. Chình su tbidu niem tin cùa dàn
ebùng trong viéc gùi tien vào ngàn
bang
dà làm giàm khà nàng huy
ddng vdn tfl trong dàn chflng.
Trong co chd mdi, ngàn
bang
pbài
gay
dugc niém tin cùa cdng

chflng trong viéc gfli tién
bIng
viéc giàm thù tue phién
ha,
chù ddng
phàt bién càc ddi tàc cho vay, vdi de du In
dIu
tu ed biéu qua,
ed
khà
nàng boàn tra, ngàn hàng
sin
sàng cho vay, tham
chi,
né'u khdng dù
khà nàng ngàn hàng san sàng di vay
de cip
vdn cho nhflng du In dd.
Mfle
lai
suà't cùa ngàn hàng dn
phIi
duge diéu chinh cho
linh
boat,
hgp
ly gin
lién vdi viéc
gilm de
chi phì cùa clc boat ddng ngàn hàng.

Ngàn
bang
pbài thue su là don vi kinh doanb tién té
ma
ehi
tiéu Igi
nhuàn pbài dugc coi là diéu kién tién quyé't cho su tdn tai
va
phàt trièn
cùa ngàn hàng.
Nhu vày, trude khi xuà't bién TTCK, mdt bé thd'ng ngàn hàng
vflng
chic,
dàng tin cày
va
dugc didu hành tot càn pbài duge xày
dung. Chình su boat ddng tot cùa eàc TGTC sé giài quyé't dugc
nhflng han che cùa TTCK,
blo dIm
cho TTCK boat ddng
lànb
manh
va
ed biéu
qua.
Vi the eùng ed
va
xày dung he thd'ng ngàn hàng vflng manh dn
dugc coi là
mot

didu kién quan trgng cho su ra ddi
va
tdn tai cùa
TTCK d Viét Nam.
303
Tài
lièu
tham
khàc
1.
F. MISKIN, Tién té ngàn hàng
va
thi trudng tài chinh, Nxb.
KHKT- 1994.
2.
Viét Nam cài càch theo hudng rdng bay, Vién Phàt trièn qudc
te Havard, Nxb. Chình tri Qudc
già Ha
Ndi, 1994.
3.
ALVIN
TOFFLER, Làn sdng
thdba,
Nxb. Thanh
nién
2002.
4.
ASILEM,
Bach
khoa toàn thu

ve
kinh
téhgc va
khoa hgc qudn
ly, Nxb. Lao ddng xà bdi
304