Phân biệt khái niệm và kỹ thuật về khử trùng, tiệt trùng, khử độc, khử khuẩn

Khi bn tìm hiu v vn đ dit khun, dit trùng đi vi vic v sinh bnh vin, nhà hàng quán n, phòng
thí nghim bn chc chn s b ngp trong các thut ng chuyên môn ca ngành vi sinh vt hc, v
sinh công nghip nh: sát trùng, sát khun, kh trùng, kh khun, tit trùng, tit khun, dit khun, dit
trùng, ty u, tiêu đc, kh đc, tiêu đc v sinh Bi vì ngôn ng vit nam khá phong phú và quan
trng hn là cách dùng t ca chúng ta cng cha khoa hc mt chút nào.

Th nht cn khng đnh: “trùng” và “khun” là ging nhau. Nhng theo thói quen, “trùng” thng dùng
cho vi sinh vt gây bnh hn. Vì vy trong bnh vin thng hay s dng thut ng “trùng”. Khun theo
thói quen thng s dng đi vi các vi sinh không gây bnh tt mà liên quan đn vi khun

Gii thích: "Vi trùng" và "Tr sinh" là t ng đc dùng trc nm 1975  min Nam. Sau 1975 , các t
y chuyn thành "Vi khun" và "Kháng sinh". Theo cá nhân tôi, cách dùng t sau 1975 đúng ngha hn.
Ch Trùng trong Vi Trùng làm liên tng đn côn trùng nh rui mui, ong
Th 2 cn khng đnh: sát trùng và kh trùng là ging nhau.
1. Phân bit các khái nim v dit khun, dit trùng

- Tit khun hay tit trùng (sterilization): T gc La Tinh sterilis là tuyt dc, vô sinh. Có ngha là tiêu
dit tt c vi sinh vt, bào t, virus, viroid và vi sinh vt sinh bào t.  dit khun có th dùng các cht
dit khun (sterilant) hoc dùng các nhân t vt lý khác.

- Tiêu đc , Kh đc , ty u, kh trùng, kh khun (disinfection) là tiêu dit, c ch hoc loi tr các
vi sinh vt gây bnh Mc tiêu ch yu là tiêu dit mm bnh nhng trên thc t cng là làm gim s
lng chung ca vi sinh vt.  tiêu đc cn dùng các cht tiêu đc (disinfectant). ó thng là các hóa
cht và thng dùng đ tiêu đc các vt liu không phi là c th ngi và đng thc vt. Các cht tiêu
đc không dit đc bào t và mt s vi sinh vt, vì vy không th dùng đ dit khun.

- Tiêu đc v sinh (sanitization) có liên quan mt thit vi tiêu đc. Trong quá trìnhtiêu đc v sinh s
lng vi sinh vt gim xung ti t mc an toàn tr xung đi vi sc khe công cng, tc là đt đn
tiêu chun v sinh. Các cht tiêu đc v sinh (sanitizer) thng đc dùng đ làm sch môi trng và
các vt dng không phi c th ngi vàđng thc vt.

- Phòng thi, sát trùng (antisepsis) là dùng hóa cht đ khng ch vi sinh vt s sinh trng ca vi
sinh vt trên các t chc sinh vt (các mô). Gc Hy Lp , anti là đi kháng, sepsis là nhim trùng máu.
Cht phòng thi (antiseptic) nhiu ngi gi là cht sát trùng là cha chính xác, d nhm vi cht dit
khun (sterilant). Tuy nhiên, hin này ngi ta s dng thut ng Sát trùng là ch yu. S dng cht
phòng thi đ phòng nhim khun, mng m nh tiêu dit hay c ch vi sinh vt gây bnh, ngn nga
s sinh trng ca vi sinh vt trên các mô ca sinh vt, gim thiu tng s vi sinh vt. c tính ca cht
phòng thi thp hn cht tiêu đc là vì cn tránh vic làm cht quá nhiu t bào
ca các mô.

- Cht sát trùng (antiseptics) là nhng cht có tác dng c ch s sinh trng và sinh sn ca vi sinh
vt hoc git cht vi khun  mt nng đ không làm nh hng đn mô bào vt ch. Do đó chúng đc
s dng cho các mô bnh đ ngn chn s nhim khun.

-
Dit khun (Decontamination) là tt c các dng  trên. Dit khun là bt c hành đng nào làm gim
s lng vi sinh vt đ phòng nga s nhim khun, nhim đc. S phù hp ca quy trình dit khun
ph thuc vào tng yêu cu c th. Ví d: thit b phu thut thì phi tit trùng, nhng cp đ này thì
không yêu cu đi vi b mt tip xúc môi trng nh tng và sàn.

Gii thích thêm vic phân loi bng ting anh và hình minh ha:



Disinfection - the elimination of virtually all pathogenic microorganisms on inanimate objects with the
exception of large numbers of bacterial endospores, reducing the level of microbial contamination to an
acceptably safe level.

Antisepsis - the application of a chemical to living tissue to prevent infection.

Decontamination - all of the above. Decontamination is any activity that reduces the microbial lode to

prevent inadvertent contamination or infection. The appropriateness of a decontamination procedure is
situationdependent. For example, surgical instruments must be sterile but this level of microbial killing is
unnecessary for Environmental surfaces such as floors and walls.


- Tit trùng (sterilization) là các bin pháp loi b hoàn toàn hoc phá hu mi dng sng ca vi sinh vt.
Quá trình này đc thc hin bng phng pháp hoá hc hoc lý hc, bng nhit khô, nhit t hoc
khí ethylene oxide (EO). Khi hoá cht đc s dng cho mc đích phá hu mi dng sng ca vi sinh vt
bao gm c nha bào và nm thì hoá cht đó đc gi là cht tit khun. Nu cng các hoá cht đó đc
s dng trong khong thi gian tip xúc ngn hn thì nó là cht kh khun.

- Kh khun (dit khun) (decontamination) là quá trình loi b gn hoàn toàn hoc hoàn toàn vi sinh vt,
tr các dng nha bào bng cách ngâm dng c vào trong dung dch hoá cht hoc bng phng pháp
Pasteus. Theo đnh ngha kh khun không ging tit trùng  ch nó không dit đc nha bào. Tuy
nhiên, mt s cht kh trùng mi vn có th dit đc nha bào nu thi gian tip xúc đ lâu (6 - 10 gi).
Nh vy, sn phm này đc gi là cht kh trùng.

- Vô trùng (aspetic) là mt quá trình ngn chn hay d phòng s xâm phm ca vi sinh vt đn các dng
c chuyên môn, ti phòng m, bung tiêm, bung thay bng, bung pha ch thuc hoc vt thng, vt
m
- Ty u (disinfection) là các bin pháp dùng hoá cht nhm phá hu vi sinh vt có trên các dng c, làm
cho các dng c đó tr nên an toàn khi x lý chúng.
- Sát trùng (aetiseptic) là dùng các hoá cht đ phá hu vi sinh vt, nhng thc hin trên t chc sng
(trên da, rng, ming) và trên các dng c. Các hoá cht này tng đi ít đc hn cht dùng đ ty u.
Decotamination
 
inanimate objects
(sterilisation,
disinfection, sanitation)
   

animate objects
(antisepsis)
(sát trùng)
- Làm sch hay v sinh là quá trình loi b hoàn toàn các cht ngoi lai ra khi dng c, thng đc
thc hin bng nc và xà phòng. Làm sch hay v sinh đc thc hin trc mi quá trình kh khun
nh: kh trùng, sát trùng, ty u (kh đc)

2. K thut tit trùng
2.1. Khí nóng khô (T sy)
2.1.1. Ch nh
Dùng đ tit trùng các dng c mà không th cháy đc, thng là dng c thu tinh nh ng nghim,
ng hút, hp lng petri
2.1.2. Nguyên lý
 170°c - 180°c/1 gi hoc 160°C/2 gi tt c các vi khun và nha bào đu b dit.
2.1.3. Thi hn s dng sau khi sy khô
Dng c sy vô trùng có th dùng trong 7 ngày. Khi đ quá thi gian phi sy li.
2.1.4. Bo qun t sy
Lau chùi thng xuyên 1 tun /1 ln

2.2. Nhi  i áp lc cao (dùng lò h t Autociave)
2.2.1. Ch nh
ây là phng pháp kh trùng rt tt và thng đc dùng ti các bnh vin, các phòng thí nghim và
các c s y t đ kh trùng dng c kim loi, cao su, nha, bng gc, môi trng, hoá cht
2.2.2. Nguyên lý
Trong mt lò kín không có không khí, ch có hi nc, khi áp lc hi nc tng thì nhit đ cng tng
theo mt tng quan nht đnh. Khi nhit đ duy trì  110 -121°c/ 30 phút, tng ng vi áp lc 1-1,2
atmotphe các vi khun và nha bào đu b dit.
2.2.3. Hn s dng sau khi h t
Dng c hp t ch dùng trong 3 ngày. Môi trng trong bình kín hoc ng nghim có th gi đc mt
tun.

2.3. Tia Gamma
2.3.1. Ch nh
Tit trùng các dng c bông bng trong các túi đóng sn, ch katgut, catheter.
2.3.2. Nguyên lý
Bc x ion hoá giàu nng lng có th git cht vi sinh vt.

2.4. Ethylenoxid và formaldehyd
2.4.1. Ch nh
Ethylenoxid là mt cht đc, gây d ng, kích thích niêm mc mnh và d cháy, ngoài ra nó còn là cht
gây ung th. Khi s dng phi ht sc thn trng.
2.4.2. Nguyên lý
Da trên phn ng hoá hc, nh hot tính ca nguyên t oxy trong cu to phân t ca ethylenoxid
(CH2OCH2).

2.5. Tanh-dan (Tyndan)
un cách thu <100°c 3 ln liên tip cách nhau 12 - 24 gi, mi ln 15 - 50 phút. Dùng tit trùng  nhng
cht d b hng hoc gim cht lng  100°c.

2.6. Lc vô trùng
Dùng cho vacxin, huyt thanh và các dung dch nhy cm nhit đ.

3. K thut kh trùng
3.1. Bin pháp vt lý
 H c nóng (luc sôi)
- Ch đnh: Kh trùng bm kim tiêm, dng c tiu phu thut. Kh trùng qun áo, chn màn, các dng c
đư dùng ca ngi bnh.
- Nguyên lý: Hi nc nóng 80-100°C có th git đc các t bào sinh trng  trng thái t do trong
vài phút. Kh trùng bng cách đun sôi  100°C/30 phút.
 Đt

- Lò đt nh đ đt xác đng vt thí nghim, bông gc bn.
- Cn đt các dng c tiu phu thut.
- èn cn, đèn gaz kh trùng ming ng nghim, đu que cy.
3.1.3. Tia cc tím (U.V)
- Ch đnh: kh trùng không khí phòng m, phòng vô trùng, nc. Tia cc tím có th gây viêm kt mc và
giác mc.
- Nguyên lý: tia cc tím (U.V) bc sóng 13,6 - 400nm, nht là 257nm, có tác dng kh tràng. Liu 100 -
500 Wsec/cm2 dit đc 90% các loài vi khun, không dit đc nha bào và bào t nm.
- C ch tác dng: cu trúc các phân t ca vi sinh vt nh acid nucleic b bin đi khi hp th bc x
này, dn đn đt bin làm hng cht liu di truyn và cht.

3.2. Bin pháp hóa hc
3.2.1. Cn
- Cn không dit đc nha bào. Tác dng vi virus còn có nhiu ý kin khác nhau. Thng dùng dung
dch ethanol 80%, iopropaeol 70% và propanol 60% đ kh trùng da, bàn tay trong phu thut và v sinh
phòng bnh. Nhng dung dch đc hn do hút nc trong t bào ra mnh nên hiu qu kém hn.
- u đim là thi gian tác dng ngn, có kh nng thm vào da k c l chân lông và tuyn m hôi.
Nhc đim là bay hi nhanh và d cháy.
3.2.2. Phenol và các dn xut ca phenol
- Thng dùng dung dch phenol 0,5-4%.
- Không dit đc nha bào và viras nhng vng bn so vi các cht sát khun khác.
- Phenol có th n mòn da, niêm mc và gây đc thn kinh.
3.2.3. Nhóm Halogen
Phn ng oxy hoá xy ra nhanh và không quay tr li. Halogen hoá chm hn, không mnh bng.
Nhng phn ng này xy ra vi nhiu cht hu c khác nhau, s làm gim hot tính sát khun trong
nhng dung dch có nhiu cht bn hu c hay các cht oxy hoá và halogen hoá khác, nht là amoniac.
Halogen có ph tác dng rng và tác dng trong thi gian ngn. Nhc đim là phn ng không đc
hiu xy ra rt nhanh vi nhiu cht hu c khác nhau, hiu qu kh trùng kém khi vt kh trùng dính
nhiu đm, m Khí clo có tính đc, có th d ng vi it.
- Clo đ thanh khun nc n.

- Clorua vôi kh trùng cht nôn, cht thi.
- Chloramin tinh kit 1% đ kh trùng bàn tay trong 5 phút.
- Chloramin 1% đ kh trùng dng c phi ngâm trong 20 phút.
- Chloramin 1,5-2,5% đ kh trùng đ vi và ty u trong 2-12 gi.
- Dung dch it (betadin) và dung dch cn it 7%, KI 3%, cn 90° đc s dng nhiu đ sát trùng da.
3.2.4. Mui kim loi nng
- Tác dng ch khun, không dit đc nha bào, virus và kh nng dit các vi khun kháng acid yu.
- Phenol borat thu ngân đ sát trùng vt thng, da và niêm mc.
- Thuc nh mt Argerol có mui bc.
3.2.5. Aldehyd
- Quan trng nht là Formaldehyd (Formon) dung dch 0,5-5,0% và khí 5g/cm .
- Tác dng tiêu dit vi khun, nm và virus. Nu đ thi gian và nhit đ cao còn dit đc c nha bào.
- Formaldehyd kích thích da và niêm mc, có th dn ti d ng và gây ung th.
+ Dung dch nc đ lau chùi sàn nhà và đ dùng.
+ Khí dùng đ kh trùng không khí và máy móc ln.
3.2.6. Các cht oxy hoá
Oxy già (H2O2), thuc tím (KMnO4) và xanh methylen đc pha thành dung dch lng, dùng làm cht sát
khun bôi ngoài da.
 A  
Acid và baz có tác dng dit khun vì tính đin phân thành H+ và OH
Kh trùng (decontamination)

Thông qua bài vit này,
công ty v sinh TKT rt mong mu  các bn có thêm kin thc v ngành v
sinh công nghip.