Một số biện pháp giải quyết việc làm trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường nước ta hiện nay

l9\
.
Ul(^
^
DAI HOC
QUÓC GIÀ HA
NÓI
TRirÒNG
DAI HOC KHOA HOC XÀ
HÓI VA
NHÀN VÀN
^
TRAN
TUAN
ANH
MOT SO
GIAI
PHAP
GIAI
QUYET
VIEC
LAM TRONO
• •
QUA
TRINH
CHUYÉN
SANO NÉN
KINH
TE
THI
TRUÒNG

NUÒC
TA
HIÈN
NAY
LUAN ÀN THAC SY KHOA HOC KINH TÉ
Chuyén ngành : Kinh te
chinh trj
xà hói chù nghTa
Ma
so
:
50201
Nguòi huóng
dàn khoa hoc: NGUYÉN
HÙfU
TU
PGS,
PTS. Khoa hoc kinh te
\'"\x^^,,=^^M.
.
\i_
111^5
i,t-tif==t?''
HA NOI
-1997
MUC
LUC
Trang
LÒI MÒ
DAU 1

CHl/ONG
1:
Nhumg
vàn de
lao
dóng,
viéc
làm
va
thuc
trang
lao
dòng viéc 6
làm o nuóc
ta hien nay
1.
NHUNG
VAN DE VE LAO DÒNG VIÉC LÀM 6
1.1
Lue lugng
lao dóng 6
1.2
Viéc
làm 9
1.3Thàtnghiép
11
2.THirC
TRANG VAN DE VIEC LÀM Ò
VIÉT
NAM HIÈN NAY 16

2.1.
Thuc trang nguón lao dòng, viec làm 16
2.1.1 Thuc trang nguón lao dòng 16
2.1.2 Hien trang
ve
viec
làm
24
2.1.3
Nhiìng
hình
thiic
giài
quyét
viec làm
a
nuóc ta
hién
nay 3g
2.2 Nhùng và'n
de
càn
giài quyét 42
CHUONG
2:
Phiroìig
huóng giài quyet viéc làm
a
nuóc ta hién nay 47
1.

XU HirÒNG PHÀT TRIEN NGUON
LAO
DÓNG VA
NHCNG
YÈU CAU DAT RA 47
1.1 Xu
hudng
phàt
trién
cùa nguón lao dóng
48
1.2 Nhu
càu
giài
quyét
viéc làm
50
2.
QUAN
DIEM
VA GIÀI
PHÀP
GIÀI QUYET VIEC LÀM Ò
NlTÒC
TA
HIÉN NAY 54
2.1 Quan
diém
giài quyét viec làm 54
2.2.

Mot so giài phàp chù yéu
62
2.2.1 Hoàn
thién
he
thóng
chinh
sàch
62
2.2.2 Dói
vód
khu vuc thành thi 77
2.2.3 Dói
vód
khu vuc nòng thón
8Q
2.2.4 Hoàn thien
phuong
thiic
dào tao nghé cho nguòi lao dòng trong nén
33
kinh té thi
trucmg
2.2.5 Bào dàm càc diéu kien càn thiét de thuc day,
phàt
trién
thi
trucmg
lao
gg

dòng
KÉT
LUAN 90
TÀI
LIÈU
THAM KHÀO 92
LOl MO
DAU
I
TINH
CÀP
THIÉT
CUA DE TÀI
Viéc làm
va
giài quyét viec làm là mot trong nhùng vàn
de
kinh té
xà
hói
co tình
chà't
toàn càu, là mó'i quan tàm
lon
cùa hàu hét càc quoc
già.
Theo
dành già cùa
tó chùc
lao dòng quò'c té, ké

tix nhung
nàm 30 cùa
thè
ky 20 dén
nay
thè giói
dang
ò
trong tình trang khùng hoàng thi trucmg lao dóng
tram
trong nhàt. Con so chinh thuc bào cào hien nay
trèn
the giói co
hon
120
triéu
nguòi thàt
nghiép.
Song trèn
thJc
té
con
co the cao hon
nhiéu,
vi
co rat nhiéu
nguòi thàt nghiep khóng khai bào
va
co khoàng 400 trieu nguòi khóng dù viec
làm de dàm bào

mùc
song toi thiéu.
TÓ chiie
lao dòng quò'c té
eùng
du doàn
ràng hien nay
co tói
trèn 820 triéu nguòi thàt nghiep
va
thiéu viéc làm, trong
do phàn
lón ò
nhùng nuóc kém phàt
trién,
phài song duói
miie
nghèo
khó.
Ngay ò càc nuóc phàt trién, tình trang thiéu viec làm
cQng
dang
già
tàng vói
con so bào dóng. Bai vay cuoc dàu tranh ehong thàt nghiep
va
dàm bào viec
làm co thu nhap cho nguòi
lao
dóng là mot trong nhùng

thù
thàeh lón nhàt
cùa nhàn
loai va
cùa mói quoc
già.
O Viét Nam, cùng vói
chinh
sàch phàt trién kinh té, Dang
va
Nhà nuóc
dà
ban hành mot he thóng chinh sàch xà hói nhàn bàn,
huómg
vào phuc vu lai
ìeh
cùa con nguòi
va phàt
trién con nguòi toàn dien, trong do dac biét là nhùng
chinh
sàch
ve
dàm bào cóng àn viéc làm. Chinh
vi
vày, chi so phàt trién cùa
con nguòi ò Viét Nam, theo eàch tình mói cùa Lién
hgp
quoc
duac
xép vào

hàng thù
115
trong
tóng
so 173 nuóc trén
thè
giói. Diéu
dò
ehùng tò nuóc ta
tny con
ò trình do thàp
ve
kinh té, song néu coi trong
mat
xà hói, co chinh
sàch
dùng
dàn sé góp phàn quan trong vào phàt trién kinh té
va
dàm bào cóng
bang
xà hói. Trong
dò,
vàn de co bàn, gòc ré nhàt là viéc làm, dàm bào moi
nguòi co viéc làm
day
dù
va
eó thu nhap.
Trong nhùng nàm gàn

day,
nhò chinh sàch
dói
mói: phàt
trién
nén kinh té
hàng hoà nhiéu thành phàn, dinh huóng xà hói chù nghTa, vàn dòng theo co
che
thi truòng co sU quan
ly
cùa Nhà nuóc;
Tùng
buóc dàn chù hoà dòi song
xà hói trén co sa xày dung mot nhà nuóc phàp quyén;
Mò
cùa ra
ben
ngoài,
tàng cuòng giao
luu hgp
tàc, hói nhàp vào cóng dóng
thè
giói , chùng ta dà
dat
dugc
nhùng thành tuu ban dàu rat quan trong ve kinh tè:
tó'c
dò tàng
truòng kinh tè bình quàn a mùc cao, kiém
che

va
day
lui duac
lam
phàt, giài
quyét vùng chàc
ve luong
thuc, chàng nhùng dàm bào tiéu dùng trong nuóc
ma con
dành mot phàn cho xuàt
kh^u,
quan he kinh tè doi ngoai ngày càng
marong.,
Ben
canh nhùng thành tuu to lón dò, vàn
con
nói
lén
nhiéu vàn de gay càn
càn giài quyét. Diéu này
thè
hien ro nhàt à su xuòng càp nghiém trong trong
mot so màt cùa dòi song xà hói, là màm mòng
gay
nén nhùng
''diém
nóng\
co thè
dàn dén màt ón dinh
ve

kinh té-xà hói. Trong do vàn
de
nguòi chua eó
viéc làm
va
thiéu viéc làm ngày càng tra nén nghiém trong,
tu dò
làm tàng
thém su phàn hoà giàu nghèo, càc té nan xà hói
va
tói pham phàt trién Nhu
vày viéc làm dang là vàn
de
kinh té - xà hói
bue
xùc
va
nhay càm nhàt a nuóc
ta
vi
no dà go cùa dén tùng
già
dinh,
lién quan truc tièp dén dòi song cùa mói
cà nhàn, là yéu to kim hàm
su*
tàng truòng kinh tè va là nguyén nhàn, nguón
góc xàu xa nhàt
gay
ra nhùng tiéu cuc xà hói

Vi
vày, viéc tìm ra nhùng giài
phàp giài quyét vàn de này trong qua trình chuyén sang nén kinh té' thi truòng
b nuóc ta giai doan hién nay dà
thè
hién duac
tinh
càp thiét cùa
de
tài
"Mot
so
gidi
phàp giài quyét viec làm trong
qua
trình
chuyén
sang nén kinh
té
thi
truòng nuóc ta hién
nay".
n
TÌNH HÌNH NGHIÈN
CÙU
Dói vói Viét Nam, dùng truóc nhùng thuc trang
ve
viéc làm, trong thòi
gian qua, dac biét là
tu

khi Nhà nuóc thuc hién chinh sàch
kmh
tè mói, vàn de
này dà thu hùt khóng it su quan tàm cùa càc nhà quàn ly, càc nhà khoa hoc,
dac biét
là
càc ca quan chuyén ngành nhu Bó lao dòng
thuong
binh va xà hói,
sa lao dòng càc
tình
thành phó, cùng nhu càc vien nghién
cùu,
càc truòng dai
hoc
Dà eó
rat
nhiéu nhùng
de
tài, cóng trình khoa hoc nghién cùu nhùng
phuang huóng, eàch thùc, giài phàp
de
giài quyét viéc làm,
su
dung lao dòng
co
hieu qua, phù hop vói ehièn
luae
phàt trién kinh té xà hói.
Tuy nhièn nhùng su co

gang
nò lue
dò
mói chi
tiing
buóc giài quyét, thào
ga nhùng khó khan truóc màt cùa và'n
de
này.
Vi
vày viéc nghién cùu mot
eàch co bàn,
he
thóng eà
ve
ly
luàn va
thuc tién và'n
de
giài quyét viéc làm
trong giai doan chuyén minh cùa nén kinh té là rat càn thiét nhung cùng rat
mói me
va
khó
khan.
ni
MUC
DÌCH CÙA
LUAN ÀN
Do tình càp thiét dà trình

bay
a trén, muc dich chù yéu cùa luàn àn là:
Trén ca
so
xem xét, dành già
ve
thuc trang lao dòng, viéc làm
va
càc hình
thùc giài quyét viéc làm a nuóc ta trong thòi gian qua
de
vach ra nhùng vàn
de
càn
duofc
khàc phuc,
tu
dò dua ra phuang huóng chung
va
mot so giài phàp
de
giài quyét vàn
de
viéc làm nhàm
day
nhanh
qua
trình chuyén nén kinh tè
Viét Nam sang kinh tè thi truòng theo dinh huóng xà hói chù nghTa.
IV

DÓI TU'ONG VA
PHAM VI NGHIÈN CÙU CÙA LUAN ÀN
Dói
tugng
nghién cùu cùa luàn àn là và'n de ve lao dòng viéc làm, mot bò
phàn cùa ehièn
luac
phàt trién kmh té xà hói, mot muc tiéu cùa chinh sàch
kinh
tèvTmó.
Giài quyét viéc làm trong qua trình chuyén sang nén kinh tè thi truòng
nuóc ta hién nay là mot vàn
de
eó pham vi rong lón
va
rat phùc tap. Và'n
de
này eó
thè dugc
xem xét duói nhiéu góc do khàc nhau nhu:
lua
chon ehièn
lugc
phàt trién kinh tè xà hói phù hop vói quy mó dàn so, trình dò lue
luoiag
lao dòng hay nhùng giài phàp nhàm giài quyét viéc làm, hay
ve
khia canh dào
tao nguón nhàn lue ò mói góc do nào cùa vàn de này déu co
thè

tra thành
nhùng
de
tài, dói tugng, muc tiéu càn dugc nghién cùu. Vói giói han
ve
màt
thòi gian, han
che
cùa bàn thàn
ve
kién thùc cung nhu diéu kièn nghién cùu
ve
mat thuc tién, luàn àn
chi
de càp a khia canh nhùng bién phàp giài quyét
viéc làm ò nuóc ta hién nay phù hgp vói ehièn lugc phàt trién
kinh
tè xa hói
ma
Dang
va
Nhà nuóc dà vach ra. Vé màt khóng gian, luàn àn khào sàt trén
pham vi
lành
thó Viét Nam. Vé màt thòi gian, luàn àn dugc giói han
tu
khi dàt
nuóc thuc hién cóng cuoc dói mói, giai doan chuyén nén kinh tè
tu
tu càp tu

tue
sang nén kinh tè hàng hoà nhiéu thành phàn.
V
PH^ONG
PHÀP NGHIÈN CÙU
Là mot vàn
de
rong lón, eó tinh thòi su. Han nùa
de
dat dugc muc tiéu
nghién cùu cùa
mìrJi,
vé mat tóng thè trén ca sa phuang phàp duy vàt bién
chùng, duy vàt
lich
su,
lo gic, tàc già di
tu
tu duy
trùu
tugng dén cu thè, di
tu
thuc tién sinh dóng dén he thóng hoà
va
khài quàt thành ly luàn. Dac biét tàc
già
chù
trong phuang phàp he thóng
de
xem xét, phàn tich càc và'n de,

tu
dò
xày dung lén càc chuang, muc cùa luàn àn sao cho dàm bào tinh chinh thè
thóng
nhà't.
Ben
canh dò, tàc già
con su
dung càc phuang phàp: tóng hgp, phàn tich,
coi trong tóng kèt thuc tién
de tu
do phàt hién nhùng quy
luàt,
tinh quy
luàt
cùa vàn
de
nghién cùu, dóng thòi dat no trong khung cành chung là dàt nuóc
dang trong qua trình chuyén dói càu truc nén kinh tè theo huóng phàt trién
kinh tè hàng hoà nhiéu thành phàn dinh huóng xà hòi chù nghTa, vàn dóng
theo co
che
thi truòng eó su quàn ly cùa
NTià
nuóc.
VI DONG GOP CUA LUAN AN
Vói muc dich
va
dói tugng nghién cùu cùng nhu nhùng giói han dà néu
trén, luàn àn

co
nhùng dóng góp nhò vào cóng cuoc nghién cùu
de
tìm ra
phuang huóng, bién phàp giài quyét và'n
de
này:
- Néu ra dugc mot so
net
ca bàn vé thuc trang lao dòng, viéc làm nuóc ta
hién nay.
- Dua ra nhùng quan diém giài quyét viéc làm a nuóc ta hién nay phù
hgp vói ehièn lugc phàt trién kinh tè xà hói.
-
De
xuàt mot
so
giài phàp
de
giài quyét vàn
de
viéc làm trong
qua
trình
chuyén sang nén kinh té thi truòng a nuóc ta hien nay.
Vn KÉT
CÀU CÙA LUAN ÀN
De
dat dugc muc dich nghién cùu dà néu trén, ngoài phàn ma dàu
va

kèt
luàn, luàn àn dugc kèt càu thành 2 chuang:
Chuang I: Nhumg
vàn
de vé lao dòng,
viéc
làm
va
thuc trang lao
dóng viéc làm
ò
nuóc ta hién nay
Chuoìig
II:
Phuong huóng
giài quyét viéc
làm ò
nuóc ta hién nay
CHUONG I
NHUfNG VÀN
DE VE LAO DÒNG, VIEC LÀM
VA THIiC
TRANG LAO
DÒNG VIEC LÀM Ò NUÒC TA HIEN NAY
L NHÙNG VÀN DE VE LAO DÒNG, VIEC LÀM
1.
Lue luoTig
lao dòng
Khi
de

càp dén vàn
de
lao dòng thi truóc tién phài nói dén do là lue lugng
lao dóng. Khi con nguòi
con
dóng vai trò chù dao trong
qua
trình san xuàt thi
lue
lugng lao dòng
luón
là vàn
de
quan tàm dàu tién cùa mgi xà hói, cùa mói
quò'c
già.
Co
thè nói dò là
mot chi
tiéu phàn ành khà nàng tién hành hoat
dóng
san
xuàt cùa mói quóc
già,
mòi khu vuc.
Tuy là mot vàn
de
quan trong nhu vay, song cho dén nay vàn
con
khà

nhiéu quan niém khàc nhau vé lue lugng lao dòng:
Tu
dién thuàt ngù trong
linh
vuc lao dóng cùa Lién Xò
(cu)
dinh nghTa
ràng: Lue lugng lao dòng là khài niém dinh lugng cùa nguón lao dóng [1]
Tu
dién thuàt ngù Phàp dinh nghTa ràng: Lue lugng lao dòng là
so
lugng
va chat
lugng nhùng nguòi lao dóng dugc quy dói theo càc tiéu chuàn trung
binh vé khà nàng lao dòng eó thè su dung [1]
Mot
so giào su kinh tè hoc nguòi Anh lai quan niém: Lue lugng lao dóng
là
tà't
eà nhùng cà nhàn dang làm viéc hoac dang tìm kiém viec làm [1]
Nhà kinh té hoc Anh David Begg thi cho ràng: Lue lugng lao dóng
co
dang ky bao góm
so
nguòi co cóng àn viéc làm cóng vói so nguòi thàt nghiép
co dàng ky.
Con
theo quan niém cùa tó chùe lao dóng quóc tè
thi:
Lue lugng lao dòng

là
mot
bò phàn dàn so trong dò tuoi quy dinh (tuy thuóc tùng nuóc) thuc té' co
tham
già
lao dòng
va
nhùng nguòi khóng co viéc làm nhung dang tich cuc tìm
viéc làm [7]
Trén thuc tè khài niém lue
luong
lao dóng cùa tó chùc lao dòng quò'c tè
dua ra dugc thóng nhàt a nhiéu nuóc. Song giùa càc nuóc vàn
co
su khàc nhau
trong viéc àp dung khài niém này vào hoat dòng thuc té
ma
chù yéu là su
khàc nhau vé dò tuoi quy dinh cho nhùng nguòi dugc tinh vào lue lugng lao
dòng. 0
day
co hai su khàc biét: khàc biét thù nhàt trong quy dinh vé giói han
tuoi tói thiéu, mot so nuóc do
nhùiig
dac diém vé kinh tè, xà hói, vàn hoà
ma
quy dinh tuoi tói thiéu khà thà'p, vi du nhu ò Ai Càp tuoi tói thiéu dugc giói
han là 6 tuoi, Braxin là 10 tuoi; nhung nhin chung thi phàn lón càc nuóc quy
dinh giói han tuoi này khoàng
tu 15

dén 16 tuoi; khàc biét thù hai vé quy dinh
giói han tuoi tói da cùa lue lugng lao dóng. 0 mot vài nuóc cóng nghiép nhu
Dan Mach, Thuy SI, Na Uy, Phàn Lan thi
lày tuoi
74 làm giói han tói da.
Con
ò mot
so
nuóc dang phàt trién nhu Ai Càp, Malaysia, Mexico quy dinh là 65
tuoi.
Ca sa thuc tè
de
xàc dinh giói han tuoi tói thiéu va tói da cùa lue lugng
lao dòng, càc nuóc thuòng dua vào tuoi cùa hoc sinh ròi khòi truòng phó
thóng
de
xàc dinh tuoi tói thiéu
va
tuoi cao nhàt quy dinh cho nguòi dugc
Ughi huu
de
xàc dinh giói han tuoi tói da. Nén khoàng tuoi
de
tinh cho bò
phàn dàn so thuóc lue
luong
lao dòng là
tu
15 dén 64 (co thè
tu

15 tuoi dén 59
ò
mot so quò'c
già
hoac
tu
10 dén 59 a
mot
so nuóc khàc). Song hien nay ò
nhiéu quò'c
già va
ngay eà tó chùc lao dóng quóc té khóng quy dinh giói han
tói da
va de
mò a dò tuoi này.
Tó chùe lao dòng quò'c tè
cQng
dua ra cóng thùc xàc dinh lue lugng lao
dóng
va
ty le tham
già
vào lue lugng lao dòng:
LF
=
E
+
U
T
T^r.

LF
U + E
LFR
=
LF + NLF ~U + E + NLF
Trong do: LF - Dàn so thuóc lue lugng lao dòng
NLF - Dàn
so
khóng thuóc lue lugng lao dóng
U - So nguòi
thà't
nghiep
E - So nguòi eó viéc làm
LFR - Ty le tham
già
vào
lue
lugng lao dòng
Càc chi
so
E va U thu dugc qua kèt
qua
cùa càc cuoc diéu tra
va
no
co
su
bién dòng theo thòi gian. Ty le tham
già
vào lue lugng lao dóng (LFR) thuòng

dugc
su
dung
de
uóc tinh quy mó cùa du trù lao dòng trong pham vi mot nén
kinh tè
va
eó nhiem vu quan trong trong càc thóng ké thà't nghiep.
Ngày nay cùng vói su phàt trién manh cùa khoa hoc ky thuàt, su ra dòi
cùa nhiéu ngành,
ITnh
vuc mòi àp dung nhùng cóng nghé
va
ky thuàt cao, dac
biét a mot
so
nuóc phàt trién dà xuàt hién khài niém lue lugng lao dóng mói.
Trong khài niém này thi yéu tó
chat
lugng lao dòng dugc
de
càp dén, nguòi
tham
già
lue lugng lao dóng
klióng
chi là nguòi a trong dò tuoi quy dinh, eó
sue
khoè tot
ma

tay nghé, kién thùc phài dat tói mot trình
dò
nhà't dinh.
Co
thè nói
day
là mot khài niém rà't phù hgp vói mot nén kinh tè hién dai, phàt
trién, song trén thuc tè vàn chua dugc àp dung mot eàch rong rài
va
phó bién.
O Viét Nam hién nay, vói
toc
dò tàng dàn
so
hàng nàm khà cao (khoàng
2,2%),
nén kinh tè dang trong qua trình chuyén dói, trình dò tay nghé cùa
nguòi lao dòng thà'p cho nén khài niém lue lugng lao dóng eó nhùng
net
riéng. O nuóc ta màc dù co quy dinh dò tuoi cho nhùng nguòi tham
già
lue
lugng lao dòng, song trèn thuc tè do nhùng ly do, diéu kién nào
dò ma
co
mot
bò phàn nhùng nguòi ngoài do tuoi lao dòng (chua tói hoac qua tuoi lao dòng)
vàn tham
già
lao dòng.

Ben
canh do, mot bò phàn nhùng nguòi lao dòng
khóng dù tiéu chuàn vé
sue
khoè (nhùng nguòi tàn tàt) cùng tham
già
vào
hoat dóng san xuàt. Dac biét
a
nuóc ta trình do kièn thùc, tay nghé cùa nguòi
lao dòng rà't
chénh léeh
nhau (chù yéu là nhung ngUòi eó trình dò tay nghé
thà'p hoàc khóng eó trình dò), diéu này eùng phàn ành dugc trình dò phàt trién
cùa nén kinh tè nuóc nhà.
Nhin chung, khài niém lue lugng lao dóng do tó chùc lao dòng quóc té
dua ra là phù hgp, song vói nhùng diéu kièn, hoàn cành cu thè hién nay a
nuóc ta, theo Tóng cuc thóng ké, khài niém này dugc hiéu nhu sau: Lue lugng
lao dòng là so nguòi trong dò tuoi lao dóng cóng 1/2 so nguòi lao dòng trén
tuoi cóng 1/3
so
nguòi lao dòng duói
tuoi
eó khà nàng lao dóng
va
co nhu càu
làm viéc.
Khài niém này dà phàn ành
mot eàch
tóng thè vé lue lugng lao dòng Viét

Nam, phù hgp vói thuc tè Viét Nam trong qua trình chuyén sang nén kinh tè
thi truòng. Khài niém trong dò
tuoi
lao dóng co thè dugc xàc dinh
va
diéu
chinh tuy
thuge
vào
tùiìg
giai doan cu thè.
Vé giói han dò
tuoi,
trong nhùng nàm
tru'óc
day,
theo Tóng cuc thóng ké
thi
khoàng tuoi co
thè
dugc tmh vào
lue
lugng lao dòng là
tu
13 tuoi trò lén,
do dò lue lugng lao dóng phàn theo nhóm tuoi thuòng dugc chia thành 3
nhóm
tuoi
chinh:
+ Nhóm

1 :
Lue lugng lao dóng tré (góm nhùng nguòi
tu 13-24
tuoi)
+ Nhóm 2:
Lue
lugng lao dòng tmng nién (góm nhùng nguòi trong
khoàng
tuoi
25-59)
+ Nhóm 3:
Lue
lugng lao dòng cao
tuoi
(góm nhùng nguòi 60 tuoi trò lén
dang làm viéc trong càc ngành kinh té quóc dàn)
Nhung gàn
day
khi xàc dinh chi tiéu ty
le
tham
già lue
lugng lao dóng,
Tóng cuc thóng ké dà quy dinh: Lue lugng lao dóng là nhùng nguòi
tu
15 tuoi
tra lén eó viéc làm
va
khóng co viéc làm.
Con

giói han
tuoi
tói da a Viét Nam
hién nay quy dinh là 55
tuoi
dói vói nù
va
60 tuoi dói vói nam.
2.
Viéc làm
Truóc
day,
trong ca
che
ké hoach hoà tap trung bao càp, nguòi lao dóng
dugc eoi là eó viec làm
va
dugc xà hói thùa nhàn,
tran
trong là nguòi làm viéc
trong thành phàn kinh té quóc doanh, khu vuc kinh té tàp thè. Trong ca
che
dò,
Nhà nuóc
chiù
tràch nhiem bó tri, xàp xèp viéc làm cho tùng nguòi lao
dóng. Do dò, trong xà hòi lue do khóng thùa nhàn eó hien tugng thà't nghiép,
thiéu viéc làm, lao dòng du thùa, viéc làm khóng
day
dù Nhung trong giai

doan chuyén sang nén kmh tè hàng hoà nhiéu thành phàn hién nay, quan
niém vé viéc làm dà dugc thay dói mot eàch càn bàn.
Theo mot
so
chuyén
già
trong
ITnh
vue lao dòng ò nuóe ta, quan niém vé
nguòi eó viéc làm nhu sau: Nguòi co viéc làm là nguòi làm viéc trong nhùng
ITnh
vuc, ngành nghé, dang hoat dòng co ich, khóng bi phàp luàt ngàn càm,
dem lai thu nhàp
de
nuói
song
bàn thàn
va già
dinh, dóng thòi dóng góp mot
phàn cho xà hói
[7]
Khài niém này dà cho thày nói dung cùa viec làm dugc mò rong
va
tao ra
khà nàng to lón cho viéc giài phòng tiém nàng lao dòng, giài quyét viec làm
cho nhiéu nguòi, diéu này thè hien trén hai góc dò sau:
*
Viéc làm dà dugc mò rong rat lón, bao góm tà't eà càc thành phàn kinh
tè,
trong moi hình thùc

va
càp dò cùa tó chùc
san
xuàt kinh doanh
va
su
dan xen giùa chùng. No cùng khóng bi han
che
vé mat khòng gian.
*
Nguòi lao dóng dugc
tir
do hành nghé, tu do lién doanh, lién kèt, tu do
thué muón lao dòng theo luàt phàp va su huóng dàn cùa Nhà nuóc
de
tu
tao viéc làm cho minh
va
thu hùt thém lao dòng xà hói theo quan he
cung càu vé lao dòng trén thi truòng lao dòng.
Chinh
tu
quan niém trén vé viec làm trong ca
che
thi truòng, trong Bó luàt
lao dóng dàu tién cùa Viét Nam dugc Quóc hói khoà IX phé duyét dà khàng
dinh: Mgi hoat dòng lao dóng tao ra nguón thu nhàp khóng bi phàp luàt
càin
déu dugc thùa nhàn là viéc làm.
Tu

quan diém trén cho thày khài niém viéc làm bao góm càc nói dung:
+ Là hoat dòng lao dòng cùa con nguòi
+ Là hoat dóng lao dòng nhàm muc dich tao ra thu nhàp
+
Hoat dòng lao dóng dò khòng bi phàp luàt ngàn
cà'm.
Khài niém này dà dugc thè
che
hoà thành càc chi tiéu quàn ly nhà nuóe vé
viéc làm
va
thóng nhà't trong cà nuóc.
De
tao diéu kién thuàn
Igi
trong càc
hoat dòng thuc té, khài niém này dà dugc cu thè hoà nhu sau:
Viéc làm là hoat dóng dugc thè hien a mot trong ba dang:
10
+ Làm càc cóng viéc
de
nhàn tién cóng, tién
luang bang
tién màt hoac
hien vàt cho cóng viéc do.
-h
Làm càc cóng viec
de
thu
Igi

nhuàn cho bàn thàn, bao góm san xuàt
nòng nghiep trén dàt do
chùih thàiih
vién dò sa hùu; hoac hoat dóng
kinh té ngoài nòng nghiep do chinh thành vién dò làm chù toàn bò hoac
mot phàn.
+ Làm cóng viéc cho ho
già
dinh minh nhung khóng dugc
tra
thù lao duói
hình thùc tién cóng, tién luang cho cóng viec dò, bao góm san xuàt
nòng nghiep trèn dàt do
chiì
ho hoàc mot thành vién trong
ho
sa hùu,
quàn ly hay eó quyén
su
dung; hoac hoat dóng kinh tè ngoài nòng
nghiep do chù ho hay mot thành vién trong ho làm chù hoac quàn ly.
3.
Thàt nghiép
Paul Samuelson mot nhà kinh tè hoc nguòi My dà chi ro: "thàt nghiep là
mot và'n
de
tmng tàm trong càc xà hói hién dai". Khi mùc thà't nghiép cao, tài
nguyén bi
làng
phi

va
thu nhàp cùa dàn giàm. Trong nhùng thòi ky nhu vày,
nén kinh té se gap nhiéu khó
khan va
ành
huong
dén tinh càm
va
cuoc song
già
dinh trong nhàn dàn. Mot thiét hai nghiém trong nùa do thà't nghiep dua
lai dò là su màt di vé
san
lugng là nhùng khoàn làng phi to lón nhà't trong nén
kinh tè hién dai. Thàt nghiép luón luón gàn lién vói
san
lugng. Vói nén kinh
té suy thoài thi ty le thà't nghiép tàng vi khi
dò
càc dan dàt hàng
va
san lugng
giàm sùt. Trong mot nén kinh té binh ón vàn tón tai
mot
ty le thàt nghiép nhàt
dinh,
co thè
ggi do là ty le thà't nghiép tu nhièn. Ty le thàt nghiep tu nhièn là
ty le thàt nghiép trong dò thi
tmòng

lao dòng
va
thi truòng san phàm càn
bang
nhau, hay nói eàch khàc nhiing tàc dóng lén xuó'ng dói vói già cà va tién
luang là ón dinh, khóng eó xu huóng lam phàt hay giàm phàt. Nhu vày trong
mot nén kinh tè ón dinh thi ty le thà't nghiép tu nhién là mùc thà'p nhàt
co
thè
eó dugc, vi chinh
lue
dò eó mùc cóng àn viéc làm cao nhà't
tuong ùng
vói san
lugng tiém nàng cùa mot nuóe.
11
Càc nuóc tu bàn chù nghTa ngày nay dac biét quan tàm dén so
liéu
vé
còng àn viéc làm
va
thàt nghiep. Truóc hét càn dua ra mot khài niém vé thàt
nghiép. Nói
mot eàch
chinh xàc, mot nguòi dugc coi là thà't nghiep néu nguòi
dò khóng eó viéc làm nhung dang co
gang
di tìm viéc hoac dgi ggi lai, hoac
dang dgi di làm trong thòi gian tói.
Nhà dàn

so
hoc ALFred
SauVy
cho ràng "nguòi thàt nghiep là nguòi khoè
manh, muón lao dòng
de
kiém song nhung chua tìm dugc viéc làm" [24]
TÓ chùc lao dòng quóc tè dà dinh nghTa ràng: Thàt nghiép là tình trang
tón tai khi mot
so
nguòi trong
lue
lugng lao dòng muón làm viéc nhung
khóng thè tìm dugc viec làm ò mùc tién còng dang thinh hành.
Nhu vày eó thè nói mot
eàch
khàc ràng thàt nghiep là hién tugng nguòi
trong do tuoi lao dóng, eó
sue
lao dòng, muón di làm nhung chua co viéc làm.
Nhung khóng phài bà't ky ai co
sue
lao dòng, chua co viéc làm déu dugc coi là
nguòi thàt nghiep. Vàn
de
càn xem xét
de
biét mot nguòi co thàt nghiep hay
khóng là phài nàm dugc nguòi ày co muón di làm hay khòng, bòi
vi

trén thuc
té tón tai nhiéu truòng hgp nguòi co
sue
lao dóng, co nghé nghiep song lai
khóng co nhu càu viéc làm.
Su phàt trién thi tmòng lao dòng a nhiéu nuóc dà cho thày thàt nghiép co
ba dang khàc nhau dò là:
+
Thàt
nghiep tam thòi: Phàt sinh là do su di chuyén khóng ngùng cùa
con nguòi giùa càc vùng, càc cóng viéc hoàc là càc giai doan khàc
nhau cùa cuoc song. Tham chi trong nén kinh té co day dù viéc làm,
vàn luón luón eó mot so chuyén dóng nào dò do nguòi ta di tìm viéc
làm khi tot nghiép càc truòng hoàc chuyén dén mot thành phó mói. Phu
nù co thè khòng tham
già
vào lue lugng lao dòng sau khi eó con.
Do nhirng cóng nhàn thà't nghiep tam thòi thuòng chuyén cóng viéc
hoac tìm nhùng cóng viéc tot hon, cho nén nguòi ta thuòng cho ràng ho
là
nhiìng
nguòi thà't nghiep "tu nguyén ".
12
+ Thàt
nghiép
co
tinh
co'
càu: xày ra khi
co

su màt càn dói giùa cung
va
càu dói vói còng nhàn. Su màt càn dói này co thè dién ra
vi
mùc càu
dói vói
mot
loai lao dóng tàng lén trong khi mùc càu dói vói mot loai
lao dóng khàc giàm di, trong khi dò mùc cung khòng the diéu chinh
nhanh chóng. Nhu vày, chùng ta hay thày nhùng su màt càn dói trong
càc nghé nghiep hoàc trong càc
\àing
do mot
so ITnh
vuc phàt trién so
vói càc
ITnh
vuc khàc. Néu tién luang
rat
linh hoat thi su màt càn dói
trén càc thi truòng lao dóng sé màt di khi tién luang ha xuó'ng trong
nhùng khu vuc co nguón cung cao va tàng lén trong nhùng khu vuc
co
mùc càu cao. Nhung, nhu chùng ta dà nhàn manh, mùc luong trong
thuc tè hoàn toàn ón dinh.
+
Thàt nghiep chu ky: phàt sinh khi mùc càu chung vé lao dòng thàp.
Khi tóng mùc chi
va
san lugng giàm, chùng ta thày thà't nghiep tàng lén

hàu nhu a khàp nai.
Tó chùc lao dòng quóc té cùng cho ràng: nguòi thà't nghiép là nhùng
nguòi khóng
co
viéc làm nhung dang tich cuc tìm viéc làm hoàc dang chò
dugc tra lai làm viéc.
De
xàc dinh
rò
nhùng nguòi thàt nghiép, tó chùc lao dòng quóc té' cùng
dua ra nhùng tiéu thùc cu thè
de
xàc dinh: Xét trong mot khoàng thòi gian
nhà't dinh,
nhiìng
nguòi thà't nghiép là nhùng nguòi: (a) khòng eó viéc làm; (b)
eó khà nàng làm viéc; (e) tich cuc tìm viéc làm.
Phàn lón càc nuóc trèn thè giói déu
su
dung khài niém trén
de
xàc dinh
nguòi thà't nghiép. Song trén thuc té khi xàc dinh khoàng thòi gian khóng eó
viéc làm a càc nuóc là khàc nhau. Vi du: a Thài Lan, quy dinh trong càc cuoc
diéu tra xàc dinh nguòi thà't nghiep a tiéu thùc (a), quy dinh vé khóng co viéc
làm trong thòi gian 7 ngày truóc lue diéu tra. Ò Ùe quan niém nguòi thà't
nghiép là nhùng nguòi khòng eó viec làm trong tuàn
le
diéu tra
va

dà chù
dóng tìm viéc làm eà ngày hoàc nùa ngày tai bà't ky mot thòi diém nào trong
4 tuàn, bao góm cà tuàn diéu tra
va san
sàng làm viéc khi co viéc làm. Dóng
13
thòi dò, giùa càc nuóc cùng eó su khàc nhau a viéc xàc dinh dò tuoi cùa lue
lugng lao dòng
va
viéc eó dàng ky hay khòng dàng ky thàt nghiép. Vé viéc
xàc dinh dò
tuoi
dà néu a phàn trén,
con
viéc dàng ky thà't nghiép thi phàn lón
càc nuóc khóng
de
càp dén yéu càu này.
Trong viéc thóng ké
so
nguòi thàt nghiep, càc nuóc cùng tinh eó mot bó
phàn lao dòng khóng eó viéc làm, song dang chò
de
dugc ggi trò lai làm viéc.
TÓ chùc lao dóng càc nuóc cùng
de
càp tói càc nguyén nhàn
gay
ra su bién
dòng vé

so
lugng nguòi thàt nghiep, bao góm bón nguyén nhàn chinh: (a) - Bi
màt viéc; (b) - Chù dóng bò viéc
de
di tìm mot viéc làm mói; (e) -
Nliùng
nguòi mói tham
già
vào
lue
lugng lao dòng nhung chua tìm dugc viéc làm; (d)
-
Tm'óc day
mot bó phàn ròi khòi
lue
lugng lao dóng
va
nay dang quay lai tìm
viéc làm.
TÓ chùc lao dóng quóc tè cùng dua ra khài niém ty le thà't nghiép
de
phàn
ành mùc dò, tình trang thàt nghiép, dò là: Ty le thàt nghiép là ty so giùa nguòi
thà't nghiép so vói toàn bò lue lugng lao dòng. Ty so này dugc the hién qua
cóng thùc:
LF ~ E + U
Trong do: UR: Ty le thà't nghiép
(tùih bang %)
LF:
Dàn so thuóc lue lugng lao dóng.

U: So nguòi thàt nghiép.
E: So nguòi
co
viéc làm.
O Viét Nam, do thi tmòng lao dòng chua dugc phàt trién
va
chua dugc tó
chùc tot, mang
luói
dàng ky, dich vu viéc làm
con
manh nha chua he thóng
va
hoat dóng chua co hiéu qua; mói quan he vói giói chù
va
khà nàng giói thiéu
viéc làm
con
han
che,
ehmh
sàch
ho
trg thàt nghiep chua dóng bó, nguòi lao
dóng vàn quen vói tu tuòng tu do là chmh, nén so nguòi thà't nghiép dén dàng
ky do do se it han nhiéu so vói so thà't nghiep thuc tè. Cho dén nay a Viét
Nam, càc con so thóng ké vé that nghiep do càc ca quan,
tó
chùe khàc nhau
14

dua ra déu rà't khàc nhau. Su khàc nhau này
xuà't
phàt
tu
viéc àp dung càc tiéu
chu^n
thàt nghiép vào còng tàc diéu tra.
Vói y kièn cà nhàn, theo tói a nuóc ta hién nay nén thóng nhà't àp dung
càc tiéu chuàn thàt nghiep cùa tó chùc lao dóng quóc té, song vói thuc tè quàn
ly lao dòng a Viét Nam
va de
phuc vu cho viéc giài quyét viéc làm thi chi nén
xem xét so thà't nghiep trong dò tuoi lao dòng.
Con
yéu càu phài dàng ky hay
khóng dàng ky thà't nghiép
con
tuy thuóc vào nhu càu thóng tm phuc vu quàn
ly cùa càc càp cùng nhu dói tugng diéu chinh cùa chinh sàch bào hiém thàt
nghiep hién hành cùa
Nlià
nuóc.
Trong giai doan trUóc màt, do viec tó chùc dàng ky thà't nghiep
con
chua
hoàn thién, cho nén viec thóng ké thàt nghiép càn phài thóng ké cà so
co
dàng
ky
va so

khòng dàng ky nhung thuc tè dang thà't nghiep. Nhung
de
dàp ùng
yéu càu quàn ly, thi khóng tinh nhùng nguòi nghi huu truóc tuoi quy dinh cùa
Bó luàt là nhùng nguòi thà't nghiép.
Trong giai doan chuyén dói nén kinh tè nhu hién nay, thà't nghiép a nuóc
ta eó nén chia ra thành hai dang:
+ Thàt nghiep
dai
han: là nguòi thàt nghiép lién tue
tu
12 thàng tra lén
tinh
tu
ngày dàng ky thà't nghiép hoàc
tu
tuàn le diéu tra tra vé truóc.
+
Thàt nghiep ngàn han:
là
nguòi thàt nghiép duói 12 thàng
tùih tu
ngày
dàng ky thà't nghiep hoàc
tu
tuàn
le
diéu tra tra vé truóc.
15
IL THUC TRANG VÀN DE VIÉC LÀM 0 VIÉT NAM HIÈN NAY

1.
Thuc trang nguón lao
dóng.
viéc làm
U.
Thuc
trans
n^uon
lao
dóns
Viét Nam là nuóc
co
so dàn dóng dùng thù 12 trén thè giói, toc dò tàng
dàn so tu nhién hàng nàm cao, khoàng 2,2%. Theo
so
liéu diéu tra
va
tinh
toàn cùa Tóng cuc thóng ké, dàn so Viét Nam giai doan
1990-1995
dugc phàn
ành qua bièu
dò
sau:
Biéu do 1
Dàn
so
Viét nam qua
càc nàm
1990-1995

(1)
(Dan.vi:
ngàn nguòi)
64000
62000
1994
1995
Dan
so Viét Nam vào loai tré. Theo thóng ké thi ty
le
dàn so duói 15
tuoi
chièm khoàng 34,5% (khoàng 25,5 triéu nguòi). Diéu dò ehùng tò, dàn so
Viét Nam vàn dang trong thòi ky phàt trién manh, nén vé mat kinh tè se gap
rà't nhiéu khó
khan
vi bình quàn so nguòi phài nuói
duong
(so nguòi àn theo)
trén mot lao dòng cao hon càc nuóc khàc, di theo no là và'n
de
viéc làm, giào
due,
y té
va
càc yéu càu xà hòi rà't
lón.
Ben
canh do, hàng nàm dàn
so

buóc
vào tuoi
lao
dóng theo thóng ké cùng là mot con so khóng nhò.
U).
:
Tóng cuc théng
ké
16
biéu
dò 2:
50,000.00
40.000.00
30,000.00-1
20,000.00
10,000.00
0.00
Dàn
so tu
15 tuoi tra lén
(1)
(dofn
vi: ngàn nguòi)
1994
1995
1996
Ty
le
tàng dàn
so

trong
dò
tuoi lao dóng cao, dòi hòi tó'c dò
già
tàng viéc
làm lón mói eó khà nàng giài quyét và'n
de
thàt nghiep
va
du thùa lao dòng.
Day
là mot
sue
ép lón dói vói nén kinh tè nuóc ta. Màt khàc, lao dóng tre
co
thuàn
Igi
là co
sue
khoè,
co
trình do hoc và'n nhàt dinh, nhung cùng là khó
khan
néu khóng
su
dung ho mot
eàch
hgp ly.
Toc dò tàng dàn
so

cao, dàn
so
vào loai tre, nén hàng nàm so nguòi buóc
vào tuoi lao dóng dà bó sung vào lue
lugiig
lao dóng ngày mot tàng
Bang 1
Lue luotig
lao dòng (1990-1996)
(2)
(don vi: nguòi)
Nàm
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
Tong
so
30.615.906
31.289.456
32.071.693
32.931.215
33.882.928
34.855.369
35.866.175
Theo khu
vuc

Thành
thi
Tuyét dói
5.755.790
5.851.128
5.968.542
6.191.068
6.369.990
6.622.520
6.'838.2Ò3
%
18,5
18,7
18,6
18,8
18,8
19
19,1
Nóng
thòn
Tuyét
dói
24.860.116
25.438.328
26.103.151
26.740.147
27.512.938
28.232.849
29.027.972
%

81,5
81,3
81,3
81,2
81,2
81
80,9
Theo giói
tinh
Nam
Tuyét
dói
14.879.330
15.244.222
15.654.193
16.093.484
16.558.586
17.065.188
17.714.574
%
48,6
48,7
48,8
48,8
48,8
48,9
49
Nù
Tuyét
dói

15.736.576
16.045.234
16.417.500
16.837.731
17.324.342
17.790.181
18.151.601
%
51.4
51.3
51.2
51.2
51.2
51.1
51
C1).C2)
Thuc trang
dàn
so'
-
lao
dóng Viét
nam
1996.
^fXB
Thóng
ka:H:T997
17
i
Nhu vày, ta co thè thày ràng,

bùih
quàn giai doan 1990-1996 mòi nàm lue
lugng lao dòng nuóc ta tàng thém khoàng 1 triéu nguòi, diéu dò cho ta mot
nhàn dinh truóc tién là vé màt
so
lugng, lue lugng lao dóng Viét Nam khà
hùng hàu.
Xét vé màt phàn bó theo khu vuc
thi
lue lugng lao dóng nuóe ta tap tmng
chù yéu ò nóng thón (chièm khoàng 80% lue lugng lao dòng cà nuóc). Diéu
này cùng
de
hiéu bòi nuóc ta là nuóc co nén kinh tè chù yéu là nóng nghiep
(nòng nghiep là mat
tran
hàng dàu), gàn 80% dàn so song ò nóng thòn.
Con
lue
lugng lao dòng thành thi chi chièm mot ty le khiém tón (18-19% cà nuóc).
Chi riéng su phàn bó cùa
lue
lugng lao dóng theo khu vuc nhu thè này dà nói
lén
SO'
bò dugc trình dò vàn minh, mùc dò phàt trién kinh tè cùa Viét Nam.
Trong nhùng nàm gàn
day,
vói su hói nhàp vào nén kinh té thè giói
va

khu
vUc,
viéc mò cùa nén kinh tè mèi quóc
già
duong nhièn là khòng trành khòi,
cho nén vói chù truong mò cùa nén kinh tè, thuc hién ehièn lugc CNH va
HDH ò nuóc ta là
mot
tà't yéu khàch quan, là su nhin nhàn dùng dàn cùa
Dàng
va
Nhà nuóc.
Va tu day
dà co mot su dich
chuyén
dàn dàn cùa lue
lugng lao dòng
tu
nóng thón ra thành thi, Tuy nhién su dich
chuyén
này
con
do tàc dòng bòi nhiéu yéu tó khàc nhu thiéu viéc làm
ò
nòng thón, dàt canh
tàc bi thu hep
vé
co càu lao dòng theo dò tuoi, theo kèt qua diéu tra cùa tmng tàm
thóng tin khoa hoc lao dòng
va

xà hói - Bó lao dóng thuong binh xà hòi nàm
1996 cho thày (bang 2) lue lugng lao dóng nuóc ta vào loai tré. Chi xét riéng
tu
do tuoi 15-44 dà chièm tói 80%,
so con lai
khóng dàng ké.
Vé trình dò vàn hoà, theo so
lièu
cùa Tóng cuc thóng ké thi
so
nguòi
khòng biét chù
tu
10 tuoi trò lén co 5,44 triéu nguòi vào nàm 1979 va 5,3
triéu nguòi vào nàm 1989, 7,3 triéu nguòi vào nàm 1993. Néu chi
tinh
nhóm
dàn cu trong dò tuoi lao dóng thi nàm
1994
eó
xà'p
xi 3 triéu nguòi khóng biét
chù, nàm 1996 là trén 2 triéu nguòi
va
tàp tmng tói 92%
ò
khu vue nòng thòn,
dac biét là nóng thón mién nùi
phia
Bàc

va
Tày Nguyén, vùng sàu cùa dóng
bang song
Cuu Long. Mac dù so nguòi dugc giào due ò
18
c
Xi
)«
3
s
ca
o
*^
ei)
e
<o-
o
I-
s
o
t:JD
s
.BH
^<o
•*^
£
e
o
.£
iat

f"
u
A
1
^e
in
ir,
ir,
ir,
1
1
ir,
1
IO
Ti-
rsi
1
Uì
^H
GJD
C
H
tì^
dòi
j_,
«y.
>%
•*
^
^

.*"
•w-
>ì
•*
H
^
'O
^
4^
,y.
>i
a
•v4
"
^
.*"
•M
•^J
,-;.
>i
^
#
<o-
>".
^
^
^
•e
<tJ-
>%

^
'
^
'•O
•e
'ZJ-
>!.
H
^
"3
*©
4.J
<C>'
>1
u^
^
^
o
^
ro
—-1
^
VM
O^
^
(N
^
^
C>1
m

()06-
oc
ce
O
^
oc
oc
'» '
(N
r
^*
-^
f*",
^
^
_-i
CN
o\
r-
o
^
(N
^^
CNI
CN
0\
o\
IT;
OO
^

oc
oc^
o\
(N
CN]
od
oo
\D
d
o
W~j
ON
ir-]
ro
co
C7N
IO
r-
"^
M:J
vo
oo
y
^D
^3
e
U
CN
VO
oo

oo
(N
O
<N
W-j
o"
r-
i/"j
3.0
C^i
r^
CN"
.337
_
oo
-—1
^
(T,
r^
O)
ir>
»r.
r^^
CN"
,__!
ON
r^
t^
"Ci
oc

oc^
oc
Oi
r-
(N
in
d
r-
^
~^
r',
__"
r<-j
o
r-,
O^
(T
'—1
CN
f^j
d"
CM
oc
o\
o\
M3
oo
co
"^
p'i

o
<N
od
r^j
oc
\d
'•B
^
•S
/S
[S
(N
^^
O
oo
r^
d
—«
CN
•~-i
OO
(D
V-
o
7.5
CN
Csl
^ 1
ir?
r-^

o
0\
o\
o\
ON
od
»r-,
CN
—H
^
vH
—
CN
1—>
CN
ro
_
r^?
CN
ir,
O
^
un
—M
r-;
^
u~.
0^
CN
^

ON
od
^
u~j
od
(T-^
r-'
CN
CM
<r,
O)
»0
^
ON
t-^
fT.
r
ON
r-^
CN
c
CN
<0
00
e
z
a
5
ri
or

e
<o-
o
JS
©
s
>
s
oc
e
^n
e
>-
ini
L.
*"
o
^
.5
U
Q.
<«
u
a
<o-
^
"oi
e
'*^
'Cd

o
H^
^^
càp
a
!—'
C
«^
*•
Q
"•
a.
:^
a
<!).
^n
DI
c
'O
*->
'«
£::!
1 1
a
a
<^.
fcX
e
'§
Cd

Chir
JZ
u
.'^^
:Si
15
Cd
*•
^
U
c
H
^5
>5
"O
•m^
o-
>ì
H
^
"O
•^
0
OU-
>ì
3
H
S^
>o
•D

•^^
3
H
^
'o
'O
^
H
^
"o
"O
•^^
H
rn
:
1—1
(N
:
rs)
;
^ :
(N
i
r-;
:
00
•
^ \
0_
:

CN
•
ro
.
oc
oc
o\
OS
^
>—
oc_
r-"
<N
-M
^
r*-;
vi
^
0^
ON
a^
d"
CN
^
—*
'sl^
O
in
oo^
vrT

,_i
~H
CTN
fO
o
e
(N
liO
r-
^
^
oo
vri
co
u
^O
^3
C
-C3
u
r^
:
co
i
f<-j i
ro
CN
i
U-i
i

^ i
(N
i
o|
QN"
Ì
CN
:
OC
»n
o
•
c^
^ •
1—'
CN^
C"?
CN
OC
ON
ON
in
oo
m
-^
^.
ro"
•^
O
^O

'O
^
co
ON
ro^
CN'
ro
(N
tn
tn
in
^
ro
O
CN
'od
•
co
:00
i-d
Ì'-S
• _
;
"5
•
/ra
IfS
0\
oo
^i

r-^
^o
\q
CN
r-;
CN"
co
o
CN
rO
e
m;
o\
C^
oo'
CN
r",
^
r".
ON
r-
e*-,
od
^
<N
CN
OC
^
^
o\

^
U-j
^
^D
OC
oo
ro
od
O
O)
.
i—'
:rsi
:t^
:ON
ir-'
:CN
IO
\o^
:CN
i c
:
O
i
oc
:
e
eac cap
hien
nay tàng vé tuyét dói. Theo diéu tra dàn so (1/4/1989)

thi so
nguòi dugc giào due ò càc càp tàng 1,2 lan so vói nàm 1979, trong do co
trình dò phó thóng co
so
va trung hoc tàng 1,29
làn,
cao dàng tàng 2,58
làn.
Nhùng nàm gàn
day
vé so tuyét dói vàn
tié'p tue
tàng so vói nàm
1989
nhung
toc
dò tàng cham lai.
Theo so liéu diéu tra (bang 3)
thi
trong lue lugng lao dòng eà nuóc, so
nguòi dà tòt nghiep càp DI
chi
chiém
13,5%,
so
nguòi khóng biét chù là
5,8%
va
80,7% là
tu

duói càp I
dén hét
càp n. Ty le này cho thày ràng trình
dò vàn hoà cùa lue lugng lao dóng nuóc ta ò mùc rat thàp.
Day
là vàn de bào
dòng dói vói mot quóc
già
dang trong giai doan dàu cùa qua trình CNH,
HDH. 0 khu vuc thành thi, do yéu càu cùa cóng viec vé trình do tay nghé,
do eó su quan tàm dàu tu hon, cùng nhu càc diéu kién thuàn
Igi
khàc
ma
ty
le
nguòi
tòt
nghiep càp IH cao hon ò nóng thón (gàn gap 4 làn)
va
so nguòi
khóng biét chù thàp hon (gàn 3
làn)
Dói vói lue lugng còng nhàn ky thuàt tré, theo Trung tàm thóng tin
nghién cùu ly luàn cùa TÓng lién doàn lao dòng Viét Nam, trén 1,7 triéu
cóng nhàn ky thuàt chi
co
70 van dugc dào tao qua truòng
lóp
chiém 40%.

So cóng nhàn bàc cao hien nay chi eó khoàng 4.000 chiém 2,8%, phàn lón
lai ò dò tuoi trén 50. Nhung cùng càn nói thém ràng, chùng ta khóng thiéu
nhùng cóng nhàn tre dat dugc trình do này, song co
che
xét chon, nàng bàc
thg chua cho phép ho nhàn danh hiéu phù hgp.
Vé
trình
do chuyén món ky thuàt cùa lue lugng lao dóng, theo diéu tra
mói nhà't cùa Bó lao dóng
thuong
binh xà hòi cho thày (bang 4): Lue lugng
lao dóng
co
trình dò dai hoc
va
sau dai hoc khoàng trén 800.000 nguòi, trong
dò hon
11.000
nguòi
co
trình do sau dai hoc, nhung so lao dóng tré trong
so
này lai
qua
it.
Qua con so diéu tra ò 17 truòng dai hoc
thi
so càn bó
giàng

day duói 35 tuoi chi chiém 8%. So eó trình do phó tién
si,
tién
sT
chù yéu tàp
trung ò càc truòng dai hoc va vién nghién cùu. Diéu dàng luu y là phàn lón
nhùng
tri
thùc co trình dò trén dai hoc dang là nhùng chuyén
già
dàu ngành
dà ò dò tuoi
55-60-
Trong khi dò sinh vién giòi
tòt
nghiép ra
20
a\
fi
ۥ
O
oc
I
S
fi
fi
oc
\C5
U
oc

e
p
u
••^
3
•"^
C
P
^
>-,
.fi
f
.£
^u
•*^
O
"•
«
In
U
o
*cd-
H
*cS-
DE
f)rt
•ns
o
C3
U

o
o-
_c
DO
—
Z)
H
,,_,
<r3-
3
-^
l>ì
-i^
c
<ri
.C
U
*-
l>^
r—'
<c5
J=
r-
u
CH
Vrt
o
G
00
DiJ

J=
t^
j::
^
r-;
DO
•—'
"o
00
X)
DO
<o
DO
C
')C5
X)
c^
H
^
S
u
^
XJ
<1>.
>%
H
^
, ,
<(D-
>>

H
^
<B-
>.
H
^
,^
<0'
b
H
^
<t>'
>.
3
H
^
<"S-
>^
~
H
^
<'U'
>>
H
r^i
q.
o
.^^
in
^

r-
CN^
CN"
00
ON
o
d
,—1
00
oc
(N
00
CN
od
r-
co
' '
CN'
m
<N
^
1—1
O
r^
co^
__
CO
e»
O
00

ce
r—•
O
-^
(N
d
r^
\o
r-^
r-"
oc
00
CN
»ri
-^
:^
CO
IO
r^
d
o
00
in
m
o
-•o
5
^r3
u
ro

'-l
O
O
r-
o^
CN^
oc'
r-
ON
o
d
o
ITi
^
ir,
00*^
'xl-
-NI-
^,
r^'é
00
in
r')
in
uo
O
00
r~;
o
r^

ro
o
OS
-sf
^
r-^
CN
OO
.—(
^
r^i
00
-—(
^^
ce"
o
00
co
ro
d
oo
^
^*
ro
O
(N
od
ro
00
\ó

4—1
C
/c:i
-C
H
.—1
p.
o"
m
oo
co
oi
.—1
o
p
MD
IT)
Ol
xt-
CN
oo
ro
00
-^
o
l>
r",
r-i_
»n
^

^
^
00
ro
^i.
,—,
-d-
IJO
o
ro
\D^
'""'
oo
(N
oq
CN
»n
^
(N
(N
OS
O
00
t^
r-
\6
CN
CN
r^
OS

v-^
(S^
o
(>
(N
DO
c
<o
Z
00
so
OS
>
OD
a
I
s.
truòng da so khóng muón ò lai truòng, vi vày se gap khóng
it
khó khan trong
viéc chuàn bi dói ngù
tri
thùc ké càn. Khó khan này khóng ehi dói vói dói ngù
tri
thùc trong
linh
vuc khoa hoc xà hòi
va
nhàn vàn
ma

cà trong
linh
vuc khoa
hoc tu nhién. Chùng ta cùng dang thiéu nhùng nhà khoa hoc dàu dàn trong
linh
vuc quàn ly kinh té, quàn ly
xà
hói, quàn tri kinh doanh, ké cà trong
Imh
vuc cóng nghé. Viéc xày dung mot dgi ngù càn bò co trình dò cao, dàm bào
dugc co càu càc ngành nghé hgp ly cùng là vàn
de
càn nghién cùu
va
eó
nhùng giài phàp hùu hiéu.
Day là
nhùng khó
khan
cho dàt nuóc trong giai
doan chuyén minh cùa nén kinh té.
Ngoài hình thùc dào tao theo he chmh quy, cà nuóc tmh dén nay
con co
he thóng càc trung tàm day nghé ò càc càp, càc ngành, càc tó chùe doàn the,
trong dò
co
hon 143 Trung tàm xùc tién viéc làm dugc Quy quóc
già
giài
quyét viec làm dàu tu trg giùp

va niùéu
co
so
day nghé tu nhàn, hàng nàm
cùng dào tao hàng van lao dòng
co
nghé cung ùng cho thi truòng lao dòng.
Mac dù vày, song lue lugng lao dóng ky thuàt ò nuóe ta truóc
day
dugc
dào tao theo mot quy trình "cùng", nàng vé ly thuyé't, nhe vé thuc hành va
theo mot còng nghé
cu,
khóng theo kip vói trình dò phàt trién cùa khoa hoc
ky thuàt, cóng nghé,
vi thè
khi Nhà nuóc thuc hién chù truong mò cùa, cho
phép càc nhà doanh nghiep nuóc ngoài dàu tu vào Viét Nam thi lue lugng lao
dóng ky thuàt
ò
nuóc ta chua
dii
khà nàng
va
trình do dàp ùng yéu càu cùa
cóng nghé mói, cho nén phài tién hành dào tao lai,
va
eó nhiéu khàu phài do
lao dóng nuóc ngoài dàm nhàn, trong khi nguón lao dòng nuóc ta rà't dói dào.
Qua trình chuyén sang nén kinh té thi truòng cùng cho thà'y, nuóc ta thiéu

mot dói ngù
lao
dòng co trình dò tó chùe san xuàt kmh doanh giòi, thiéu mot
dòi ngù thg lành nghé bàc cao trong mot so ngành
va linh
vuc kinh té.
Vi
du:
Nhà mày bia Viét Nam tai Hòc Món (thành phó
Ho Chi
Minh) co khà nàng
san xuà't
50 triéu
lit/nàm,
mot
so
vi
tri
diéu hành hàng trung
eà'p
dà dugc giao
cho nhàn vién Viét Nam dàm tràch,
thè
nhung theo óng Johan Doyer - Tóng
giàm dóc nhà mày cho biét: dén nay nhà mày vàn chua chon dugc mot ky su
22
giòi
co
dù trình dò
de

giao chùc vu ky su truòng vàn hành san xuà't toàn nhà
mày. Truòng hgp khó
khan
trén là rat phó bién ò nuóc ta
tu
truóc dén nay.
Lao dòng dò thi thuòng
co
trình dò cao vé vàn hoà, chuyén món nghé
nghiep, kién thùc xà hòi so vói lao dóng nóng thón. Theo so
liéu
nàm 1996,
màc dù chi chiém 19,1% tóng lue lugng lao dòng cà nuóc, song lao dóng
thành thi
co
chuyén món
(ké
cà so càp) chiém 49% eà nuóc, trong do
so lao
dòng co trình do cao dang, dai hgc trò lén chiém 68,8% cà nuóc, chiém
26,3%
lue lugng lao dóng thành thi co chuyén món.
Dàn
so
nóng thón nuóc ta hién nay theo tài liéu cùa Vién quy hoach dò thi
va
nòng thón, eó khoàng 57,9 triéu nguòi, chiém xà'p xi 80% dàn so eà nuóe.
Theo TÓng cuc thóng ké thi vào nàm 1994 lao dóng dang làm viéc trong
linh
vuc nóng nghiép vào khoàng 24 triéu nguòi, chiém khoàng 70% lao dóng

dang làm viec trong càc ngành kinh té quóc dàn. Lao dòng nóng thón nuóc ta
cùng co dac trung là tré, nhung dai bò phàn là lao dóng gian don, khòng dugc
dào tao, diéu kièn tiép càn vói khoa hgc ky thuàt cóng nghé va thi truòng han
che.
Nguyén nhàn cùa su chénh léeh vé trình dò ò trén, mot màt là do hàu hét
càc truòng dào tao day nghé, trung hoc chuyén nghiép, cao dàng, dai hgc déu
bó
tri
ò càc dò thi, nguòi lao dòng nóng thón
it
co diéu kién tiép càn dugc vói
càc eà'p, càc co so dào tao này; màt khàc, do phàn lón so nguòi dugc dào tao
lai khóng muón trò vé làm viéc ò nòng thòn.
Tom lai, nuóc ta co nguón lao dòng rat dói dào,
toc
do phàt trién nguón
lao dóng o nuóc ta vàn ò mùc cao, lai phàn bó khóng déu, phàn lón tàp trung
ò khu vuc nóng thón; chat lugng nguón lao dóng rà't thà'p, dac biét chua qua
dào tao, lai dang trong qua trình chuyén dói nén kinh té dàn dén tình trang
khó
khan
rà't lón vé viéc làm
va
tao ra co eà'u lao dòng hgp ly, dàp
ling
yéu
càu cùa su thay dói eà'u trùc nén kinh té, tàng nàng suà't lao dóng va hiéu qua
kinh té - xà hói.
23