Về chiến lược giáo dục để bước vào thế kỷ 21

VE
CHIÈN LUdC GIÀO
DUC DE
Bl/ÒC
VÀO THE
KY
21
GS.
Nguyen Cành Toàn
l.Muc
tiéu Dita
hiéu suàt cùa viéc
nàng cao dàn tri. dào tao nhàn
lUc,
boi
ditdng
nhàn tài
lén
dén dinh cao nhàt
bang
càch két hdp
mot càch
khoa hpc
nhàt
sue
manh
cùa
"hién dai"
va sue
manh cùa truyén thò'ng dàn
toc.

vàn
dung
mot
càch tinh vi chù nghia Màc
Lenin va tit titòng
Ho Chi Minh, két hdp
khéo
léo
thò sd
va
hién dai. khdi
day
dén
mùc cao nhàt
càc
nói
lite
tiém tàng. Con
ngitòi
mói Viét
Nani
phài là con
ngitòi co
tàc
phong còng nghiép,
tit
duy khoa hpc.
sàng tao, eó
sue khoè va
thàm dàm càc

truyén thòng tòt dep cùa dàn
toc.
2.Thàch thùc. a) Xuà't phàt diém
cùa ta
con
rat thàp,
dàu tit
vào giào due
tinh theo dàu ngitòi mói
ed
1/10 mùc trung bình, 1/100 mùc cao nhàt cùa the giói.
Bài toàn "duói kip
de
sành vai cùng càc
citòng
quóc
nani
chàii"
ditde
dàt ra gay
gàt
nhit
vày.
b) "Khoa hpc ky thuàt tién
nhit vii
bào". De hình dung cu the hdn, eó
thè
so
sành viéc tàng
tritdng

kién thùc cùa nhàn
loai
vói viéc cho vay
là'y lai
kép
(lai
lai
dàp vào vòh de eó vóh
lón
hdn cho chu ky san). Do vày, quy
luàt
tàng tntdng kién
thùc là quy luàt so unì
(loi
exponentielle), nghia là
sue
tàng
tritòng
manh hdn so
vói mpi quy luàt tàng tntdng khàc. Hai xà hói khàe
nhaii ve
nén vàn minh (nóng
nghiép
lac
bau,
còng nghiép, tin hpc),
va
do dò chénh nhau
ve
cài vòn bau dàu

va
ve
trình dò tò ehùc, quàn
ly
giào due
va
khoa hpc, cùng sé ùng vói hai quy luàt so
miì
khàe nhau,
ben
nào eó nén vàn minh cao hdn thì tàng tntdng nhanh hdn
va
ti
le
so sành mùc tàng tntdng
giiìa ben
cao.
ben
thàp ciing sé tàng lén vói thòi gian
theo luàt so
mii,
nghia là
ben
thàp càng ngày
càng
tut hàu xa hdn mìa
va toc
dp
tilt hàu.ngày
càng nhanh.

Nhitng
dò chi mói là suy
luàn logie
hình thùc. Dù sao,
dò cùng là diéu
càn chù
y
de
dàm nhìn thàng vào
thàcli
thùc, khòng chù quan
thòa
man vói nhùng thành tieh dat
ditdc.
Nhitng vò quyt
day
dà eó móng tay
nhpii.
3
Huórig
dàp ùng vài thàch thùc.
Ben caiih logie
hình thùc
con
eó
logie
bièn chùng.
ben Ccinh sue
manh cùa hién dai
con co sue

manh cùa truyén thòng.
Thè manh cùa ta là:
88
-
Co
be
day lich su
4000 nàm vàn hien.
-
Co
chù nghia Màc
Lenin va tit
titòng Ho Chi Minh.
-
Co
thién nhién nhiét dói
va mot
bò bién
dai
3200 km (trung bình
cu
100km2
co Ikm
bò bién).
Thé'yeu cùa ta là:
- Vòh ban dàu rat thàp.
- Con ngitòi Viét Nam hién nay nói
chung chita
eó tàc phong còng nghiép;
trong

qua
trình lich
su
xày
dilng
dat
nitóc,
chita
kién tri tàp trung
sue lite va
thòi
gian
de
eó
nhflng
còng trinh vàn hóa do
so
(eó le vi
dàt
hep
ma
chié'n tranh ehò'ng
ngoai xàm
lién
mién ehàng?); nói chung
con
tàn man, phàn tàn, tinh thàn hdp tàc
vói nhau, ké thùa cùa nhau
chita
cao.

4. Nhùng diém quan trong cùa mot
chié'n litac
giào
due.
Y ed bàn: - Vàn dung phép bién chùng
cila
càc càp pham trù
de
chuyén hóa
khó
khan
thành thuàn
Idi.
- Vàn dung
tit
titòng: "Khó van
làn
dàn
liéu
cùng xong", "ai cùng
ditde
hpc
hành".
- Két hdp hién dai vói thò sd, vói truyén thòng.
a)
Diém
thù nhàt: Coi trong khoa hpc
tit
duy. Thòi dai cùa tri tue thì phài
rà't

coi trpng
tit
duy, nhàt là
tit
duy sàng tao, cài giùp cho ngitòi ta "hpc
mot
biét
mitòi".
Lòi
còt cùa
tit
duy sàng tao là
phitdng
phàp luàn cùa chù nghia Màc Lenin.
"A vita là A
vita
dóng thòi khòng phài là A" ehùa
dUng
màm mòng cùa
sit
sàng tao
de tu
cài dà eó là A sàng tao ra mot cài mói khòng phài là A. Viéc giàng day triét
hpc Màc-Lénin trong càc
tritòng
Dai hpc khòng tién lén
ditdc
mày trong suót mà'y
thàp ky qua. Vi sao? vi hpc it di dòi vói hành, hàu
nhit

khòng eó viéc ùng dung
vào còng viéc thiét thàn hàng ngày là hpc, day,
ngliién
cùu khoa hoc. Mói tritòng
co mot
khoa (bay tó) Màc-Lénin, nhitng ò càc khoa chuyén món (Toàn, Ly, Hóa,
Vàn,
Su,
Dia ) khòng eó ai chuyén tràch nghién cùu
va
l'ùig
dung triét hpc
Màc-Lénin vào viéc day hpc ; nghién cùu khoa hpc (NCKH)
ve
bò mòn. Do vày,
ngitòi hpc it thà'y
Idi
ich trite tiép nén khòng hùng thù, khòng
tit
giàc, hpc
chi
de
dòi phó vói thi
cu.
Cùng phài
dita
cà vào phó thòng, khòng
chi
d
lóp

12 khoa hpc xà hòi
ma
khàp càc lóp, de hpc sinh cùng
qiien
dàn vói càch suy nghi duy vàt bién
chiùig
(DVBC)
tritóc
khi biét dén cum
tìt
DVBC. Do ngitòi lón duy tàm, tin eó ma, sd ma
nén chàng ai day
ma
tré con cùng tin ma, sd ma. Vày
iiéu
thày giào tin roi nói
va
làm
kiéu duy vàt bién
chiùig
thì hoc sinh sé nhù vày
ma chita
eàn biét dén cum
tu
DVBC. Ma phitdng phàp luàn DVBC thi
cite
ky
Idi
hai.
Mot

chuyén nhò
ma
tàc
dung rat lón trong ehién tranh: ta eó trong tay khan sùng tritòng, dieh eó mày
89
bay. Cài chù quan "sùng tritòng" khòng phù hdp vói cài khàch quan "mày bay" vi
ngitòi che tao ra sùng tntòng khòng nhàm mue dieh
de
bàn mày bay; nhitng vào
tay ngitòi Viét Nam, vói tri thòng minh
va long
dùng càm khòng sd mày bay dieh.
càm thù dieh, cài "chù quan" dò dà tìm thày cài "khàeh quan" phù hdp.
dò
là "tàm
thàp cùa mày bay",
tu dò ma
chùng ta sàng tao ra
"htói lùa
nhiéu tàng" làm cho
khòng quàn dieh khòn dòn. Tai sao
chiuig
ta eó vù khi
Idi
hai trong tay là chù
nghia Màc - Lenin
ma
lai
de
tinh trang hpc triét hpc Màc

Lenin nhit
vày?
Day
4à the manh
ciia
ta. Quan tàm
dèh
nò thi
chà toh
kém gì mày
ma Idi
ich
rat
lón.
h) Diém thù hai. Coi trpng càc hình thùc hpc dàn dà. nhàt là hpc tit xa.
Chùng ta cùng phài eó
nhijtng
tntòng chinh quy, tàp trung eó chat
litdng.
tritòng
ra tritòng, lóp ra lóp, thày ra thày, trò ra trò
de
làm nòng còt nhitng dào tao tàp
trung
rat
dàt tién. UNESCO dà phài gpi nò là
"vitdng
già".
Nitóc
nghèo khòng

thè
phàt trién manh cài
"vitdng
già"
ma chi
phàt trién trong chitng
mite
nén kinh té
cho phép,
con
de cho "ai này
ditdc
hpc hành" thì phài theo con
ditòng
"dàn
dà",
it
tò'n kém cho Nhà nitóc, it
toh
kém cho ngitòi hpc
vi ngòi
nhà
ma
hpc. thành
phò
dò
chat
chói, giàm
ditde tit
titòng "bàm

trii
thành phó" cùa nhùng sinh vién
qiiè
nòng
thòn, dào tao eó
dja
ehi,
ànli
sàng vàn minh cùa "giào
diie"
toa
ve
nòng thòn manh
hdn v.v Dào tao, giào due tit xa là ndi
rat thich
hdp
de
két hdp thò sd
va
bièn
dai,
truyén thòng vói hién
dai.
Bòi le "xa thày" nén mói kich thich
su
dung tin hpc
va
vien thòng de khàe
phiie
khoàng càch; ngitòi hpc d phàn tàn nén cùng phài

dùng tin hpc, vién thòng
de
quàn ly. Cho nén "tit xa" kich thich
su
dung tin hpc
va
vien thòng manh hdn "tàp trung". Màt khàc, "khoa hpc
sit
pham tit xa" cùng rat
tinh vi do ngitòi hpc d phàn tàn
va
càm thày ddn eòi trong khi hoc. Ngitòi hpc d
nhà
ma
hpc thì nhà cùa hp,
giitòng.
bàn cùa hp
tliay
cho ky
tue
xà
ma
dàng
le
Nhà nitóc phài lo.
Ve
tinh thàn thì d nhà hpc, trong
long già
dinh.
làng

xóm. dòng
hp sé
ditdc Idi
nhò truyén thòng hiéu hpc d nitóc ta dà thàm sàu vào
già
dinh, làng
xóm, dòng hp.
Co mot he
thò'ng giào due tit xa manh thì bao nhiéu khó
khan
hién
nay déu
vitdt ditdc
hét: Ky tue xà cho sinh vién, giào vién cho càc vùng xa xòi hèo
lành,
hpc suòt dòi cho càn bò. Ta thàng hai
de
quóc to là nhò ta dà
dita
ehién
tranh nhàn dàn lén trình dò cao. trò thành bàe thày. Ta sé duói kip càc nitóc tién
tién
nèu
ta két hdp giói "tàp trung"
va
"tit xa", giói dèh mùc là bàc thày.
Co
y kién
bàn
khoàn ve

chat
litpng
cùa "tit xa"
va
vàn xem
thitòng
nò. coi
nhit mot
thù gì dò
"phi
ehùih
quy". Thàt ra quy luàt
de
tao nén chat
Ivtpng
là khdi
day
dèh mùc cao
nhàt
nói lite tit
hpc.
tit
nghién cùu cùa ngitòi hpc. Trén quan diém dò thì thuàn
Idi
cùa
he
tàp trung là "hàng ngày gàn thày"
co
thè chuyén hóa thành khó
khan

néu
nhit de
cho
sit
gàn thày trò thành
sit
y lai vào thày; khó khan "xa thày" cùa
he
tit
xa
co
thè chuyén
Iióa
thành thuàn
Idi
néu ngitòi quàn ly coi "xa thày" là
mot ed
che rat hiéu
nghièm de
chòng lai Ut
tUdng
y lai vào thày.
Thitc
tién dà chùng
minh cho
làp
luàn trén
day;
trong 11 nàm (1977 - 1988). Bò Giào
due (cu)

dà làm
90
thù dào tao giào vién
cu
nhàn
tu
xa. Ngày nay,
so'
giào vién
ditdc
dào tao
tu
xa
dò
dUdc xà
hòi dành già cao hdn
so'
giào vién dào tao tàp trung.
e)
Diém thù ba. Lao dòng nghién cùu khoa hpc khòng ehi dàng quy nhò càc
san phàm (tinh thàn hay vàt chat)
ma nò
tao ra de phuc vu con ngitòi,
ma con
dàng quy ò tàc dung cùa
nò.
Ta hay nói: "Lao dòng cài tao con ngitòi". Thè' thì lao
dòng gàn vói nghién cùu khoa hpc càng eó
sue
cài tao lón hdn vi nghién cùu khoa

hpc dòi hòi phài "khàch quan, chinh xàe, sàng tao". De dat cho
ditdc
ba yéu
càu
này phài eó nhiéu phàm
chat va
nàng
lite.
Quy cho cùng thì chùng ta muòh gì?
Muòn hpc sinh, sinh vién
co day
dù nàng
lite va
phàm
chat
cùa
mot
ngitòi làm
khoa hpc chàn
chùih.
Xét d góc dò giào
due
thì càng
dita ditde
lao dòng nghién cùu
khoa hoc vào nhà tritòng càng
som
càng tòt. Vàn
de
là phài thiét ké nén nhùng

bàe thang (trong lao dòng NCKH) thich hdp vói
tifng
trình dò. Ngitòi ta thitòng
chia ra ba bàe thang xét theo mùc dò khài quàt: nghién cùu ed bàn, nghién cùu
ùng dung, nghién cùu trién khai. Vàn
de
là khoa hpc giào due phài nghién cùu
chia mói bàe thành nhiéu bàe nhò, nhàt là hai bàe cuòi cho sinh vién
va
hpc sinh.
Mot
hpc sinh tiéu hpc cùng eó
thè
tham
già
vào viéc diéu tra ed bàn
so
ngitòi mù
chù trong thòn xóm
va
qua dò ciing góp phàn vào viéc cung càp
mot
thòng tin
mói.
Dò cùng là càch tòt nhàt hién nay de giào due tàc phong còng nghiép
va tit
duy sàng tao, diéu
rat
khó làm
bang

thuyét giàng trén lóp.
Co
khà thi khòng?
Thùc té
ò
nitóc ta cho thày d nòng thòn là khà thi
con
d thành thi phài tiép tue
làm thù. Chàng han,
mot già
dinh nóng dàn eó the chia phàn dàt canh tàc ra hai
lo:
dói chùng
va thitc
nghièm, phàn thùc nghièm giao cho
mot
nhóm hpc sinh
(trong dò eó con
già
chù) thùc
nghièm mot
phitdng phàp canh tàc mói. eoi nhù lao
dòng nghién cùu trién khai mot
de
tài khoa hpc cùa mot tritòng dai hpc hay vién
nghién cùu;
bitóc
dàu
bay
phàt trién d nòng thòn (80% dàn so) rói

lan
dàn ra
thành thi. Néu màng "dai hpc + vién"
ma
lién két vói phó thòng theo ed che chù
tri va
còng tàc thì sé khdi ra
mot nguóii lite
to lón phuc
vii
cà giào
due,
cà
san
xuà't, cà khoa hpc. Ngày nay khoa hpc
va
giào due phài quyen
chat
vói nhau.
d)
Thìfi
dai hùng no thòng tin thi
chùcfng
trinh hoc trò thành "van bién".
Phài là'y bàt bién: "chù dòng tìm hoc.
tit
hpc,
tit
nghién cùu"
de

ùng vói van bién.
Néu don
qua
nhiéu còng
sue.
tién cùa cho
chitdng
trình thi
tue
là "di van bién,
ùng van biéh". Huóng ehi hién nay ta
ditdng
nghèo. thay dói
ehitdng
trinh
luòn
vita
toh
kém, vita làm cho giào
due
thiéu ón dinh. màt khàc thì phitdng phàp
day - hpc
ditdng
qua lac hàu. càn trò
rat
nhiéu cho viéc khai thàc càc
nói
lue.
Trong tinh hình
dò.

nén dành
itu
tién tién cùa it
òi
cho viéc dòi mói phitdng phàp
day - hpc.
De
àn phó thòng ed sd hién nay e khó trành khòi thàt bai
va
71 triéu
USD (50 triéu di vay) chi ra sé làng phi. Vi sao
vày*^
Kinh nghièm phàn ban
vita
qua, chi 200
ti de
thitc nghièm nhitng ehùa
thè
khàng dinh
ditdc ma
phitdng phàp
day - hpc thì
chita
dung
dèh.
Nay phó thòng ed sd phùc tap hdn nhiéu (so tntòng,
so
hpc sinh.
so
giào vién déu

gap
mày làn phó thòng trung hpc. so tritòng ò ndi xa
91
xòi hèo lành ciing nhiéu làn hdn), dói ngù chuyén
già
nghién cùu lai yéu hdn,
mòng hdn vi da
so
chuyén
già
ngành giào
due
tàp
tning
ò tritòng Dai hpc
Sit
pham tntóe
day chita làu
chi biét eó PTTH,
mot
so'
rat
it
ve
CDSP rói chuyén ve
PTCS.
Dà
thè
lai òm cà hai viéc: dòi mói nói dung
va

dòi mài phitdng phàp; phài
chò cho eó
npi diing
mói dà rói mói bàt dàu dói mói phitdng phàp; khòng
thè
chò
nhit
vày
ditpc vi
vàn de phitdng phàp hién
ditdng
rat
bue
xùc.
Chitdng
trình
hi$n
hành bi
che
là
qua
tài, là hàn làm, là xa ròi cupe song. Nén bàt mach cho
diuig,
tìm ra nguyén nhàn cho chinh xàe. Day nhói nhét, dòi hòi hpc sinh tri nhó hdn là
tri thòng minh thi làm gì
ma
chà
qua
tài. Bièn
titóng

òn thi thành
luyén
thi, ra
bài kiéu
làt
léo, dành dò làm gì
ma
chà hàm làm. chà xa ròi cupe
song,
chà qua
tài.
Nói
nhit
vày khòng phài là ehitdng trinh hién hành khòng eó khiém khuyét.
Nhitng nò vàn
con
dùng
ditdc.
néu càn diéu chinh
mot
it cho khòi
qua
tài
de
tàp
trung còng
sue,
tién cùa
de
dòi mói cho ky

ditdc
phitdng phàp.
som
giài thoàt
ngành giào due khòi cài
xich
xiéng "phitdng phàp
qua lac
hàu".
e) Ta dà
ditng
cà lich
su
4000 nàm lén
ma
dành giàc
va
nhò vày dà dành
thàng hai
de
quóc to. Nay, xuà't phàt diém thàp. dàu
tit
it. lai nàm trong cài vù
bào cùa
sit
phàt trién khoa hpc
va
còng
iighé.
thì phài

di.tiig
cà 4000 nàm lich
su
lén
ma
làm giào due. Giào due
va
vàn hóa phài hdp tàc vói nhau chat
che de
làm
cho
difdc.
Càng phài chàm lo hdn dèh viéc nghién cùu
va
giàng day lich
su,
khòng
chi
Ijch sit ehmh
trj,
quàn
sit ma
cà lich
su
vàn hóa. vàn hpc nghé thuàt. khoa hpc
ky thuàt. Hién nay lich
su
khoa hpc
tit
nhién, khoa hpc ky thuàt cùa ta là nghèo

nhàt. Hpc sinh, sinh vién ehi thày tén
tuoi
cùa ngitòi nitóc ngoài, hiém thày eó
mpt tén Viét Nam thì làm sao nhen nhóm lén ò hp
long tit
bào dàn
toc
trén
linh
vite
dò.
Dai
truyén hình Viét Nam. tuàn nào ò
miie
"Vàn nghé chù nhàt" cùng giói
thiéu
mot
vàn nghé si nào
dò.
Dèh khi nào
Dai
mói eó mue giói thiéu càc nhà
khoa hpc
tit
nhién
va
ky thuàt. Néu ta chi
tit
bào hàng nàm ve càc giài thitòng
quòc tè do hpc sinh ta mang lai

ma
khòng eó gì hdn thì dò là
sit
dàm chàn tai cho.
Nguón tòt
nhit
vày. sao dà 25 nàm rói (ké tit 1974)
ma
it nhàn tài? O càc tntòng
Dai hpc Su
pham.
Dai hpc Khoa hpc
Tit
nhién, Dai hpc
Bach
khoa vàng hàn mòn
lich
su
càc khoa hpc
tit
nhién
va
ky thuàt quóc
già va
quóc té.
/) Vàn
de hoc
nghé.
Khòng nén
nghl

dèh trang thiét bi cho càc tritòng PTCS
va
PTTH ò nitóc ta
de hitóng
nghiép, day nghé vi
toh
kém làm, ngàn sàeh khòng
chiù
nói. Nén di con
ditòng
dàn dà: thòng qua con
ditòng
nghién cùu khoa hpc
(nhit
dà trình
bay
d phàn e)
de dita
tién bò khoa hpc ky thuàt vào
san
xuàt
va
day
nghé luòn;
bay
giò là thòi dai hoàng kim cùa vita hpc (tit xa, theo chùng ehi) vita
làm (làm
mot
nghé gì dò
de

sinh
song,
nèu
ditde
hpc gàn vói nghé càng hay). Vói
càc nghé hién dai thì long luòn vào viéc tuyèn chpn còng nhàn cho càc khu
che'
xuàt. khu còng nghiép. mién là nhùng ngitòi
ditdc
tuyén vào
co
hpc vàn phó thòng
vùng rhàc.
92
CÀC BIÉN PHÀP LÓN.
1.
Nguyén tdc
a) Khòng dàn mòng
sue lilc va
tién cùa, tàp trung vào
nhùtng
khàu then chót
ma
viéc giài
quyét thàng Idi
sé tàc dòng dèh toàn cuc.
b) Chon nhiing viéc
co sue
khdi day noi
lue

cùa ngitòi hoc,
sue
manh tiém
tàng trong
long
dàn
va sue
manh cùa thòi dai.
2.
Càc bién phàp cu the
a) Chàn chinh noi dung thi
cu.
"Thi thè' nào thì day the ày
va
hpc the ày".
Chinh "luyén thi" (chù khòng phài "òn thi")
dà
làm hòng càch day, càch hpc hién
nay. Càch ra de thi dòi hòi tri nhó
va
hpc
tu,
it dòi hòi tri thòng minh dà tao nén
viéc day thém, hpc thém
tran
lan, ngitòi hpc hy vpng tìm
ditde
ò dò
nhiìng
tu,

gay
nén nan "phao"
vi
càc phao ehùa dùng càc
tu.
Co
dói mói nói dung thi eù mói eó
diéu kién triét tàn góc tiéu
cilc
trong thi
cu.
b) Dói mói
phùdng
phàp day,
phùcfng
phàp hoc theo càc
hùàng
sau
day:
- Khàc phuc lòi truyén thu
mot
ehiéu.
- Odi mò de hpc sinh, sinh vién tu tìm ra kién thùc.
-
Dita
tàp
ditdt
nghién cùu khoa hpc vào nhà
trUòng
phó thòng

bang
càch
de
tritòng phó thòng (cà giào vién
va
hpc sinh) tham
già
làm còng tàc vién cho
nhiJtng
khàu thich hdp, vita
sue,
trong càc
de
tài cùa càc tritòng dai hpc
va
vién nghién
cùu. Viéc này, ta dà eó nhiing làm thù thành còng, nay nén tòng két rói mò ròng
vi^e
làm thù
de
nghién cùu thém
ve
càch quàn ly ò tàm vi mò, tién tói bién thành
che dò hpc tàp trong nhà tritòng,
vùa
giùp tiép càn dèh "hién dai", vùa gàn vói
cupe
song,
vùa
co sue

rèn luyén tàc phong còng nghiép,
tit
duy khoa hpc, vùa góp
phàn day nghé, de ra nghé mói.
-
Som su
dung mày tinh dien
tu va
mang mày tinh dién
tu
(Intranet,
Internet) phuc vu cho day
va
hpc,
ké't
hdp thàt giòi khoa hpc sU pham
va
còng
nghé tin hpc. Phài nhàn manh
"sit
pham" vi dói vói day
va
hpc, tin hpc là con dao
hai
litòi,
khòng biét dùng khòng nhiing sé gay làng phi lón
ma con rat
hai khi
ma
mày tinh dién

tu
làm cho hpc sinh htòi suy nghi, tu duy khòng phàt trién
ditdc.
Hién nay viéc này
ditdng tit
phàt theo "mot",
chita
eó
mot
tó ehùc
de
dàu tu vào
day nhiing nàng
lite
sU pham lón két hdp vói nhùng nàng lue
ve
tin hpc lón. "Tu
hpc"
két hdp vói "tin hpc" sé cho phép tìm ra con ditòng hién dai hóa giào due
mang man sàc Viét Nam khi nhùng diéu dò
ditpc su
dung
de
phuc vu cho giào
due
tit xa.
- Dàu tu
de
phàt trién manh giào due
tu

xa.
som
dòn dàu hién dai
bang
càch
som su
dung mày tinh dién
tu va
Internet két hdp vói truyén thò'ng hiéu hpc
cùa càc
già
dinh, làng xóm. dòng hp (vi ngitòi hpc ngòi ò nhà
ma
hpc).
Som san
93
xuàt ra càc phàn mém day hpc. Hién nay, nguòi ta khòng
me
"giào due
tu
xa" màc
dù
nò rat
thuàn
Idi va
it
toh
kém (ngói ò nhà
ma
hpc)

va
khòng tin vào
chat
lUdng.
Nén tong ket
va
nàng eao nhiing dién hình thành còng
ve
dào tao
tu
xa
(nhit
dào
tao giào vién
cu
nhàn
tu
xa trong 11 nàm: 1977 - 1988 cùa Bò Giào due cii)
de
thày rò quy luàt
chat
lUdng:
"xa thày, khó y lai vào thày nén phài lo phàt huy nói
lilc".
Co tinh
hình dàng chù y là hién nay càc
già dinh
tnmg
litii
eó thè bò ra trén

2000 USD
de
mua xe mày (eó
già
dinh dén 2, 3 chiéc) nhitng
ehita
muòn bò ra 500
USD
de
mua mày tinh dién
tu
phuc vu cho hpc tàp vi giào due
tu
xa cùa ta phàt
trién chàm chap qua, mua mày tinh dién
tu ve
chàng biét
su
dung làm gì ngoài
soan thào vàn bàn
(ma già
dinh thi it vàn bàn).
Co gang
dò
mitòi
nàm, ta eó
chUdng trình cho càc loai nhu càu hpc tàp kém theo càc phàn mém thi
lue
dò càc
già dinh

trung
lUu
déu sé mua mày tinh dién
tu de
càc thành vién trong
già
dinh
tu hpc vói càc phàn mém; con nhà nghèo,
già
dinh khòng eó mày tinh dién
tu
sé
hpc vói càc mày tinh dién
tu
cùa tntòng hpc
Oùc
dò chàc dà dién khi hoà xong vói
dù thù dién: dién màt tròi, dién khi sinh vàt, thùy
dién.nhò
v.v ). Di nhién,
de co
d\i(fc
giào due
tu
xa
nhit
vày phài eó nhùng tritòng tàp trung, chinh quy manh
làm cho dua (khòng càn nhiéu,
va
ta

con
nghèo cùng khó chay dna
ve so litdng
vi
trUÒng chinh quy, tàp trung
rat
tò'n kém).
-
Day
là thòi dai hoàng kim cùa "vùa làm vùa hpc
va
vùa hpc, vùa làm". Ai
ciing
co
hpc,
co
làm, hpc sinh trong tntòng thì làm qua nghién cùu khoa hpc,
ngUÒi lón thi làm mpt nghé gì dò
va
tU hpc vói càc phàn mém mày vi tinh. Ta sé
som
phó càp phó thòng trung hpc
bang
con ditòng này.
- Phài
luypn
cho hpc sinh,
tu
lóp 1, quen dàn vói tu hpc.
Già dinh

eó thè
giùp nhà tritòng trong viéc này, nhàt là vói càc hpc sinh càc lóp 1, 2, 3. Khi dò,
trong
già
dinh
ehi
càn eó mpt ngitòi lón hpc xong tiéu hpc là eó
thè
giùp
ditdc
càc
chàu tu hpc. Day là mpt vàn
de
khoa hpc, dà eó ngitòi nghién cùu còng phu, làm
thù thành còng, viét thành sàeh xuà't bàn rói nhitng xà bòi vàn con thò d nén két
qua nghién ciitu
chita
"xà.
bòi hóa"
ditde.
Mong ràng Hói khuyéh hpc
va
càc doàn
the quàn chùng (thanh nién, phu nù, cUu chié'n binh) chù y dén diéu này. Hpi
khuyéh hpc ò trung
itdng
vàn dùng quy cùa minh
de
càp hpc bòng cho hpc sinh
nghèo. Diéu

dò
cùng tòt nhitng nén giành viéc này cho ed
so
vi càp trung
itdng
eó
nhiéu tri
tue
thì nén don
sue
cho nghién cùu
va
xà bòi hóa két
qua
nghién cùu
(co
thè
bang
phàn mém mày tmh dién
tu) va vi
càp hpc bòng cho ai
chi
ngitòi ày dUdc
hitòng con
xà bòi hóa
ditde
nhùng két
qua
nghién cùu
nhit

trén thi hàng triéu
ngitòi
ditdc
hitòng chàng han néu xà bòi hóa
ditdc
viéc giùp tre tu hpc trong
già
dinh
thi ta eó ngay hàng triéu òng, bà,
cha,
me eó thè làm
già
sU giùp con, chàu
lóp 1, lóp 2, lóp 3. quen vói tu hpc (òng Clinton chi dàm huy dòng sinh vién làm
già
sU: rò ràng
ve
màt
tniyén
thòng này, ta manh hdn My).
e)
Coi trong khoa h(x:
ti/duy.
Ai cùng tU duy nhitng it ngitòi biét tu duy
mot
càch khoa hpc,
ma
tu duy
mot
càch tu nhién thì làm sao

bang ditpc
tu duy mpt
94
càch khoa hpc, giò'ng nhu dà bóng tu phàt làm sao
bang
dUdc dà bòng eó huà'n
luyén vién.
Ma
tu duy chi phòi tàt cà càc hành dòng cùa con ngitòi,
nò
bao trùm
lén tàt cà càc khoa hpc. Dàu tu vào day lai it toh tién, chù yèn là càn eó chù
trUdng, tó
ehùc.
Dàn toc ta lai là mot dàn
toc
eó tiém nàng
tit
duy
rat
tòt
(thè
giói
thùa nhàn); nhitng hình nhU ta dUdng
bang long
vói tiém nàng tòt
dò ma
khòng
chàm lo khai thàc
nò,

vun vén nò. Chùng eó là trong càc nhà tritòng, ngitòi ta ehi
lo day kién thùc,
con
tu duy thì
de
tu phàt dUde dèh dàu hay dèh dò. Nhiing
de
tài
nghién cùu
va
ùng dung khoa hpc tu duy
qua
hiém boi, nèh eó thì cùng chìm di
dàu màt, chà mày ai chù y. Trong khoa hpc tu duy thì phài dàc biét eoi trpng
phUdng phàp luàn duy vàt bién chùng vi dò là vù khi
tit
duy cUe ky
Idi 'hai
cùa càc
dàn toc nghèo, bi àp
bue de
chòng lai kè xàm
litdc
(trong ehién tranh),
de
bòi nhàp
va
canh tranh trén tntòng quóc
té
(trong xày dUng bòa binh), bòi

le chi
vói càch
nhìn mpi sU vàt
nhit
là mot "thò'ng nhàt màu thuàn" mói eó thè chuyén hóa: yéu
thành manh, nghèo thành giàu,
so
doàn thành
so
tritòng.
Rat
tiéc ràng viéc day
ve triét hpc duy vàt bién chùng trong càc tritòng dai hpc két
qua con
han che.
Vi
sao?
Vi
hpc
co
thày
Idi
ich thiét thàn mói ham, ham mài tu giàc,
con
khòng thì chi
hpc
de
dòi phó vói thi
cu.
Cài thiét thàn dòi vói sinh vién là hpc, nghién cùu khoa

hpc.
Phài bàt dàu
tu
viéc ùng dung vào càc viéc thiét thàn dò rói mò ròng dàn ra
dén nhiing viéc to lón trong nitóc, trén tritòng quòc té'.
Con
nèu bàt dàu
bang
nhiing viéc to
chita thupe
tràch nhiem cùa hp trong mot
titdng
lai gàn, thiéu hàn
phàn vàn dung vào viéc thiét thàn hàng ngày thi hiing thù sé it, diéu kién
de
tu
minh
tit
giàc vàn dung ciing it. Vày phài lo xày dUng ò càc khoa, tó bò mòn nhùng
giào
sit
giòi
ve
bò mòn
va
giòi cà
ve
viéc vàn dung phitdng phàp luàn duy vàt bién
chùng vào bò mòn.
d. Quyen chat giào

due
vói
vàn
hóa, vài khoa hoc. Bò Vàn hóa phài eó nhùng
Uu tién cho hpc sinh, sinh vién tham quan càc di tieh lich
su,
tham
già
vào càc
cupe vàn dòng vàn hóa; Bò nén lo tó ehùc
de
càn bò tham
già
giàng day nhùng bò
mòn nghé thuàt v.v Bò Khoa hpc, trong mpi de àn khoa hpc, luòn luòn nhó dén
va
tao diéu kién
de
huy dòng hpc sinh, sinh vién làm còng tàc vién. Càn xày dUng
nhiing thòng tU lién bò (Vàn hóa - Giào due; Khoa hpc - Giào due).
d. Theo tinh thàn a, b, e, d, trén
ma
chàn chinh dói mói càc tritòng sU pham,
tritóc hét là DHSP, xày
difng
DHSP trpng diém. Càn
som
dùt khoàt
ve
DHSP

trpng diém. Chù trUdng
ve
dai hpc quóc
già
da ngành
de su
dung hdp ly ngitòi
va
cùa,
de
tàp
ditdt
chiéh dàu hdp dóng binh
chiuig
là
mot
chù tntdng dùng nhitng
chi dao lai xa ròi hai y do dò (khòng két hdp
de su
dung hdp ly ngitòi
va
cùa,
khòng
co
chUdng trình nghién cùu hay giàng day dòi hòi phài hdp dòng bmh
chùng) nén
chat
két dinh tu thàn khòng
co.
Trong hai nàm dàu, néu khòng eó

tritòng Dai hpc dai cUdng (DHDC)
ma
DHQG
trite
tiép nàm là'y viéc dào tao
DHDC,
su
dung nò làm
chat
két dinh dàu tién thì dàu dèh nói
de
cho
sit
nhàn xét
ràng "DHQG chi là
mot
càp trung gian khòng càn thiét"
cu
lón lén
va ehm
muói
96
trong
du
luàn.
Nhit
vày là bò
Id
thòi ed, nay thì dà
qua

miicn.
dành
"liii mot
buóc
de
tién hai
bitóc",
cu
trò lai
nhit
eù, dóng thòi trén Bò binh thành
mot
tó ehùc
va
Cd che chuyén lo tao
chat
két dinh, vi du giao cho DHSP
va
DHTH cùng lo dào tao
càc giào vién trình dò eao, tuyén
tu
nhùng ngitòi dà tòt nghiép dai hpc, giao cho
mot so
tntòng cùng lo dùa
ditpe
nghién cùu khoa hpc vào tritòng phó thòng v.v
eù
thè ma
tao
chat

két dinh tntóe khi di dèh bién phàp
ve
tó ehùc.
e. Chàn chinh dào tao trén dai hoc. Càp dào tao này
citc
ky quan trpng vi
nò
dào tao
ritòng
còt khoa hpc cho nitóc nhà, dào tao bàe thày cùa càc thày. Nén trò
lai hai hpc vi
nhit
eù, trành nhùng chuyén khòi bài
nhit
"phó tién si hitóng dàn
tién si" (trong càc bàn tóm tàt luàn àn, ngoài bìa in: luàn àn tién si, ò trang 2 cùa
bia thì in tén nhiing ngitòi hitóng dàn, eó khi cà hai là phó tién si). Khòng
co
hpc
vi thù hai thì khòng eó
chat
kich thich
de
nhiing ngitòi dà eó hpc
vj
thù nhàt tiép
tue phàn dàu. Hpc vi thù hai sé dào tao càc nhà khoa hpc dàu dàn. Khòng eó nò
thì vàn
co
thè eó càc nhà khoa hpc dàu dàn nhitng it hdn vi khòng eó gì kich thich,

ma
nguy ed thiéu càc nhà khoa hpc dàu dàn là
mot iigiiy ed
thitc té. Dói ngù dàu
dàn này
thiic
sU là nòng còt
de
cho dào tao trén dai hpc
ditdc
vùng chàc.
g.
Chuyén
kinh phi nghién cùu
chUcfng
trinh (phàn ban.
dit
àn phò thòng
ed
so) de
tàp trung lo phàt trién
"tu
hoc"
va
"tin hpc", (hién nay hai linh
vite
eó y
nghia ehién
litdc
này hàu

nhit chita
eó kinh phi) theo tinh thàn "di bàt bién ùng
van bién".
h.
Vàn de day nghé. Nén
co
bò'n phitdng thùc:
- Dào tao nghé trong dàn
va
qua hình thùc "vita hpc, vita làm".
- Dào tao nghé qua viéc
dita
nghién cùu khoa hpc vào nhà tritòng phó thòng
(de
du nhàp càc tién bò khoa hpc ky thuàt vào tao nghé mói hay dói mói bò màt
nghé cu). Khà thi it ra là cho nòng thòn
(tue
cho 80% dàn
so).
,
- Dào tao nghé hién dai thòng qua viéc tuyén còng nhàn cho càc khu còng
nghiép, khu che xuàt.
Ba phitdng thùc trén cùng òm
ditdc
90%
so'ngitòi
sàp bitóc vào
tuoi
lao dòng.
Nhà nitóc lo cho 10%

con
lai,
ma
lo thàt tòt, gàn
rat chat
dào tao vói quy hoach
phàt trién còng nghiép, trành dào tao rói khòng
su
diing.
hoàc dào tao
mot
dàng,
su diing mot
nèo.
Dù sao, giào due phó thòng vitng chàc vàn là cài nén cho dào tao nghé.
Chàng bau. ngitòi ta phàn nàn viéc hpc sinh hpc hình hpc kém
qua
nén dpc bàn ve
rat khó.
/. Diri
song giào vién.
Litdng
giào
vién
mói tòt nghiép dai hpc
sit
pham
ditpc
hdn 200
ughìn.

Nhit
vày thì ngitòi
litdng
thién nhàt cùng phài àn càp thì giò cùa
Nhà
nitòc de bitdn
ehài cho dù song
(chita
nói nuói, day con). 48 giò/tuàn thì chi eó
96
khoàng trén dUói mot niia
de
dùng lóp,
con
là thì giò soan bài, chàm bài, di sàt
hpc sinh, tu hpc thém. Do
lUdng
khòng dù
song,
hp phài àn càp cùa Nhà nitóc
phàn thì giò này
de
bUdn chài, kiém
song.
So sành
sue
mua cùa
lUdng
ngitòi tòt
nghiép

dai hpc ngày nay thì chi
con bang
1/3
sue
mua hói dàu thàp ky 60 màc dù
dàt
nUóc
giàu lén. Thàt là nghich ly. Bay giò ngUòi ta
song ve litdng
phàn nhò,
con
song "ngoài
lUdng"
phàn lón hdn. Thày giào cùa chàu tòi, mói tuàn day thém
hai buoi, khoàng 3 tiét, mói hpc sinh
tra
hpc phi 80.000d/thàng, eó tàt cà 70 hpc
sinh, vi chi thày thu nhàp ngoài
lUdng
5.600.000d/thàng,
gap
gàn 20 làn
litdng
thày (giào vién
càp-2)
trong khi
ma
thì giò làm viéc (3 tiét) chi
bang
1/6 thì giò

làm viéc cho nhà
nUóc
ò trén lóp. Quy
ve
tiét hpc, thì "ngoài
litdng"
gap
120 làn
lUdng
Nhà
nUóc
tra cho thày.
Ma
day thém nhu the nào? Lóp 70 em thì thày làm
sao sàu sàt dUdc;
de
buòc càc em phài hpc, thày dem
mot
so
"tu"
ra day ò
dò
khiéh
hpc sinh giòi cùng eù phài theo hpc. Cho nén, xà hòi giàu lén,
mot
so'
giào vién
cùng xày
ditdc
nhà nhùng

lUdng
Nhà nitóc
tra
ngày càng
còm
eòi,
ma
dò là còng
cu diéu khién trong tay Nhà nitóc. "Ngoài
litdng"
ngày càng làn àt,
ma
dò là cài
Nhà nUóc rat khó diéu khién cho nén dò là mành dàt
rat
thuàn
Idi
cho càc tiéu
cUc này sinh. Nói chung, ngày nay vàn eó nhùng ngitòi tàm huyèt vói còng viéc
cùa Nhà nitóc nhitng
so'dò rat
it,
con
"làn còng" là chuyén phó biéh, làm quày
qua
cho xong chuyén
de
di làm ngoài.
Tòi
rat

thòng càm vói nhiing khó
khan
cùa Nhà nitóc hién nay nhitng khòng
the né trành vàn
de
"lUdng"
ditdc vi
né trành thì nò vàn àm thàm phàt huy tàc
dving
tiéu Clic. Khòng giài quyét ngay
ditde mot lue
thì phài giài quyét theo nhiéu
buóc.
Dia
chi
: 251 -
DI
Giàng Vò
Ha
Nói
BT (NR) :
8343072
97