Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Đại Tín

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ





NGUYỄN THỊ THU THỦY





NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA
NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẠI TÍN

Hà Nội - 2013



ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ





NGUYỄN THỊ THU THỦY





NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA
NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẠI TÍN

Chuyên ngành : Tài chính và Ngân hàng
Mã số : 60 34 20


LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG


NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ TRUNG THÀNH

Hà Nội - 2013

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT i
DANH MỤC BẢNG BIỂU ii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ iii
DANH MỤC HÌNH VẼ iv
LỜI MỞ ĐẦU 1
CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NĂNG LỰC CẠNH
TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 5
1.1 Khái niệm về ngân hàng thƣơng mại 5
1.1.1 Lịch sử ra đời 6
1.1.2 Quá trình phát triển 6
1.1.3 Hoạt động của ngân hàng thƣơng mại 7
1.2 Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thƣơng mại 12
1.2.1 Khái niệm năng lực cạnh tranh 14
1.2.2 Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thƣơng mại 15
1.2.3 Các chỉ tiêu phản ánh năng lực cạnh tranh của ngân hàng thƣơng
mại 16
1.2.4 Các chỉ số để đo lƣờng năng lực cạnh tranh 22
1.3 Những nhân tố ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh 23
1.3.1 Các nhân tố quốc tế 23
1.3.2 Các nhân tố trong nƣớc 25
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 30
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA

NGÂN HÀNG TMCP ĐẠI TÍN 32
2.1. Giới thiệu tổng quan về ngân hàng TMCP Đại Tín 32
2.2 Phân tích năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Đại Tín 33
2.2.1. Năng lực tài chính 33
2.2.2. Năng lực quản lý và chất lƣợng sản phẩm – dịch vụ 46
2.3 Đánh giá thực trạng cạnh tranh của ngân hàng TMCP Đại Tín 52
2.3.1 Kết quả đạt đƣợc 52
2.3.2 Hạn chế cần khắc phục 52
2.3.3 Nguyên nhân của hạn chế 56
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 57
CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH
TRANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP ĐẠI TÍN 58
3.1 Định hƣớng phát triển của ngân hàng TMCP Đại Tín 58
3.2 Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng
TMCP Đại Tín 60
3.2.1 Đƣa các ứng dụng công nghệ mới vào quản lý 60
3.2.2 Nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực 61
3.2.3 Tăng năng lực tài chính 68
3.2.4 Hoàn thiện mô hình tổ chức - hoạt động 77
3.2.5 Giải pháp phát triển sản phẩm dịch vụ 78
3.2.6 Tăng cƣờng hiệu quả hoạt động Marketing 80
KẾT LUẬN 83
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 85
i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT
Ký hiệu
Nguyên nghĩa
1

ACB
Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Á Châu
2
ATM
Máy rút tiền tự động
3
CAR
Hệ số an toàn vốn
4
DN
Doanh nghiệp
5
DV
Dịch vụ
6
GDĐB
Giao dịch đảm bảo
7
HĐQT
Hội đồng quản trị
8
KD
Kinh doanh
9
KH
Khách hàng
10
PGD
Phòng giao dịch
11

MHB
Ngân hàng phát triển nhà Đồng bằng sông cửu long
12
NH
Ngân hàng
13
NHNN
Ngân hàng Nhà nƣớc
14
NHTM
Ngân hàng thƣơng mại
15
POS
Máy chấp nhận thanh toán thẻ
16
SP
Sản phẩm
17
SXKD
Sản xuất kinh doanh
18
TCTD
Tổ chức tín dụng
19
TMCP
Thƣơng mại cổ phần
20
TD
Tín dụng
21

TB
Trustbank – Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Đại Tín
22
TP
Thành phố
ii
DANH MỤC BẢNG BIỂU

STT
Số hiệu
bảng
Tên bảng
Trang
1
Bảng 2.1
Các chỉ tiêu hoạt động của Trustbank giai đoạn
2008 - 2011
33
2
Bảng 2.2
Vốn chủ sở hữu của Trustbank giai đoạn 2007 -
2011
34

3
Bảng 2.3
Vốn chủ sở hữu của 25 ngân hàng hàng đầu thế
giới năm 2011
35
4

Bảng 2.4
Tăng vốn cổ phần của 06 NHTM CP lớn trong
giai đoạn 2011-2012
36

5
Bảng 2.5
Các NHTM trong nƣớc có sở hữu vốn của đối tác
nƣớc ngoài
37
6
Bảng 2.6
Phân loại nợ của Trustbank năm 2009-2010
39

Bảng 2.7
Các chỉ tiêu tài chính của TB giai đoạn 2006-2011
40
7
Bảng 2.8
Chỉ tiêu về khả năng thanh khoản của Trustbank
44
8
Bảng 2.9
Cơ cấu trình độ chuyên môn của Trustbank
48
9
Bảng 3.1
Bốn mảng hiệu quả công việc
63

10
Bảng 3.2
Năng lực hành vi và kiến thức tổng quát
64


iii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ

STT
Số hiệu biểu đồ
Tên Biểu đồ
Trang
1
Biểu đồ 2.1
Top 10 ngân hàng thƣơng mại có vốn điều
lệ lớn nhất năm 2011
36
2
Biểu đồ 2.2
Tỷ lệ CAR của một số ngân hàng thƣơng
mại năm 2011
38
3
Biểu đồ 2.3
So sánh tỷ lệ chi phí/ thu nhập hoạt động
của một số ngân hàng
43

iv

DANH MỤC HÌNH VẼ

STT
Số hiệu hình vẽ
Tên hình vẽ
Trang
1
Hình 1.1
Hệ thống chỉ tiêu phản ánh năng lực cạnh
tranh của NHTM
17

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Tồn tại và phát triển luôn là mục tiêu số một của bất kỳ doanh nghiệp
nào, hơn nữa trong hoàn cảnh suy thoái kinh tế nhƣ hiện nay, các doanh
nghiệp đang đối mặt với câu hỏi: làm thế nào để tồn tại và phát triển? Ngân
hàng là một doanh nghiệp kinh doanh tiền tệ, nên áp lực và sự cạnh tranh giữa
các ngân hàng còn gay gắt và quyết liệt hơn. Vì vậy, nâng cao năng lực cạnh
tranh là câu trả lời giúp giải quyết vấn đề sống còn của mỗi ngân hàng.
Ngân hàng TMCP Đại Tín(Trustbank) đƣợc thành lập vào năm 1989
với xuất phát điểm là một ngân hàng TMCP nông thôn. Là một ngân hàng
nhỏ(vốn điều lệ đạt 3000 tỷ năm 2010) với bộ máy quản lý nhỏ gọn, áp dụng
đƣợc các công nghệ mới tuy nhiên, các dịch vụ của ngân hàng chƣa đa dạng,
khả năng thanh khoản còn thấp, trình độ quản lý chƣa cao….
Năng lực cạnh tranh là một tổng thể của nhiều yếu tố, nhƣ vốn, hoạt
động nghiên cứu thị trƣờng và lựa chọn thị trƣờng mục tiêu, chiến lƣợc kinh
doanh, chiến lƣợc phân phối, năng lực quản lý và điều hành, nghiên cứu và
phát triển sản phẩm mới, trình độ công nghệ, trình độ nhân lực Các yếu tố

này liên quan mật thiết đến nhau, và điều quan trọng để nâng cao năng lực
cạnh tranh chính là khả năng tìm ra và đầu tƣ vào những yếu tố có vai trò then
chốt giúp thúc đẩy năng lực cạnh tranh của Ngân hàng.
Xuất phát từ lý do trên, tác giả chọn đề tài: “NÂNG CAO NĂNG LỰC
CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP ĐẠI TÍN”. Hy vọng với những
kiến thức thực tế trong quá trình làm việc tại Ngân hàng và những kiến thức
nghiên cứu sẽ góp phần giải quyết các vấn đề cấp thiết đang đặt ra đối với
Ngân hàng Đại Tín trong hoạt động kinh doanh ở giai đoạn hiện nay và sắp tới.

2. Tình hình nghiên cứu
Theo Michael E. Porter, cha đẻ của lý thuyết cạnh tranh hiện đại, cạnh
tranh không phải là cung cấp cái tốt nhất mà là tạo ra sự khác biệt. Vì cái tốt
nhất không phải ngƣời tiêu dùng nào cũng có thể mua đƣợc, do tốt nhất
thƣờng là nhiều tiền nhất. Do đó nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của ngân
hàng đã có rất nhiều đề tài nhƣ:
Phan Thế Bình (2010), “Một số giải pháp nhằm nâng cao năng cao lực
cạnh tranh của Ngân hàng Đầu tƣ và Phát triển trong xu thế hội nhập đã đƣa
ra một số giải pháp nhƣ tăng năng suất và giảm chi phí, chuyên nghiệp về
dịch vụ và chăm sóc khách hàng sau bán hàng nhằm tăng năng lực cạnh tranh
của ngân hàng BIDV. Hoặc, Nguyễn Hiền Ánh (2011) “Nâng cao năng lực
cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Đông Á” đã đề xuất những giải pháp về đổi
mới công nghệ, tăng năng lực quản lý, quảng bá thƣơng hiệu và sáng tạo dịch
vụ mới.
Ngoài ra, là vấn đề cấp thiết với mỗi ngân hàng nên cũng có nhiều hội thảo
bàn về vấn đề này nhƣ: “Chiến lƣợc nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh
nghiệp”, “Nâng cao năng lực cạnh tranh bằng việc tuân thủ luật sở hữu trí tuệ và
các luật liên quan”, “nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua tái cơ cấu”…
Qua các đề tài đã nghiên cứu và các hội thảo đã chỉ ra đƣợc các yếu tố
ảnh hƣởng đến năng lực cạnh tranh của ngân hàng và đƣa ra giải pháp nhằm
nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng. Tuy nhiên, hoàn cảnh mỗi ngân

hàng là khác nhau với cấu trúc và định hƣớng kinh doanh cũng khác nhau, tại
ngân hàng TMCP Đại Tín chƣa có một nghiên cứu cụ thể nào nhằm đánh giá
và đƣa ra đề xuất tăng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng. Vì vậy việc nghiên
cứu vấn đề này có ý nghĩa hết sức cần thiết về cả mặt lý thuyết và thực tiễn.
Do vậy, tác giả chọn đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng
TMCP Đại Tín” nhằm nghiên cứu các vấn đề:

- Nghiên cứu chung về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thƣơng mại
- Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Đại Tín
- Đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục đích
Mục đích nghiên cứu của đề tài là: Đề xuất các giải pháp nâng cao năng
lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Đại Tín
3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu một cách khoa học cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh
của ngân hàng thƣơng mại.
Tìm hiểu và phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Đại
Tín, phân tích các cơ hội, thách thức và khả năng cạnh tranh của Ngân hàng
Đƣa ra các đề xuất, giải pháp góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh
của Ngân hàng Đại Tín
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài: Năng lực cạnh tranh của ngân hàng
TMCP Đại Tín
4.2 Phạm vi nghiên cứu
Đề tài thực hiện nghiên cứu các số liệu, tình hình hoạt động của ngân
hàng TMCP Đại Tín trong 3 năm từ 2009 đến 2011.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã sử dụng phƣơng pháp thống

kê, so sánh, phân tích, để xác định bản chất của vấn đề cần nghiên cứu từ đó
đƣa ra các biện pháp, đề xuất giải quyết vấn đề.
6. Những đóng góp mới của luận văn
Đề tài đƣợc nghiên cứu với mong muốn có những đóng góp sau:

Đề tài hệ thống hoá những vấn đề lý luận về cạnh tranh và năng lực
cạnh tranh trong nền kinh tế thị trƣờng. Đề tài đã tập trung xây dựng các tiêu
chí đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng thƣơng mại cổ phần. Theo đó
các tiêu chí đƣợc lựa chọn theo mức độ quan trọng là: năng lực tài chính,
năng lực công nghệ, nguồn nhân lực, năng lực quản lý và cơ cấu tổ chức, khả
năng đa dạng hoá và nâng cao chất lƣợng sản phẩm dịch vụ…
Phân tích, đánh giá đầy đủ thực trạng năng lực cạnh tranh của ngân
hàng TMCP Đại Tín theo các tiêu chí đã lựa chọn
Qua phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Đại
Tín , luận văn sẽ đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao năng lực
cạnh tranh của Ngân hàng.
7. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và phụ lục, luận văn đƣợc chia thành 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Những vấn đề chung về năng lực cạnh tranh của ngân hàng
thƣơng mại
Chƣơng 2: Thực trạng năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Đại Tín
Chƣơng 3: Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng
TMCP Đại Tín

CHƢƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH
CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI

1.1 Khái niệm về ngân hàng thƣơng mại
Ngân hàng thƣơng mại (NHTM) là tổ chức kinh doanh tiền tệ tín dụng

có vị trí quan trọng nhất trong nền kinh tế thị trƣờng ở các nƣớc. Có nhiều
khái niệm khác nhau về ngân hàng thƣơng mại:
Theo Pháp lệnh Ngân hàng năm 1990 của Việt Nam: Ngân hàng
thƣơng mại là một tổ chức kinh doanh tiền tệ mà nghiệp vụ thƣờng xuyên và
chủ yếu là nhận tiền gửi của khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng
số tiền đó để cho vay, chiết khấu và làm phƣơng tiện thanh toán.
Theo luật các tổ chức tín dụng Việt Nam có hiệu lực vào tháng 10 năm
1998: “Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng đƣợc thực hiện toàn bộ hoạt
động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan”.[Khoản 2
Điều 20]
Nghị định của Chính phủ số 49/2001NĐ-CP ngày 12/09/2000 định
nghĩa: “Ngân hàng thƣơng mại là ngân hàng đƣợc thực hiện toàn bộ hoạt
động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu
lợi nhuận, góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế của nhà nƣớc”[Khoản 2
Điều 1]
Từ nhiều định nghĩa khác nhau về ngân hàng thƣơng mại, có thể hiểu
một cách ngắn gọn lại là: Ngân hàng thƣơng mại là một định chế tài chính
kinh doanh tiền tệ thông qua các hình thức cơ bản là nhận tiền gửi của khách
hàng nhằm đầu tƣ hoặc cho vay lại, ngoài ra ngân hàng thƣơng mại cũng cung
cấp nhiều loại hình dịch vụ nhằm thoả mãn nhu cầu của khách hàng nhƣ:
chuyển tiền, bảo lãnh, …

1.1.1 Lịch sử ra đời
Ngân hàng bắt nguồn từ một công việc rất đơn giản là giữ những đồ vật
quý cho những ngƣời chủ sở hữu, tránh gây mất mát. Đổi lại, ngƣời chủ sở
hữu phải trả cho ngƣời giữ một khoản tiền công. Khi công việc này mang lại
nhiều lợi ích cho những ngƣời gửi, các đồ vật cần gửi ngày càng đa dạng hơn,
và đại diện cho các vật có giá trị nhƣ vậy là tiền, dần dần, ngân hàng là nơi
giữ tiền cho những ngƣời giữ tiền. Khi xã hội phát triển, thƣơng mại phát triển,
nhu cầu về tiền ngày càng lớn, tức là phát sinh nhu cầu vay tiền ngày càng lớn

trong xã hội. Khi nắm trong tay một lƣợng tiền, những ngƣời giữ tiền nảy ra nhu
cầu cho vay số tiền đó, vì lƣợng tiền trong tay họ không bao giờ bị đòi cùng một
thời gian, tức là có độ chênh lệch lƣợng tiền cần gửi là lƣợng tiền cần rút của
ngƣời chủ sở hữu. Từ đó phát sinh nghiệp vụ đầu tiên nhƣng cơ bản nhất của
ngân hàng nói chung, đó là huy động vốn và cho vay vốn.
1.1.2 Quá trình phát triển
Từ thế kỷ XV đến nay, ngành ngân hàng đã trải qua những bƣớc tiến
dài và góp nhiều phát minh vĩ đại vào lịch sử phát triển của loài ngƣời. Có thể
chia thành 3 giai đoạn phát triển nhƣ sau:
Giai đoạn 1: Từ thế kỷ XV đến cuối XVIII
Hoạt động của giai đoạn này có những đặc trƣng sau:
Các ngân hàng hoạt động độc lập chƣa tạo một hệ thống chịu sự ràng
buộc và phụ thuộc lẫn nhau
Chức năng hoạt động của mỗi ngân hàng giống nhau, gồm nhận ký thác
của khách hàng, chiết khấu và cho vay, phát hành giấy bạc vào lƣu thông,
thực hiện các dịch vụ khác nhƣ chuyển tiển và đổi tiền…
Giai đoạn 2: Từ cuối thế kỷ XVIII đến XX
Mọi ngân hàng đều phát hành giấy bạc ngân hàng làm cản trở quá trình
phát triển của nền kinh tế, vì vậy từ đầu thế kỷ XIX, nghiệp vụ này đƣợc giao

cho một số ngân hàng lớn và về sau tập trung vào một ngân hàng duy nhất gọi
là ngân hàng phát hành, các ngân hàng còn lại chuyển thành ngân hàng
thƣơng mại.
Giai đoạn 3: Từ đầu thế kỷ XX đến nay
Ngân hàng phát hành vẫn thuộc sở hữu tƣ nhân không cho nhà nƣớc
can thiệp thƣờng xuyên vào các hoạt động kinh tế thông qua các tác động của
nền kinh tế, các nƣớc đã quốc hữu hoá hàng loạt các ngân hàng phát hành từ
sau cuộc khủng hoảng kinh tế năm 1929 đến năm 1933. Khái niệm ngân hàng
trung ƣơng đã thay thế ngân hàng phát hành với chức năng rộng hơn ngoài
nghiệp vụ phát hành và quản lý nhà nƣớc về tiền tệ, góp phần thúc đẩy quá

trình phát triển tăng trƣởng kinh tế.
1.1.3 Hoạt động của ngân hàng thương mại
Chƣơng III của Luật tổ chức tín dụng nêu ra các hoạt động của tổ chức
tín dụng, trong đó chủ yếu là ngân hàng thƣơng mại, bao gồm:
1.1.3.1 Nghiệp vụ tài sản nợ và vốn của ngân hàng
Đây là nghiệp vụ khởi đầu tạo điều kiện cho sự phát triển ngân hàng về
sau, khi NHTM đã hình thành và ổn định, các nghiệp vụ của nó đƣợc xen kẽ
lẫn nhau trong suốt quá trình hoạt động.
- Nghiệp vụ phát hành giấy tờ có giá: các NHTM thƣờng sử dụng
nghiệp vụ này để thu hút các khoản vốn có tính dài hạn nhằm đảm bảo khả
năng đầu tƣ các khoản vốn dài hạn của ngân hàng vào nền kinh tế. Ngoài ra,
nghiệp vụ này còn giúp các ngân hàng thƣơng mại tăng cƣờng tính ổn định
vốn trong hoạt động kinh doanh của mình.
- Nghiệp vụ đi vay: Sau khi sử dụng hết vốn, nhƣng vẫn chƣa đáp ứng
đƣợc nhu cầu vay vốn của khách hàng hoặc phải đáp ứng nhu cầu thanh toán
và chi trả của khách hàng, các NHTM có thể đi vay các NHTW, các NHTM
khác, vay ở thị trƣờng tiền tệ, vay các tổ chức kinh tế nƣớc ngoài,…Vốn đi

vay chỉ chiếm một tỷ trọng có thể chấp nhận đƣợc trong kết cấu nguồn vốn,
nhƣng nó rất cần thiết và có vị trí quan trọng để đảm bảo cho ngân hàng hoạt
động kinh doanh một cách bình thƣờng.
- Nghiệp vụ huy động vốn: Ngân hàng thƣơng mại đƣợc huy động vốn
dƣới các hình thức sau:
+ Nhận tiền gửi của các tổ chức, cá nhân và các tổ chức tín dụng khác dƣới
hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn và các loại tiền gửi khác
+ Phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu và giấy tờ có giá khác để huy
động vốn của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nƣớc.
+ Vay vốn của các tổ chức tín dụng khác hoạt động tại Việt Nam và
của tổ chức tín dụng nƣớc ngoài.
+ Vay vốn ngắn hạn của ngân hàng Nhà nƣớc.

+ Các hình thức huy động vốn khác theo quy định của ngân hàng Nhà nƣớc
Ngoài ra các ngân hàng còn huy động vốn dƣới hình thức uỷ thác hay
đại lý cho các tổ chức cá nhân. Nhờ vào uy tín và nghiệp vụ của mình, các
ngân hàng thƣờng đƣợc các tổ chức hoặc cá nhân uỷ thác thực hiện thanh toán
tiền hoặc giải ngân vốn, làm đại lý khác.
1.1.3.2 Nghiệp vụ tài sản có
- Nghiệp vụ ngân quỹ: Để thực hiện đƣợc các dịch vụ thanh toán giữa
các doanh nghiệp thông qua ngân hàng, ngân hàng thƣơng mại đƣợc mở các tài
khoản cho khách hàng trong và ngoài nƣớc. Để thực hiện thanh toán giữa các
ngân hàng với nhau thông qua ngân hàng Nhà nƣớc, ngân hàng thƣơng mại
phải mở tài khoản tiền gửi tại ngân hàng Nhà nƣớc nơi ngân hàng thƣơng mại
đặt trụ sở chính và duy trì tại đó số dƣ tiền gửi dự trữ bắt buộc theo quy định.
Để đảm bảo khả năng thanh toán của mình, các Ngân hàng thƣờng
phải thực hiện nghiêm chỉnh các quy định mang tính pháp luật về đảm bảo
khả năng thanh toán của Ngân hàng trung ƣơng nhƣ: Tỷ lệ dự trữ bắt

buộc,…Hoạt động dịch vụ thanh toán và ngân quỹ của ngân hàng thƣơng mại
bao gồm các hoạt động sau:
. Cung cấp các phƣơng tiện thanh toán
. Thực hiện các dịch vụ thanh toán trong nƣớc cho khách hàng
. Thực hiện dịch vụ thu hộ và chi hộ
. Thực hiện các dịch vụ thanh toán khác theo quy định của ngân hàng
Nhà nƣớc
. Thực hiện dịch vụ thanh toán quốc tế khi đƣợc ngân hàng Nhà nƣớc
cho phép
. Thực hiện dịch vụ thu và phát tiền mặt cho khách hàng
. Tổ chức hệ thống thanh toán nội bộ và tham gia hệ thống thanh toán
liên ngân hàng trong nƣớc
. Tham gia hệ thống thanh toán quốc tế khi đƣợc ngân hàng Nhà nƣớc
cho phép

Mặc dù khoản vốn dùng cho nghiệp vụ này của Ngân hàng mang lại lợi
nhuận thấp hoặc không mang lại lợi nhuận nhƣng nó lại giúp ngân hàng
không bị mất khả năng thanh toán khi khách hàng gửi tiền hoặc rút tiền trƣớc
hạn, cũng nhƣ đảm bảo an toàn chung về hoạt động của từng ngân hàng
thƣơng mại.
- Nghiệp vụ tín dụng: Ngân hàng thƣơng mại đƣợc cấp tín dụng cho tổ
chức, cá nhân dƣới các hình thức cho vay, chiết khấu thƣơng phiếu và giấy tờ
có giá khác, bảo lãnh, cho thuê tài chính và các hình thức khác theo quy định
của ngân hàng Nhà nƣớc. Trong các hoạt động cấp tín dụng, cho vay là hoạt
động quan trọng và chiếm tỷ trọng lớn nhất.
Nghiệp vụ cho vay là nghiệp vụ mang lại lợi nhuận chính cho các ngân
hàng. Nghiệp vụ này rất đa dạng về hình thức và phức tạp về nội dung. Ngân hàng
thƣơng mại đƣợc cho các tổ chức, cá nhân vay vốn dƣới các hình thức sau:
+ Cho vay ngắn hạn nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất, kinh

doanh, dịch vụ và đời sống.
+ Cho vay trung hạn, dài hạn để thực hiện các dự án đầu tƣ phát triển
sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và đời sống.
Nghiệp vụ này mang tính rủi ro cao do chịu nhiều yếu tố tác động nhƣ:
kinh tế, chính trị, điều kiện tự nhiên…
Bảo lãnh: Ngân hàng thƣơng mại đƣợc bảo lãnh vay, bảo lãnh thanh
toán, bảo lãnh thực hiện hợp đồng, bảo lãnh đấu thầu và các hình thức bảo
lãnh ngân hàng khác bằng uy tín và bằng khả năng tài chính của mình đối với
ngƣời nhận bảo lãnh. Mức bảo lãnh đối với một khách hàng và tổng mức bảo
lãnh của một ngân hàng thƣơng mại không đƣợc vƣợt quá tỷ lệ so với vốn tự
có của ngân hàng thƣơng mại.
Chiết khấu: Ngân hàng thƣơng mại đƣợc chiết khấu thƣơng phiếu
và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác đối với tổ chức, cá nhân và có thể tái
chiết khấu các thƣơng phiếu và giấy tờ có giá khác đối với các tổ chức tín
dụng khác.

Cho thuê tài chính: Ngân hàng thƣơng mại đƣợc hoạt động cho thuê tài
chính nhƣng phải thành lập công ty cho thuê tài chính riêng. Việc thành lập,
tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính thực hiện theo nghị định
của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính.
1.1.3.3 Nghiệp vụ kinh doanh khác
Để giảm rủi ro trong hoạt động, các ngân hàng thƣơng mại phải thực hiện
đa dạng hoá sản phẩm của mình nhƣ:
Góp vốn và mua cổ phần: Ngân hàng thƣơng mại đƣợc dung vốn điều lệ và
quỹ dự trữ để góp vốn, mua cổ phần của các doanh nghiệp và các tổ chức tín dụng
khác trong nƣớc theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, ngân hàng thƣơng mại còn
đƣợc góp vốn, mua cổ phần và liên doanh với ngân hàng nƣớc ngoài để thành lập
ngân hàng liên doanh.

Tham gia thị trường tiền tệ: Ngân hàng thƣơng mại đƣợc tham gia thị
trƣờng tiền tệ, theo quy định của Ngân hàng Nhà nƣớc, thông qua các hình thức
mua bán các công cụ của thị trƣờng tiền tệ.
Kinh doanh ngoại hối: Ngân hàng thƣơng mại đƣợc phép trực tiếp kinh
doanh hoặc thành lập công ty trực thuộc để kinh doanh ngoại hối và vàng trên thị
trƣờng trong nƣớc và thị trƣờng quốc tế.
Ủy thác và nhận ủy thác: Ngân hàng thƣơng mại đƣợc ủy thác hoặc nhận
ủy thác làm đại lý trong các lĩnh vực liên quan đến hoạt động ngân hàng, kể cả
việc quản lý tài sản, vốn đầu tƣ của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nƣớc theo hợp
đồng ủy thác, đại lý.
Cung ứng dịch vụ bảo hiểm: Ngân hàng thƣơng mại đƣợc cung ứng dịch
vụ bảo hiểm, đƣợc thành lập công ty trực thuộc hoặc liên doanh để kinh doanh
bảo hiểm theo quy định của pháp luật.
Tư vấn tài chính: Ngân hàng thƣơng mại đƣợc cung ứng các dịch vụ tƣ vấn
tài chính, tiền tệ cho khách hàng dƣới hình thức tƣ vấn trực tiếp hoặc thành lập
công ty tƣ vấn trực thuộc ngân hàng
Bảo quản vật quý giá: Ngân hàng thƣơng mại đƣợc thực hiện dịch vụ bảo

quản vật quý, giấy tờ có giá, cho thuê tủ két, cầm đồ và các dịch vụ khác có liên
quan theo quy định của pháp luật.
Tóm lại: các nghiệp vụ của ngân hàng thƣơng mại trong nền kinh tế thị
trƣờng vô cùng phong phú và phức tạp, chúng có mối quan hệ mật thiết với
nhau. Nghiệp vụ tài sản nợ quyết định đến quy mô và phạm vi hoạt động của
nghiệp vụ tài sản có. Mỗi nghiệp vụ đều là tiền đề, điều kiện để duy trì và
phát triển các nghiệp vụ khác.
Tuy vậy trong các nghiệp vụ của ngân hàng thƣơng mại thì nghiệp vụ
tín dụng vẫn là nghiệp vụ quan trọng nhất, là nghiệp vụ sinh lời chủ yếu,
quyết định đến kết quả kinh doanh của ngân hàng.

Đi đôi với việc phát triển hoạt động của nghiệp vụ tín dụng thì những
khó khăn mà ngân hàng gặp phải ngày càng nhiều và phức tạp. Để tăng cƣờng
chất lƣợng tín dụng, các ngân hàng thƣơng mại phải thƣờng xuyên đánh giá
rủi ro trong các hoạt động tín dụng của mình.
1.2 Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thƣơng mại
Theo K.Marx: “Cạnh tranh là sự ganh đua, đấu tranh gay gắt giữa các
nhà tƣ bản nhằm dành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu
dùng hàng hóa để thu đƣợc lợi nhuận siêu ngạch”. Nghiên cứu sâu về sản xuất
hàng hóa tƣ bản chủ nghĩa và cạnh tranh tƣ bản chủ nghĩa Marx đã phát hiện
ra quy luật cơ bản của cạnh tranh tƣ bản chủ nghĩa là quy luật điều chỉnh tỷ
suất lợi nhuận bình quân và qua đó hình thành nên hệ thống giá thị trƣờng.
Theo từ điển kinh doanh(xuất bản năm 1992 ở Anh) thì cạnh tranh
trong cơ chế thị trƣờng đƣợc định nghĩa là: “Sự ganh đua, sự kình địch giữa
các nhà kinh doanh nhằm giành tài nguyên sản xuất cùng một loại hàng hóa
về phía mình”
Theo từ điển Bách khoa Việt nam(tập 1), cạnh tranh (trong kinh doanh)
là hoạt động tranh đua giữa những ngƣời sản xuất hàng hóa, giữa các thƣơng
nhân, nhà kinh doanh trong nền kinh tế thị trƣờng, chi phối quan hệ cung cầu,
nhằm giành các điều kiện sản xuất, tiêu thụ thị trƣờng có lợi nhất.

Hai nhà kinh tế học Mỹ P.A Samuelson và W.D Nordhaus trong cuốn
kinh tế học(xuất bản lần thứ 12) cho rằng: cạnh tranh là sự kình địch giữa các
doanh nghiệp cạnh tranh với nhau để giành khách hàng hoặc thị trƣờng.
Từ các định nghĩa trên, có thể hiểu đầy đủ về cạnh tranh nhƣ sau:
Thứ nhất, khi nói đến cạnh tranh là nói đến sự ganh đua nhằm giành lấy
chiến thắng của nhiều chủ thể cùng tham dự.
Thứ hai, mục đích trực tiếp của cạnh tranh là một đối tƣợng cụ thể nào
đó mà các bên đều muốn giành giật (một cơ hội, một sản phẩm, một dự án…)

một loạt điều kiện có lợi (một thị trƣờng, một khách hàng…) mục đích cuối
cùng là kiếm đƣợc lợi nhuận cao.
Thứ ba, cạnh tranh diễn ra trong một môi trƣờng cụ thể, có các ràng
buộc chung mà các bên tham gia phải tuân thủ nhƣ: đặc điểm sản phẩm, thị
trƣờng, các điều kiện pháp lý, các thông lệ kinh doanh…
Thứ tƣ, trong quá trình cạnh tranh các chủ thể tham gia cạnh tranh có
thể sử dụng nhiều công cụ khác nhau: cạnh tranh bằng đặc tính và chất
lƣợng sản phẩm, cạnh tranh bằng giá bán sản phẩm(chính sách định giá thấp;
định giá cao; ổn định giá; định giá theo thị trƣờng; chính sách phân biệt giá;
bán phá giá); cạnh tranh bằng nghệ thuật tiêu thụ sản phẩm(tổ chức các kênh
tiêu thụ); cạnh tranh nhờ dịch vụ bán hàng tốt; cạnh tranh thông qua hình
thức thanh toán
Nhƣ vậy, khái niệm về cạnh tranh có thể tóm tắt ngắn gọn nhƣ sau:
“Cạnh tranh là quan hệ kinh tế mà ở đó các chủ thể kinh tế ganh đua nhau tìm
mọi biện pháp để đạt mục tiêu kinh tế của mình, thông thƣờng là chiếm lĩnh
thị trƣờng, giành lấy khách hàng cũng nhƣ các điều kiện sản xuất , thị trƣờng
có lợi nhất. Mục đích cuối cùng của các chủ thể kinh tế trong quá trình cạnh
tranh là tối đa hóa lợi ích. Đối với sản xuất kinh doanh là lợi nhuận, đối với
ngƣời tiêu dùng là lợi ích tiêu dùng và sự tiện lợi”
Qua các khái niệm trên thì dù là khái niệm nào cũng thừa nhận cạnh
tranh là một hiện tƣợng kinh tế gắn liền với kinh tế thị trƣờng, chỉ xuất hiện

trong nền kinh tế thị trƣờng, nơi mà cung – cầu và giá cả hàng hóa là những
nhân tố cơ bản của thị trƣờng. Ngày nay các quốc gia trên thế giới đều công
nhận cạnh tranh là môi trƣờng tạo động lực thúc đẩy sản xuất kinh doanh
phát triển và tăng năng suất lao động, hiệu quả của các tổ chức xã hội, là các
nhân tố quan trọng làm lành mạnh hóa các mối quan hệ xã hội. Kết quả cạnh
tranh sẽ xác định vị thế,quyết định sự tồn tại và phát triển bền vững của mỗi

tổ chức. Vì vậy các tổ chức đều cố gắng tìm cho mình một chiến lƣợc phù
hợp để chiến thắng trong cạnh tranh.
1.2.1 Khái niệm năng lực cạnh tranh
Thuật ngữ “năng lực cạnh tranh” là một khái niệm đƣợc sử dụng để đánh
giá cho tất cả các doanh nghiệp, các ngành, các quốc gia và cả khu vực liên quốc
gia. Nhƣng những mục tiêu cơ bản đƣợc đặt ra lại khác nhau phụ thuộc vào
những góc độ nghiên cứu khác nhau. Trong khi đối với một quốc gia mục tiêu là
nâng cao mức sống và phúc lợi cho ngƣời dân, thì đối với doanh nghiệp, mục
tiêu chủ yếu là tồn tại và tìm kiếm lợi nhuận trên cơ sở cạnh tranh quốc gia hay
quốc tế. Có khá nhiều khái niệm về năng lực cạnh tranh nhƣng trong luận văn
này xin trích dẫn một số khái niệm tiêu biểu nhằm làm rõ hơn vấn đề này:
Theo báo cáo về đánh giá năng lực cạnh tranh toàn cầu, năng lực cạnh
tranh đối với một quốc gia là “khả năng của nƣớc đó đạt đƣợc những thành
quả nhanh và bền vững về mức sống, nghĩa là đạt đƣợc các tỷ lệ tăng trƣởng
kinh tế cao đƣợc xác định bằng thay đổi của tổng sản phẩm quốc nội(GDP)
trên đầu ngƣời theo thời gian”.
Báo cáo đầu tiên về Năng lực cạnh tranh Công nghiệp Châu Âu(CEC-
1996) cũng chỉ ra rằng, “năng lực cạnh tranh của một quốc gia là khả năng
quốc gia đó tạo ra mức tăng trƣởng phúc lợi cao và gia tăng mức sống cho
ngƣời dân của nƣớc mình”
Diễn đàn cấp cao về cạnh tranh công nghiệp của Tổ chức Hợp tác và
phát triển kinh tế (OECD) lại đƣa ra một khái niệm về năng lực cạnh tranh, đó
là “Khả năng của các doanh nghiệp, ngành, quốc gia, và vùng trong việc tạo

ra việc làm và thu nhập cao hơn trong điều kiện cạnh tranh quốc tế”
Theo Micheal Porter thì “Những doanh nghiệp có khả năng cạnh tranh
là những doanh nghiệp đạt đƣợc mức tiến bộ cao hơn mức trung bình về chất
lƣợng hàng hoá và dịch vụ và/hoặc có khả năng cắt giảm các chi phí tƣơng

đối cho phép họ tăng đƣợc lợi nhuận(doanh thu-chi phí) và/hoặc thị phần…”
Khái niệm trên đã phần nào phản ánh tƣơng đối toàn diện về năng lực cạnh
tranh của doanh nghiệp. Nó chỉ rõ mục tiêu của cạnh tranh và những đặc điểm
cơ bản của việc cạnh tranh thành công. Theo ông, để có thể cạnh tranh thành
công, các doanh nghiệp phải có đƣợc lợi thế cạnh tranh dƣới hình thức hoặc là
có chi phí sản xuất thấp hơn hoặc là có khả năng khác biệt hoá sản phẩm để
đạt đƣợc những mức giá cao hơn trung bình. Để duy trì lợi thế cạnh tranh, các
doanh nghiệp cần ngày càng đạt đƣợc những lợi thế cạnh tranh tinh vi hơn,
qua đó có thể cung cấp những hàng hoá hay dịch vụ có chất lƣợng cao hơn
hoặc sản xuất có hiệu suất cao hơn.
1.2.2 Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại
Trong bài viết “Đánh giá năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam
trong quá trình hội nhập quốc tế” tác giả Đỗ Thị Minh Đức đã đƣa ra khái niệm
năng lực cạnh tranh của các NHTM nhƣ sau: “Năng lực cạnh tranh của một
NHTM là khả năng tạo ra và sử dụng hiệu quả các lợi thế so sánh để giành thắng
lợi trong quá trình cạnh tranh với NHTM khác”. Nhƣ vậy, đây là một yếu tố năng
động, luôn đƣợc đặt trong sự phát triển liên tục. Các lợi thế so sánh (hiện có và
đƣợc tạo ra) chỉ là những yếu tố tiềm năng, điều quan trọng là các lợi thế này phải
đƣợc sử dụng một cách hợp lý, có hiệu quả, đồng thời phải luôn đầu tƣ nhằm duy trì
và tăng cƣờng thêm năng lực một cách bền vững. Ngồi ra, cạnh tranh là một hoạt
động có chủ đích, do vậy năng lực cạnh tranh thƣờng gắn liền với kết quả hoạt
động cạnh tranh, tức là mức độ đạt đƣợc các mục tiêu cạnh tranh đã đặt ra.
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Quy thì “Năng lực cạnh tranh của một ngân
hàng là khả năng ngân hàng đó tạo ra, duy trì và phát triển những lợi thế
nhằm duy trì và

mở rộng thị phần; đạt đƣợc mức lợi nhuận cao hơn mức
trung bình của ngành và
liên tục tăng đồng thời đảm bảo sự hoạt động an
toàn và lành mạnh, có khả năng chống đỡ và vƣợt qua những biến động bất

lợi của môi trƣờng kinh doanh”.
Với khái niệm này thì PGS.TS Nguyễn Thị Quy đã đề cập đến năng lực
nội tại của một NHTM và mối quan hệ của nó với sự phát triển của của ngành
ngân hàng trên cơ sở tận dụng đƣợc lợi thế của mình nhằm đạt đƣợc lợi
nhuận cao hơn. Mặt
khác, khái niệm trên cũng thể hiện sự linh hoạt trong
chiến lƣợc cạnh tranh của
NHTM khi thích nghi và tận dụng những sự thay
đổi của môi trƣờng kinh doanh.
Từ những quan điểm trên, theo tôi, “Năng lực cạnh tranh của một NHTM
là khả năng tạo ra, sử dụng và duy trì lợi thế của mình so với đối thủ cạnh tranh,
nhằm đứng vững và phát triển trong môi trƣờng kinh doanh luôn thay đổi”. Nó
bao gồm các yếu tố nội tại và ngoại sinh của ngân hàng tác động đến chiến lƣợc
cạnh tranh của ngân hàng đó. Từ đó, có thể tận dụng các cơ hội trên cơ sở phát
huy lợi thế của mình, đồng thời cũng khắc phục, hạn chế những tác động tiêu
cực của môi trƣờng kinh doanh đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
Đối với NHTM thì do sản phẩm của Ngân hàng mang tính đặc thù (kinh
doanh loại hàng hóa đặc biệt là tiền tệ) nên năng lực cạnh tranh cũng mang tính
đặc thù. Tuy nhiên NHTM cũng là một doanh nghiệp, cũng phải tính đến khả
năng tối đa hóa lợi nhuận do đó có thể định nghĩa: Năng lực cạnh tranh của
NHTM là khả năng huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực có giới hạn
nhằm mục đích đa dạng và nâng cao chất lƣợng, tiện ích các dịch vụ tài chính
ngân hàng, từ đó đảm bảo cho việc duy trì, phát triển lợi nhuận và thị phần.
1.2.3 Các chỉ tiêu phản ánh năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại
Hoạt động của các NHTM có ổn định và phát triển hay không, có

khả năng cạnh tranh với các đối thủ khác hay không phụ thuộc không chỉ
vào bản thân các nguồn lực nội tại và hiện có của các ngân hàng nhƣ: tiềm
lực tài chính, công nghệ, chất lƣợng đội ngũ nguồn nhhân lực, mà còn phụ
thuộc vào rất nhiều yếu tố nhƣ những đối thủ cạnh tranh của chính các ngân

hàng đó là ai (các sản phẩm, dịch vụ thay thế), khả năng thâm nhập của các
đối thủ nhƣ thế nào, mức độ cạnh tranh giữa
các đối thủ hiện tại sẽ ra sao,
các nguồn lực mà ngân hàng có để thích ứng với
những thay đổi thế nào,
chiến lƣợc mà các ngân hàng sử dụng có phù hợp không,
ngân hàng có khả
năng thay đổi chiến lƣợc cạnh tranh của mình không, có điều
kiện của môi
trƣờng vĩ mô sẽ tác động nhƣ thế nào đến khả năng đó của các ngân hàng
trƣớc những thách thức và cơ hội mới.
Việc đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM nếu chỉ dừng lại ở định
tính thì không tránh khỏi các yếu tố cảm tính, vì thế cần phải có chỉ tiêu định
lƣợng. Tuy nhiên, khó có một chỉ tiêu tổng hợp đo lƣờng sức cạnh tranh của
NHTM, do vậy cần phải sử dùng một hệ thống chỉ tiêu
Dƣới đây là một số chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh nội tại của
các NHTM:

Nguồn: Tạp chí Ngân hàng
Hình 1.1 Hệ thống chỉ tiêu phản ánh năng lực cạnh tranh của NHTM
Chất lƣợng nhân sự:
Chất lƣợng nhân viên
Thủ tục giao dịch
Độ an toàn chính xác
Tiềm lực tài chính:
Vốn tự có
ROE
ROA
Chi phí/Thu nhập

Sản phẩm dịch vụ:
Tiện ích tối ƣu
Dịch vụ đa dạng
Kênh phân phối rộng
Quan hệ khách hàng
Liên tục đổi mới
Dịch vụ mới
Địa điểm cung ứng mới
Công nghệ tiên tiến

NĂNG LỰC CẠNH TRANH