Thời gian và không gian nghệ thuật thơ mới

DAI HOC
QUÓC GIÀ
HA NOI
TRITONO
DAI HOC KHOA HOC XÀ
HÒI VA
NHÀN
VÀN
THOI
GIA1\
VA KHÒrVG
GIAl^
rVGHÉ THIIAT
THO
MÓI
DE
TÀI
KHOA HOC GAP DAI HOC QUÓC
GIÀ
MA SO:
QX.2002.0l
CHU TRI
DE
TÀI: PCS TS Tran
Khành
Thành
Ha Nói 2005
MÒDAU
MUC lAJC
Trang
CHUDNG 1 THd MOl

VA QUA
TRINH BIEN DOI THI
PHAP
THd
TRONO
QUA
TRÌNH
HIEN
DAI HOÀ
1.
Su vàn dòng cùa
tho
Viet Nam
va
su xuàt hien cùa
phong trào
'^Ilio
mói 3
2.
Tàn Dà-
ngirói
bàc càu
elio Tho
mói 10
3.
Vài
net
ve su càch tàn cùa
Ibi
phàp

Tlio
mói 19
CIIUDNG
2
THÒI
GIAN NGHE THUAT TRONG THO
MÒI
1.
Tliói
gian
vàthói
gian nghe
Ihuàt
34
2.
Thói gian nghe Ihuàt trong tho mói 36
2.1 Thói gian khà bién trong su
cani
nhàn cà nhàn 36
2.2 Thói gian hien lai
va
tàm trang cùa càc nhà
Tlio
mói 44
2.3 Tró
ve
qua khù
nhu
mot
ciru

cành
linh Ihàn
cùa càc
nhà Tho mói 47
CHUDNG 3
KHÓNG
GIAN NGHE THUAT
THO MÒI
1.
Khài niem khóng gian nghe Ihuàt 53
2.
Vài
net ve
khòng gian nghe
thual ilio
trung dai 53
3.
Khóng gian nghe thuàt tho mói 56
3.1 Khòng gian cùa cài tòi noi càm 57
3.2 Khòng gian nghe Ihuàt Tho mói va su the hien tfnh da
thanh cùa
liéu ihuyét
62
3.3 Di
tini màu
so chung cùa khóng gian nghé thuàt
Tho
mói 71
3.4 Khòng gian Tho mói - con duóng cùa cài tòi nói càm
di

tlm mình Irén
nhùng màu gò'c truyén
ihó'ng
76
KLTLUAN
81
TÀI LlÈU
THAM KHÀO 83
MÒDÀU
l.Phong trào Tho mói là
mot
cuóc càch mang trong tho ea Viet Nam
irén
buóc duóng bién dai boa. Chi hon muói nam bình thành
va
phàt
irién
(1932 -
1945) phong trào Tho
mqfi
dà co nhùng dóng góp quan trpng,
làm
thay ddi toàn
bò
thi phàp tho
trff tình
tiéng Viet, dua lai cho nò
mot sue
song mói, mó ra mot
thói dai mói trong nén tho

dàn
toc. Mac dù
co
nhùng han che nhài
djnh nhimg
Tho mói vàn nàm trong vàn mach cùa dàn
toc,
ké thùa
va
phàt trién tinh boa tho
ea dàn
ìoz,
hien dai boa tho de dua tho Viet Nam vào quy dao dòng chày cùa
Ilio
ea nhàn
loai.
Nhùng dóng góp cùa phong trào Tho mói là khòng the phù nhàn.
Vice
nghién cùu
Tho mói mot càch toàn dién
ve
mal
ibi
phàp là rat càn thiét, eó y
nglùa ve ly luàn
va
lich su
vàn hpe.
2.
Hon bay muoi nàm, ké

tu
khi phong trào Tho mói ra dói dén nay, dà
co
nhiéu eòng
tiình
nghién cùu khà
còng
phu, trong dò co the ké dén: Thi nhàn Viet
Nam cùa Hoài
Tlianh
- Hoài Chàn
(1942),
Phong trào Tha
mài
cùa Phan Ctr De
(1966),
Viet Nam thi nhàn tién chién cùa Nguyén
Tà'n
Long
(1969),
Nhin
Igi
eiigc
càch mgng trong tha ca cùa nhiéu
làc
già (1993), Tha
mài,
binh minh tha
Viet Nam hien dai cùa Nguyén
Quó'c

Tùy
(1994),
Tha
mài,
nhùng
buàc thàng
tram
cùa Le
Dình
Ky (1989), Mot thài dai trong tha ca cùa Ha Minh
Due
(1997)
Trong càc còng
irình
nghién cùu
Irén day
dà
làm
sàng lo nhiéu dac
diém
Tlio
mói xét
tu
nói dung dén bình
Ihùc.
Nhimg
chua
co
còng trình nào
nghién cùu

co
he
thong ve
thi phàp Tho mói.
Vi
vay, chùng
lói
co y dinh nghién
cùu
Ibi
phàp Tho mói mot càch toàn dién de thày dupc
linh
"càch mang" cùa nò
(rong tfnh he
Ihóng
cùa
Ibi
phàp trào
luu.
Mot còng trình nhu the phài mal nhiéu
Ihói
gian va còng
sue.
Hiéu dupc tfnh do so
va
phùc tap cùa dói
tuong
nén buóc
dàu chùng lói
clipn mot

phuong dién cùa
Ibi
phàp
TIio
mói de nghién cùu. Dò là
Ihòi
gian va khòng gian nghe thuàt. Nghién cùu và'n de này khòng the tàch rói càc
vàn
de
khàc cùa thi phàp the loai va thi phàp
trào
liru,
nhimg triróc
mài,
chùng tòi
tu
giói
han trong
mot
pham vi nhu
the'
de tie'n hành
de
tài.
Tu
dinh
huóng
va muc
tieu do, còng trình cùa chùng tòi dupc cà'u trùe nhu sau:
Chirong

1: Tho mói va
su
bién ddi thi phàp
Vici
Nam trong
ciuà Irình
hién dai
hoà.
Chuong 2: Thói gian nghé thuàt Tho mói.
Chuong 3: Khóng gian nghé thuàt Tho mói.
Chuong 1 co y
nghla
bao quàt ve su xuàt hien cùa trào luu va su bién ddi
Ibi
phàp tho trong tién trình tho dàn toc, hai chuong
con
lai di vào nhùng phuong
dién cu the cùa Tho mói. Sau này, néu dupc phàt trién de tài, chùng tòi se nghién
cihj lliém
nhiéu phuong dién khàc
nùa
nhu
quaii
niem
ve
chù the trù tình,
nhàn vài
irù
tình, gipng dieu, the loai, ngòn ngù.
Nhung dò

vàn thupc ve
dir
djnh, ma
iróc,
là
Ibi
tuong
lai.
3.Triróc
bel, vói eòng trình này chùng tòi hi vpng ràng sé giùp sinh vién,
hpc vién sau dai hpc eó
tbém
mot tài liéu nghién cùu hpc tàp
ve Tlio
mói, ve mot
huóng
liép
càn mang tfnh khoa hpc
ve mot
trào luu vàn hpc dà dupc
kbàng
djnh
vùng chàc
Irén lié'n
trình vàn hpe Viet Nam hien dai. Còng trình chàc chàn
con
nhiéu han che, mong dupc
si;
ehi
giào cùa càc vi hpc già va càc dóng nghiép.

Chùng tòi chàn thành càm on.
Ha
Nói, thàng
Ì2-2005
Chù
tri de lai
PGS.TS.
Tran Khành Thành
CHirONG
I
THO MÒI
VA SVBIÉN
DOI THI PHÀP THO
TRONG
QUA
TRÌNH HIEN DAI HOÀ
1.
SU
VÀN DÓNG CÙA THO VIET NAM
VA SUXUAT
HIEN CÙA PHONG
TRÀO TUO
MÒI
Xà bòi Viet Nam
Iriróc
khi Phàp xàm lupe là mot xà bòi phong kién
phuong Dòng. Mò bình kinh té nòng nghiép
tir
cung tu càp dà phong bé nguói
nòng dàn trong

luy
tre
làng.
Mot xà bòi suol mày ngàn nàm kéo dai mot
cupe
song gàn nhu khòng thay ddi ve bình
Ihùc
cùng nhu tinh
Ihàn.
Cho dù
"iriéu
dai
luy bao
hin hirng
vong, giang san luy bao
làn
ddi chù, song mpi
cupe
bién co
ve
chfnh tri
fi
khi ba dòng dén su song cùa nhàn dàn.
Tu
dói này sang dói khàc, dai
khài chi
co
bà'y nhiéu tàp tue, bay nhiéu y
ngliT,
bà'y nhiéu

lin
lirong,
cho dén
nhùng nói yéu,
ghél,
vui,
buon,
co
ho
cùng nàm
yèn Irong nluìng kluiòn klid
nhài
djnh" dén
iiiùc "Ihói
gian ó
day
dà
ngìmg
lai
va
nguói la chi song trong khòng
gian"
(32,
Ir. 15).
Nhimg cupe
bién thién
lón nhài
trong lich
su
dàn toc dà xày dén, làm dào

lòn
toàn bò euòc
song yèn
bình
luóng
nhu
bài
bién ay. Do chfnh là cupe xàm làng
cùa
ihuc
dàn Phàp. Cùng vói gót giày cùa quan xàm
lupe
vién chinh Phàp, lói
song vàn hoà va ky thuàt phuong Tày dà tran vào Viet Nam, làc dòng
manli
me
dén dói song cùa mpi làng
lóp
nhàn dàn. Dac biét sau
cupe
khai
Ihàc
thupc dja
làn
lliù
nhài, xà bòi
Viél
Nam dà
co
nhùng

Ihay
ddi co bàn. Triróc
lién
là su
ibay
ddi
ve
mal co càu xà bòi vói su xuàt hien cùa càc làng lóp mói:
lu
san, liéu tu san
va
Irf Ihùc
Tày
licie
(Hp sé là chù nhan
lirong
lai cùa mot nén vàn hpc mói dang
bình thành). Tiép dò là su thay ddi
ve
mal co càu kinh té. Su phàt trién cùa kinh té
bang
boa thi
truóng
vói trung làm là càc dò thi lón da dàn
dira
dai nuóc vào con
duóng tu san hóa.
Cuòc
tié'p xùc vói phuong Tày, cho dù là chfnh
Ihùc

bay khòng
chfnh
Ihiirc,
Ur nguyén hay khòng tu nguyén cung dà mang dén nhùng ddi
iliay
dura
lùng
co trong xà hòi Viet Nam: "Chùng la
ò
nhà Tày, dpi mù Tày, di giày
Tày, màc ào
Tày,
Chùng
ta dùng dèn dién, dóng
ho,
ò lo, xe
lùa,
xe dap
con
gì
nùa! Nói làm sao
hélt
nhùng diéu thay ddi
ve vài
chà't phuong Tày dà dua lói giùa
chùng ta! Cho
dé'n
nhùng noi bang cùng
ngó
bèm cuòc song cùng khòng

con
giù
nguyén hình ngày
truóc"
( 32,
Ir.
16).
Khoan
chira
nói de'n mal
tich
cuc,
liéu cure cùa cupe bién ddi này
(Vi
xét
dén cùng khòng phài cài mói nào cùng hoàn toàn là cài lién bò). Nhung ro ràng
day
là làn dàu tién trong beh
su
nguói Viet Nam tié'p xùe vói mot thù vàn hoà
lioàn
toàn mói la, làm
lung lay
nhùng khuón màu truóc day
ma
hp lùng lón
Ihó.
Bòi
hàng ngàn nàm duói che dò phong kién, nguói Viet Nam eoi ngirói quàn
tu

vói ly luóng "lu
ihàn
, té
già,
trj quó'c, bình thién ha" làm khuòn vàng
Ihuóc
ngpc,
coi vàn hpc Trung Quóc vói Duóng thi, Tóng thi là màu muc va
lày
dò làm
ihiróc
do
iri Uufc de lira
chpn
tài
nàng.
Bao
chi
phàt trién ràm rò vói còng viec
djch
thuàt va khào cùu càc làc
phalm
vàn hpc triét hpc Phàp sang chù quóc ngù càng làm cho tàm
mài
nguói Viet
Nam
direte,
mó ròng. Ncu
Iruóc
kia hp ehi biét dén nhùng bài tho Duóng ed dién

cùa Ly Bach, Dò Phù, Manh Hao Nhién, Vuong
Xuong
Linh
Ibi
gió
day
hp say
sira
vói càc làc
philm
vàn hpc Phàp cùa Hugo, Musset,
Slen'dal,
Balzac,
Baudelaire, Rimbaud, Verlaine
va
tiép xùe vói càc nhà khai sàng nhu
Montesquieu, Diderot, Vonlaire.
Chfnh
tu
ành huóng cùa càc dò
ibi
va nhà truóng Phàp Viet sàch bao va càc
làc phitm vàn hpc Phàp, mot
Ihé
he thanh nién Viet Nam vói tu duy mói va nhu
càu
thaim
my mói
dupfc
bình thành. Hp eó càch càm, càch

ngliT
va lói song khàc
vói the he truóc. Nhung càu nói co phàn "xó bò", "liéu
linh"
ma
"tha thiéi" cùa
Luu Trong Lu
ò
nhà hoc Hòi Quy Nhon nàm
1934
dà hòc lo tàm ly cùa lóp thanh
nién
bòi
à'y:
"Càc cu ta
uà
nhùng màu dò choét, ta lai
uà
nhùng màu xanh
nhal
càc cu
bang khuàng vi
tié'ng trùng dem khuya; ta nao nao
vi
tiéng gà lue dùng ngp. Nhìn
mot co
gài xinh xàn, ngày tho, càc cu eoi nhu dà làm
mot
diéu lói
Idi;

la
Ihì
la cho
là mal
me
nhu dùng truóc
mot
cành dóng xanh. Cài ài tình cùa càc cu
ibi
chi là su
hòn nhàn,
nburng dò'i
vói ta
Ibi tram
hình muòn trang: cài tình say dàm, cài tình
Ihoàng
qua, cài tình gàn gui, cài tình xa xói cài tình trong giày phùt, cài tình
ngànlliu "(32,tr.
17)
Chfnh
vi
su khàc
nbau
sàu xa giùa hai the he à'y dà khién cho
lói
tho ngàm
vjnh,
Ihù lac
khòng
con

phù bop vói xùc càm cùa hp nùa.
"Tinh
chùng la dà ddi
mcifi,
ihcr
chùng ta cung phài
dai
mói vay" ( 32, Ir.
17).
Truóc the ky 20, vàn hpc Viet Nam
cbju
ành huóng sàu sàc cùa vàn hpc
Trung Quóc. Trong nén vàn hpc Trung dai Viét Nam, vàn
cliuong
nhà
nlio
là vàn
chuong
chinh
Ihóng. Sinh boat vàn hpe chù yéu dién ra trong giói
Irf Ihùc
nho sT.
Co Ihé nói nhà Nho vùa là chù the vùa ctói
tirpfng
phàn ành cùa vàn hpc chfnh
tbóng.
Nhà tho, dóng thói là nhùng bae Nho
già
xuà't
Ihàn tu

cùa Khdng
san
trình.
Hp làm tho
Ibeo
nhùng khuón màu
san co
vói chat liéu
san
co,
chi
viec sàp
xé'p,
lira
chpn,
lia
tòt sao cho thàt kbéo
léo,
tinh xào. Do dò hp
Ihfch
vay mupn, tàp
ed
hon là sàng tao ra càc hình.
Ihùc
mói.
Vi
vay tho ca Trung dai co tfnh chat quy
pham rài cao, niém
luàl
chat che.

De
lai, càu
lù,
ngòn ngù, hình
ành phàn
lón
nàm trong mot he tbóng uóc le, mot khuòn màu bà't di bàt dich. Vàn theo quan
niém cùa nhà Nho là biéu hien cùa Dao
va
dupc dùng de
Iruyén
dal dao ly thành
hién.
Tlio
chù yé'u là de gui gàm, bòc bach tàm su, de "ngòn
chf",
"càm hoài",
chù khòng phài là phàt ngòn cùa cài "tòi" rìéng
tir.
Xà bòi phong kién ràng
biiòc
con nguói
bòi
bdn phàn, tràch nhiem trong dao ly cuong thuóng cho nén phàn cà
nhàn bi
làVi
al va khòng co co bòi de bòc
lo minli
truóc cài Ta dao ly. Chfnh
vi

vày
5
Iho
ca Trung dai Viét Nam thuóng thiéu vàng càch biéu
tbj
truc tiép cùa chù the
Irù linh dirói
dang
thùc
"tòi", "la", "chùng ta". Cho nén "Càu
Ilio ihuóng
thiéu
vàng chù
tu
biéu thj chù
thè,
tao ra mot su càm nhàn mo ho, phiém chi,
mot
chù
ihé
co tfnh tdng bop"
(Tran
Dinh
Su).
Mótip con nguói siéu nhiem, con ngirói duy
ly, con ngirói cao khié't khòng màng danh
Ipi
dà chi phò'i toàn bò he ihóng
iha
ca

Trung dai trén phuong dién chù
thè
trù tình.
Dò
là nhùng con nguói sành ngang
tàm vu
Irti ve
cà lai nàng làn
khi lièi
nhu trong
Ilio
cùa Nguyén
Trai,
Nguyén Binh
Khiém
"Thu dèh
cày nào
chàng
la lùng
Mot
rnìfdi Igt thuòvài
ba dòng
Làm
tiiyén
ai dang già làm
khàcli
Tài dóng
hrang
cao al
ed

dùng!
"
(Tùng
- Nguyén
Trai)
Cho dén cuoi the ky 19, khi ma "màm rnò'ng chóng Nho giào" (theo càch
nói cùa
Tran
Dình
Hirpfu)
ngày càng phàt trién
ibi
trong tho ca, con nguói Nho
giào khóng
con
y nghla cao siéu nhu truóc. Boi Nho giào dà lo rò su
bài lue
cùa
mình truóc nhùng bién ddi khóng ngùng cùa
cupe
song. Vi trf dpc tòn cùa nò nhu
mot y thùc he chfnh tbóng dà khòng
con
vùng chàc nhu truóc. Lóp nhà Nho cuoi
mùa nhu Nguyén Khuyé'n dành phài quy an de rói quay lai tu phù nhan mình, tu
dà
kich
chfnh minh:
*'Sàcìi
va ich gì cho buoi dy

Ao xièm
ngliTlgi
then fhàn già
"
{Ngày xuàn
dati
càc con)
Tuy nhién Nho giào vói bé
day beh
su bang
ngbin
nàm, àn sàu, càm ré
trong
long dà't
Viét, khóng
de
gì mot
som
mot chiéu
ma
lui tàn nhanh chóng. Vi
vày dàu eó ngòng ngbénh
kiéu
bac
nhir
Nguyén Còng Trù, phàn khàng quyét
lièi
nhu
Hd
Xuàn

Hirong
cung
chira
dù manh de
birt
pbà ra khói vòng kiém tóa cùa
Nho giào. Hon nùa dén dàu
thè
ky 20, ngay cà khi xà bòi Viét Nam buóc dàu
chuyén sang
mot
co cà'u kinh té mói - kinh té hàng hóa thj truóng.
Ibi
cài tàn du
cùa Nho
giào
vàn
con
deo barn. Chfnh the nén càc nhà Nho yéu nuóc thùc thói -
nhùng nguói lùng coi Khdng
Tu
là thành nhàn, lón thó giào ly dao Khdng nhu
mot chudn mire
dao ly,
mot
mal
phé
phàn thù vàn
ebuc^ng
ngàm vjnh sao mòn,

phè phàn nhùng quan diém Nho giào dà lói thói ("Cào hù
làu
vàn") mal khàc hp
vàn phài quay
Irò ve
vói Nho giào khi bà't lue truóc
thuc
lai. Bi kich cùa òng già
ben Ngu,
nguòi tri sì
yéu nuóc Phan Bòi Chàu chinh là minh chùng ro ràng nhàt
trong budi giao thói - khi
ma
cài cu chua
mài
di hoàn toàn, cài mói lai chua dù
manh de thay
thè.
Do phài chàng là han che cùa lich
sir va
cùng chfnh là han che
cùa lóp nhà Nho nhu Phan Bòi Chàu truóc nhùng nhu càu cùa dói song tinh
ihàn
trong xà bòi mói. Nhung dù sao beh
su
vàn hpc Viét Nam cung dà chùng kién su
kién quan trpng: mot bò phàn nhà Nho dà
vùl
bò lói vàn
chirong

cao dao, xa càch
vói quàn chùng nhàn dàn, kéu gpi ddi mói vàn hpc, chóng lói tho cu vói su gàn bó
cùa nhùng nguyén làc sao mòn. Su kién à'y thuc
su
là buóc dém, tao dà cho
Tlio
mói ra dói.
Dàu nàm 1932 vói bài "Mot
Idi
tha mai trình chành giùa làng
tluf"
cùa
Phan Khói (dàng trén Phu
nùtàn
vàn so
122
ngày
10-3-1932),
lói tho mói
bài
dàu
djnh hình
va
ngày càng
lan
toà ròng rài. Phan Khòi khàng djnh lói tho cu
"bèi
dal"
phài
lìm

"noi khàc
nià
dóng dò" rói kéu gpi "Duy làn di! Cài
luong
di!".
Xuàt hién vào nàm 1932
nhimg
phài dén nàm
1936
Tho mói khàng djnh dupc un
Ihévucyi
tròi cùa minh trén
ibi
dàn vàn hpc dàn toc.
Nói nhu Le Tràng Kiéu
Ibi "Tlio
mói khòng
con
la lùng nùa, Tho mói dà
Ihuàn
thuc rói! Tho mói dà vào khuón phép rói! Tho mói dà quen vói chùng la rói,
va
eó
16
quen
than
nùa!
Tlio
mói khòng
con

cài gì bo
ngò
va
rul
rè
lue
ban dàu!
Tu bay
gió beh
su
chi
con
ghi lai nhùng àng tho hay ma
ihòi,
khòng
con
chia ra
mói,
cQ
nùa". ( Uà Noi
bào,
so
11,
ngày 8-4-1936). Cho dén khi Hoài Tlianh,
Hoài Chàn vie't
'Thi nhàn
Viét
Nam'"
de
long két phong trào Tho mói

ibi
khòng ai
eó
thè
nghi ngó vào su toàn thàng cùa Tho mói. Tho mói da thàng the vi nò phù
bop vói su phàt trién tà't
yéii
cùa
Irào luu
mói
ve
tu luóng cung nhu vàn
lu.)c.
Ve
màt vàn hpc, yéu càu ddi mói vùa là yéu càu xuà't phàt lù hoàn cành khàeh quan
triróc
su giao
liru
vàn hoà vói phuong Tày vùa là yéu càu xuàt phàt lù bàn
ihàn
vàn
h(ic de
vàn hpc Viét Nam eó Ihé bòi nhàp vói vàn hpe the giói trong
qua
trình
hién dai
hcxi.
Ve mài
tu luóng, cùng
vòfi

si;
bình thành
va phài
trién cùa he
lu
luòng
tu san "cài tòi" cùa chù nghla tu bàn cà nhàn dà tìm thày
chò
dùng trong
vàn hpe. Nói nhu vày khòng. co nghla là cho dén lue này cài tòi - y thùc cà nhàn
mói xuài hién. Bòi
Ihuc
ra no dà eó màm móng trong tho ca Viét Nam ngay lù
Ihói Trung dai. Chùng ta chàng dà lùng ngó ngàng truóc mot cài Tòi ngao nghé,
ngang làng dén bài càn dòri cùa Nguyén Còng Trù:
"Gom
thao
Urge
da nén tay ngdt
ngitàng
Gót tién
tìieo
dùng dinh mot dói di
Bui
cùng
ni/c citai
òng ngdt nguàng
"
(Bài ca
tigdt

nguàng)
hay càch xung danh
day
tbàcb thùc cùa Bà chua tho
nòm:
''Qua
cau nho nho mieng trdu
hai
Này
cùa Xuàn
Huang da quel
rói"
(Mài trdu)
Tuy nhién à'y
chi
là nhùng cà nhàn rat nho bé trong mot xà hòi ròng lón.
Hp chua eó diéu kién cà
ve
chù quan làn khàcb quan de làm nén mot
cupe
càch
mang cho cài Tòi. Phài chó dén phong trào Tho mói, thói dai cùa chù Tòi mói
thuc su xuà't hien. Cà nhàn mói con nguói dupc khàng dinh truóc còng dóng xà
bòi,
cài Tòi dupc y thùc
day
dù nhu
là mot
chù the. Nói nhu vay cùng
lue

là
cpan
niem nghé thuàt
ve
con ngirói da thay ddi. Con nguói vói nhùng xùc càm cà nhàn
riéng tu tró thành dói tuong phàn ành cùa vàn hpc nói chung va tho ca nói riéng.
8
Su
thùc tinh y thùc
cà
nhàn dèi hòi tho phài dal cài Tòi ò
vj
trf trung tàm. Càc nhà
Tho mói khòng ngàn ngai trong viéc khàng djnh cài bàn ngà cùa minh: Hp dùng
cài Tòi
de
xung
ho,
de
nói chuyén vói mpi ngirói vói niém
khài
khao dupc giao
càm vói dói:
'Tài chi là mot khàch tình si
Ham
védep
co muòn hình
rnuón
the
Muan

cày
bùi
nàng Ly Tao tói ve
Va mugn
cày dàn
ngàn
phim tòi ca.
( ) Tói ngai ca vài tiéng
Umgphdn
khai
Tói
thàthan
cùng thieu
mi bang
khuàng
Tói véo von theo tieng sao
htng chicng
Tòi yèn in vài tiéng ehuòng huyén dieu
( )
Tòi mudn làm nhà nghe
si
nhiem man
Ldy thanh sac tran gian làm tài liéu
"
(Cày dàn muòn diéu -
Tlié
Lù)
Dùng nhu Hoài Tlianh nhàn dinh, thói dai Tho mói là
"ihói
dai cài Tòi"

trong
lluy.
Chùng ta eó
thè nliAn
thày rài rò ràng
Irén
bé mal càu chù: Tòi là
"khàeh bò hành phieu làng", tòi là "khàcb tình si", tòi là "con chim dén lù nùi la",
"tòi nhu con nai bi chiéu dành
luói",
tòi chi
là
"mot kiép di hoang", tòi chi là
"mot cày kim bé nho"
Khi cài Tòi dupc
khàng
djnh cung
tue
là cà tfnh sàng tao
duc;c
hòc
Ip
rò
làng . Mòi nhà tho déu eó
gang
kbàng dinh cài Tòi cùa mình trong nhùng phong
càch dòc dào, khòng ai giò'ng ai. Chfnh vi the Hoài Tlianh khòng ngàn ngai khi
qua quyét ràng: "Trong lich
su
tho ea Viét Nam chua bao gió eó mot thói dai

phong phù nhu thói dai này. Chua bao gió nguói ta thày xuàt bién cùng mot làn
mot
bdn tho ròng mò nhu
Thè
Lù, mo màng nhu Luu Trpng Lu, bùng tràng nhu
Huy Tbóng, trong sàng nhu Nguyén Nhupc Phàp, ào nào nhu Huy Càn, qué mùa
h
nhu Nguyén
Binh,
ky di nhu Che Lan Vién
va
thiét tha, rao
rirc,
bàn kboàn nhu
Xuàn
Dieu"
(
32,
tr
29).
Tho ca Viét Nam
tu
tho ea Trung dai dén Tho mói là cà mot chàng duóng
dai
hàng nghìn nàm
ma
Tho mói chi phàt trién trong hon
mot
thàp ky (1932 -
1945).

Nhung su
dai
ngàn
ve
mal thói gian khòng phài quyét dinh tà't cà. Bòi chi
trong vòng hon
10
nàm
thè
bé càc nhà Tho mói vói tài nàng va bàn
ITnh
cùa mình
dà dua
Ilio
Viet Nam thoàt khòi cài sao mòn,
tu
tùng - cài con duóng dà
qua
mòn
cu cùa tho ea Trung dai de xàe
làp
cho minh
mot
he tbóng
ibi
phàp riéng góp
phàn hién dai hóa tho Viét Nam trong xu the chung cùa tho ea nhàn loai.
2.
TÀN DÀ - NGUÒI BÀC CAU CHO THO MÒI
Trong tién trình tho ca dàn

toc
dàu
thè
ky 20, Tàn Dà thuc su eó
mot
vi
tri
quan
Irpiig
trong buóc chuyén lù tho cu sang tho mói. Chfnh
vi
vay, khòng phài là
ngàu nhién khi trong "Thi nhàn Viet
Nam'\
Hoài Thanh dà "cung chiéu anh hón
Tàn Dà" de chùng kièn cuòc bòi bop cùa càc nhà Tho mói. "Hòi Tao Dàn
bòni
nay dòng dù
bau
kbàp màt thi nhàn; chùng tòi mot
long
thành kfnh xin ruóe anh
bdn Tién sinh
ve chiing
giàm. Anh em ò day, tuy ngirói san kc truóc,
nhimg
ai này
déu là con dàu
long
cùa thè ky hai muoi. Trén bòi Tao Dàn, ehi tién sinh là nguòi

cùa hai thè
k^.
Tién sinh se dai biéu cho
mot lòp
nguòi de chùng giàm còng viéc
Ic'^p
nguói
kèticp.
Ò dja vi à'y
con co
ai xùng dàng
licrn
Tién sinh?" ( 32,
ir.l
1)
Tàn Dà sinh ra
va \òn lén
trong budi giao thói cùa bai thè ky, chùng kién su
bài
lue
cùa Nho giào truóc thói cuòc
va
su dào lòn cùa nhiéu già tri Iruyén ihóng,
cùng lue
dò
là su xàm nhàp cùa
nbihig
nèp song phuong Tày va nhùng quan niém
bèi
sue

mói
me.
Cupe
song xà hòi dùng dàng giùa bai dói cuc: phuong Dóng
va
plurong Tày, cu
va
mói, phong kièn va tu bàn, khién Tàn Dà
va
mot lóp nguói
Ihuòe
thè he cùa òng cùng khòng the song
Ibuàn
nhàt nhu truóc nùa. Tàn Dà là
nhà Nho. sinh
truóng
trong mot
già
dình dòng dòi khoa bang
nhimg
òng khòng
0
Ihuóc loai nhà nho chinh thò'ng, "Òng là nhà Nho tài tu
song
trong mòi truóng xà
hòi tu san"
(Tran
Dình Hupu). Chi vói diéu này
tbòi
ro ràng Tàn Dà dà mang dèn

mòl
cài gì mói vào vàn hpe. Dùng nhu vày, bòi
vi
trong xà bòi tu san
-
cài xà bòi
ma dóng lién chi phò'i tà't cà thi dèn vàn chuong cung
irò
thành hàng hóa. Dói vói
Tàn Dà, vàn
Iho
khòng phài dupc làm ra
lue "Irà
du luu bau" de ngàm ngai cho
khuày hay gùi tàng ban bè,
ma
vàn chuong ò
day là
mot phuong tién de kiém ké
sinh nhai, "vàn
chirong
bàn
plió
phiróng":
"Nhà trai
nàm
xita
hgc it nhiéu
Vdn
lieng con

mot bang vàn dò
Gidy nguài,
mi/c
ngitài,
fhuè
ngirài
in
Muirn cita
hàng nguài bàn phuàng
phó"
(Hdutrài)
Day Ihirc
su là mot quan niém vàn
ebuong
bèi
sire
mói me ma truóc Tàn Dà
dura bé eó. Vàn chuong Nho giào chfnh tbóng là phài "chò dao", "nói chf", là
phài hòc bach kbf lièi cùa nguói quàn lù, là phài khàng dinh "chf
lang
bóng" cùa
bàc
(rtrc/ng
phu. Dò là thù vàn chuong cao dao cùa nhùng nguòi biét chù thành
hién. Nhung giùa lue xà bòi dang chuyén minh trong
ccyn
gió phuong Tày,
lliì
thù
vàn chuong à'y khóng

con
phù
bcirp
vói nèp càm nèp nghi cùa con ngirói
lue
bay
gió.
Tu
quan niem vàn chuong
"con
non
con
nuóc
con
tràng gió.
Con co
vàn
chucnig
bàn phó
phuong"
mói la à'y, Tàn Dà dà thdi vào
iho
ca Viét Nam nhùng
nani
dàu
llièky
20 mot luóng sinh kbf mói. Òng dà mang dén cho tho nhùng càch
làn dpc dào cà
ve
noi dung va binh thùc.

Ve
mal noi dung,
net
dac sàc nhàt trong tho Tàn Dà chfnh là su xuàt hien
va
khàng djnh cùa cài tòi cà nhàn. Xà bòi tu san là xà bòi cùa chù nghla cà nhàn,
con nguói thoàt khòi vòng
"lam
cuong, ngù
Ibuóng"
cùa Nho giào de song vói
bàn ngà cùa mình. Là nhà nho lai
tir,
Tàn Dà lai càng coi trpng tu do tu lai cà
11
nhàn,
óng
mong
mutìn
thoàt khòi cành
tu
tùng cùa xà hòi phong kièn, thoàt khòi
su gò bó cùa Nho giào
de
mac
sue
tung hoành vói cài tòi ngang làng phóng lùng
cùa mình:
"Kiép
sau xin chà

làm nguóri
Làm dòi chim nhan tung
trai ma
bay
Tiiyét
mù hénuàc non mày
Bui
lidng
tròng tham
nhu ngày
chua
xa''
Vói nhà nho chfnh thò'ng
ibi
"phài eó danh gì vói nùi song", eòng danh su
nghiép là su khàng
dinh
bàn
ITnh
tài nàng cùa hp, thi Tàn Dà khòng
ibè:
"Trai
ddt sinh ta, ruga vài tha
Khòng tha
khòng
ruau song nhu thùa
Còng danh hai
chù
mài men
nhgf

Su
nghiép
tram nàm
net mi/c
ma**
(Ngày
xuàn tha rugu)
Tlioàt
khòi vòng danh
lai,
Tàn Dà chi biét eó tho va song
bèi
mình cho tho.
"Trai
sinh ra bàc Tàn Dà
Qué huang thài
co,
cica
nhà
tìuri
khòng
Nùa
dai
Nam Bae Tày Dóng
Ban bè sum hgp va
chóng
biét ly
Tùi
tha deo kliap
ba ky

La chi rùng bién thieu gì gió
tràng*'
Bòi hon ai
bèi
chfnh óng là nguói y thùc rat rò
ve
tài nàng vàn chuong cùa
mình.
Va day
cung
là Lin ddu
tién trong
beh si'r
vàn hpc ké lù truóc dén nay, su tu
y
Ihùc ve
tài nàng va bàn
ITnh
cà nhàn dupc bòc lo rò ràng nhu thè:
lu
y thùc dén
niùc
ngòng nghénh kiéu bae. Thàm chf Tàn Dà
elio
ràng khòng phài mpi nguòi ó
ha giói déu hiéu tho óng, chi eó trén
ihirgng
giói thi tài nàng vàn chuong cùa òng
mói
duc;c

khàng djnh mot càch rò ràng:
12
*Trdi lai
phè cho "vàn thàt tuyèt
"
Vàn tran duac
thè'chàc co
it
"
(Hdu
trai)
Khóng nhùng "thi tài"
ma con
"da tình", tho Tàn Dà thuc su dà mò dàu cho
cuòc càch mang
giài
phóng tình càm cà nhàn, tao dà cho Tho mòri
VÌQÌ
ve
tình yéu
sau này. Tàn Dà tu nhàn mình
là
"giò'ng da tình" nhung
lai
khòng gap may
man
Irong Ihuc
tè.
Yeti
nhiéu

ninmg
thài tình cung nhiéu, Tàn Dà khòng gap dupc giai
nhàn trong cuòc dói thuc: òng dành tìm dén nhùng nguói dep cùa coi mong.
Nhùng già'c mo tình yéu cùa Tàn Dà vói Ngu Co, Tày
Tlii,
Dirong
Quy Pbi, Hàng
Nga chfnh là khùc xa cùa linh yéu khòng thành trong
thirc
tè.
Trong vàn chuong Trung dai, rà't
it
tho vié't
ve
tình yéu, viét ve tình yéu cùa
chfnh bàn
Ihàn
mình
Ibi
lai càng
bièm.
Tàn Dà dà dua cài tòi cùa mình vào tìong
tho
de
md xè,
de
khàc boa vói nhiéu cung bàc linh càm
va
ò nhiéu góc dò khàc
nbau. Khi

Ibi nbó
nhung mong dpi co ho dèn
luyét
vpng:
"Nuàc non nàng mot
lóri
the
Nuàc di di mài khóng
ve
cùng non "
(Thè
non nuàc)
•I
khi lai oàn tràch
rat
vu vo cùa kè dang yéu:
"Tràch cài
tàm
xuàn nhà mdi ta
Làm cho bòi rói mdi
tuang
tu
Suang mù màt ddt nguài theo mgng
Nhan
Idng
chàn
trai
ké dai
tha"
Va

eó khi là nói
co
don
tiròng
dèn cùng cuc khi mot minh dói dién vói
chfnh minh:
"Coi san ta lai vài fa
Lo quen biét mài ggi là tuang tri
13
Can gió thàm
co
khi
ciìng
khóc
Bóng tràng
thatdi
làm
lue
cùng chai
Guang vui cùng mot
net
cuài"
(Thudua
nguài tình khòng quen biét)
Nguói doc
sé ngS
là phi
1^
khi
Tàn

Dà vièt thu cho "nguói tình khòng quen
bièt"
rói lai
gùlthu
"tràch nguói tình nhàn khòng quen biét".
Nhimg
su phi ly lai
chfnh là cài logie trong tàm bdn nhà
Iho
- làm hón cùa mot kè
qua
nhiéu an ùc
trong linh yéu va mong muòn
direte
giài toà trong
ilio.
Nguói ta nói Tho mói là tho cùa
nói
buon, nói buon giàng màc kbàp noi
ibi
\ha Tàn Dà chfnh là su bao triróc.
Su xuài hién cùa cài tòi
"Ibi
tài"
va
"da linh" Irong
tlict
Tàn Dà dà tao nén
nhùng
net

dòc dào trong phong càch, mang dén nói dung mói me cho
ibcr.
Tha ca
Viét Nam gió
day
se khòng
con
bó
bep
trong nhùng khuòn khd càm xùc chung
chung, ma sé phàn ành con ngirói cà nhàn vói nhiéu màu sàc cùa càm xùc, nhiéu
cung bàc cùa tinh càm.
Nhùng thay ddi
ve
màt noi dung tal yé'u se dàn dèn nhùng ddi thay
ve
hình
Ihite Ihé
hién. Tàn Dà dà làm
mot
cupe tdng duyèt tàt cà càc the loai tho
cCi
lù dàn
gian dén bàc hpc nhung eó su vàn dung
va
sàng tao mot càch linh boat de phù
lipp
vói nói dung càm xùc mói.
Tàn Dà là mot nhà Nho nén vàn chuong eù lù dói vói òng khòng phài là xa
la. Nlurng thành eòng cùa Tàn Dà chfnh là dà

Ihoàt
khòi su ràng buc)c chat bep
cùa
thè
tho Duóng
luàt,
mang chà't dàn gian hoà vào chà't bàc hpe. Chfnh vi thè
nhùng càu tho
thà't
ngòn bàt eù Duóng luàt khòng
con
cài ve trang
nghiém,
cao
dao nhu truóc nùa. Tàn Dà khòng ngàn ngai dem chuyén tình yéu dòi lùa dal
trong khuòn khd tho Duóng luàt:
"Tràch cài tam xuàn nhd min ta
14
Làm cho òdi rdi mdi tuang tu
Suang mù mal ddt nguài theo mgng
Nhan
Idng
chàn
trai kè
dai thu
.,
Nghìn dàm dàm quén tình
lite
dy
Tram nàm

con
nhà
chuyén
ngày
xua
Tuang tu mot mdi hai nguài
biéì
Ai dpc thu
này
da biet chua?
"
Hay chùng la co thè bàt
gap mot
gipng diéu dó'i dap rà't tinh
tu
cùa ca dao
trong
mot
bài tho Duóng luàt:
"i4////
co
yèn em dùng lai
ma
Ò
day vàng ve qudng duàng xa
Thuyén quyèn co y tròng theo thè'
Quàn
tùvò
tình buàc mdi
a? "

(Con gài
hai
dàu)
Va con
rài nhiéu bài tho Duóng luàt dupc xày dung trén
chat
liéu dàn gian
nhu:
"Gheo
nguài
vu
va",
"Xem co
chài dành
cà",
"Nhàchi hàng
cau"
Khòng thoà man vói khuòn khd chat bep cùa càc the tho Duóng luàl, Tàn
Dà lìm
ve
vói nhiéu thè tho
va
hình thùc dién dat cùa tho ca dàn toc nhung khòng
phài he nguyén ma
co sir
sàng tao dpc dào riéng
thè
hién phong càch rài Tàn Dà.
Tàn Dà gpi ca dao cùa mình là phong thi. Dò là nhùng càu tho lue
bài

mirai ma
duyén dàng nhung khòng
con
ve mpc mac cùa ca dao:
- "Con
co
làn lói
ha
ao
Phdt
phadói
ddi yem dào gió bay
Em ve giuc me cùng thay
Cam
sào dai nuàc biét ngày nào trong
Con
co
làn
lai
bà
song
15
i^gày
xanh mòn mói ma hóng phói pha
Em ve giuc me cùng
dia
ChatrUa
dua héo
nghimà
buon

tènh "
- "Dèm qua anh
nhà dèh mì/ih
Nhà
càu
ùhu,
nhà tình
chai vai
Ra
san
bàc
glie
lén
trai
O
duài ha giài eó nguài
tU(rng
tu
Trai
cao ggi
mài
khòng tìnta
De anh ra ngdn vào
ngacanh
chdy"
Khi nói
ve
Tàn Dà, nhà vàn Lan Khai dà viéi: "Trong cài di san tho ca
ma
Tàn Dà truyén lai cho la, tòi yéu

Ihfch
nhài nhùng càu
lue
bàt kiéu phong dao à'y,
Ihirc
là nhùng càu eó tfnh chat hoàn
loàn
Viet Nam, khi dpc
lén
nghe cài nhac
diéu
lluiàn lùy
vò cùng, no di
Ihàng
vào tàm hón Viet Nam cùa chùng la làm la
càm dòng biét chùng nào" (Tao Dàn so 9 va 10 - 1939). Dùng là
nhiìng
càu
lue
bàt dàm chài ca dao à'y dà khién Tàn Dà
Irò
thành "mot
ibi
sT rài An Nam, hoàn
loàn An Nam"
nhu
càch nói cùa Xuàn Diéu.
McM
diéu dàng nói nùa là Tàn Dà khòng chi sàng làc lue
bài

kiéu phong
dao ma òng
con
viéi tho trù linh
lue
bàt. Kéi bop cài duyén dàng linh
tu
cùa ca
dao vói nhùng
iihip
dieu cùa càm xùc cà nhàn là
net
noi
bai
Irong tho trù tình lue
bài
cùa Tàn Dà:
"Tram nàm cho dèn cài già
Con ra con
Bóng
con
là eó nhau
Trdn ai màc nhùng ai dàu
Ai
thuang tir
biét ai sau sinh ly
Con
ta Bóng nd nào di
•"
Ta di, Bóng

co a
chi coi trdn
"
16
(Nói chuyén vài Bóng)
Trong nhùng càch tàn dàng ké cùa Tàn Dà trén phuong dién the loai
con
phài ké dèn su xuà't hién cùa the tho tu do. Ngay lù tàp
"Kiwi
tình con
/"
nàm
1916 dà xuà't hién nhùng bài tho tu do khóng theo niém luàl, cho
dén
"Khdi tình
con
II"
Ibi
tho tuyét tàc nhu "Tdng biét", "Càm thu tién
tini",
"Khóc Tày
Thi''
khàc so.yói
Tlio
mói là mà'y:
"Là dào rai ràc
Idi
Thién
Timi
Sudi tién, oanh dua, nhùng ngàm ngùi

Ni(a nàm tién cành
Mot buàc
tran
ai
Ifàc
cu duyén thùa
co thè'thói
Dà mòn, rèu
nhgf
Nuàc chdy, huè tròi
Cài hgc bay lén vùt tàn
trai
Trai
ddt
tu nay
xa càch mdi
Cita dòng
Dati
non
Duàng
Idi
cu
Nghìn nàm tha
thdn
bóng tràng soi
"
Khi làn còng tho
cii,
càc nhà
Tlio

mói déu
cliTa
mùi nhpn còng kfch Tàn Dà
va Tàn Dà
cilng
dà
timg
bài xfch
Tlio
mói.
Nhimg
bàn thàn dà viéi
ilio
ur do
(co
le
là mot càch khòng y thùc) va quan niém "chàng
le
chàng lói cùng vàn
chuc^ng".
Cho dén khi eó
mot
su nhàn
Ihùc day
dù
va
ró ràng
ibi
Tàn Dà dà lén
liéng

ùng hp
Tlio
mói
va
kéu gpi ddi mói tho.
"Dàn là dàn
Tha là
tha
Tha thài
co
chù, dàn eó ta
17
OAi HOC QUOC
GIÀ
HA
rj.j.
^1/59/
Néu
khóng
phà càch viét diéu luàt
Khó cho thién ha dèh bao
già?
"
(Tha mài)
Co thè nói vói
nhirng
bài tho tu do Tàn Dà dà dat
nbChig
vién gach dàu lién
de

xày
ngòi
nhà Tho mói. Chàng thè
ma
Hoài Thanh dà khàng djnh: "Tién sinh
gàn chùng tòi
làm.
Tién sinh khòng mang
ló't
y
phue,
lót
tu tuòng cùa chùng tòi.
Nhimg
co làm gì
nhiing
cài
Idi.
Tién sinh dà cùng chùng tòi chia sé mot nói
khài
viMig Ihiéi
tha, nói
khài
vpng
ihoàl
ly ra ngoài cài lù lùng, cài già dói, cài khò
khan cùa khuòn sào" ( 32, tr.
11).
Cài
khài

vpng eòi trói cho tho dà dupc nhen
lén
tu
Tàn Dà
de
rdi thdi bùng lén trong Tho mói.
Khóng chi "uom màm" cho Tho mói trén phuong dién the loai, eó le mot
phàn quan trpng nùa trong
nbiJng
càch làn cùa
ilio
Tàn Dà chinh là su ddi mói
gipng dieu. Tho
Tàn
Dà là su dan két
va
hoà
licpfp
tu nhién nhiéu gipng dieu, gipng
cani
hoài non nuóc, gipng trù tinh ihoàng dal, va bang khuàng rài gàn vói
Tlicy
max.
Ngay cà cài gipng voi vàng, cuong
quyl
"rat Tày" cùa Xuàn Dieu khi chay
dua vói thói gian ta cùng bàt gap trong tho Tàn Dà:
"Mòi nàm mot tuoi
Nhu dudi xuàn di
Màng mgc

co
lùa
Dòi ta
co
thi.
Chai di thói
Chai
mail
di
fhòi!
"
(Chai xuàn kéo hèf xuàn di)
Vói quan niém vàn chuong mói me, vói su càch làn dòc dào
irén
phuong
thùc biéu hién
nhimg
Tàn Dà vàn chua dupc xé'p vào hàng
TliO
mai. Diéu này hàn
co
nguyén nhàn cà
ve
mal chù quan làn khàeh quan. Su han
che
cùa
Ijch
su
clifiih
là tàm rào chàn ngàn càn con ngirói

vuoi
thoàt mac dù trong
long
ho
luón
àp ù
18
khàt khao giài phóng. Va ngay trong chinh bàn thàn nhà tho cùng
luòn
lón lai hai
dói
cuc. Mac dù chua thàm nhàp vàn chuong cu lù nhung hon ai
bèi
Tàn Dà
là
mòl nhà Nho nén vàn chuong Nho giào dà àn vào
licin
tinte.
Ngay cà nhùng bài
tho dupc eoi là mói nhà't cùa òng vàn
con
thàp ihoàng bóng dàng cùa tho cu,
va
cài mói
vSn
chi là "di
bici".
Nhimg
dieu dàng nói chfnh là ò nhùng cài "dj
biél"

nhu thè- nhùng cài màm dang dupc àp ù cho mùa sau. Tho ea Viét Nam dèn Tàn
Dà
bài diìii
co su ddi dòng.
Sir
dan
xeii
hoà
tiòn
giùa hai dóng
ilio
eù va mói
va
trong con nguói Tàn Dà khién òng
Irò
thành nguói cùa hai thè ky", "dao nhùng
bàn mò dàu cho mòl cuòc hoà nhac làn ky
dirong
sàp sùa"( 32,
Ir.
12).
3.
VÀI
NET VE
SUCÀCH TÀN CÙA THI PHÀP THO MÒI
Thof
mói ra dói dà
lao
nén
mcil cupe

càch mang trong iha ca. Chù
*'càcli
mang" à'y eó the hiéu ò rà't nhiéu khfa canh,
nbimg
quan trpng nhài
chnih
là
càcli
mang
ve mài Ibi
phàp. Tho mói dà thay thè he ihóng thi phàp eù dà ngu trj bao
nhiéu thè ky
va
mò ra su trién vpng phàt trién vò han cho
ibi
ca ve sau.
Trong khuòn khd phàn này chùng tòi khòng eó
Ibam
vpng trình bay
lai
cà
mpi phuong dién cùa thi phàp Tho mói ma ehi diém qua mot so
nel
quan trpng
Irong su càch tàn ve
mài ibi
phàp cùa Tho mói so vói tho ca trung dai.
Tho mói, truóc
bèi
là mói

ve
tu duy. Chfnh su thay ddi
ve
càch càm, nèp
ngliT
dà chi phói su thay ddi
ve
hình thùc biéu hién. Càc nhà tho mói tiép nhan
ành huòng lù tho ca phuong Tày (dac biét
là
Phàp) còng vói truyén tbóng Duóng
Ibi
- Tdng
Ibi
cùa Trung Quóc vón dà àn sàu vào tiém thùc, dà mang dèn cho
Ilio
ea Viét Nam
mot
su dòc dào mói la
ve
binh thùc biéu hién. Tho mai
bang
nhùng
càch nói mói da hòc lo chàn thành, sàu sàc nhùng linh càm phong phù, nhiéu màu
ve cùa làm bdn, dà kbàm pbà nhùng rung dòng vò cùng tinh té cùa trai tim con
nguói, dà di vào tàn cùng nhùng ngóc ngàch, nhùng noi sàu kfn nhài cùa làm hón.
De "trai long
minh trén trang giày tràng" mong muón su sé chia cùa nhùng
Irai
lini

ddng càm.
19
Su càch tàn cùa thi phàp Tho mói dupc khàng djnh trén
rat
nhiéu phuong
dién quan trong nhu: Thè loai, ngòn
tu,
gipng dieu, thói gian nghe thuàt, khòng
gian nghé thuàt
Truóc hèt
ve
màt
thè
loai, nhu Hoài Thanh trong 'Thi nhàn Viet
Nam''
dà
due
kèt:
"Phong trào Tho mói truóc hèt là mot
cupe ibi
nghiém tao bao
de djìib
lai
già trj nhiing khuòn phép xua". Diéu dò
co
nghTa Tho mói khòng phài hoàn loàn
là nhung thè
iho
mói
ma

trén co
so
càc the tho truyén Ihóng càc nhà
TIio
mói dà
cài tao cho phù bop vói nhu càu càm xùe cùa thói dai mói, dóng thói sàng tao ra
mot so
the tho mói. Xét
ve
mal phuong dién the
loai,
càc nhà tho cùa phong trào
Tlio
mói dà
ihuc
su tao nén nhùng buóc dot phà quan trpng. Chi trong mot
khoàng thói gian ngàn, nhiéu the tho dupc djnh hình
va
phàt trién dn djnh.
Tlio
mói the nghiém thành còng trong càu tho tàm àm
lièi
phàt trién lù
thè
ca trù cùa
dàn toc. Su nhip
nbàng
trén co
so
quy luàt càn dói giùa càc àm lièi, càc

lièi
làu,
càc doan mach tao
elio
thè tho này mot khà nàng dién là dpc dào mói la:
"Xuàn
khòng ehi
a
mùa xuàn ba thàng
Xuàn
hi
khi nàng rgng dèh tình cà
Cium
trén cành
ha
mó
hot
ra tha;
Xuàn
hi lue
gió ve khòng dinh fruire"
(
Xuàn
khóng mùa- Xuàn Diéu)
Ngirói dpc khòng
bài
gap bóng dàng tho cu trong nhùng vàn tho nhu
Ihè.
Vói su khòng han djnh
ve so

cau,
so
khd tho, thè làm chù rat dàc dung trong viéc
dién tà tinh càm vói nhiéu cung bàc khàc nhau: khi
ibi
là lói thò than cùa nguói
ky nù.
"Em
sa
làm.
Già
bang tran nigi
néo;
Trai
day tràng
Ignh lè'o sudi
xuang da
"
(Lai
ky nù
-
Xuàn Diéu)
20
Khi
thi
là tièng nói da dièt cùa trai tim rao ruc yeu
duc^ng:
Anh nhà
tieng.
Anh nhà

hình.
Atih nhà
ành.
Anh nhà em, anh nhà làm! Em ai!
(Tuang tu
chiéu-
Xuàn Diéu)
Ò thè Iho bay chù khòng
con
àm diéu trang nghiém, ed kfnh cùa tho thàt
ngòn
Diróng
luàt con tho nàm chù cung khòng bi phu thupc vào sàc
lliài
cùa the
ngu ngòn Duóng luàt. Càc
ibi
nhàn cùa phong
irào Tlio
mói dà bién làu, càch diéu
theo nhùng phuong thùc cùa minh
de
mang dèn nhùng sàng tao dòc
ciào
cho bàn
hoà
là'u
da àm:
Mot
Luu Trpng Lu nbe nbàng trong sàng vói nhùng vàn tho thu:

"Em khòng nghe mùa tlm
Duài tràng
màthón
thùc?
Em khòng nghe rùng
thu.
Là thu kéu xào xgc,
Con nai vàng nga
ngàc
Dap trén là vàng khò? "
(Tieng thu - Luu Trpng Lu)
Mot Vu Dình Lién vói
lói
tho gian di
ma
xùe dòng khi viét "Ong dò
"
trong tàm trang hoài ed:
"Nàm nay dào lai nà
Khòng thày óng do
xUa
Nhùng nguài muòn nàm
e
ù
Hón a dàu
bay già?
"
Mot diéu rà't
de
nhàn thày dò là bau

bèi
càc nhà tho cùa phong trào
Tlio
mói déu thù nghiém
va co
dupc nhùng thành còng nhàt dinh ò
thè
tho bay chù.
21
Phài chàng ho dà qua quen thuóc vói thè tho thàt ngòn bàt cu Duóng luàt cùa tho
ed dièn Trung
Qutfc?
Nhung tho bay chù trong phong trào Tho mói hoàn toàn
khóng
con
nhùng niém luàl
khài klic
trong
mò,t
khuòn màu cùng
nliàc
nhu
llict
ed
ma
no
Irò nen
mém mai, uyèn
chuyén,
linh boat trong viec khàc boa nhùng làm

trang khàc nhau. Co thè do
là
nói nbó nhung thdn thùc:
"Anh di
tha thdn nhu ngày
dai
Hùng ldy huang nong trong ào em.
A,
^
( Am thàm - Hàn Mae Tu)
dòi khi no dién là
rat
thành còng cài tàm trang dò dang, lo làng:
"Mot chili còng danh rdf
lido
huyén
Va
dang dà nùa cuòc tình duyén
"
(Bàt gap mùa thu -Nguyén Bfnb).
Va
thàm chf nò bùu dung cà trong viéc triéi ly vùa
tir
nhién gian dj lai vó cùng
sàu sàc:
"Làm sao sdng àuge
ma
khóng yèn,
Khóng nhà, khóng
thuang,

mot
ké nào
"
( Bài tha tuoi nho- Xuàn Diéu).
Mot thè tho quen thupc vàn
dirpc
tran trpng va làm giàu tbém là thè lue
bài
truyén tbóng.
Liic
bàt trong ca dao dèn lue bàt trong truyén Kiéu dà dal tói
mùc nhuàn nhuy diéu
luyén.
Nhung nhiéu nhà Tho mói dà thành còng va xàc làp
elio
minh mot vj thè nhàt djnh trong phong trào Tho mói vói
thè lue bài
nhu Ho
D/é'ch, Huy Càn, Nguyén Bfnb, Xuàn Diéu
Nhimg Ibi
nhàn cùa
Ihói
dai Tho
mòfi
dà mang dèn cho lue bàt nhùng nhip tàm hón mói
ben
canh chài dàn qué gian
dj dàm dà vò'n eó cùa mot thè tho truyén thò'ng. Tiéu biéu cho the
lue bài
trong

phong trào
TIio
mói chfnh là Nguyén Bfnb - nguòi
lim
giù chài
ihòn
qué mòc mac
Irong tàm bdn nguòi Viét Nam:
22
"Hoa chanh nò giùa vuàn chanh
Thày
II
mình vài chùng mình chàn qué
"
(Chàn qué - Nguyén Bfnb)
Nhùng lói tho gian di chàn chà't thè hién thài dò nàng niu
tran
trpng eòi
ngudn bàn sàc dàn toc.
Ben
canh nhùng thè tho iruyén thò'ng
dtrc;c
càch làn
elio
phù
1K;P
vc'yi
tu
duy mói, càm xùc mói
ibi

phong trào Tho mói
con
mang dèn cho tho ca dàn toc
nhùng thè tho mói la. Co le tho tu do là phuong thùc dàc dung cho nhùng làm hón
luón ròng
nuV,
khao
khài ducrc Ihào
cui xd
Idng
va khàng djnh bàn
ITnh
cà nhàn.
Khi vàn xuói
tran
vào dia
bai
cùa tho
ibi
tho vàn xuòi xuài hién.
Co
su thù nghiém
vói nhùng loai càu tho 10 àm lièi, 12 àm
lièi
bay
tao
bao hon là su càch làn vói
nhùng càu tho
dai 21
àm

lièi
cùa truóng phài tho Bach Nga (Nguyén Vy, Nguyén
Tlij
Kiém). Cho dù eó dal
direte Ihành
eòng hay khòng nhùng thù nghiém à'y cùng
phàn nào kbàng dinh
sue
sàng tao manh me cùa thè he nhà Tho mói. Hp dàm
ngliT,
dàm làm, hp khòng thoà man vói nhùng gì
san
co cùa
cha
òng de lai, hp dàn
thàn vào còng cuòc
lini
tói khóng
mei
mòi nhùng
thè
loai mói
elio ilio de
làm
giàu tbém
elio Ibi
ca dàn
toc.
Bòi dò'i vói hp, hon ai bè't, truyén thò'ng vùa là
sue

càn vùa là chò
dira
va
kéi thùc cupe cài càch (tày tfnh
"Iranh
dà'u" à'y là su hoà giài, hoà ddng cùa tho cu
va
tho mói. Nhùng thè tho mói buóc dàu tìm dupc chò dùng
va
khàng dinh vi trf
Irén thi dàn nhùng thè tho eù cùng
Irò
lai vói nhiéu màu sàc mói. Diéu dàng nói
va quan trpng hon cà chfnh là càch tàn
ve
thè loai.
TliO
mói tao ra
sire
ành huòng
làu
dai
tói su lìm tói nhùng phuong thùc
ihè
bién mai cùa tho ca hién dai sau này.
Day
thuc su là diém khòi ngudn sàng tao de hình thành nhùng bình
Ihùc iho
mói
la,

vira
càu ky,
vira
tao bao:
Tlio
bình thoi, tho hình thàp,
ilio
bàc
lliang,
iho
hình
lam giàc
23