Bài giảng XÃ HỘI HỌC VỀ DƯ LUẬN XÃ HỘI

1
Chuyên đề
Chuyên đề


XÃ HỘI HỌC VỀ
XÃ HỘI HỌC VỀ
DƯ LUẬN XÃ HỘI
DƯ LUẬN XÃ HỘI
2


- DLXH là một chuyên đề then chốt của môn học -
- DLXH là một chuyên đề then chốt của môn học -
là nội dung trọng tâm của khoa học XHH.
là nội dung trọng tâm của khoa học XHH.


- DLXH không chỉ là đối tượng riêng của XHH mà
- DLXH không chỉ là đối tượng riêng của XHH mà
còn được một số môn khoa học XH khác nghiên
còn được một số môn khoa học XH khác nghiên
cứu. Tuy nhiên, tiếp cận của XHH về DLXH có
cứu. Tuy nhiên, tiếp cận của XHH về DLXH có
những nét độc đáo riêng.
những nét độc đáo riêng.
I.
I.
VỊ TRÍ CỦA BÀI GIẢNG
VỊ TRÍ CỦA BÀI GIẢNG
3

- Làm rõ khái niệm DLXH, bản chất và cơ chế hình
- Làm rõ khái niệm DLXH, bản chất và cơ chế hình
thành DLXH
thành DLXH


- Chỉ ra khả năng vận dụng tri thức của XHH về
- Chỉ ra khả năng vận dụng tri thức của XHH về
DLXH vào hoạt động thực tiễn ở nước ta hiện
DLXH vào hoạt động thực tiễn ở nước ta hiện
nay.
nay.
II.
II.
MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU
MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU
1.
1.
Mục đích
Mục đích
4


- Người học hiểu được khái niệm DLXH, tính chất,
- Người học hiểu được khái niệm DLXH, tính chất,
chức năng, các bước hình thành DLXH
chức năng, các bước hình thành DLXH
.

.


- Từng bước vận dụng lý thuyết XHH về DLXH
- Từng bước vận dụng lý thuyết XHH về DLXH
trong việc nắm bắt và điều khiển, định hướng
trong việc nắm bắt và điều khiển, định hướng
DLXH cũng như hoạch định chính sách, tuyển
DLXH cũng như hoạch định chính sách, tuyển
chọn và bổ nhiệm cán bộ, cải cách và xây dựng
chọn và bổ nhiệm cán bộ, cải cách và xây dựng
mô hình cơ cấu xã hội tối ưu trong thời kỳ CNH,
mô hình cơ cấu xã hội tối ưu trong thời kỳ CNH,
HĐH hiện nay ở nước ta.
HĐH hiện nay ở nước ta.
2. Yêu cầu
2. Yêu cầu
5


NỘI DUNG BÀI GIẢNG
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
I Khái luận chung về DLXH
II Quá trình hình thành DLXH
III Chức năng của DLXH
6
I. KHÁI LUẬN CHUNG VỀ DLXH
I. KHÁI LUẬN CHUNG VỀ DLXH
1. Định nghĩa:
Dư luận xã hội là hiện tượng xã hội đặc biệt

biểu thị sự phán xét, đánh giá, thái độ của các cá
nhân, các nhóm xã hội trước các sự kiện, hiện
tượng, quá trình đang diễn ra trong xã hội có liên
quan đến lợi ích khiến mọi người quan tâm.
Trong định nghĩa này cần lưu ý:
7
(1)
(1)
Cơ sở xuất phát của DLXH (cơ sở nhận thức
Cơ sở xuất phát của DLXH (cơ sở nhận thức
và cơ sở xã hội) > kết quả là thái độ
và cơ sở xã hội) > kết quả là thái độ
(2)
(2)
Chủ thể của DLXH
Chủ thể của DLXH
(3)
(3)
Đối tượng của DLXH
Đối tượng của DLXH
8
2. Phân biệt.
2.1 Các loại DLXH.
* Dư luận thật và dư luận giả
* Dư luận đúng và dư luận sai
* Dư luận tích cực và dư luận tiêu cực
9
2.2 Dư luận xã hội và tin đồn.
Tin đồn đó là sự đưa tin thuần túy mang nặng
màu sắc chủ quan của chủ thể truyền tin.

Trong đời sống tinh thần của xã hội đây là hai
hiện tượng rất giống nhau về hình thức nhưng
lại khác nhau về bản chất vì vậy cần phân biệt để
có giải pháp phù hợp
10
3. Tính chất của DLXH.
3.1 Tính công chúng, công khai: Đây là tính chất
quan trọng nhất của dư luận xã hội. Nó được thể
hiện trên hai phương diện sau:
- Đối với chủ thể của DLXH:
- Đối với đối tượng của DLXH:
11


Dư luận xã hội suy cho cùng là quá trình đấu tranh
Dư luận xã hội suy cho cùng là quá trình đấu tranh
(thương lượng) và giải quyết mâu thuân lợi ích giữa
(thương lượng) và giải quyết mâu thuân lợi ích giữa
các nhóm xã hội khác nhau.
các nhóm xã hội khác nhau.
3.2 Tính lợi ích (vật chất và tinh thần). đây là đặc tính
3.2 Tính lợi ích (vật chất và tinh thần). đây là đặc tính
quan trọng, là một trong hai cơ sở hinh thành dư luận
quan trọng, là một trong hai cơ sở hinh thành dư luận
xã hội
xã hội
12


- Dư luận xã hội là một biểu hiện hành vi tập thể, cơ sở

- Dư luận xã hội là một biểu hiện hành vi tập thể, cơ sở
đó là hiệu ứng phản xạ quay vòng trong đó khởi đầu
đó là hiệu ứng phản xạ quay vòng trong đó khởi đầu
từ phản ứng của một cá nhân hay nhóm nhỏ gây kích
từ phản ứng của một cá nhân hay nhóm nhỏ gây kích
thích đến cá nhân, nhóm khác.
thích đến cá nhân, nhóm khác.
3.3 Tính lan truyền:
3.3 Tính lan truyền:


- Để duy trì chuỗi kích thích đó, coi thông tin bằng hình
- Để duy trì chuỗi kích thích đó, coi thông tin bằng hình
ảnh, âm thanh sống động, trực tiếp có tính thời sự là
ảnh, âm thanh sống động, trực tiếp có tính thời sự là
cực kỳ quan trọng.
cực kỳ quan trọng.
13
3.4 Tính biến đổi .
3.4 Tính biến đổi .
Tính biến đổi của DLXH được thể hiện ở hai khía
Tính biến đổi của DLXH được thể hiện ở hai khía
cạnh sau:
cạnh sau:
-
-
Biến đổi theo không gian và môi trường văn hóa
Biến đổi theo không gian và môi trường văn hóa
khác nhau
khác nhau

- Biến đổi theo thời gian và trong cùng môi trường
- Biến đổi theo thời gian và trong cùng môi trường
văn hóa
văn hóa
14


II. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH DLXH.
II. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH DLXH.
1. Các bước (giai đoạn) hình thành DLXH
1. Các bước (giai đoạn) hình thành DLXH
* Bước 1: hình thành ý kiến cá nhân
* Bước 1: hình thành ý kiến cá nhân
* Bước 2: hình thành ý kiến nhóm
* Bước 2: hình thành ý kiến nhóm
* Bước 3: hình thành ý kiến xã hội
* Bước 3: hình thành ý kiến xã hội


* Bước 4: hành động xã hội
* Bước 4: hành động xã hội
DLXH là hiện tượng tinh thần, một hình thức biểu
DLXH là hiện tượng tinh thần, một hình thức biểu
hiện trạng thái của ý thức xã hội, gắn bó YTXH và
hiện trạng thái của ý thức xã hội, gắn bó YTXH và
hoạt động thực tiễn, là cầu nối liền YTXH và hoạt
hoạt động thực tiễn, là cầu nối liền YTXH và hoạt
động thực tiễn.
động thực tiễn.
15

2.1 Qui mô, cường độ, tính chất của đối tượng mà
2.1 Qui mô, cường độ, tính chất của đối tượng mà
dư luận hướng tới:
dư luận hướng tới:


DLXH hình thành nhanh hay chậm, mạnh hay
DLXH hình thành nhanh hay chậm, mạnh hay
yếu, rộng hay hẹp, theo khuynh hướng nào phụ
yếu, rộng hay hẹp, theo khuynh hướng nào phụ
thuộc vào qui mô, cường độ, tính chất của đối
thuộc vào qui mô, cường độ, tính chất của đối
tượng mà dư luận hướng tới, trong đó quan trọng
tượng mà dư luận hướng tới, trong đó quan trọng
nhất là tính công chúng và tính công khai.
nhất là tính công chúng và tính công khai.


2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ HÌNH
2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ HÌNH
THÀNH DLXH
THÀNH DLXH
2.2 Trình độ của các chủ thể mang dư luận:
2.2 Trình độ của các chủ thể mang dư luận:


Gồm trình độ chính trị, trình độ hiểu biết, năng
Gồm trình độ chính trị, trình độ hiểu biết, năng
lực văn hóa, khả năng nắm bắt thông tin…
lực văn hóa, khả năng nắm bắt thông tin…

16


2.4 Tâm thế xã hội.
2.4 Tâm thế xã hội.


Là kết cấu tâm lý xã hội thể hiện trạng thái sẵn
Là kết cấu tâm lý xã hội thể hiện trạng thái sẵn
sàng phản ứng của nhóm xã hội theo những
sàng phản ứng của nhóm xã hội theo những
cách thức nhất định trong bối cảnh xã hội nhất
cách thức nhất định trong bối cảnh xã hội nhất
định.
định.
2.3 Hoàn cảnh chính trị xã hội.
2.3 Hoàn cảnh chính trị xã hội.


Qui định mức độ tham gia của quần chúng trong
Qui định mức độ tham gia của quần chúng trong
các sinh hoạt chính trị, xã hội của cộng đồng. Đó là
các sinh hoạt chính trị, xã hội của cộng đồng. Đó là
tác nhân kích thích tính tích cực chính trị xã hội của
tác nhân kích thích tính tích cực chính trị xã hội của
họ đối với quá trình hình thành DLXH.
họ đối với quá trình hình thành DLXH.
17
2.5 Phong tục tập quán, hệ thống giá trị, chuẩn mực
2.5 Phong tục tập quán, hệ thống giá trị, chuẩn mực

xã hội đang hiện hành trong xã hội:
xã hội đang hiện hành trong xã hội:
Đây là mối quan hệ giữa phong tục tập quán, hệ thống
Đây là mối quan hệ giữa phong tục tập quán, hệ thống
giá trị, chuẩn mực xã hội và DLXH thể hiện:
giá trị, chuẩn mực xã hội và DLXH thể hiện:
- Hệ thống giá trị, chuẩn mực xã hội là cơ sở cho sự
- Hệ thống giá trị, chuẩn mực xã hội là cơ sở cho sự
phán xét, đánh giá của DLXH.
phán xét, đánh giá của DLXH.
- DLXH góp phần tạo chuẩn mực mới loại bỏ chuẩn
- DLXH góp phần tạo chuẩn mực mới loại bỏ chuẩn
mực cũ lỗi thời,hoặc tập hợp các chuẩn mực xã
mực cũ lỗi thời,hoặc tập hợp các chuẩn mực xã
hội với nhau tạo sức mạnh.
hội với nhau tạo sức mạnh.
18
III. Chức năng của dư luận xã hội.
1.
1.
Chức năng điều hòa lợi ích và các quan hệ xã hội:
Chức năng điều hòa lợi ích và các quan hệ xã hội:


DLXH là một trong những cơ chế điều chỉnh lợi ích
DLXH là một trong những cơ chế điều chỉnh lợi ích
giữa các nhóm xã hội khác nhau, là phương tiện
giữa các nhóm xã hội khác nhau, là phương tiện
điều hòa các mối quan hệ giữa người với người,
điều hòa các mối quan hệ giữa người với người,

người với nhóm ,người với xã hội trên cơ sở tiếp
người với nhóm ,người với xã hội trên cơ sở tiếp
thu DLXH.
thu DLXH.
2. Chức năng giáo dục:
DLXH được coi là luật không thành văn, là loại
thưởng phạt phi hình thức của các thiết chế xã
hội, nhưng có ý nghĩa góp phần vào quản lý xã
hội cũng như giáo dục con người.
19
3. Chức năng tư vấn (khuyên bảo):
DLXH đưa ra những đánh giá, lời khuyên, yêu cầu,
kiên nghị của quần chúng về các vấn đề kinh tế,
chính trị, văn hóa, đang đặt ra giúp cho các cơ quan
của Đảng, nhà nước, đoàn thể, các nhà quản lý nắm
bắt thông tin ,kịp thời điều chỉnh chủ trương, chính
sách cũng như trong chỉ đạo hoạt động thực tiên.
4. Chức năng kiểm tra (giám sát).
Thông qua sự phán xét, đánh giá DLXH giám sát
hoạt động của các cá nhân, tổ chức xã hội, cơ
quan của Đảng, nhà nước xem có phù hợp với lợi
ích chung, giá trị, chuẩn mực xã hội, thông qua
thái độ.
20
4. Chức năng đánh giá:
Khi nghiên cứu một dư luận cụ thể nào đó thì những thông
tin thu được qua điều tra thăm dò sẽ cung cấp cho chúng
ta những đại lượng xã hội đánh giá đó là: dư luận tập thể
hay xã hội; dư luận thật hay giả, dư luận đúng hay sai, dư
luận tích cực hay tiêu cực.

* Phương pháp nghiên cứu DLXH:
- Phương pháp truyền thống: Thu thập DLXH thông qua mạng lưới
cộng tác viên DLXH theo nhiều cấp.
- Phương pháp phân tích nội dung : Thu thập DLXH báo chí, đơn
thư từ khiếu nại.
- Phương pháp thăm dò DLXH theo phiếu hoặc phỏng vấn (xác
định chủ đề,mục đích thăm dò; xây dựng phiếu câu hỏi; chọn
mâu điều tra; tiến hành điều tra; xử lý phiếu, viết báo cáo)
21
Ý NGHĨA CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU DLXH
Ý NGHĨA CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU DLXH
►
DLXH là căn cứ thông tin quan trọng phục vụ quá
DLXH là căn cứ thông tin quan trọng phục vụ quá
trình ra quyết định của các cấp lãnh đạo, quản lý.
trình ra quyết định của các cấp lãnh đạo, quản lý.
►
Nắm bắt, nghiên cứu DLXH là cơ sở để đánh giá hiệu
Nắm bắt, nghiên cứu DLXH là cơ sở để đánh giá hiệu
quả và đề xuất các biện pháp nhằm tăng cường công
quả và đề xuất các biện pháp nhằm tăng cường công
tác tuyên truyền.
tác tuyên truyền.
►
Điều tra DLXH là phương thức tập hợp trí tuệ, phát
Điều tra DLXH là phương thức tập hợp trí tuệ, phát
huy sáng kiến của các tầng lớp dân cư .
huy sáng kiến của các tầng lớp dân cư .
22
►

DLXH là lực lượng quan trọng trong cuộc đấu tranh
DLXH là lực lượng quan trọng trong cuộc đấu tranh
chống các biểu hiện tham nhũng, quan liêu, thiếu
chống các biểu hiện tham nhũng, quan liêu, thiếu
trách nhiệm trong bộ máy nhà nước .
trách nhiệm trong bộ máy nhà nước .
►
DLXH là người bảo vệ đắc lực các giá trị truyền thống
DLXH là người bảo vệ đắc lực các giá trị truyền thống
luân thường đạo lý trong xã hội .
luân thường đạo lý trong xã hội .
►
DLXH là cơ sở để dự báo và đề xuất các biện pháp có
DLXH là cơ sở để dự báo và đề xuất các biện pháp có
hiệu quả nhằm ngăn chặn, giải quyết các điểm nóng .
hiệu quả nhằm ngăn chặn, giải quyết các điểm nóng .