GIÁO TRÌNH MÔN HӐC MҤNG MÁY TÍNH

- i -
TRNG I HC BÁCH KHOA À NNG
KHOA CÔNG NGH THÔNG TIN
Â
G
G
I
I
Á
Á
O
O
T
T
R
R
Ì
Ì
N
N
H
H
M
M
Ô
Ô
N
N
H
H



C
C
M
M


N
N
G
G
M
M
Á
Á
Y
Y
T
T
Í
Í
N
N
H
H
Ths. NGUYN TN KHÔI
(Lu hành ni b)
à Nng – 2004
- ii -
C LC

Chng 1 U 1
1.1 Gii thiu 1
1.2 Phân loi mng 2
1.2.1 Da theo khong cách a lý 2
1.2.2 Da theo cu trúc mng 2
1.2.3 Theo phng pháp chuyn mch 3
1.3 Kin trúc phân tng và chun hoá mng 5
1.3.1 Các t chc chun hoá mng 5
1.3.2 Kin trúc phân tng 6
1.4 Mô hình OSI 7
1.4.1 Kin trúc ca mô hình OSI 7
1.4.2 S ghép ni gia các mc 8
1.4.3 Chc nng ca mi tng 9
1.4.4 Các giao thc chun ca OSI 11
1.5 u hành mng 12
1.6 ng Internet 13
1.6.1 Lch s ra i và phát trin 13
1.6.2 Cu trúc ca mng Internet 14
1.6.3 Các kin trúc khác 15
Chng 2 NG VT LÝ 16
2.1 Môi trng truyn tin 16
2.1.1 Phng tin truyn 16
2.1.2 Các thông s c bn ca môi trng truyn tin 19
2.2 Chun giao din 19
2.2.1 Modem 19
2.2.2 DTE và DCE 21
2.2.3 Chun RS-232C 21
Chng 3 NG LIÊN KT D LIU 22
3.1 Chc nng 22
3.2 Các vn  ca tng liên kt d liu 22

3.2.1 Cung cp dch v cho tng mng 22
3.2.2 Khung tin - Nhn bit gói tin 23
3.2.3 Kim tra li 23
- iii -
3.2.4 u khin lung d liu 23
3.2.5 Qun lý liên kt 24
3.2.6 Nén d liu khi truyn 24
3.3 Phát hin và hiu chnh li 24
3.3.1 Phng pháp bit chn l (Parity) 25
3.3.2 Tính theo a thc chun 25
3.3.3 Mã sa sai 26
3.4 Th tc liên kt d liu c bn 27
3.4.1 Giao thc n công vi kênh có li 28
3.5 u khin dòng truyn 28
3.5.1 C ch ca s 29
3.5.2 Trao i bn tin vi ca s 1 bit 30
3.5.3 Vn chuyn liên tc 31
3.6 Các giao thc ca tng Liên kt d liu 33
3.6.1 Giao thc BSC 33
3.6.2 Giao thc HDLC 34
Chng 4 NG CC B 37
4.1 Các cu hình ca mng LAN 37
4.1.1 Mng dng hình sao (Star Topology) 37
4.1.2 Mng hình tuyn (Bus Topology) 38
4.1.3 Mng dng vòng (Ring Topology) 38
4.1.4 Mng dng kt hp 39
4.2 Các giao thc u khin truy nhp ng truyn 39
4.2.1 Phng pháp CSMA 40
4.2.2 Phng pháp CSMA/CD 41
4.2.3 u khin truy nhp bus vi th bài 41

4.2.4 u khin truy nhp vòng vi th bài 43
4.3 Chun hóa mng cc b 44
4.3.1 Chun Ethernet 46
Chng 5 NG MNG 47
5.1 Các vn  ca tng mng 47
5.1.1 nh a ch cho tng mng 47
5.1.2 Dch v cung cp cho tng giao vn 48
5.1.3 T chc các kênh truyn tin trong tng mng 49
5.1.4 Tìm ng i trong mng 50
5.1.5 Tc nghn trong mng 51
- iv -
5.2 t ni liên mng 51
5.2.1 Các thit b dùng  kt ni liên mng 52
5.3 Giao thc liên mng IP 58
5.3.1 Cu trúc khung tin IP 59
5.3.2 a ch IP 64
5.4 Phân chia mng con 66
5.5 Hot ng ca giao thc IP 67
5.6 Các giao thc liên quan n IP 68
5.6.1 Giao thc phân gii a ch ARP 68
5.6.2 Giao thc RARP (Reverse Address Resolution Protocol) 71
5.6.3 Giao thc ICMP 71
5.7 Phiên bn IP v6 76
5.7.1 Khung tin IPng v6 77
5.8 nh tuyn trên Internet 77
5.8.1 Bng chn ng 77
5.8.2 Xây dng bng chn ng cho các Router/Gateway 78
5.9 ng X.25 80
5.9.1 C s k thut 80
5.10  thut FRAME RELAY 82

5.10.1 Khuôn dng gói d liu Frame-Relay 82
Chng 6 NG GIAO VN 84
6.1 Các vn  ca tng giao vn 84
6.1.1 Cung cp dch v cho tng phiên 84
6.1.2 Cht lng dch v QoS 86
6.1.3 Các lp giao thc ca tng giao vn 87
6.1.4 Th tc giao vn trên X. 25 90
Chng 7  GIAO THC TCP/IP 91
7.1 Mô h ình TCP/IP 91
7.2 Giao thc TCP 93
7.2.1 Khuôn dng gói tin TCP 94
7.2.2 Quá trình ni-tách 96
7.2.3 Quá trình trao i d liu 97
7.2.4 Th t thc hin ng dng TCP/IP 97
7.3 Giao thc UDP 10 0
7.4 ng và Sock et 101
- v -
7.4.1 S hiu cng 101
7.4.2 Socket 101
7.5 Mô hình giao tip Client/Server 103
7.5.1 Quá trình trao i d liu dùng Stream Socket 103
7.5.2 Quá trình trao i d liu dùng Datagram Socket 104
7.5.3 Ví d chng trình client/server 105
Chng 8 NG PHIÊN 108
8.1 ch v OSI cho tng Phiên 108
8.1.1 Cung cp cho ngi s dng dch v tng phiên (SS-user) 108
8.1.2 u khin trao i d liu 109
8.1.3 u hành phiên làm vic 110
8.1.4 Liên kt phiên 111
8.2 Giao thc chun tng phiên 111

8.2.1 Các loi SPDU, các tham s và chc nng 112
Chng 9 NG TRÌNH DIN 114
9.1 Vai trò và chc nng 114
9.1.1 Phiên dch d liu 116
9.2 ch v OSI cho tng trình din 116
9.3 Giao thc chun tng trình din 117
9.3.1 Các chun khác cho tng trình din 118
Chng 10 NG NG DING 119
10.1 An toàn thông tin trên mng 119
10.1.1 Các chin lc an toàn h thng 119
10.1.2 An toàn thông tin bng mã hóa 120
10.2 CáC phng pháp mã hóa d liu 122
10.2.1 Phng pháp hoán v 122
10.2.2 Phng pháp thay th 123
10.2.3 Phng pháp mã hóa chun DES 124
10.2.4 Phng pháp mã hoá khoá công khai 128
10.3  ch bo v bng firewall 132
10.3.1 Các loi firewall và c ch hot ng 134
10.4  thng tên min DNS (Domain Name System ) 137
10.4.1 Không gian tên min DNS 138
10.4.2 Máy ch qun lý tên 140
10.4.3 Chng trình phân gii tên 140
- vi -
10.5  qun tr mng 140
10.5.1 H b qun tr 141
10.5.2 C s d liu cha thông tin qun tr mng 141
10.6 ch v thn t 142
10.6.1 Giao thc SMTP 143
10.6.2 MIME 147
10.6.3 Giao thc POP 151

10.7 ch v truy cp t xa - TELNET 154
10.7.2 Dch v truyn tp tin FTP 156
10.7.3 UserNEWS 162
10.7.4 WORLD-WIDE-WEB 163
- 1 -
Chng 1 U
1.1 Gii thiu
ng máy tính là tp hp nhiu máy tính n t và các thit bu cui c
t ni vi nhau bng các thit b liên lc nhm trao i thông tin, cùng chia s
pcng, phn mm và d liu vi nhau
ng máy tính bao gm phn cng, các giao thc và các phn mm mng.
Khi nghiên cu v mng máy tính, các vn  quan trng c xem xét là giao
thc mng, cu hình kt ni ca mng, và các dch v trên mng.
ng máy tính có nhng công dng nh sau :
1. Tp trung tài nguyên ti mt s máy và chia s cho nhiu máy khác
- Nhiu ngi có th dùng chung mt phn mm tin ích.
- D liu c qun lý tp trung nên an toàn hn, trao i gia nhng ngi s
ng thun li hn, nhanh chóng hn.
- Mng máy tính cho phép ngi lp trình  mt trung tâm máy tính này có th
 dng các chng trình tin ích ca mt trung tâm máy tính khác ang ri,
 làm tng hiu qu kinh t ca h thng.
2. Khc phc s tr ngi v khong cách a lý.
3. Tng cht lng và hiu qu khai thác thông tin.
4. Cho phép thc hin nhng ng dng tin hc phân tán
5.  an toàn tin cy ca h thng tng lên nh kh nng thay th khi có s c
i máy có s c : An toàn cho d liu và phn mm vì phn mm mng s
khoá các tp tin khi có nhng ngi không  quyn hn truy xut các tp tin
và th mc ó.
6. Phát trin các công ngh trên mng: Ngi s dng có th trao i thông tin
i nhau d dàng và s dng h mng nh là mt công c ph bin tin

c, thông báo v mt chính sách mi, v ni dung bui hp, v các thông tin
kinh t khác nh giá c th trng, tin rao vt (mun bán hoc mun mua
t cái gì ó), hoc sp xp thi khoá biu ca mình chen ln vi thi khoá
biu ca nhng ngi khác , . . .
- 2 -
1.2 Phân loi mng
1.2.1 Da theo khong cách a lý
ng máy tính có th phân b trên mt khu vc nht nh hoc có th trong
t quc gia hay toàn cu. Da vào phm vi phân b, ngi ta có th phân ra các
loi mng nh sau:
a. LAN (Local Area Network - Mng cc b) : LAN thng c s dng
trong ni b mt c quan/t chc , kt ni các máy tính trong mt khu vc
bán kính khong 100m-10km. Kt ni c thc hin thông qua các môi
trng truyn thông tc  cao, ví d cáp ng trc hay cáp quang.
b. MAN (Metropolitan Area Network - Mng ô th) : Kt ni các máy tính
trong phm vi mt thành ph. Kt ni này c thc hin thông qua các
môi trng truyn thông tc  cao (50-100 Mbit/s).
c. WAN (Wide Area Network) - Mng din rng, kt ni máy tính trong ni
 các quc gia hay gia các quc gia trong cùng mt châu lc. Thông
thng kt ni này c thc hin thông qua mng vin thông. Các WAN
có thc kt ni vi nhau thành GAN hay t nó ã là GAN.
d. GAN (Global Area Network) : Mng toàn cu, kt ni máy tính t các châu
c khác nhau. Thông thng kt ni này c thc hin thông qua mng
vin thông và v tinh.
Trong các khái nim nói trên, WAN và LAN là hai khái nim hay c s
ng nht.
1.2.2 Da theo cu trúc mng
1.2.2.1 Kiu m - m (point - to - point)
H×nh sao Chu tr×nh H×nh c©y D¹ng ®Çy ®ñ
Hình 1-1. Cu trúc mng kiu m-m.

ng truyn ni tng cp nút mng vi nhau. Thông tin i t nút ngun qua
nút trung gian ri gi tip nu ng truyn không b bn. Do ó còn có tên là
ng lu tr và chuyn tip (store and forward).
- 3 -
1.2.2.2 Kiu khuych tán
n tin c gi i t mt nút nào ó sc tip nhn bi các nút còn li
(còn gi là broadcasting hay point to multipoint). Trong bn tin phi có vùng a ch
cho phép mi nút kim tra xem có phi tin ca mình không và x lý nu úng bn
tin c gi n.
Bus V tinh hoc radio Back bone (xng sng)
Hình 1-2. S kt ni theo kiu khuych tán.
Trong cu trúc dng Bus và Vòng cn c ch "trng tài"  gii quyt các
xung t (collision) xy ra khi nhiu nút mun truyn tin ng thi. Trong cu trúc
 tinh hoc radio, mi nút cn có ng-ten thu và phát.
1.2.3 Theo phng pháp chuyn mch
- Mng chuyn mch kênh (Line switching network), ví d nh mng n
thoi.
- Mng chuyn mch thông báo (Message switching network)
- Mng chuyn mch gói (Packet switching network)
1.2.3.1 Chuyn mch kênh
Chuyn mch kênh (line switching) c dùng trong mng n thoi. Mt
kênh cnh c thit lp gia cp thc th cn liên lc vi nhau. Mng này có
hiu sut không cao vì có lúc kênh b không.
Hình 1-3. Mng chuyn mch kênh.
S
1
S
2
S
5

S
4
S
3
S
6
Data
Data
Data
- 4 -
1.2.3.2 Mng chuyn mch bn tin
Hình 1-4. Phng pháp chuyn mch thông báo.
Các nút ca mng cn c vào a chích ca “bn tin”  chn nút k tip.
Nh vy các nút cn lu tr và c tin nhn c, qun lý vic truyn tin. Trong
trng hp bn tin quá dài và nu sai phi truyn li thì hiu sut không cao.
Phng pháp này ging nh cách gi th thông thng.
• u m so vi phng pháp chuyn mch kênh:
- Hiu sut s dng ng truyn cao vì không b chim dng c quyn mà
c phân chia gia nhiu thc th.
- Mi nút mng (hay nút chuyn mch thông bao) có th lu tr message cho
i khi kênh truyn ri mi gi bn tin i. Do ó gim c tình trng tc
nghn (congestion) trên mng.
- u khin vic truyn tin bng cách sp xp u tiên cho các bn tin.
- Có th tng hiu sut s dng gii thông ca mch bng cách gán a ch
qung bá (broadcast)  gi bn tin ng thi n nhiu ích.
• Nhc m:
- Do không hn ch kích thc ca bn tin nên có th dn n phí tn lu tr
m thi cao và nh hng n thi gian hi áp và cht lng truyn i.
ng chuyn mch thông báo thích hp vi các dch v thông tin kiu th
n t (Email) hn là i vi các ng dng có tính thi gian thc vì tn ti  tr

nht nh do lu tr và x lý thông tin u khin ti mi nút.
1.2.3.3 Mng chuyn mch gói
Hình 1-5. Mng chuyn mch gói.
S
1
S
2
S
5
S
4
S
3
S
6
Mess 1
Mess
Mess
Mess 2
S
1
S
2
S
5
S
4
S
3
S

6
Message
Message
- 5 -
n tin c chia thành nhiu gói tin (packet)  dài 512 bytes, phn u là
a chích, mã  tp hp các gói. Các gói ca các bn tin khác nhau có thc
truyn c lp trên cùng mt ng truyn. Vn  phc tp ây là to li bn tin
ban u, c bit khi c truyn trên các con ng khác nhau.
Chuyn mch gói mm do, hiu sut cao. Xu hng phát trin hin nay là s
ng hai k thut chuyn mch kênh và chuyn mch gói trong cùng mt mng
thng nht gi là mng ISDN (Integrated Services Digital Network - Mng thông
tin sa dch v).
1.3 Kin trúc phân tng và chun hoá mng
Tình trng không tng thích gia các mng c bit là các mng trên th
trng gây tr ngi cho nhng ngi s dng khác nhau. Do ó cn phi xây dng
mô hình chun làm c s cho các nhà nghiên cu thit k mng  to ra các sn
phm mi v mng, d ph cp, sn xut, s dng. Các chun có vai trò quan trng
trong công tác thit k và xây dng các h thng k thut và công ngh.
Chun hóa mng máy tính là nêu ra các tiêu chun c bn thng nht v cu
trúc mng giúp cho các mng khác nhau có th trao i thông tin c vi nhau.
 mng hot ng t kh nng ti a, các tiêu chun c chn phi cho
phép m rng mng  có th phc v nhng ng dng không d kin trc trong
ng lai ti lúc lp t h thng và u ó cng cho phép mng làm vic vi
nhng thit bc sn xut t nhiu hãng khác nhau.
1.3.1 Các t chc chun hoá mng
Hai t chc chính thc hin chun hóa mng là ISO và CCTTT.
1. ISO (International Standards Organization) - T chc chun hóa quc t. ISO
hot ng di s bo tr ca LHQ. Thành viên ca ISO là các c quan tiêu
chun hóa ca các quc gia và các Ban chuyên môn. Ban TC97 c chia ra
thành các tiu ban và các nhóm công tác.

2. IEEE (Institute of Electrical and Electronic Engineers) - Vin nghiên cu các
n  v k thut n và n t ca M. IEEE chu trách nhim v tng Data
Link và Physical. Phân ban các chun này là phân ban 802 (thành lp tháng
Hai nm 1980).
3. CCITT (Commité Consultatif Internatinal pour Télégraphe et Téléphone) - T
chc t vn quc t vn báo và n thoi hot ng di s bo tr ca
LHQ, chuyên nghiên cu nhm công b các khuyn ngh thng nht v mng
- 6 -
máy tính. Bao gm các khuyn ngh liên quan n vic truyn d liu trên
ng, mng ISDN.
4. ANSI (American National Standards Institute) :Vin nghiên cu các chun
quc gia ca M.
5. ECMA (European Computer Manufactures Association) : Hip hi máy tính
châu âu
6. ATM Forum (Asynchronous Transfers Mode) - Thc hin các gii pháp cho
ng ISDN.
7. IETF (Internet Enggineering Task Force) : Sn xut các chun liên quan n
Internet (SNMP, TCP/IP )
1.3.2 Kin trúc phân tng
 gim  phc tp thit k, kin trúc mng c t chc thành mt cu trúc
a tng, mi tng c xây trên tng trc nó, tng di s cung cp dch v cho
ng cao hn. Tng N trên mt máy thc hin vic giao tip vi tng N trên mt
máy khác. Các qui tc, lut lc s dng cho vic giao tip này c gi là các
giao thc ca tng N.
Các thc th (entity) nm trên các tng tng ng trên nhng máy khác nhau
i là các tin trình ng mc. Các tin trình ng mc giao tip vi nhau bng
cách s dng các giao thc trong tng ca nó.
Gia 2 tng k nhau tn ti mt giao din (interface) xác nh các hàm nguyên
thy và các dch v tng di cung cp cho tng trên.
p hp các tng và các giao thc c gi là kin trúc mng (Network

Architecture).
u trúc phân tng ca mng máy tính có ý ngha c bit nh sau :
- Thun tin trong công tác thit k, xây dng và cài t các mng máy tính,
trong ó mi h thng thành phn c xem nh là mt cu trúc a tng.
- Mi tng c xây dng da trên c s tng k lin trc ó. Nh vy tng
i s cung cp dch v cho tng trên.
- S lng, tên gi và chc nng ca mi tng sc ngi thit k mng máy
tính c th quy nh.
- Tp hp các giao thc, các vn  k thut và công ngh cho mi tng có th
c kho sát, nghiên cu trin khai c lp vi nhau.
- 7 -
• Giao thc : Mi khi trao i thông tin nhn thoi, telex, vit . . . ngi ta
phi tuân theo mt s quy lut. Các quy lut này c nhóm li và gi là
giao thc (protocol).
Giao thc có các chc nng chính nh sau :
1. nh ngha cu trúc khung mt cách chính xác cho tng byte, các ký t và
n tin.
2. Phát hin và x lý các li, thông thng là gi li bn tin gc sau khi phát
hin ln trc b li
3. Qun lý th t các lnh m các bn tin, nhn dng, tránh mt hoc thu
tha bn tin.
4. m bo không nhm ln gia bn tin và lnh
5. Ch ra các thuc tính ng dây khi lp các ng ni a m hoc bán
song công (cho bit ai i thoi vi ai).
6. Gii quyt vn  xung t thâm nhp (yêu cu ng thi), gi khi cha có
 liu, mt liên lc, khi ng.
1.4 Mô hình OSI
1.4.1 Kin trúc ca mô hình OSI
a trên kin trúc phân tng, ISO ã a ra mô hình 7 tng (layer) cho mng,
i là mô hình kt ni h thng m hoc mô hình OSI (Open Systems

Interconnection model), vào nm 1984.
 hiu
ng
 thng A  thng B Tên n v d liu
7 Application
G.thc tng 7
ng dng APDU, Messag ,Packet
6
Presentation
Trình din PPDU, Packet
5 Session Phiên SPDU, Packet
4 Transport Giao vn TPDU,Segment,
Packet
3 Network ng Datagram, Packet
2 Data link
G. thc tng 2
Liên kt d liu Frame, Packet
1 Physical
G. thc tng 1
t lý Bit, Packet
Hình 1-6. Mô hình OSI 7 tng.
Nhóm các tng thp (physical, data link, network, transport) liên quan n các
phng tin cho phép truyn d liu qua mng. Các tng thp m nhim vic
truyn d liu, thc hin quá trình óng gói, dn ng, kim duyt và truyn tng
nhóm d liu. Các tng này không cn quan tâm n loi d liu mà nó nhn c
 hay gi cho tng ng dng, mà chn thun là gi chúng i.
Các tng
thp
Truyn tin
Các tng cao

 lý tin
- 8 -
Nhóm các tng cao (session, presentation, application) liên quan ch yu n
vic áp ng các yêu cu ca ngi s dng  trin khai các ng dng ca h trên
ng thông qua các phng tin truyn thông cung cp bi các nhóm tng thp.
 thng kt ni m OSI là h thng cho phép truyn thông tin vi các h
thng khác, trong ó các mng khác nhau, s dng nhng giao thc khác nhau, có
th thông báo cho nhau thông qua chng trình  chuyn t mt giao thc này
sang mt giao thc khác.
Mô hình OSI a ra gii pháp cho vn  truyn thông gia các máy tính
không ging nhau. Hai h thng, dù khác nhau u có th truyn thông vi nhau
t cách hiu qu nu chúng m bo nhng u khin chung sau ây :
1. Các h thng u cài t cùng mt tp hp các chc nng truyn thông.
2. Các chc nng ó c t chc thành cng mt tp các tng. Các tng
ng mc phi cung cp các chc nng nh nhau, nhng phng thc
cung cp không nht thit phi ging nhau.
3. Các tng ng mc phi s dng mt giao thc chung.
m bo nhng u trên cn phi có các chun xác nh các chc nng và
ch vc cung cp bi mt tng (nhng không cn ch ra chúng phi cài t nh
th nào). Các chun cng phi xác nh các giao thc gia các tng ng mc. Mô
hình OSI chính là c s xây dng các chun ó.
1.4.2 S ghép ni gia các mc
Trong thc t d liu không truyn trc tip t tng i máy này sang tng i máy
kia (tr tng thp nht). tng thp nht có ng truyn thông vt lý ti tng thp
nht ca máy tng ng t ó d liu và thông tin u khin li c chuyn
ngc lên tng trên. Tng trên ch xác nh ng truyn thông lôgic (truyn thông
o).
- Các Header ca giao thc : Thông thng, thông tin u khin giao thc c
gói thành mt khi và c t trc d liu nó i kèm và c gi là Header
hay Protocol Header, c dùng  truyn thông tin gia các tng và gia các

máy tính vi nhau. Các header ca giao thc c phát trin theo các lut
c cho trong tp tài liu ASN.1 ca IS.
- Khi máy A gi tin i, các n v d liu i t tng trên xung di. Qua mi
ng nó c b sung thông tin u khin ca tng ó.
- Khi nhn tin, thông tin i t di lên. Qua mi tng thông tin u khin c
kh b dn và cui cùng máy B nhn c bn tin ca A.
- 9 -
1.4.3 Chc nng ca mi tng
1. Tng Vt lý
Cung cp phng tin truyn tin, th tc khi ng, duy trì hu b các liên kt
t lý. Gi nhim v chuyn ti các bit thông tin trên kênh truyn thông. Tng Vt
lý làm vic vi các giao din c, n và giao din th tc (chc nng) trên môi
trng vt lý, không quan tâm n ni dung biu din ca các bit.
Thc cht tng này thc hin ni lin các phn t ca mng thành mt h
thng bng các phng pháp vt lý,  mc này s có các th tc m bo cho các
yêu cu v chuyn mch hot ng nhm to ra các ng truyn thc cho các
chui bit thông tin.
2. Tng liên kt d liu
Thit lp, duy trì, hu b các liên kt d liu kim soát lung d liu, phát
hin và khc phc sai sót truyn tin
Tin hành chuyn i thông tin di dng chui các bit  mc mng thành
ng n gi là khung tin (frame). Sau ó m bo truyn liên tip các khung tin
i tng vt lý, ng thi x lý các thông báo t trm thu gi tr li. Bit thông tin
trong khung tin u mang nhng ý ngha riêng, bao gm các trng a ch, trng
kim tra, d liu và kim tra li dùng cho các mc ích riêng.
Nhim v chính ca mc 2 này là khi to, t chc các khung tin và x lý các
thông tin liên quan ti khung tin.
3. Tng mng
ng mng c xây dng da trên kiu ni kt m - m do tng LKDL
cung cp, bo m trao i thông tin gia các mng con trong mt mng ln, mc

này còn c gi là mc thông tin gia các mng con vi nhau.
Có nhim v gán a ch cho các bn tin và chuyn i a ch logic hay các
tên thành các a ch vt lý.
Thc hin chn ng truyn tin, cung cp dch vnh tuyn (chn ng)
cho các gói d liu trên mng. Tng này ch ra d liu t ngun ti ích si theo
tuyn nào trên c s các u kin ca mng,  u tiên dch v và các nhân t
khác.
Kim soát lung d liu, khc phc sai sót, ct/hp d liu, giúp loi tr s tc
nghn cng nhu khin lung thông tin.
4. ng Giao vn
- 10 -
ng giao vn giúp m bo  tin cy khi chuyn giao d liu và tính toàn
n d liu t ni gi n ni nhn. u này c thc hin da trên c ch kim
tra li do các tng bên di cung cp. Tng giao vn còn chu trách nhim to ra
nhiu kt ni cc b trên cùng mt kt ni mng gi là ghép kênh (multiplexing),
phân chia thi gian x lý (time sharing), ct hp d liu.
Nhim v ca mc này là x lý các thông tin  chuyn tip các chc nng t
ng phiên n tng mng và ngc li. Thc cht mc truyn này là m bo
thông tin gia các máy ch vi nhau. Mc này nhn các thông tin t tng phiên,
phân chia thành các n v d liu nh hn và chuyn chúng ti mc mng.
5. ng phiên
Thit lp, duy trì, ng b hoá và hu b các phiên truyn thông. Liên kt
phiên phi c thit lp thông qua i thoi và trao i các thông su khin.
Dùng tng giao vn  cung cp các dch v nâng cao cho phiên làm vic nh:
kim soát các cuc hi thoi, qun lý th bài (token), qun lý hot ng (activity
management).
Nhn dng tên và th tc cn thit cng nh là các công vic bo mt,  hai
ng dng có th giao tip vi nhau trên mng. Nh tng phiên, nhng ngi s
ng lp c các ng ni vi nhau, khi cuc hi thoi c thành lp thì mc
này có th qun lý cuc hi thoi ó theo yêu cu ca ngi s dng. Mt kt ni

gia hai máy cho phép ngi s dng c ng ký vào mt h thng phân chia
thi gian t xa hoc chuyn tp tin gia 2 máy.
6. ng trình din
Qun lý cách thc biu din thông tin theo cú pháp d liu ca ngi s dng,
loi mã s dng (ASCII, BCDIC, ) và thc hin các vn  nén d liu.
Nhim v ca mc này là la chn cách tip nhn d liu, bin i các ký t,
ch s ca mã ASCII hay các mã khác và các ký tu khin thành mt kiu mã
nh phân thng nht  các loi máy khác nhau u có th thâm nhp vào h thng
ng.
7. ng ng dng
ng này là giao din gia ngi s dng và môi trng h thng m.
ng này có nhim v phc v trc tip cho ngi s dng, cung cp tt c
các yêu cu phi ghép cn thit cho ngi s dng, yêu cu phc v chung nh
chuyn các File, s dng các Terminal ca h thng, Mc s dng bo m t
ng hoá quá trình thông tin, giúp cho ngi s dng khai thác mng tt nht.
- 11 -
1.4.4 Các giao thc chun ca OSI
1.4.4.1 Các hàm nguyên thy
i thc th truyn thông vi các thc th  tng trên và di nó qua mt
giao din (interface). Giao din này gm mt hoc nhiu m truy cp dch v
(SAP - Service Access Point). Thc th tng N-1 cung cp dch v cho thc th
ng N thông qua vic gi các hàm dch v nguyên thy (primitive).
Hàm nguyên thu ch rõ chc nng cn thc hin và c dùng  chuyn d
liu và thông tin u khin. Bn hàm nguyên thu c s dng nh ngha
ng tác gia các tng k nhau nh sau :
request êu cu
indication Ch báo
response Tr li
confirm Xác nhn
request c gi bi ngi s dng dch v tng N+1 trong h thng A 

i th tc ca giao thc  tng N. êu cu này c cu to di dng mt hoc
nhiu n v d liu giao thc (PDU - Protocol Data Unit)  gi ti B.
Khi nhn c PDU, mt th tc ca giao thc  tng N ca B s thông báo
yêu cu ó lên tng N+1 bng hàm nguyên thy indication. Sau ó responsec
i t N + 1 ca B xung N gi th tc giao thc tng N  tr li ti A.
Khi nhn c tr li này mt th tc giao thc tng N s gi hàm confirm lên
N+1  hoàn tt chu trình yêu cu thit lp liên kt ca ngi s dng  tng N+1
a A.
Các chu trình ca ngi s dng khác nhau c phân bit nh khái nim
m thâm nhp dch v (SAP - Service Access Point)  ranh gii ca 2 tng N + 1
và N.
1.4.4.2 Các phng thc truyn thông
i mi tng trong mô hình OSI có 2 phng thc hot ng chính c s
ng : phng thc có liên kt (connection oriented) và phng thc không liên kt
(connectionless).
i các phng thc truyn không liên kt thì ch có mt giai n truyn d
liu. Các gói tin d liu (còn c gi là datagram) c truyn c lp vi nhau
theo mt con ng xác nh dn bng a chích c t trong mi datagram.
Có 3 giai n phân bit :
- 12 -
- Thit lp liên kt : hai thc th cùng tng  hai u ca liên kt s thng
ng vi nhau v tp các tham s s dng trong giai n truyn d liu.
- Truyn d liu : các c ch kim soát sai sót, lung d liu, ghép kênh, ct
p d liu c thc hin  tng cng  tin cy và hiu sut ca vic
truyn d liu.
- t thúc truyn : gii phóng các tài nguyên h thng ã c cp phát cho liên
t  dùng vào mc ích khác.
ng ng vi 3 giai n trao i trên, có 3 loi th tc c bn c s dng
: CONNECT, DATA, DISCONNECT.
Ví di vi giao thc tng N ta có các th tc :

N_CONNECT Thit lp liên kt
N_DATA Truyn d liu
N_DISCONNECT Hu b liên kt
Ngoài ra có mt s các th tc phc s dng tu theo chc nng ca mi tng.
Ví d: Th tc N_RESTART Dùng  khi ng li h thng  tng 3
Th tc T_EXPEDITED_DATA Dùng cho vic truyn d liu nhanh tng 4
Th tc S_TOKEN_GIVE Dùng  chuyn u khin  tng 5
i th tc trên s dùng các hàm nguyên thu (request, indication, response,
confirm)  to thành các hàm c bn ca mô hình OSI.
1.5 Hu hành mng
Vic la chn hu hành mng (NOS - Network Operating System) làm
n tng cho mng tu thuc vào kích c ca mng hin ti và s phát trin trong
ng lai, ngoài ra còn tu thuc vào nhng u m và nhc m ca tng h
u hành.
t s hu hành mng ph bin hin nay:
• u hành mng UNIX: ây là h u hành do các nhà khoa hc xây
ng và c dùng rt ph bin trong gii khoa hc, giáo dc. Hu hành
ng UNIX là hu hành a nhim, a ngi s dng, phc v cho truyn
thông tt. Nhc m ca nó là hin nay có nhiu Version khác nhau, không
thng nht gây khó khn cho ngi s dng và là hu hành này phc tp.
• u hành mng Windows 2000: ây là hu hành ca hãng Microsoft,
ng là hu hành a nhim, a ngi s dng. c xây dng da trên
công ngh ca hu hành Windows NT. c m ca nó là tng i d
 dng, h tr mnh cho các phn mm WINDOWS. Windows 2000 có th
- 13 -
liên kt tt vi máy ch Novell Netware, Unix. Tuy nhiên,  chy có hiu
qu, Windows 2000 Server òi hi cu hình máy tng i mnh.
• u hành mng NetWare ca Novell: ây là hu hành ph bin trên
th gii trong thi gian cui, nó có th dùng cho các mng nh (khong t 5-
25 máy tính) và cng có th dùng cho các mng ln gm hàng trm máy

tính. Netware là mt hu hành LAN dùng cho các máy tính theo chun
a IBM hay các máy tính Apple Macintosh, chy trên hu hành MS-
DOS hoc OS/2.
1.6 Mng Internet
1.6.1 Lch s ra i và phát trin
Vào nhng nm 60, B Quc phòng M cho trin khai khn trng mt
ng li thông tin vi yêu cu: Nu nh mt trm trung chuyn nào ó trong
ng b phá hu, toàn b h thng thông tin vn phi làm vic bình thng C
quan Nghiên cu D án Cao cp (ARPA - Advanced Research Projects Agency)
thuc B Quc phòng Mc giao trách nhim thc hin vic nghiên cu k thut
liên mng (internet) nhm áp ng yêu cu trên. ây là mng chuyn mch gói
(packet switching) u tiên trên th gii, ly tên là ARPAnet. Ban u, ARPAnet
ch gm mt vài mng nh c chn la ca các trung tâm nghiên cu và phát
trin khoa hc. Giao thc truyn thông lúc by gi là kiu m - m, rt chm và
thng xuyên gây tc nghn trên mng.  gii quyt vn  này, vào nm 1974
Vinton G. Cerf và Robert O. Kahn a ra ý tng thit k mt b giao thc mng
i thun tin hn, ó chính là tin thân ca giao thc TCP/IP.
Tháng 09/1983, di s tài tr ca B Quc phòng M, Berkeley Software
Distribution a ra bn Berkeley UNIX 4.2BSD có kt hp giao thc TCP/IP, bin
TCP/IP thành phng tin kt ni các h thng UNIX. Trên c s ó, mng
ARPANT nhanh chóng lan rng và chuyn t mng thc nghim sang hot ng
chính thc: nhiu trng i hc, vin nghiên cu ghi tên gia nhp  trao i thông
tin. n nm 1984, mng ARPANT c chia thành hai nhóm mng nh hn là
MILNET, dành cho quc phòng, và nhóm mng th hai vn gi là ARPANET,
dành cho nghiên cu và phát trin. Hai nhóm này vn có mi liên h trao i d liu
i nhau qua giao thc TCP/IP và c gi chung là Enternet.
ng Internet ã và ang tr thành phng tin trao i thông tin toàn cu, là
phng thc thông tin nhanh vi lu lng truyn ti d liu rt ln. Thông qua
Internet mà các nhà nghiên cu khoa hc k thut, các c quan giáo dc ào to,
các nhà doanh nghip có th trao i thông tin vi nhau, hoc truy cp thông tin

- 14 -
a nhau v các công trình, các lnh vc nghiên cu mi nht; v các phng pháp,
hình thc giáo dc và ào to, v các thông tin kinh t, th trng giá c mt cách
nhanh chóng, thun tin và d dàng.
1.6.2 Cu trúc ca mng Internet
ng Internet không phi mt mng n mà là bao gm nhiu mng con (sub-
network) c kt ni vi nhau thông qua các cng (gateway) nh trên hình. Thut
ng mng con ây mang ngha mt n v mng hoàn chnh trong h thng mng
n. Mng con hoàn toàn có th là mt mng WAN vi quy mô quc gia, và có kh
ng hot ng c lp vi Internet. Do giao thc TCP/IP không ph thuc lp vt
lý, các mng con có th s dng nhng công ngh ghép ni khác nhau (nh
thernet, X.25, ) mà vn giao tip c vi nhau.
groupOfName
s
groupOfName
s2
groupOfName
s
groupOfName
s2
groupOfName
s2
M¹ng 3
M¹ng 2
M¹ng 4
M¹ng 5
M¹ng 1
Gateway
Gateway
Gateway

Hình 1-7. Cu trúc ca mng Internet.
Các cng c dùng  ni các mng con to thành mt mng ln.
Có 2 cách kt ni vi Internet nh sau :
• Máy con ni trong mng LAN (hay WAN) và mng này ni vi Internet
• Máy con ni n mt trm cung cp dch v Internet (Internet Service
Provider), thông qua ó kt ni vi Internet. Trong hình trên, ta có th thy
các trm ISP li kt ni vi Internet thông qua IAP (Internet Access
Provider). Mt IAP có th làm luôn chc nng ca ISP nhng ngc li thì
không.
- 15 -
Trục chính Internet
IAP
ISP
ISP
ISP
Ng-ời dùng
truy cập trực tiếp
Ng-ời dùng truy cập từ xa (qua điện
thoại, đ-ờng thuê bao riêng )
Nhà cung cấp khả năng
truy cập Internet
Máy chủ
Máy chủ
Máy chủ
Nhà cung cấp
dịch vụ Internet
Ng-ời dùng cộng tác
Hỡnh 1-8. S kt ni ca cỏc trung tõm cung cp dch v (ISP)
1.6.3 Cỏc kin trỳc khỏc
Level ISO ARPANET SNA DECNET

7 Application User End User
6 Presentation Telnet, FTP NAU Services
Application
Data Flow Control5 Session (none) (none)
Host - Host
Transmision Control
4 Transport Network Services
SRC to DESI - IMP
3 Network
Path Control
Transport
2 Datalink
IMP - IMP
Data Link Control Data Link Control
1 Physical Physical Physical Physical
ARPANET: Advanced Research Projects Agency FTP: File Transfer Protocol
SNA: System Network Architecture của IBM IMP: Interface Message Procesor
NAU: Network Addressable Unit
Nguyn Tn Khụi,
Khoa Cụng ngh Thụng tin, Trng i hc Bỏch Khoa Nng.
- 16 -
Chng 2 NG VT LÝ
Nhim v ca tng vt lý là chuyn các bit tin t máy này n máy kia. Tc 
truyn tin ph thuc vào môi trng truyn tin. Tín hiu truyn có th dng tng
 (analog) hoc  dng s (digital). Hng phát trin hin nay :
- Truyn tin bng cáp quang, bng v tinh.
- H thng ni nhanh (Fast - Connect), h thng chuyn mch gói
- Mng thông tin sa dch v (Integrated Services Digital Network)
2.1 Môi trng truyn tin
2.1.1 Phng tin truyn

c ích lp t cáp là m bo dung lng (tc ) cn thit cho các nhu cu
truyn thông trong mng. H thng cáp cn phi n nh. t c mc tiêu này,
ngi qun tr mng phi cân i bn yu t sau:
- Tc  truyn ln nht ca h thng cáp hin hành, kh nng nâng cp.
- Nhu cu v tc  truyn thông trong vòng 5-10 nm ti là bao nhiêu.
- Chn trong s nhng loi cáp ang có trên th trng.
- Chi phí  lp t thêm cáp d phòng.
Vic kt ni vt lý mt máy tính vào mng c thc hin bng cách cm mt
card giao tip mng NIC (Network Interface Card) vào khe cm ca máy tính và ni
i cáp mng. Sau khi kt ni vt lý ã hoàn tt, qun lý vic truyn tin gia các
trm trên mng tu thuc vào phn mm mng.
NIC s chuyn gói tín hiu vào mng LAN, gói tín hiu c truyn i nh
t dòng các bit d liu th hin bng các bin thiên tín hiu n. Khi nó chy
trong cáp dùng chung, mi trm gn vi cáp u nhn c tín hiu này, NIC  mi
trm s kim tra a chích trong tín hiu u ca gói  xác nh úng a ch
n, khi gói tín hiu i ti trm có a ch cn n, ích  trm ó s sao gói tín hiu
i ly d liu ra khi khung tin và a vào máy tính.
Có hai k thut truyn tín hiu ã mã hóa lên mng : Truyn  di tn gc
(baseband) và truyn  di tn rng (broadband).
c tính ca cáp bao gm s nhy cm vi nhiu ca n,  mm do, kh
ng un nn  lp t, c ly truyn d liu, tc  truyn (Mbit/s). Hin nay, tc
 truyn d liu trên các loi cáp bin ng t 10Mbit/s n 100Mbit/s và hn na.
Có 3 nhóm cáp chính c dùng  ni hu ht các mng :
- 17 -
- Cáp ng trc (Coaxial)
- Cáp xon ôi (Twisted-Pair) : gm có cáp xon ôi trn (Unshielded Twisted-
Pair) và cáp xon ôi có bc (Shielded Twisted-Pair).
- Cáp si quang (Fiber-Optic)
2.1.1.1 Card mng
Card mng còn c gi là card

giao tip mng NIC (Network Interface
Card) c lp t trong mi máy tính
trong mng cc b, Card này có nhim
 chuyn d liu t máy tính vào cáp
ng và ngc li. Quá trình này chính
là s chuyn i t tín hiu s ca máy
tính thành các tín hiu n hay quang
c truyn dn trên cáp mng. ng
thi nó cng thc hin chc nng t
p d liu thành các gói và xác nh ngun và ích ca gói. Hình 2-1. Card mng (NIC)
• Các loi u ni cho card mng :
t vài loi card mng có nhiu u ni  ni vi cáp mng,  xác nh u
nào dùng ta có th thay i các jump hay công tc chuyn DIP ngay trên card mng
hoc s dng phn mm.
- Mng thin Ethernet s dng các u ni cáp ng trc BNC (British Naval
Connector)
- Mng thicknet dùng gic ni AUI 15 chân  cm vào u DB15 ca card
ng.
- Mng Ethernet twisted-pair (10 Base T) s dng u ni RJ45.
2.1.1.2 Cáp ng trc
Cáp ng trc c ch to gm mt dây ng  gia cht cách n, chung
quanh cht cách n c quán bng dây bn kim loi dùng làm dây t. Gia dây
ng dn n và dây t có mt lp cách ly, ngoài cùng là mt v bc bo v.
Cáp ng trc có hai loi : loi nh (Thin) và loi to (Thick). Dây cáp ng
trc loi nhc thit k truyn tin cho bng tn c bn (Base Band) hoc bng
n rng (broadband). Dây cáp loi to dùng cho ng xa, dây cáp nh dùng cho
ng gn, tc  truyn tin qua cáp ng trc có tht ti 35 Mbit/s.
- 18 -
2.1.1.3 Cáp dây xon (Twisted Pair)
Cáp xon gm hai si dây ng c xon cách n vi nhau. Nhiu ôi dây

cáp xon gp vi nhau và c bc chung bi v cáp hình thành cáp nhiu si. Cáp
này có c tính d b nh hng ca nhiu n nên ch truyn d liu  c ly
khong 100m (khong 328 feet). Cáp xon ôi có hai loi: cáp xon ôi không bc
(UTP) và cáp xon ôi có bc (STP).
Cáp xon thng c dùng trong h thng n thoi  truyn tín hiu tng
 (analog) cng nh tín hiu s (digital). Trong khong cách vài km thì không cn
 khuych i và có tc  mc megabit/giây.
2.1.1.4 Cáp quang (Fiber Optics)
Khi các tín hiu sc u ch thành các tín hiu xung ánh sánh thì c
truyn ti qua cáp quang. Cáp si quang bao gm mt si thu tinh cc mnh gi là
lõi (core), c bao bc bi mt lp thu tinh ng tâm gi là lp v bc hay còn
i là lp ph (cladding). ôi khi các si c làm bng cht do. Cht do d lp
t hn nhng không th mang xung ánh sáng i xa nh thu tinh.
i si thu tinh ch truyn tín hiu theo mt hng nht nh, do ó cáp có 2
i nm trong v bc riêng bit : mt si truyn và mt si nhn. Cáp si quang có
th truyn tín hiu i xa hn vi tc  cc nhanh (theo lý thuyt cáp quang có th
truyn tín hiu vi tc  ti a 200.000Mbit/s).
Cáp quang có di thông ln hn cáp ng, u m mnh ca cáp quang là
khong cách truyn dn ln, giá r, dung lng truyn cao.
2.1.1.5 V tinh thông tin
 tinh truyn thông (communication satellites) nhn thông tin mt t,
khuych i tín hiu thu c và phát li xung mt t  tn s khác  tránh giao
thoa (interference) vi tín hiu thu c. Các v tinh có vai trò nh nhng trm lp
tin gia các trm mt t vi nhau. Mt v tinh u ph sóng rt rng và có th có
nhiu trm mt t, thng hot ng  tn s 12 - 14Ghz. Truyn tin qua v tinh
có dãi truyn rt rng, do ó nhng khong cách xa (hàng trm km) c bo m
cht lng tin. Ngoài ra giá ca truyn v tinh ang gim nhanh.
 ban k thut n t (IEEE)  ngh dùng các tên sau ây  ch 3 loi dây
cáp dùng vi mng Ethernet chun 802.3 :
1. Dây cáp ng trc si to (thick coax) gi là 10BASE5, có tc  10 Mbps,

n s c s, ≤ 500m.
- 19 -
2. Dây cáp ng trc si nh (thin coax) gi là 10BASE2, có tc  10 Mbps,
n s c s, ≤ 200m.
3. Dây cáp ôi xon không v bc (twisted pair) gi là 10BASET, có tc  10
Mbps, tn s c s, s dng cáp si xon.
4. Dây cáp quang (Fiber Optic Inter-Repeater Link) gi là FOIRL .
2.1.2 Các thông s c bn ca môi trng truyn tin
2.1.2.1  suy gim
Tín hiu trên ng dây b suy gim trong quá trình truyn tin.  khc phc
ta dùng các b khuych i (amplifiers).  suy gim c tính bng n v
decibel. Nu n th ban u là V
1
và sau ó gim xung V
2
thì s decibel ca d
suy gim c nh ngha nh sau:
V
V
log20(decibel)S
2
1
10
=
2.1.2.2  nhiu
n t trng trong môi trng truyn tin gây nhiu cho các tín hiu mang
thông tin.  khc phc ta dùng các b lc nhiu (filters). c trng  nhiu
trên ng dây, ta dùng t s tn s tín hiu/tp âm (Signal/Noise - S/N) :
):;:(log10)(
10

NoiseNSignalS
N
S
decibelSN =
2.1.2.3 Tc  truyn
Trong ó B là  rng di tn tính bng Hz. C là tc  tính bng bit/giây (b/s). Nu
ng n thoi có di tn 3000Hz, t s S/N = 20dB thì tc  truyn cc i là :
Các tín hiu trên kênh truyn có th là tín hiu tng t hoc tín hiu s và
ng ng s to thành kênh tng t hoc kênh s.
2.2 Chun giao din
2.2.1 Modem
Modem là bu ch và gii u ch bin i các tín hiu s thành các tín
hiu tng t và ngc li trên mng n thoi.
10020log10
10
=→==
N
S
N
S
N
S
sbit
N
S
BC /1log
2







+=
sb
N
S
BC /19963)1001(log30001log
22
=+×=






+=