Vai trò của tri thức đối với sự tăng trưởng kinh tế trong nền kinh tế tri thức và rút ngắn quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam

VAI TRÒ CÙA
TRI
THQC
DO!
VÓI
SU
TÀNG
TRUONG
KINH TÉ
TRONO NÉN
KINH TÉ TRI THL/C VA RÙT
NGAN
QUA TRÌNH
CÒNO NGHIÈP HOÀ,
HIEN
DAI HOÀ
Ò VIET
NAM
DUDNG
QUYNH HOA
Bd
man
Mde-Linin, Trudng DHNN Hd Nói
Trong the ky XX, mot
nbàn
td dà
gay nén
nhflng bié'n ddng chua
tflng ed trong ddi sdng con ngudi
ma
mgi quan diém

chinh
tri - xà bòi
déu
pbài
thfla nbàn - dd
11
su
tic
ddng manh me
vi
sàu rdng cùa
kboa
hge
va
cdng nghé.
Day
là
mot
nbàn td toàn
cau,
chi pbdi
va
quy dinh
su phàt trién cùa nhiéu
llnh
vuc
khic
nbau,
bdi vày nd ed y
ngbia

dàc
biét ddi vdi mgi cdng trinh du
blo.
Trén
thuc te, ngudi ta khdng
thè
xem nhe su
tic
ddng cùa kboa hgc
vi
cdng nghé
dé'n
de
qui
trinh xà
hdi:
Su xuat
bién
cùa nhflng
phit kié'n
kboa hgc mdi,
làn
sdng ddi mdi
cdng nghé, su tdn vinh tri thflc
va
thdng tin khdng chi ddng vai trd
trgng yé'u ddi vdi nén san xuat xà hdi
ma
cdn
true

tié'p
làm
bié'n ddi bd
màt cùa ddi sdng chinh tri - xà hdi nfla cuoi the ky XX.
Diéu
xuyén
sudt the ky XX là su
thàm
nhàp sàu gifla càc ngành
kboa hgc, ky thuàt
va
cdng nghé, hinh thành nén nhflng kboa hgc
va
ky thuàt mdi d nhflng vùng
gilp
ranh
boàc lién
ngành. Và'n
de
là d
ebd,
su xuat bién nhflng phàt kié'n kboa hgc mdi, làn sdng ddi mdi
cdng nghé ngày càng man chdng, thdng tin
va
tri thuc àuge coi nhu
mot thd quyèn lue khdng chi ddng vai trd trgng yé'u ddi vdi nén
san
xuat xà bòi
ma
cdn true tié'p làm bién ddi ddi song chinh tri - xà hdi,

hinh thành mot
loai
hinh kinh te mdi - kinb te tri thflc. Su bié'n ddi này
dà dàt ra nhiéu và'n
de
dn
phii luàn
giài: Tàng trudng kinh te, phàt
328
trién kinh
te
Né'u
nhu trong de nén kinh te truyén thdng và'n
de
tàng trudng kinh te coi nhu dà luàn giài thà'u
dio
thi trong de giai
doan
pbit
trién ngày càng cao cùa nén kinh te tri thflc nd ngày càng
dugc coi là và'n
de bang
dàu, và'n
de
xuat phàt.
Cd
thè
khàng dinh trong nén kinh te tri thflc bién nay thi su
phIt
trién kinh te true tié'p le thudc vào viéc dau tu cho tri thflc, tri thflc con

ngudi là yé'u td
ed
y
nghla quyé't
dinh. Vày càn cfl vào dàu chùng ta
ed
thè
khàng dinh dugc y kié'n trén?
Lich su xà hdi
loài
ngudi dà
va
dang
trai
qua 3 nén kinb te co bàn
(3 nén vàn minh). Trong nén kinh te ndng nghiép:
Trong nén kinh
té
ndng nghiép -
tunhiin
thi càc boat ddng kinh te
chù yé'u su dung nhiéu
lao
ddng co
blp,
do dd su
phIt
trién
sin
xuat su

tich luy
cùa cài qudc
dàn
chù yé'u do
lugng
lao ddng
chàn
tay quyé't
dinh. Lao ddng gifl dia vi chù dao
va
là nbàn td quyé't dinh tàng trudng
kinb te.
Trong nén kinh té cdng nghiép: Cudc deb mang cdng nghiép
bit
dau tfl the ky
XVIII
dà dua nén
sin
xuat cùa xà boi loài ngudi
bude
vào
mot
thdi dai
boàn
toàn mdi - Tbdi dai tu
bln va
ddng
lue mly
mdc
ed

vai trd quan trgng trong qua trinh
sin
xuat ra cùa cài vat chat. Do vày,
vide md rdng quy md
sin
xuat dugc thuc bién theo quan diém coi dàu
vào cao cùa tu
liéu san
xuat là chinh, cdng nghiép su dung nhiéu mly
mdc thie't bi
va
tu liéu vat chat gifl trd noi bàt trong san xuat - Tu bàn
vàt chat dau vào trd thành nbàn td chù yé'u boàc thuc day boàc kìm bàm
su tàng trudng kinh te.
Vào cuoi the ky XX
va diu
the ky XXI, toàn the gidi bi thu hùt
bdi su xuà't bién, vàn ddng
va
phàt trién cùa mot loai hinh kinh te mdi
- Kinh te tri thflc. Cho dé'n nay, bàn dé'n
kbài
niém kinb te tri thflc vàn
là tiéu diém cùa de cudc bòi
thio va là
chù de cùa càc cdng trinh
nghién cflu.
Nhu chùng ta dà
bié't
tfl nhflng nàm 70 cùa the ky XX trd lai

day,
tié'n bd cùa kboa hgc ky thuàt
din
trd thành nbàn td quyé't dinh su phàt
trién cùa kinh te. Nbàn dinh (Kboa hgc là lue lugng san xuà't
true
tié'p,
dang
din
dugc thuc bién. Canh tranh trén the gidi ngày nay chù yé'u
dua trén co sd kboa hgc - ky thuàt, dàc biét là kboa hgc ky thuàt cao.
Dàu the ky XX, nbàn td kboa hgc ky thuàt mdi chi chié'm 5% -
329
20%
trong su tàng trudng cua GDP, dén thàp ky 50
va
60 ty
le
này là
50%,
va
dén thàp ky 80 ty le
lèn
tdi 80%.
Theo
khli quit
cùa nhiéu nbà nghién cflu, ed
thè
khàng dinh:
Trong nén kinh te tri thuc, su phàt trién kinh te true tié'p le thudc vào

tri thflc
va dIu
tu cho tri thflc. Tri thflc ed thè làm tàng nàng suà't cùa
de
yé'u td co dién
(dlt
dai, lao ddng, vdn tu bln, nguyén nhién vàt
liéu ) dem lai ky nàng pbdi hgp de yé'u td
sin
xuat
nhlm sing
tao ra
nhflng
sin
pham,
de
loai hinh dich vu mdi
va
de cdng nghé mdi ed
bàm lugng tri tue cao
bon,
di tié'n càc
qua
trinh
san
xuà't
Vi là nén kinb te chù yé'u dua trén nén
ting
tri thflc nén vai trd cùa
ngudn

lue
con ngudi
ed
tri thflc
phIi
dugc dàt d vi tri trung tàm cùa su
phàt trién.
Ké tfl
dIu
thàp ky 90 trd lai
day,
d blu
bé't
de
nude
tu bàn chù
nghla
phIt
trién nhu My, Nhàt
va
Tày Àu déu khàng dinh
ring
tri tue
ed tinh
sIng
tao se là nén tàng cùa su tbinb vugng
va
giàu ed.
Nén kinh te tri thflc thuc chat là "mot nén kinh te xfl
ly

thdng tin",
trong dd ngudn nbàn
lue
ed trinh dò cao, cùng vdi ha tàng co sd d thdng
tin qudc
già,
de
mang mly tinh
va
de cdng nghé thdng tin, truyén
thdng
vi
vién thdng là nhflng yé'u td co bln mang tinh cbié'n
lugc.
So vdi de yé'u td truyén thdng thi yé'u td dàc trung nhàt cùa nén
kinh te tri thflc là vai trd ngày càng tàng cùa ngudn nbàn lue con ngudi
- là nhflng ngudi dugc dào tao
va
ed ky nàng - vdi tinh càch là lue
lugng ed vi tri àp dào trong nén kinh te. Mac dù tàt d de tài
san dIu
tu
ve
vàt chat
va
tài chinh
mi mot
xà boi cdng nghiép déu mang y
nghla het
sfle

quan trgng, song trong nén kinh te tri thflc tàm quan
trgng cùa càc tài
sin
vàt
chat
dà giàm xud'ng thay vào dd là so lugng
va
chat lugng cùa con ngudi
ngly
mdt trd nén quan trgng.
Trong Blo do Chinh tri
tal
Dai hdi dai biéu
toln
qudc Un thfl IX,
Ding
ta dà chi rd:
'Théky XXI
sé
tièp
tue
co
nhiiu bién ddi. Khoa hgc
va
cdng nghi se ed bude
tièn nliày
vgt. Kinh
tètri
thùc eó vai trò ngày
càng noi bài trong

qua
trinh phàt trién lue lugng san
xuà't".
Tfl
dd.
Dai hdi IX cùa
DIng
khàng dinh nude ta dn thié't
va
ed thè
rùt
ngin qui
trinh cdng nghiép
boi,
bién dai
boi.
Kinh te tri thflc là co
bòi
Idn de
rùt
ngln qui
trinh dà. Muc tiéu nude ta dàt ra dé'n nàm
2020 trd thành nude cdng nghiép theo hudng bién dai. Cbfl "bién dai"
330
d
day
ed thè biéu là khdng chi quan tàm phàt trién càc cdng nghiép
ed
truyén
ma

phài là cdng nghiép bién dai, dua vào tri thflc mdi nhà't cùa
thdi dai, phài theo kip trinh dd chung cùa the gidi.
Nude ta phài thuc bién ddng tbdi hai
qui
trinh tfl kinh te ndng
nghiép
lén
kinh te cdng nghiép,
vi
tfl kinh te cdng nghiép
lén
kinh te
tri thflc. Hai
qui
trinh dd
Idng
ghép vào nbau làm mdt, dd là cdng
nghiép
boa
dua vào tri thflc.
Day
là su ké't hgp sfle manh cùa dàn toc
vdi sfle
manh
cùa tbdi dai. Né'u khdng làm dugc diéu này, nude ta sé
bi bd lai sau rat xa
va
se khdng trd thành
nude
cdng nghiép dugc.

Nude ta ed nhflng diéu kién thuàn
Igi de phIt
trién kinb te tri thflc:
- Dinh hudng xà bòi chù nghla tao mdi trudng thuàn
Igi
cho kinh
te tri thflc phàt trién.
- Truyén thdng, bàn
sic
vàn hoà dàn tdc Viét Nam là nén tàng cho
su phàt trién nàng lue ndi sinh cùa dàn toc, phàt
buy
khà nàng sàng
tao cùa mgi ngudi.
- Nàng lue tri
tue
con ngudi Viét Nam khdng tbua kém càc nude,
con ngudi Viét Nam ed khà nàng tié'p thu nhanb càc tri thflc mdi,
de
dào tao.
Nbung chùng ta cùng dang gap rat nhiéu khd
khan de
ed thè phàt
trién kinb te tri thflc.
- Chat
Iflgng
ngudn nbàn lue thàp, nén giào due
bit
càp
trude

ddi
hdi phàt trién kinb te tri thflc.
- Ddi mdi chàm, nhàt là ddi mdi tu duy
va
nbàn thflc, chua theo
kip su phàt trién cùa thdi dai.
- Cdn nhflng tàn du cùa kinh te ke
boach
hoà tàp trung,
lùng
tùng
trong chuyén sang co che thi trudng dinh hudng XHCN.
Biodo
Chinh tri cùa Ban
Chip
hành Trung
uong
Dang khoà VIII
dà khàng dinh "giào
due va
dào tao là
kbàu
ddt
phi"
vào
qua
trinh day
manh cdng nghiép
boi.
Day

là kbàu ddt phà rat quan trgng, dugc tié'n
hành ddng thdi vdi hai
mtti
nhgn ddt phà khàc là ddi mdi co che kinh te
va
di
deh
hành chinh. Trudc het, vice hgc tàp pbài gdp phan vào viéc
trang bi cdng nghé cho
llnh
vuc
sin
xuà't, nhà't là
llnb
vuc trgng diém.
Trong qua trinh cdng nghiép hoà, viéc hgc tàp khdng chay theo
Idi
hgc
chtt thuan tuy sàch
vd,
ma là
phài nhlm cài tao cudc sdng, day manh
331
san
xuà't. Viéc chuyén giao cdng nghé mdi cho ndng dàn, bdi dudng
nàng lue làm chù cdng nghé nhàp ngoai cho cdng nbàn, phàt buy nàng
lue
sàng tao cdng nghé cao cùa ddi ngu khoa hgc
va
cdng nghé là

mdt nói dung boat ddng giào due trong nhflng nàm trudc
mlt.
Chuyén ddi co du kinh te
11 he qui
cùa viéc tàng thudc tinh cdng
nghiép trong
llnh
vuc cdng nghiép
va
dich vu, nàng cao ty trgng dich
vu trén dudi 50% trong tdng thu nhàp qudc nói (GDP) cùa dà't
nude.
Viéc chuyén ddi co du kinh te tàt
din
dé'n thay ddi co du lao ddng
xà hdi. Do vày nhiém vu nàng cao dàn tri
lue
này khdng don thuàn là
viéc tàng sd nàm di hgc trung binh cùa ngudi dàn,
ma ve
co bàn là
thay ddi co du hgc và'n, co du tri thflc
va
co du nghé nghiép cùa ddi
ngfi lao ddng. Do vày, né'u td chflc hgc tàp theo dudng mdn khoa
cu
thi dd là mdt su chéch hudng tai hai.
Gifl gin
va
phàt buy bln

sic
vàn
boi
dàn toc là mdt yé'u td quan
trgng
de
day nhanb tié'n trinh cdng nghiép hoà. Cd thè ndi vàn
boa
là
chia kbol
cùa su
phIt
trién xà bòi, vi the phài dua dugc nhflng truyén
thdng hgc tàp (truyén thdng biéu hgc, truyén thdng coi trgng dao ly
làm thày
va
làm trd vào
qua
trinh hgc tàp cùa nbàn dàn).
Mac khàc, càn nbàn manh
ring
muc dich cùa su nghiép cdng nghiép
boi,
bién dai
boi
d nude ta là
xày
dung Viét Nam thành mdt
nude
cdng

nghiép XHCN, do vày viéc td chflc hgc tàp khdng phài là muc
dich
tu
thàn
ma de
tàng cudng bon nfla chat lugng dào tao con ngudi
XHCN
d
Viét Nam. Tàt cà nhflng diéu dà ndi d trén càng khàng dinh
ring phIt
trién kinh té tri thflc d nude ta
11
con dudng tàt yé'u
de
nhanb chdng di tdi
CNXH là phù hgp vdi chinh sàch co bàn cùa Dàng ta.
Tài
lièu
tham khào
1.
GS.TS. Pham Tàt Dong, Toàn càu hoà
va
phàt trién kinh té tri
thùc nhìn
tu góc
dò giào due
va
dào tgo.
2.
GS. Dàng

HiJu,
Nam bai thdi co phàt trién kinh té tri thùc rut
ngdn
qua
trinh CNH, HDH.
3.
TS.Pham Qudc Trung, Càc nhàn td quyét dinh tdng trudng kinh
té trong nén kinh
tètri
thde.
4.
Nguyén Duy Quy, Thè gidi trong hai thàp niin dàu thè ky XXI,
Nxb.
CTQG
Ha
Nói, 2002.
332