Nghiên cứu tiếp về thiết kế hệ thống chia sẻ lợi ích về REDD ở Việt Nam

! ! ! ! ! !


Nghiên cứu tiếp về thiết
kế hệ thống chia sẻ lợi
ích về REDD ở Việt Nam

UN#REDD'Viet'Nam'PROGRAMME'
25'October'2010'


Nội#dung#
Acronyms 5'
Tóm tắt 6'
1' Tiềm năng của quản lý cộng đồng rừng đối với phân phối các lợi ích của REDD+ 9'
1.1' Quản lý rừng cộng đồng: các hướng dẫn về kỹ thuật và hành chính 9'
1.1.1' Chương trình thí điểm quản lý rừng cộng đồng 2006-2007 9'
1.1.2' GTZ-supported CFM project 10'
1.1.3' KfW-supported CFM project 11'
1.2' Kinh phí cho cộng đồng để khởi động dự án 12'
1.3' Liên kết các thanh toán với thực hiện 13'
1.4' Quản lý và bảo vệ rừng theo dự án CFM 14'
1.5' Các vấn đề, bài học rút ra và các kiến nghị 15'
2' Pháp chế và năng lực hành chính trong hỗ trợ quản lý rừng cộng đồng 17'
2.1' Quyền sở hữu rừng của cộng đồng 17'
2.2' Chính sách quốc gia về bảo vệ và phát triển rừng 18'
2.3' Tình trạng pháp lí của cộng đồng làng xã 20'
2.4' Khung chính sách về sự tham gia của các công ty tư nhân và các tổ chức dân sự 21'
2.5' Các vấn đề, bài học kinh nghiệm và kiến nghị 22'
3' Institutional arrangements for Participatory Monitoring and Evaluation 24'
4' Hình thức tiếp cận phi tập trung và công bằng trong phân phối thanh toán 25'

4.1' Bất bình đẳng trong phân phối thu nhập của PFES 25'
4.1.1' Bất cân bằng bởi kết quả của chất lượng dịch vụ 25'
4.1.2' Bất cân bằng bởi sự khác biệt giữa các khu vực rừng khác nhau 26'
4.1.3' Bất cân bằng trong cộng đồng 26'
4.2' Những kiến nghị cho quá trình kiểm toán 27'
4.3' Yếu tố K và thách thức trong việc áp dụng ở cấp địa phương 28'
4.4' Chính quyền địa phương khắc phục các bất bình đẳng 28'
4.5' Năng lực của chính quyền địa phương 30'
4.6' Các vấn đề, bài học đạt được và kiến nghị 30'
5' Experience with Micro-Finance Approaches in Forestry 33'
5.1' Sử dụng phương pháp tài chính vi mô trong lâm nghiệp Việt Nam 33'
5.2' Định ra mức thích hợp cho những hỗ trợ ban đ ầu 36'
5.3' Hỗ trợ có trước dựa trên hiệu suất 37'
4

5.4' Thời gian của hỗ trợ 38'
5.5' Chia'sẻ'rủi'ro'từ'bảo'tồn'rừng 39'
5.6' Vấn'đề,'kinh'nghiệm'và'khuyến'nghị 41'
6' Cơ'chế'cung'cấp'thông'tin'có'sự'tham'gia 43'
6.1' Nguyên'tắc'của'cơ'chế'cung'cấp'thông'tin 43'
6.2' Cách'tiếp'cận'của'cơ'chế'cung'cấp'thông'tin 44'
6.3' Đánh'giá'Luật'khiếu'nại,'tố'cáo 46'
6.4' Hệ'thống'bảo'về'môi'trường 46'
6.5' Giáo'dục'về'thiên'nhiên – Vietnam Hotline 46'
6.6' Các'nội'dung'chính'của'cơ'chế'cung'cấp'thông'tin'của REDD 47'
6.7' Thiết'kế'công'cụ'để'vận'hành'và'giám'sát'cơ'chế'cung'cấp'thông'tin 48'
6.8' Tổ chức một cơ chế phù hợp 48'
6.8.1' Xác định cơ cấu chính phủ 49'
6.8.2' Đưa ra các yếu tố chính cho khung chính sách cho cơ chế phù hợp 49'
6.8.3' Lôi'cuốn'sự'tham'gia'của'cộng'đông/Người dân tộc thiểu số 50'

6.9' Các vấn đề, bài học rút ra và kết luận 50'
7' Kết luận 52'
7.1' Những phát hiện chính 52'
7.2' Hướng đi cho thi điểm chương trình tại Vietnam 53'
8' References 55'

5!

Acronyms#
5MHRP
Five-Million Hectare Reforestation Programme (also the “661 Programme”)
ADB
Asian Development Bank
ADR
Alternative Dispute Resolution
BDS
Benefit Distribution System
BSP
Bank for Social Policies
CEMMA
Committee for Ethnic Minorities in Mountainous Areas
CFM
Community Forest Management
CPC
Commune Peoples’ Committee
CSDM
Center for Sustainable Development in Mountainous Areas
CSO
Civil Society Organization
DARD

Department of Agriculture and Rural Development
DOF
Directorate of Forestry (up to March 2010: Department of Forestry), MARD
DPC
District Peoples’ Committee
FLITCH
Forest and Livelihoods Improvements in the Central Highlands
FPD
Forest Protection Department
FPIC
Free, Prior and Informed Consent
FSDP
Forest Sector Development Project
GPS
Global Positioning System
GTZ
Gezellschaft für Technische Zusammenarbeit (German Development Cooperation)
GoV
Government of Vietnam
IUCN
International Union for the Conservation of Nature
JICA
Japan International Cooperation Agency
KfW
Kreditanstalt für die Wiederaufbau (German Development Bank)

M&E
Monitoring and Evaluation
MARD
Ministry of Agriculture and Rural Development

NGO
Non-governmental Organization
ODA
Overseas Development Assistance
PFES
Payment for Forest Environmental Services
PPC
Provincial Peoples’ Committee
PPFP
Pro-poor Forestry Project
RECOFTC
The Centre for People and Forests
REDD
Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation
REDD+
Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation, Sustainable
Forest Management, Forest Conservation, and Enhancement of C-stocks
TFF
Trust Fund for Forests
UN-REDD
United National Programme to Reduce Emissions from Deforestation and
Forest Degradation
VFPDB
Village Forest Protection and Development Boards
VFPDR
Village Forest Protection and Development Regulations
VND
Vietnamese Dong (US$1 = VND 19,500; October 2010)

6

Tóm#tắt #
Nghiên cứu về hệ thống phân bổ lợi ích (BDS) ược công bố bởi UN-REDD và Bộ Nông
nghiệp và Phát triển Nông thôn trong nm 2010 ã xác ịnh bốn vấn ề quan trọng trong
việc thiết lập một BDS tại Việt Nam: (1) sự tham gia của cộng ồng vào các hoạt ộng của
REDD; (2) tiếp tục phát triển khung pháp lý về một cộng ồng lâm nghiệp; (3) sử dụng hệ
thống phân cấp trong quản lý; và (4) ứng dụng của hệ số R ể phân biệt các lợi ích có ược.
Báo cáo này sẽ tiếp tục những vấn ề chính ã ược xác ịnh trong báo cáo 2010.
Rất nhiều các mô hình a dạng về các cộng ồng lâm nghiệp ã ược thí iểm tại Việt Nam,
với những bài học quan trọng cho bất kì nỗ lực của REDD+ trong tương lai. ặc biệt, bài học
có thể áp dụng ối với các chương trình REDD+ BDS bao gồm: các hướng dẫn về k thuật và
hành chính ối với bàn giao ất lâm nghiệp, các lựa chọn ể liên kết các phương thức thanh
toán với việc thực hiện, sự phát triển của kế hoạch quản lý rừng có thể ược dùng như một cơ
sở cho việc thu hoạch gỗ, chia sẻ lợi nhuận và phân phối lợi ích; trên quy mô của ầu tư ban
ầu cần thiết cho việc khởi ộ ng chương trình REDD+; và tiềm nng quản lý rừng bền vững
thông qua sự kết hợp giữa bảo vệ rừng và khai thác bền vững. Mặc dù những bài học trên có
thể hữu ích cho việc thí iểm chương trình REDD + BDS, các nguyên tắc này vẫn còn cần
phải ược iều chỉnh và cải tiến ể có thể ược áp dụng có hiệu quả trên thực tế.
Hiện nay, Việt Nam ã có một khung pháp chế và hệ thống quản lý tại chỗ ể có thể thực
hiện những hành ộng dựa vào cộng ồng của REDD+. Tuy nhiên, cần có 1 sự cải tiến về một
số quy ịnh pháp luật và nng lực xây dựng hành chính. Mặc dù cộng ồng lâm nghiệp có
thể cung cấp nền tảng cho những hoạt ộng của REDD+, vẫn còn có một số hạn chế có thể
ngn cản cộng ồng nhận ược những sự chia sẻ công bằng từ những lợi ích của REDD+.
Những hạn chế này bao gồm: phương pháp tiếp cận từ trên xuống trong việc giao ất giao
rừng tại Việt Nam; thiếu tư cách pháp lý chính thức cho cộng ồng, ngn cản họ tham gia
vào các giao dịch kinh tế; và sự thiếu vắng của một khung pháp lý cho phép và hư ớng dẫn
các mối tương tác giữa những tổ chức xã hội, khu vực tư nhân và cộng ồng. ối với những
dự án REDD+ dựa trên cộng ồng, ể tạo ra một óng góp tích cực ối với rừng và phúc lợi
của ịa phương, chính sách lâm nghiệp quốc gia của Việt Nam cần phải xem xét k hơn về
các quyền cho cộng ồng ể quản lý và bảo vệ rừng, ể có thể cho phép sự tham gia ầy ủ

giữa cộng ồng với các tổ chức xã hội và khu vực tư nhân, qua ó, cộng ồng sẽ ược công
nhận như một thực thể pháp lý ộc lập.
Các nguyên tắc chính cần ược thiết lập ể ảm bảo các thể chế giám sát với sự tham gia
và thiết lập của một hệ thống áng tin cậy ể có thể ảm bả o quản lý chi phí hiệu quả các
khoản thu của REDD+. Giám sát ộc lập của REDD+ và phân bổ tài chính dựa trên các tiêu
chuẩn quốc tế và các quy tắc cần thiết ược yêu cầu. Các thể chế ược sắp xếp với sự tham gia
của M&E trong BDS ược tạo lập từ lợi ích của các bên liên quan, các nhiệm vụ, chức nng và
sự tham gia của các tổ chức xã hội, và ồng thời cng có sự tham gia của tổ chức phi chính
phủ. Một khung thể chế mới ư ợ c yêu cầu thành lập ể có thể ảm bảo sự tham gia ầy ủ
của tất cả các bên liên quan. Sự tham gia của ại diện từ các nhóm dân tộc bản ịa là một yêu
cầu cần thiết trong việc thực hiện dự án. Các nhóm xã hội dân sự Việt Nam từ cấp huyện ến
cấp quốc gia cng cần liên quan. Tổ chức phi chính phủ cần tham gia từ cấp cơ sở ến cấp
quốc gia ể ảm bảo hiệu quả và công bằng trong việc thực hiện BDS. ể ảm bảo sử dụng
hiệu quả nguồn vốn, sự phân phối một số lượng tiêu chuẩn cho chi phí quản lý cần ược thiết
7!

lập. Báo cáo từng quý về ngân sách từ các quận huyện, tỉnh và quốc gia cần ược yêu cầu và
thông tin cần ược xác minh từ các kiểm toán viên ộc lập. Kiểm toán viên ộc lập có thể
ược chọn ra từ các thành viên của chính phủ, các tổ chức phi chính phủ và các bên liên quan
khác.
Dựa trên các kinh nghiệm ã có từ việc triển khai dự án chính phủ về thanh toán cho dịch vụ
môi trường rừng (PFES) ở Lâm ồng và Sơn La, báo cáo này nhấn mạ nh rằng những doanh
thu từ REDD+, nếu phân phối ộc quyền dựa trên hiệu suất, sẽ gây ra sự bất bình ẳng giữa
các ịa phương khác nhau và tng tiềm nng cho các bất ồng giữa các ịa phương. iều
ó phản ánh rằng chính phủ trung ương và các tỉnh nên phân bố riêng mục tiêu môi trường
từ các mối quan tâm xã hội và có thể sử dụng các quỹ từ những nỗ lực thúc ẩy xã hội khác,
chẳng hạn như các chương trình xóa ói giảm nghèo, khắc phục tình trạng bất bình ẳng
trong phân phối lợi ích của REDD+. ể thực hiện iều này, chính quyền trung ương cần
phân cấp thẩm quyền thực hiệ n REDD+ cho chính quyền các tỉnh, ồng thời, xây dựng nng
lực của chính quyền ịa phương. Bên cạnh ó, việc thông qua một phương pháp tiếp cận

từng bước khôn ngoan nên ược sử dụng khi thực hiện REDD BDS bởi sự khác nhau về nng
lực của chính phủ, chính trị, và hệ thống nhiệm k giữa các tỉnh thành phố.
Theo REDD+, công tác quản lý rừng tại các ịa phương sẽ ược yêu cầu ể chứng minh hiệu
suất thực tế trước khi bất k giải ngân các lợi ích, nhưng họ cng sẽ òi hỏi nguồn tài nguyên
trả trước và ưu ãi ể tham gia vào các hoạt ộng của REDD hành. Dựa trên kinh nghiệm từ
cách tiếp cận tài chính vi mô thông qua ngành lâm nghiệp Việt Nam, báo cáo tài chính ưa
ra rằng các khoản tài chính trả trước có thể ược thực hiện thông qua sổ tiết kiệm, với iều
kiện chỉ có thể rút tiền khi ã tuân thủ các ngha vụ trong hợp ồng và thực hiện ến cuối
cùng. Giải ngân phải ược thực hiện ịnh k, ể tránh rò rỉ tài chính. Bởi các rủi ro liên
quan cung cấp tài chính trả trước, iều quan trọng ể thiết lập hệ thống hợp lý ể chia sẻ các
rủi ro và bảo hiểm, ể tránh lây lan rủi ro giữa các nhà quản lý rừng và các bên liên quan
khác.

Báo cáo này nhấn mạnh rằng Việt Nam ang có một iều kiện vô cùng thuận lợi ể phát
triển mạnh mẽ vào việc chuẩn bị cho các hoạt ộng của REDD +. Các iều kiện cần thiết
ược ặt ra cho chính phủ và UN-REDD ể phát triển một dự án thí iểm REDD + BDS ở
Lâm ồng, và cho chính phủ và các nhà tài trợ quốc tế ể thêm các thành phần REDD + BDS
cho cộng ồng hiện ang ược thực hiện các dự án thí iểm lâm nghiệp ở các tỉnh thành
trên cả nước. Báo cáo này xác ịnh ba vấn ề ưu tiên về luật pháp và chính sách có liên quan
ến REDD+ BDS ở Việt Nam: (i) quản lý rừng và bảo vệ ược duy trì ảm bảo và ầy ủ các
ưu ãi kinh tế cho cộng ồng, (ii) tư cách pháp nhân của cộng ồng làng xã; (iii) và liên kết
thanh toán ể thực hiện thông qua hệ số R. Chương trình UN-REDD Việt Nam sẽ hỗ trợ
chính phủ trong việc ơn giản hóa thủ tục hiện tại liên quan ến khai thác gỗ, và trong việc
củng cố ịa vị pháp lý của cộng ồng dân cư. Như ã nói ở trên, việc phối hợp với các cơ
quan khác là rất quan trọng cho sự thành công của dự án REDD+. Báo cáo ã xác ịnh bốn
vấn ề ưu tiên trong việc thí iểm REDD + BDS ở Việt Nam. Vấn ề ầu tiên là quản lý cộng
ồng lâm nghiệp. Chính phủ nên phát triển các thủ tục hành chính một cách ơn giản ể cho
phép cộng ồng ược hưởng lợi không chỉ từ việc bảo vệ rừng mà còn từ việc bán gỗ thu
hoạch. Chương trình UN-REDD cần hỗ trợ các chính phủ trong việc ơn giản hóa thủ tục.
Vấn ề thứ hai là giao ất rừng. Chính phủ nên xây dựng quy trình áp ứng cho việc giao

8

ất lâm nghiệp, ặc biệt cho cộng ồng ịa phương ể ảm bảo lợi ích tốt hơn từ rừng sẽ
ược mang ến cho dân cư ịa phương. UN-REDD sẽ giúp chính phủ thực hiện phân bổ ở
các khu vực ưu tiên của REDD+. Vấn ề thứ ba là nng lực của chính quyền ịa phương.
Nng lực của Chính quyền ịa phương nên ược tng cường với hỗ trợ từ chính phủ trung
ương và cộng ồng quốc tế. Chương trình UN-REDD sẽ cho phép họ tiếp cận từng bước trong
việc thực hiện REDD+ BDS. Vấn ề cuối cùng là chia sẻ rủi ro. Các thỏa thuận chia sẻ rủi ro
và bảo hiểm phải ược phát triển bởi các chính phủ, với sự hỗ trợ từ chương trình UN REDD
và các dự án khác ể các rủi ro liên quan ến việc thực hiện REDD + có thể ược chia sẻ giữa
các cộng ồng ịa phương và các bên liên quan khác.

Các khiếu nại là không thể tránh khỏi ngay cả khi BDS mang lại những hiệu quả to lớn tới
cộng ồng. Chính vì vậy, cần có một hệ thống thích hợp và hiệu quả phải ược thực hiện ể
ối phó với các vấn ề và khiếu nại một cách kịp thời. Nguyên tắc cơ bản là cần có sự tham
gia ể ược bao gồm như là hợp pháp, truy cập, dự oán, bình ẳng, quyền tương thích,
minh bạch. Cần có sự tham gia của các oàn thể, các xã hội dân sự, người dân bản ịa tại ịa
phương và một tổ chức Phi chính phủ ộc lập. Chính phủ Việt Nam nên phát triển các cơ chế
việc áp dụng bao gồm sự tham gia của người dân bản ịa, tổ chức quần chúng ở cơ sở, và các
tổ chức dân sự xã hội Việt Nam từ huyện ến cấp quốc gia, có thể có một sự tham gia của các
NGO ở cấp quố c gia cho việc hoàn thành các nguyên tắc thiết yếu như như minh bạch, hiệu
quả, hiệu quả, công bằng và sự tham gia, và tầm quan trọng của quản lý khiế u nại ể bảo
ảm BDS sẽ mang lại lợi ích cho những người xứng áng ư ợ c khen thưởng trên cơ sở giảm
phát thải và tạo ra thông tin có thể ược sử dụng ể nâng cao BDS. Việc thành lập một chính
sách/ nghị ịnh ể ảm bảo sự tham gia của các cơ quan hành chính và với hợp tác của một
tổ chức phi chính phủ là cần thiết. Sự thành công của Chương trình UN-REDD sẽ phụ thuộc
vào sự tham gia tích cực và sự tham gia của người dân bản ịa, nó là iều cần thiết ể xác
ịnh các cơ chế vn hóa ã hình thành ể giải quyết tranh chấp giữa các nhóm.
9!

1 Tiềm năng của quản lý cộng đồng rừng đối với phân phối các lợi ích
của REDD+ #
Từ những nm 1990, ngành lâm nghiệp Việt Nam ã thúc ẩy một sự thay ổi từ quản
lý lâm nghiệp nhà nước hướng tới một cách tiếp cận phân cấp, bao gồm quản lý lâm nghiệp
cộng ồng (CFM), trong ó rừng và ất rừng ược giao cho hộ gia ình, cá nhân, nhóm của
hộ gia ình, làng xã ể bảo vệ và quản lý. Chương này dựa vào ba dự án CFM chính thực
hiện ở trong nước:
1. Dự án quản lý rừng thực hiện bởi Cục Lâm nghiệp / Bộ NN & PTNT và tài trợ của Quỹ Ủy
thác lâm nghiệp (TFF);
2. Dự án thực hiện quản lý rừng cộng tại các ịa iểm khác nhau của GTZ;
3. Dự án CFM ược tài trợ bởi KfW hiện ang ược thực hiện tại ịa iểm khác nhau.
Một số bài học quan trọng ược rút ra từ các dự án này có thể ược áp dụng cho việc áp
dụng các mô hình thí iểm quản lý rừng trong các hoạt ộng của REDD+ tại Việt Nam, bao
gồm:
• Sự phát triển của các thủ tục tiêu chuẩn vận hành, hướng dẫn lập kế hoạch sử dụng ất,
rừng và giao ất giao rừng, lập kế hoạch quản lý rừng, chia sẻ lợi ích, và quản lý tài chính.
• Có kinh nghiệm ể thành lập và hoạt ộng các quỹ khởi ầu cho cộng ồng.
• Có các ví dụ về làm thế nào ể liên kết các khoản thanh toán với thực hiện
• Hiểu biết về cách thức quản lý rừng bền vững thông qua bảo vệ rừng và quản lý có thể làm
tng ộng lực kinh tế cho cộng ồng ịa phương

Tuy nhiên, ể thực hiện những bài học có ích trên cho dự án REDD+, các thủ tục và
hướng dẫn nên ược ơn giản hóa, ể có thể dễ dàng ược thông qua bởi các bên liên quan
khác nhau, ặc biệt là ở cấp ịa phương. Ngoài ra, các kỹ nng mới cần ược truyền ạt cho
cả chính quyền ịa và người dân ịa phương.
1.1 Quản lý rừng cộng đồng: các hướng dẫn về kỹ thuật và hành chính#
Kể từ những nm 1990, mô hình quản lý rừng công ã ược thực hiện trên nhiều ịa
iểm ở Việt Nam, với hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ các nhà tài trợ . Các trọng tâm chính của
chương trình bao gồm quy hoạch sử dụng rừng, ất và phân bổ, bảo vệ rừng và lập kế hoạch
quản lý, và sử dụng rừng và chia sẻ lợi ích (Wode và Bảo Huy, 2009). Ba dự án trọng iểm

CFM sẽ ược xem xét chi tiết hơn dưới ây.
1.1.1 Chương trình thí điểm quản lý rừng cộng đồng 2006:2007
1
##
Với sự hỗ trợ tài chính từ TFF, Bộ NN & PTNT, Cục Lâm nghiệp ã thực hiện "Chương trình
quản lý rừng cộng ồng thí iểm 2006-2007" tại 64 thôn của 38 xã, trong 10 tỉnh thành.
Quyền sở hữu cho tổng số 17.000 ha rừng ã ược chuyển giao cho cộng ồng ịa phương.
Các hoạt ộng như lập kế hoạch sử dụng ất, giao ất giao rừng, chia sẻ lợi ích, quản lý rừng,
và quản lý tài chính ã ược thực hiện trong chương trình này. Ngoài ra, quỹ Bảo vệ và Phát
triển cộng ồng rừng ã ược thành lập, với €4000 ược phân bổ cho từng xã ể khuyến
khích sự tham gia của hoạt ộng của cộng ồng hoạt. dự án TFF-MARD ã ạt ược ba kết
quả chính như sau:

1
This section is primarily based on the work by Enters and Nguyen (2009).
10


1. Thành lập các thủ tục tiêu chuẩn ể thực hiện CFM, bao gồm cả quy hoạch sử dụng ất,
giao ất, lập kế hoạch quản lý rừng, chia sẻ lợi ích, quản lý tài chính, lâm, khuyến nông. Cụ
thể, có 12 hướng dẫn và two circular letters do Bộ NN & PTNT ề ra về quy hoạch và quản lý
của quản lý rừng và các quy ịnh về việc sử dụng Quỹ.
2. Các thủ tục hoạt ộng tiêu chuẩn ã ược phê duyệt bởi Bộ NN & PTNT cho nhận rừng ở
40 xã. Các thủ tục bao gồm chương trình ào tạo khác nhau cho các bên liên quan, bao gồm
cả cho các nhân viên bảo vệ rừng, và các hộ gia ình ịa phương. ào tạo ã ược cung cấp
trong quá trình giao ất giao rừng cho cộng ồng, giải ngân nguồn vốn, chuẩn bị thu hoạch
rừng và kế hoạch quản lý rừng.
3. Cẩm nang quản lý rừng cộng ồng ã ược hoàn thành

Dự án ã ưa ra một tập hợp các hướng dẫn về kỹ thuật và hành chính. Tuy nhiên, bởi

chương trình chưa ược thử nghiệm, ây ược coi là một tài liệu sống. Trong khi các nguyên
tắc, thủ tục, quy ịnh rất phức tạp và khoa học, iều này cng làm cho họ phần nào khó
khn hơn ể có thể hiểu và áp dụng ở cấp ịa phương.
1.1.2 GTZ:supported#CFM#project#
Kể từ giữa nhữ ng nm 1990, GTZ ã hỗ trợ Chính phủ Việt Nam thực hiện các mô hình
CFM (Wode và Bảo Huy, 2009). Trong những nm ầu tiên, dự án CFM tập trung chủ yếu
vào phát triển và thử nghiệm quy trình kỹ thuật và quản lý giao ất rừng cho hộ gia ình, cá
nhân. Thủ tục ược tiếp tục phát triển trong giai oạn sau này, bao gồm những giao ất rừng
cho các nhóm hộ gia ình và cộng ồng. Các thủ tục này ã ượ c thử nghiệm ở Sơn La, Lai
Châu, ắk Lắk và các ịa phương. Kinh nghiệm từ các dự án CFM do GTZ tài trợ ược coi
như là nền tảng cho việc xây dựng các chính sách khác nhau củ a chính phủ, như Nghị ịnh
163 nm 1999 về việc hướng dẫn việc giao và cho thuê ất lâm nghiệp cho tổ chức, hộ gia
ình, và cá nhân; iều 9 của Luật ất ai nm 2003 về việc giao ất giao rừng cho hộ gia
ình, cá nhân có quyền sử dụng ất lâu dài và bảo vệ rừng nm 2004 và Luật Phát triển
công nhận tư cách pháp lý của cộng ồng.
Từ nm 2000, dự án do GTZ hỗ trợ ã nhấn mạnh vào việc hướng dẫn kỹ thuật ể phát triển
các kế hoạch quản lý rừng ở cơ sở, ể hướng dẫn cộng ồng có thể áp ứng các yêu cầu pháp
lý, và ể thiết lập nền tảng pháp lý cho việc thu hoạch gỗ quy ịnh (Wode và Bảo Huy,
2009). Những thành tựu lớn trong lnh vực này bao gồm việc phát triển các thủ tục quy ịnh
tiêu chuẩn cho bảo vệ rừng và phát triển. Ngoài ra, sử dụng bền vững tài nguyên rừng là một
trong những nội dung quan trọng trong dự án CFM do GTZ tài trợ, quản lý thông qua sự kết
hợp bảo vệ rừng và khai thác. Các dự án ã cố gắng ể cải thiện lợi ích thiết thực cho các hộ
dân ịa phương thông qua việc bán gỗ khai thác thương mại. Các dự án CFM do GTZ hỗ trợ
tại ắc Lắc ã phát triển hướng dẫn khai thác và chia sẻ lợi ích phát sinh từ thu hoạch gỗ giữa
các cộng ồng và nhà nước (ibid.). Hiểu biết sâu sắc từ các sáng kiến hỗ trợ trong việc phát
triển hướng dẫn tiêu chuẩn, chính sách về sử dụng rừng và hưởng lợi các thỏa thuận chia sẻ
trong CFM.
Mặc dù một số nguyên tắc tồn tại mà có thể hạn chế các tiềm nng của dự án REDD+, việc áp
dụng các thủ tục này trên toàn quốc thường vượt quá khả nng có sẵn của người dân và chính
quyền ịa phương. Vì vậy, iều quan trọng là phải ơn giản hóa các thủ tục ể người dân và

ịa phương có thể dễ dàng ược thông qua trên thực tế.
11!

1.1.3 KfW:supported#CFM#project#
Ngân hàng ức KfW ã hỗ trợ một số dự án CFM tại các ịa phương khác nhau của Việt
Nam với mục tiêu cải thiện ời sống ịa phương và các iều kiện rừng. Các hoạt ộng chính
của dự án bao gồm giao ất giao rừng cho cộng ồng ịa phương, phát triển bảo vệ rừng
cộng ồng và kế hoạch phát triển, kế hoạch quản lý rừng (từ một ến nm nm), và làm rõ
các quyền và ngha vụ của cộng ồng ối với các tiện ích và quản lý rừng. Thông thường,
các dự án KfW bắt ầu với sự tham gia lập kế hoạch sử dụng ất, tiếp theo kiểm kê rừng ể
o lường giá trị và trạng thái của gỗ rừng. Sau ó, quyền sở hữu rừng ã ược cấp cho cộng
ồng với các hợp ồng dài hạn (50 nm). Kế hoạch quản lý nm nm và một nm bao gồm
khai thác gỗ bền vững, ã ược chuẩn bị và nộp cho chính quyền ịa phương phê duyệt.
Trước khi doanh thu thu ược từ khai thác gỗ ã về ến tay người dân, dự án sẽ hỗ trợ tài
chính ể bồi thường lao ộng của cộng ồng trong bảo vệ rừng.

Hai thủ tục quan trọng ã ược phát triển và thử nghiệm trong các vùng dự án. Việc ầu
tiên là làm thế nào ể liên kết thanh toán cho việc thực hiện quản lý rừng bền vững thông
qua sự kết hợp bảo vệ rừng và quản lý. Việc thứ hai là các dự án ã có thể phát triển một cơ
chế bảo vệ rừng với sự hợp tác chặt chẽ từ các dự án, cộng ồng, chính quyền ịa phương, và
Ngân hàng Chính sách xã hội. Theo cơ chế này, các khoản thanh toán cho cộng ồng về bảo
vệ rừng ã ược thực hiện với iều kiện dựa trên các kết quả bảo vệ rừng của họ. Sau này, các
hướng dẫn về kế hoạ ch khai thác gỗ bền vững ã ược phát triển bởi dự án và ược thử
nghiệm trên thực tế, thúc ẩy sự gia tng ộng lực kinh tế cho cộng ồng ịa phương thông
qua quản lý rừng bền vững. Thông tin chi tiết về thủ tục kết nối thanh toán ể thực hiện và
quản lý rừng bền vững ược mô tả trong chương này và trong chương 4.

Việc xem xét ba dự án trọng iểm quản lý rừng cộng ã chứng minh rằng quy trình kỹ thuật
và hành chính ể thực hiện mô hình CFM trong nước và có thể ược thông qua trong một dự
án dựa vào cộng ồng REDD+. Tuy nhiên, có một nhu cầu cải tiến các thủ tục và xây dựng

nng lực cho các bên liên quan, ặc biệt là người dân ịa phương và các cấp lãnh ạo.


VẤN ĐỀ 1.1
Trình tự của quá trình triển khai dự án CFM
Vấn đề cần đư ợc
nhận định
Thiếu những hướng dẫn rõ ràng và phù hợp với địa phương và một phương thức tiếp
cận toàn diện đối với các vấn đề có liên quan đến kế hoạch sử dựng đất rừng, phân bổ
đất rừng, kế hoạch quản lý rừng, phát triển bền vững rừng và những thỏa thuận trong
phân bổ lợi ích.
Các lựa chọn
a) Thực hiện quá trình hiện có trên toàn quốc.
b) Tổng hợp quá trình hiện có, đơn giản hóa và thử nghiệm trên thực tế để có thể làm
cho quá trình này trở nên phù hợp với địa phương. Bên cạnh đó, cung cấp những
hỗ trợ kĩ thuật để nâng cao năng lực cho các bên liên quan tại địa phương để có thể
triển khai dự án một cách hiệu quả.
Bài học rút ra
Các hướng dẫn về quản lý và kĩ thuật hiện có là rất phức tạp và nằm quá khả năng thực
thi của người dân và chính quyền địa phương.
Hành ộng kiến
nghị tới Chính phủ
ơn giản hóa quá trình thực hiện để có thể làm cho chính quyền và cộng đồng địa
phương có thể dễ dàng tiếp cận trên thực tế. Bên cạnh đó, cung cấp những đào tạo cho
chính quyền và người dân địa phương.
Kiến nghị tới UN-
Cần có giúp đỡ về mặt kĩ thuật tới chính phủ trong việc đơn giản hóa các thủ tục từ
12

VẤN ĐỀ 1.1

Trình tự của quá trình triển khai dự án CFM
REDD
những kinh nghiệm rút ra được từ các dự án CFM trước đây và hiện nay. Hơn thế nữa,
cần cung cấp những hỗ trợ kĩ thuật để cải thiện năng lực cho chính quyền và người dân
địa phương.
1.2 Kinh#phí#cho#cộng đồng để khởi động dự án #
Các quỹ cộng ồng ã trở thành một thành phần không thể thiếu của các chương trình CFM
tại Việt Nam trong những nm gần ây. Kinh nghiệm từ các chương trình trên ã ược sử
dụng cho việc xây dựng các hướng dẫn phù hợp cho dự án, mặc dù ánh giá có hệ thống
hoàn vẫn chưa ược công bố.
Sự khác nhau áng kể giữa các cơ chế tài trợ ược lựa chọn bởi các dự án thí iểm khác nhau,
với ý ngha quan trọng về sở hữu cộng ồng. Một số dự án, chẳng hạn như dự án CFM do
TFF tài trợ, ã tạo ra tài khoản cho các cộng ồng dưới sự giám sát hành chính của Ủy ban
nhân dân xã. Các tài khoản cho phép các cộng ồng làng ể nhận ược khoản tiền chuyển từ
bên ngoài từ một số tổ chức, hoạt ộng ược xác ịnh trước. Các quỹ này vẫn là một phần
của hệ thống ngân sách nhà nước, tuy nhiên, và không cho phép các cộng ồng có thể thực
hiện quyền sở hữu ầy ủ hơn họ. Các dự án khác, chẳng hạn như các dự án-6 KfW, mở tài
khoản với Ngân hàng Chính sách xã hội (BSP) cho cộng ồng. Các tài khoản ược ứng tên
Ban Bảo vệ và Quản lý là chủ tài khoản, nhưng cng bao gồm các biện pháp bảo vệ ể ngn
chặn lạm dụng từ các quỹ.

Như vậy, trái ngược với quy hoạch quản lý rừng, các thủ tục khai thác gỗ và chia sẻ lợi ích, có
thể không có ủ kinh nghiệm với các lnh vực sử dụng các quỹ cộng ồng. Không có một tài
liệu hay khuôn khổ có thể rút ra ể ánh giá và so sánh hiệu suất của các quỹ cộng ồng với
sự tập trung ặc biệt vào những lợi ích và chi phí của việc thúc ẩy các hoạt ộng cộng
ồng. Là phương pháp tiếp cận hiện có khác biệt áng kể với nhau và chưa ược ánh giá
chưa, có cần phải xác ịnh các thực hành tốt nhất trước khi ban hành chính sách hỗ trợ.

VẤN ĐỀ 1.2
Cơ chế cho chương trình REDD+ BDS và phân bổ của quỹ cộng đồng

Vấn đề cần được
nhận định
Một số các dự án CFM thí điểm đã mang lại những kinh nghiệm quý báu trong việc sử
dụng quỹ cộng đồng để quản lý các khoản tài trợ phân bổ bởi chính phủ và các nguồn thu
có được từ khai thác gỗ của cộng đồng. Bộ NN&PTNT cần ban hành các quy định tương
ứng về các quỹ cộng đồng.
Các lựa chọn
a) Thực hiện các hướng dẫn phát triển bởi các dự án TFF-CFM áp dụng trên toàn Việt
Nam.
b) Xác nhận chính quyền cấp tỉnh có nhiệm vụ xây dựng các quy định về quỹ cộng
đồng.
c) ánh giá các kinh nghiệm có được từ các dự án CFM thí điểm, xác định các thực
tiễn có thể sử dụng trong việc phát triển các quy định về quỹ cộng đồng.
Bài học rút ra
Rút ra ược những kinh nghiệm quan trọng trong việc sử dụng quỹ cộng đồng trong các
dự án CFM. Tuy vậy, vẫn có những khác biệt đáng kể giữa các phương pháp tiếp cận
phát triển từ những dự án CFM thí điểm, đặc biệt liên quan đến quyền sở hữu của cộng
đồng của quỹ. Là cần thiết để đánh giá kinh nghiệm từ những quỹ cộng đồng và xác định
rõ ràng những gì phải làm.
Hành ộng kiến
nghị tới Chính phủ
Xem xét những kinh nghiệm có được từ những quỹ cộng đồng trong các dự án TFF-
PPFP và ODA, có liên quan đến đại diện từ tất cả các cấp của chính phủ và các nhà tài
trợ chính của CFM, xác định hướng đi và cho phép phát triển những hướng dẫn trong
13!

VẤN ĐỀ 1.2
Cơ chế cho chương trình REDD+ BDS và phân bổ của quỹ cộng đồng
việc thành lập và quản lý các quỹ cộng đồng.
Kiến nghị tới UN-

REDD
Cung cấp các hỗ trợ về mặt kĩ thuật cho việc xem xét, xác định những hướng đi cho dự
án, đồng thời xây dựng các quy định cần thiết.
1.3 Liên#kết các thanh toán với thực hiện #
ể hoạt ộng tốt chương trình REDD+, tài chính trong quản lý rừng chỉ nên ược phân bố
cho giảm phát thải của ịa phương. Tuy nhiên, kinh nghiệm ở Việt Nam, từ Chương trình
661, các dự án CFM do TFF tài trợ, và cơ chế thanh toán gần ây cho dịch vụ môi trường rừng
(PFES), ã cho thấy rằng các khoản thanh toán theo các dự án này không gắn với việc thực
hiện một cách rõ ràng (UN-REDD và Bộ NN & PTNT, 2010; Enters và Nguyễn, 2009;
Gilmour và oàn, 2008). Trong làng Bần Yên, tỉnh Hòa Bình, thanh toán cho cộng ồng về
bảo vệ rừng theo Chương trình 661 ã ược phân bổ ều cho tất cả các hộ gia ình hiện có
bao gồm cả một số người không có ất (nm 2007). Sau khi thanh toán, không có thay ổi
trong cách sử dụng người dân và quản lý rừng ã ược quan sát khi so sánh với các hoạt
ộng của họ trước khi thanh toán (ibid.). Cng thuộc Chương trình 661, rừng tự nhiên trong
làng Thành Công của tỉnh Phú Thọ ã ược phân bổ cho các cộng ồng dân cư thôn ể bảo
vệ. Tuy nhiên, người dân ã không thay ổi cách họ sử dụng những rừng mặc dù ã thanh
toán tiền cho họ (ibid.). Tại Lâm ồng và tỉnh Sơn La, nơi dự án PFES của chính phủ ã ược
triển khai thí iểm, nhiều người sử dụng rừng không thay ổi cách họ sử dụng và bảo vệ
rừng bất chấp thanh toán
2
.
Thất bại trong việc liên kết thanh toán với hiệu suất có thể là do hai lý do chính. ầu tiên, có
thể ưa ra giả thuyết rằng các mức thanh toán với người sử dụng rừng là không ủ cao ể
thúc ẩy một sự thay ổi cơ bản trong hành vi của người sử dụng rừng, ặc biệt ở các khu
vực như Lâm ồng và Sơn La, nơi có chi phí cơ hội cao. Tại Sơn La, các hộ gia ình với việc
thanh toán từ ề án PFES chỉ thu ược 12.500 ồng /nm ($0,6 Mỹ), bằng với số tiền trả cho
một ha rừng như PFES thanh toán ở một số khu vực ở tỉnh Lâm ồng trước khi thanh toán
iều chỉnh PPC (cá nhân liên lạc với một nhân viên cao cấp của Bộ NN & PTNT). Thứ hai, cơ
chế thực thi thanh toán dựa trên hiệu suất chưa ược thực hiện tại chỗ. ến nay, không có
ánh giá về chất lượng và số lượng dịch vụ môi trường ược cung cấp bởi những khu vực

rừng trước và sau khi thanh toán. Cho ến nay, những nỗ lực ã ược tập trung vào các hoạt
ộng của cơ cấu thanh toán hơn là ánh giá của các dịch vụ.

Tuy nhiên, dự án KfW-6 ã có thể liên kết thanh toán ể thực hiện. Bồi thường ược cung
cấp cho các lao ộng tham gia bảo vệ rừng. Thanh toán ược thực hiện có iều kiện thông
qua BSP, và thanh toán chỉ ược thực hiện nếu cộng ồng ịa phương có thể chứng minh
một sự cải thiện các iều kiện rừng như là kết quả của những nỗ lực bảo vệ của họ, theo ánh
giá của bên thứ ba. Dự án trả tiền cho cộng ồng vào một tài khoản mở tại các BSP với người
ứng ầu cộng ồng là chủ tài khoản. ể tránh việc lợi dụng các quỹ, rút tiền từ ngân hàng
ược thực hiện không chỉ phụ thuộc vào hiệu nng của họ mà còn về việc phê duyệt của
chính quyền ịa phương. Thanh toán bị ình chỉ nếu cộng ồng không tuân thủ yêu cầu dự
án.

14

VẤN ĐỀ 1.3
Thanh toán dựa trên hiệu suất
Vấn đề cần đư ợc
nhận định
Hầu hết các phương thức thanh toán hiện có như Chương trình 661 hay PFES đều dựa
trên hiệu suất mặc dù có rủi ro rằng thanh toán sẽ không dẫn tới duy trì hay làm giàu
các dịch vụ môi trường.
Các lựa chọn
a) Thanh toán của REDD+ được thực hiện giống như Chương trình 661 hay PFES
không với kết hợp giữa thanh toán và hiệu suất.
b) Thanh toán của REDD+ gắn kết chặt chẽ với hiệu suất như được thực hiện trong
dự án KfW-6.
Bài học rút ra
KfW-6 cung cấp một ví dụ điển hình cho việc thanh toán dựa trên hiệu suất thong qua
mô hình CFM. Thành công từ mô hình trên phụ thuộc rất lớn vào sự hỗ trợ của chính

quyền địa phương, hỗ trợ kĩ thuật và tài chính từ các nhà tài trợ để giúp đỡ với các thủ
tục và yêu cầu quan lieu từ chính quyền.
Hành ộng kiến
nghị tới Chính phủ
Thực hiện REDD+ BDS sử dụng các bài học đã được rút ra từ thanh toán dựa trên hiệu
suất từ dự án KfW-6
Kiến nghị tới UN-
REDD
Cung cấp hỗ trợ kĩ thuật để phát triển mô hình thanh toán dựa trên hiệu suất cho
chương trình REDD+.
1.4 Quản lý và bảo vệ rừng theo dự án CFM##
Các chi phí xã hội và tài chính trong các giao dịch kinh doanh liên quan ến CFM, chẳng
hạn như thời gian tại các cuộc họp và các ầu vào lao ộng trực tiếp cần thiết ể thực hiện
kiểm kê rừng, bảo vệ rừng và trồng cây, có thể ược coi là khá quan trọng cho cộng ồng ịa
phương (Gilmour và Doan 2008). Có những chi phí cơ hội liên kết với các yêu cầu này là khá
quan trọng, ặc biệt là cho người nghèo (ibid.).

Thông thường, các khu rừng giao cho cộng ồng ịa phương thuộc dự án CFM có chất
lượng kém. Do ó, rất khó cho các cộng ồng ịa phương ể lấy ược một lợi ích vật chất
áng kể từ rừng (Gilmour và oàn, 2008; Wode và Bảo Huy, 2009). Từ dự án CFM do TFF tài
trợ cho thấy những khu rừng giao cho cộng ồng tương ối nhỏ và chủ yếu là người nghèo.
Chỉ có hai trong số 64 làng tham gia vào các dự án nhận ược rừng phân loại như 'giàu', chỉ
chiếm 242 ha. trong tổng số 17.000 ha ược phân bổ. Ngoài ra, khoảng 55 phần trm của
rừng ược giao cho 64 làng ã ược chỉ ịnh cho mục ích bảo vệ, và do ó không ược
phép thu hoạch. Nói cách khác, ít hoặc không có lợi ích từ các sản phẩm rừng ược tích luỹ
cho cộng ồng ịa phương, và iều này chắc chắn ã hành ộng ể ngn cản sự tham gia
của cộng ồng trong dự án.
Bảo vệ rừng bền vững phụ thuộc vào ộng lực kinh tế cung cấp cho cộng ồng (Wode và Bảo
Huy, 2009). Trong bối cảnh của CFM tại Việt Nam , các ưu ãi kinh tế tạo ra từ bảo vệ rừng
thường không ầy ủ hoặc bền vững. iều này cho thấy rằng thu hoạch gỗ bền vững từ rừng

sản xuất tự nhiên là cần thiết ể cung cấp ủ ộng lực cho các cộng ồng ịa phương (ibid.).
Một ví dụ iển hình có thể ược tìm thấy với các dự án KfW-6. Các dự án ã ược làm việc
với chính quyền ịa phương và cộng ồng ể tích hợp quản lý rừng vào CFM. Theo dự án,
cộng ồng tại xã Phú Mỹ, tỉnh Bình ịnh ã ược giao 364 ha rừng sản xuất tự nhiên. Dự án
cung cấp 36.400.000 ồng ($1900), hoặc 100.000 ồng /ha, như thanh toán hàng nm cho
cộng ồng ể ền bù cho các lao ộng từ cộng ồng ể góp phần bảo vệ rừng. Khi cộng
ồng ã có thể chứng minh việc nâng cao chất lượng rừng như là kết quả của nỗ lực bảo vệ
của họ, thu hoạch gỗ bền vững hiện ang ược thực hiện với sự cho phép của chính quyền
ịa phương. Trong chuyến thm hiện trường vào 8/2010, các cộng ồng với sự hỗ trợ từ dự
15!

án ã ược chuẩn bị một kế hoạch khai thác gỗ ể trình chính quyền huyện và tỉnh. Ước tính
cho thấy khoảng $12.000 từ việc bán gỗ sẽ tích luỹ cho cộng ồng.
Phân bổ rừng sản xuất tự nhiên cho cộng ồng ịa phương, và sau ó cho phép các cộng
ồng ược hưởng lợi từ việc bán gỗ bền vững, ã ược thông qua bởi các dự án CFM khác
nhau tại Việt Nam (Bảo Huy, 2009). Khuyến khích kinh tế tốt hơn cho cộng ồng ịa phương
thông qua bảo vệ rừng và quản lý sẽ khuyến khích các hành ộng ể bảo vệ và bảo tồn rừng
tốt hơn.

VẤN ĐỀ 1.4
Bảo vệ và phát triển rừng theo chương trình CFM
Vấn đề cần đư ợc
nhận định
Bảo vệ và phát triển rừng chỉ có thể bền vững nếu những thúc đẩy kinh tế tới cộng đồng
được phát triển hiệu quả và trong 1 thời gian dài. Thanh toán cho cộng đồng từ các hoạt
động bảo vệ rừng có giá trị nhỏ, chính vì thế dẫn tới thất bại trong công tác bảo vệ
rừng. Chương trình CFM với bảo vệ và phát triển rừng có thể cung cấp những động lực
tốt hơn tới cộ ng đồng địa phương. Tuy nhiên, quy trình hiện tại cho việc thu hoạch gỗ
bền vững vẫn còn rườm rà và quan liêu.
Các lựa chọn

a) Dự án REDD+ dựa trên cộng đồng được thiết kế để chú trọng vào bảo vệ rừng và
không phụ thuộc vào bất kì yếu tố nào khác của CFM.
b) Dự án REDD+ dựa trên cộng đồng được thí điểm ở khu vực mà dự án CFM tồn tại
với cả chức năng bảo vệ và quản lý, với các quy trình cho thu hoạch gỗ bền vững
được đơn giản hóa và được chấp nhận thực hiện.
Bài học rút ra
Sự kết hợp của cả bảo vệ và phát triển rừng trong CFM như đã được chứng minh trong
dự án KfW-6 đã đưa ra những tiềm năng trong việc cung cấp những thúc đẩy cao cho
cộng đồng.
Hành ộng kiến
nghị tới Chính phủ
ơn giản hóa các thủ tục rườm rà và quan lieu liên quan đến thu hoạch gỗ, và tạo lập
một quy trình thu hoạch gỗ bền vững. Chính phủ nên thí điểm dự án REDD+ dựa vào
cộng đồng theo lựa chọn b.
Kiến nghị tới UN-
REDD
Hỗ trợ kĩ thuật tới chính phủ trong việc đơn giản hóa các thủ tục thu hoạch gỗ và tạo
lập một quy trình thu hoạch gỗ bền vững. Giúp đỡ chính phủ trong việc chọn lựa cộng
đồng để thực hiện dự án REDD+ dựa trên cộng đồng.
1.5 Các#vấn đề, bài học rút ra và các kiến nghị #
Chương này ã nêu ra những tiềm nng của CFM trong việc thực hiện dự án REDD+BDS
tại Vietnam.
• Kinh nghiệm hiện tại từ dự án CFM, ặc biệt là tiêu chuẩn thủ tục hoạt ộng, hướng dẫn lập
kế hoạch sử dụng ất, rừng và giao ất giao rừng, kế hoạch quản lý rừng, chia sẻ lợi ích, và
quản lý tài chính.
• Kinh nghiệm hiện có ể khởi ộng cho sự thành lập và hoạt ộng của các quỹ cộng ồng
• Ví dụ về làm thế nào ể liên kết thanh toán ể thực hiện.
• Insights vào cách quản lý rừng bền vững có thể ạt ược thông qua bảo vệ rừng và quản lý,
thông qua các ưu ãi kinh tế cung cấp cho cộng ồng ịa phương tốt hơn.

Các thủ tục ể thực hiện là rất phức tạp và việc thông qua các chính sách vượt xa nng lực
của hầu hết các quan chức ịa phương và cộng ồng. Kết quả là, cần phải tổng hợp và ơn
giản hóa các thủ tục ể làm cho họ thêm tại ịa phương phù hợp và hiểu rõ, và vì thế trước
ể áp dụng trên thực tế. Ngoài ra, có thể yêu cầu xây dựng nng lực cho cán bộ ịa phương
và cộng ồng. Bảng 1.1 tóm tắt các vấn ề, bài học kinh nghiệm và ề xuất một số kiến nghị
bổ sung.

16

Bảng 1-1: Các vấn đề, bài học đạt được và khuyến nghị
Vấn đề
Bài học đạt được
Kiến nghị tới chính phủ
Việt Nam
Kiến nghị tới chương
trình UN-REDD
Các thủ tục
Các hướng dẫn về quản lý và kĩ
thuật về CFM tồn tại và cho thấy
các tiềm năng cho việc thực thi dự
án REDD+ dựa vào cộng đồng.
Nhưng các thủ tục hiện có là rất
phức tạp, do đó, sẽ là rất khó để áp
dụng ở cấp độ địa phương.
Tổng hợp và đơn giản hóa
các thủ tục để có thể phù hợp
với địa phương.

Cung cấp các đào tạo tới
chính quyền và người dân

địa phương.

Thí điểm dự án REDD+ dựa
trên cộng đồng ở khu vực có
CFM.

Giúp ỡ chính phủ
trong cải tiến các thủ
tục. Cung cấp đào tạo
kĩ thuật tới các giảng
viên lựa chọn, các cán
bộ và một số cộng đồng
địa phương.
Quỹ cộng
đồng
Kinh nghiệm trong xây dựng và
mở rộng quỹ cộng đồng là có sẵn.
Tuy nhiên, các bài học kinh nghiệm
có được từ các đặc điểm của quỹ và
các lợi ích và chi phí cho việc thúc
đẩy các hoạt động của quỹ là không
có.
Bộ NN&PTNT nên đưa ra
các quy định tương ứng về
các quỹ cộng đồng.
Hỗ trợ kĩ thuật để xem
xét, xác định các kinh
nghiệm tốt và xây dựng
các quy định.
Kết nối thanh

toán với hiệu
suất
ề án thanh toán hiện tại không dựa
trên hiệu suất, chính vì thế, có nguy
cơ là không có bổ sung được tạo ra
như là một kết quả của thanh toán.
Thực thi REDD+ BDS sử
dụng cơ chế thanh toán có
điều kiện tương tự với cơ chế
đã được thực hiện trong dự
án KfW-6.
Hỗ trợ kĩ thuật được
cung cấp tới quá trình
thực thi dự án.
Quản lý rừng
dựa vào cộng
đồng
Rừng sẽ được bảo vệ bền vững nếu
các ưu đãi kinh tế cho cộng đồng
được cung cấp đầy đủ và dài hạn.
CFM với các khía cạnh bảo vệ bảo
vệ và quản lý rừng có thể cung cấp
các ưu đãi cao hơn cho cộng đồng.
ơn giản hóa các thủ tục
hành chính rườm rà liên quan
tới thu hoạch gỗ và sau đó
thủ tục hóa các thủ tục này.
Hỗ trợ kĩ thuật tới
chính phủ. Giúp đỡ
chính phủ thử nghiệm

các thủ tục đã được cải
tiến vào thực tế.
17!

2 Pháp#chế và năng lực hành chính trong hỗ trợ quản lý rừng cộng đồng#
Chính phủ Việt Nam ã công nhậ n CFM trong thập kỷ qua ã cho thấy rõ tiềm nng
trong việc góp phần quản lý rừng bền vững. Luật Bảo vệ và Phát triển rừng (2004) cho phép
giao ất rừng cho hộ gia ình, nhóm hộ và cộng ồng làng xã. Chiến lược phát triển rừng
nm 2006 ã ược lấy tên như một chương trình xúc tiến cho CFM như là một hành ộng ưu
tiên cho ến nm 2020. ến cuối nm 2009, cộng ồng ịa phương sở hữu quyền sử dụng
ất ến hơn một phần tư trong tổng số ất lâm nghiệp tại Việt Nam. Các dự án thí iểm
khác nhau, bao gồm cả các chương trình thí iểm lớn thực hiện bởi Cục Lâm nghiệp vớ i sự tài
trợ của TFF ã phát triển các thủ tục trong quản lý rừng cộng ồng (xem chương 1). Tuy
nhiên, các thủ tục vẫn chưa ược phát triển trong một khuôn khổ chính sách cho phép và cơ
cấu hành chính hỗ trợ cho các xúc tiến quy mô lớn của CFM tại Việt Nam.
Dựa trên việc xem xét lại các kinh nghiệm tốt có ược từ các nước khác (e.g., Edmunds and
Wollenberg 2003; Larson et al. 2010), chương này bắt ầu từ một tiền ề cho rằng CFM có thể
cung cấp những nền tảng quan trọng cho các hoạt ộng của REDD+ nếu các iều kiện sau
ây ược ặt ra:
• Cộng ồng nắm giữ quyền sở hữu ối với ất rừng, hoặc là thông qua các chức danh cá
nhân hoặc tập thể.
• Chính sách quốc gia cho phép các cộng ồng thôn, làng, nhóm hộ ể bảo vệ và quản lý
rừng chung.
• Cộng ồng hoặc nhóm hộ gia ình có thể ng ký như một tổ chức hợp pháp ể có thể
tham gia vào các hợp ồng với các bên thứ ba.
• Chính sách quốc gia cho phép và quy ịnh một loạt các nhân tố, bao gồm cả các tổ chức
nhà nước, công ty tư nhân, và các tổ chức xã hội dân sự (CSO), có thể tương tác với các cộng
ồng ịa phương quản lý rừng.
Chương này tóm tắt ánh giá tình hình ở Việt Nam liên quan ến từng khía cạnh ể xác
ịnh các vấn ề chính, bài học kinh nghiệm và lựa chọn cho việc thực hiện dựa vào cộng

ồng REDD +.
2.1 Quyền sở hữu rừng của cộng đồng#

Cộng ồng ịa phương ược coi như là
thành phần có quyền sở hữu rừng lớn nhất tại
Việt Nam bên cạnh Ban Quản lý Khu Bảo tồn.
Người dân ịa phương (bao gồm cả cá nhân và
tập thể) nắm giữ ến 26% tổng diện tích rừng
của cả nước 13.100.000 ha (xem Hình 2 1). 18%
diện tích rừng hiện ang ược quản lý tạm
thời bởi chính quyền cấp xã. Khu vực này dự
kiến sẽ ược một phần hoặc toàn bộ giao cho
người dân ịa phương trong tương lai.
Pháp chế và thủ tục kỹ thuật ược áp dụng cho việc giao ất rừng cho cộng ồng (Wode và
Bảo Huy 2009). Luật Bảo vệ Phát triển rừng nm 2004 cho phép giao ất rừng cho người dân
ịa phương dưới nhiều hình thức: cá nhân, hộ gia ình, nhóm hộ, và các cộng ồng làng xã.
ru

Figure 2-1: Forest land tenure in Vietnam.

Figure 2.1: Forest ownership by groups of actors
(2009)
18

Thông tư 38 nm 2007 cung cấp toàn diện cho các thủ tục giao ất rừng với òi hỏi có sự
tham gia của người dân ịa phương và phù hợp với nguồn nhân lực và tài chính có sẵn cho
chính quyền ịa phương. Các thủ tục ã ược áp dụng trong các dự án thí iểm khác nhau,
bao gồm cả các dự án quản lý rừng cộng do TFF tài trợ thực hiện bởi Cục Lâm nghiệp trong
hoạt ộng thường xuyên của mình.
Câu hỏi chính là về việc phân bổ của 18% diện tích rừng của Việt Nam hiện ang thuộc

quyền quản lý tạm thời của chính quyền cấp xã (Nguyen et al. 2010). Những thành phần nào
sẽ có ủ iều kiện ể ược nhận ất lâm nghiệp? Chiến lược quốc gia về Phát triển rừng
nm 2006 ã ặt mục tiêu 2,5 triệu ha và bốn triệu ha ất rừng ược giao cho cộng ồng
ịa phương vào nm 2010 và nm 2020. Những mục tiêu này ề xuất rằng hầu như toàn bộ
ất ai chưa ược phân bổ (cộng với một số ất lâm nghiệp hiện ang giao cho các thành
phần khác) sẽ ược giao cho cộng ồng ịa phương, mà không có tính khả thi cng không
phù hợp với iều kiện của người dân ịa phương. Người dân ịa phương có thể tùy chọn
giao cho hộ gia ình, cá nhân, kể cả trường hợp họ muốn quản lý rừng theo các nhóm hoặc
tập thể (UN-REDD và Bộ NN & PTNT 2010, ặc biệt là Chương 5). Các chỉ tiêu quy ịnh
trong Chiến lược phát triển lâm nghiệp cng phản ánh thực tế ang diễn ra trong giao ất
rừng, trong ó mục tiêu ề ra ở cấp trung ương hoặc cấp tỉnh ược thực hiện tại ịa phương
trong chương trình chiến dịch. Một chế ộ phản ứng sẽ ược sử dụng ể thay thế cho cách
tiếp cận từ trên xuống, qua ó sẽ tạo iều kiện cho cộng ồng ịa phương có cơ hội ể áp
dụng cho việc giao ất rừng trong một quá trình từ dưới lên.

VẤN ĐỀ 2.1
Phân bổ diện tích rừng còn lại
Vấn đề cần được
nhận định
Chính phủ đã phân bổ 26% diện tích rừng tại Việt Nam cho cộng đồng địa phương.
18% còn lại có sẵn cho các phân bổ tiếp theo. Câu hỏi được đặt ra là phần nào của diện
tích đất còn lại nên tới cộng đồng địa phương, dưới hình thức nào (hộ gia đình, nhóm
hoặc cộng đồng làng xã), và bằng các thủ tục nào.
Các lựa chọn
a) Phân bổ tất cả diện tích rừng còn lại tới các cộng đồng làng xã theo những mục tiêu
được đặt ra trong chiến lược phát triển rừng năm 2006.
b) Phân bổ diện tích rừng còn lại dưới nhiều hình thức khác nhau dựa trên các hạn
ngạch và tiêu chuẩn được quyết định ở cấp Trung ương và địa phương.
c) Phân bổ diện tích rừng còn lại dưới nhiều hình thức khác nhau dựa trên các phản
hồi được thu thập từ người dân địa phương và chính quyền cấp quận huyện

Bài học rút ra
Cần ưu tiên hang đầu cho lợi ích của người dân địa phương, bởi họ có những ưu tiên
khác nhau cho hình thức phân bổ. Họ có thể ưu tiên hình thức phân bổ cá nhân mặc dù
nơi họ sống là theo hình thức nhóm hoặc làng xã.
Hành ộng kiến
nghị tới Chính phủ
Phát triển thủ tục phù hợp cho việc phân bổ diện tích rừng còn lại dựa trên những gì
người dân địa phương đã đệ trình cho việc phân bổ rừng và chính quyền quận huyện
quyết định hình thức áp dụng.
Kiến nghị tới UN-
REDD
Giúp ỡ chính phủ để thiết kế và thực hiện hình thức phân bổ đất rừng phù hợp tại các
khu vực ưu tiên của REDD+.
2.2 Chính#sách#quốc gia về bảo vệ và phát triển rừng#
Chính phủ Việt Nam ã có những tiến bộ áng kể trong việc xác ịnh và thực hiện chính
sách quốc gia về bảo vệ rừng của cộng ồng ịa phương. Thông tư 70 (ban hành nm 2007,
thay thế Thông tư 56 từ nm 1999) cung cấp những hướng dẫn rõ ràng cho sự phát triển của
quy ịnh Bảo vệ và phát triển rừng trong cộng ồng làng xã (VFPDRs). Những quy ịnh
như vậy ã ược phổ biến ở nhiều làng trên khắp Việt Nam, as are Village Forest Protection
19!

and Development Boards (VFPDBs).
Quy trình ã bị hạn chế hơn nhiều về chính sách cho phép cộng ồng ịa phương tham gia
vào quản lý rừng, mặc dù các dự án CFM thí iểm ã phát triển và thử nghiệm các thủ tục
phù hợp (Wode và Bảo Huy, 2009). Các thủ tục áp dụng cho quy hoạch quản lý rừng, khai
thác gỗ và chia sẻ lợi ích là quá cồng kềnh cho cộng ồng, bởi những thủ tục trên ã ược
thiết kế dựa trên quan iểm ối với các hoạt ộng quy mô lớn ược thực hiện bởi các kỹ sư
lâm nghiệp. ồng thời, các dự án CFM thí iểm tài trợ bởi KfW và GTZ ã chứng minh khả
nng của các cộng ồng ịa phương trong việc xây dựng kế hoạch quản lý rừng, gỗ thu
hoạch và nhận ược một phần lợi từ rừng ể phù hợp với các hỗ trợ từ bên ngoài (xem

chương 1). Hướng dẫn tương ứng tồn tại ể áp dụng trong vùng dự án và ược phê duyệt bởi
cơ quan cấp tỉnh và Bộ NN & PTNT.

Bộ NN & PTNT ang có một vị thế tốt trong việc tận dụng các hướng dẫn từ dự án hiện có
như là một cơ sở cho việc xây dựng chính sách ể cho phép lập kế hoạch quản lý rừng, khai
thác gỗ và chia sẻ lợi ích cho cộng ồng lâm nghiệp. Ví dụ, việc ánh giá cuối cùng của dự án
CFM do TFF tài trợ ã ưa ra kết luận rằng Bộ NN & PTNT nên phát triển chính sách quản
lý CFM phù hợp trên cơ sở các nguyên tắc phát triển từ các dự án CFM do TFF tài trợ (Enters
và Nguyễn, 2009), một kết luận cộng hưởng với các kiến nghị chính của một ủy ban GTZ
(Wode và Bảo Huy 2009) và một chính sách ngắn gọn ược xuất bản bởi RECOFTC - Trung
tâm Con người và rừng (Nguyễn Quang Tân, 2010). Việc thành lập và hoạt ộng của các quỹ
cộng ồng là thành phần CFM duy nhất có yêu cầu sự tham gia của nhiều thành phần hơn và
sự ánh giá có hệ thống. Bởi những phương pháp tiếp cận hiện có khác biệt áng kể so với
nhau và chưa có ánh giá nào ược nêu ra (xem Chương 1), có sự cần thiết ể xác ịnh kết
quả từ thực tiễn trước khi cho phép ban hành chính sách quốc gia. Phát triển phù hợp chính
sách quốc gia về quỹ cộng ồng sẽ là một iều kiện quan trọng cho các hành ộng có quy
mô lớn của REDD+.

VẤN ĐỀ 2.2
Chính sách trong bảo vệ và phát triển rừng dựa trên cộng đồng
Vấn đề cần được
nhận định
Bộ NN&PTNT đã xác định và triển khai chính sách trong bảo vệ rừng, tuy vậy, Bộ vẫn
còn phải ban hành them chính sách phù hợp trong quản lý rừng, mặc dù hướng dẫn chi
tiết cho dự án đã được thong qua. Cộng đồng yêu cầu một khung chính sách để có thể
cho phép bảo vệ và phát triển rừng.
Các lựa chọn
a) Tạo ra các hướng dẫn phát triển dựa trên dự án CFM do TFF tài trợ được áp dụng
trên toàn Việt Nam. Make guidelines developed under TFF-funded CFM
project applicable across Vietnam.

b) Xác nhận thẩm quyền của địa phương trong việc tạo lập những điều lệ hướng dẫn
trong quản lý cộng đồng.
c) Xem xét lại những hướng dẫn hiện có từ dự án CFM do TFF tài trợ và dự án ODA
để phát triển chính sách quốc gia cho phép và giới hạn các hướng dẫn được thiết lập
bởi địa phương.
Bài học rút ra
Mặc dù các dự án CFM thí điểm ở một số tỉnh thành đã đưa ra một số hướng dẫn được
thông qua bởi Bộ NN&PTNT, là cần thiết để Bộ xem xét và thiế t lập chính sách quốc
gia. Việc sử dụng của quỹ cộng đồng cần được đánh giá và xác định kĩ hơn.
Hành ộng kiến
nghị tới Chính phủ
Xem xét lại những hướng dẫn có sẵn từ dự án CFM do TFF tài trợ và dự án ODA, có
liên quan đến những đại diện từ tất cả các cấp của chính phủ và các nhà tài trợ chính,
đồng thời rút ra những bài học từ địa phương sẽ giúp để phát triển khung chính sách hợp
lý.
Kiến nghị tới UN-
REDD
Hợp tác với các nhà tài trợ khác về việc phân bổ những hỗ trợ kĩ thuật cho việc xem xét
và thiết lập chính sách.
20

2.3 Tình#trạng pháp lí của cộng đồng làng xã#
Cộng ồng làng không ược công nhận là tổ chức pháp chế theo Mã Dân sự nm 1995 và
2005. iều này ã thiếu i sự công nhận hợp pháp tạo ra một rào cản lớn cho việc thúc ẩy
cộng ồng lâm nghiệp tại Việt Nam. Một số vấn ề ã ược giải quyết theo Luật ất ai
2003 và Luật Bảo vệ và phát triển rừng 2004, vì chúng cho phép giao ất rừng cho cộng ồng
làng xã. Ngoài ra, dự án CFM ã hình thành nên VFPDBs theo quy ịnh của chính sách quốc
gia và quy ịnh rõ ràng phát triển về sự hình thành và hoạt ộng của các Ban. Ban ã cho
phép các cộng ồng làng có thể tham gia vào thỏa thuận hợp ồng với các ơn vị nhà nước,
chẳng hạn như ơn vị bảo vệ rừng, và nhận tiền từ họ. Tuy nhiên, những tiến bộ trên ã bị

giới hạn trong lnh vực hành chính, không có khả nng giải quyết vấn ề liên quan tới các
cộng ồng làng có thể tham gia vào bất k giao dịch bên ngoài khu vực nhà nước. Ví dụ, họ
không thể giữ tài khoản ngân hàng, tính phí cho việc khai thác lâm sản, bán gỗ trực tiếp cho
thương nhân, hoặc phải chịu trách nhiệm ối với vi phạm ối với hợp ồng bảo vệ rừng. Do
ó, hoạch ịnh chính sách cấp cao ã bày tỏ lo ngại về khả nng của cộng ồng có thể ể
nhận lợi ích REDD+ hay không do sự thiếu công nhận hợp pháp (IUCN 2010).

Các dự án CFM ã phát triển các giải pháp ặc biệt ể áp ứng với việc thiếu sự công nhận
hợp pháp từ các cơ quan nhà nước(xem Chương 1), nhưng vẫn có những ngn cản tồn tại
không cho các cộng ồng làng xã chiếm một vai trò ộc lập hơn. Ví dụ, các dự án CFM, thiết
lập 'quỹ cộng ồng' dưới sự giám sát của chính quyền cấp xã (ví dụ như trong dự án CFM do
TFF tài trợ và do ADB tài trợ FLITCH), trong ó có vấn ề liên quan đến liệu cộng ồng làng
xã có khả nng ể thực hiện quyền sở hữu các quỹ mà họ ược trao hay không (xem Chương
1). minh họa khác nữa ến từ cộng ồng khai thác gỗ trong dự án thí iểm GTZ và KfW-6,
nơi mà cộng ồng ã phải bán gỗ thông qua chính quyền ịa phương, họ không thể bán trực
tiếp cho thương nhân. Việc thiếu sự công nhận pháp lý như vậy, giữ cho các cộng ồng liên
kết với cơ quan nhà nước ịa phương trong một mối quan hệ phụ thuộc, ã ngn ngừa họ
tham gia vào một vai trò ộc lập hơn là ối tác.
Những hạn chế của các nỗ lực trên chứng minh sự cần thiết ể phát triển một thủ tục ơn giản
thông qua ó các cộng ồng làng xã có thể ng ký dưới danh ngha là tổ chức hợp pháp,
tương tự như với các thủ tục tồn tại ở các nước khác, chẳng hạn như ejidos và doanh nghiệp
lâm nghiệp cộng ồng tại Mexico (Bray et al. 2005). Ở Việt Nam, cộng ồng làng xã có thể
ng ký là hợp tác xã, sử dụng quyền sở hữu rừng của mình ể óng góp tài sản cần thiết và
phát triển VFPDBs thành một cơ cấu tổ chức có thể ược chấp nhận (Nhóm chuyên gia Lâm
nghiệp cộng ồng 2008; Nguyen Ba Ngai 2009; IUCN 2010).



VẤN ĐỀ 2.3
Tình trạng pháp lý của cộng đồng làng xã

Vấn đề cần được
nhận định
Cộng đồng làng xã có thể nhận đất rừng theo pháp luật bảo vệ và phát triển rừng năm
2004, mặc dù họ không được công nhận là một tổ chức hợp pháp theo Mã Dân Sự. thiếu
công nhận pháp lý ngăn cản cộng đồng tham gia vào các giao dịch dân sự.
Các lựa chọn
a) Tiếp tục đối phó với việc thiếu công nhận pháp lý
b) Thay ổi mã dân sự để có thể công nhận cộng đồng làng xã
c) ơn giản hóa các thủ tục có sẵn để kết hợp các cộng đồng làng xã như là một tổ chức
pháp lý theo Bộ luật dân sự, ví dụ như hợp tác xã.
21!

VẤN ĐỀ 2.3
Tình trạng pháp lý của cộng đồng làng xã
Bài học rút ra
Thiếu công nhận pháp lý cho cộng đồng làng xã là một rào cản lớn cho việc thúc đẩy
CFM tại Việt Nam trong vài thập kỉ qua. Một vài dự án CFM thí điểm đã được phát
triển, mặc dù vậy, chúng không phù hợp với sự phát triển rộng hơn. Thay đổi Mã Dân sự
đòi hỏi hành động lập pháp.
Hành ộng kiến
nghị tới Chính phủ
Bộ NN&PTNT nên làm việc với Bộ Tư pháp để đơn giản hóa các thủ tục hiện hành để có
thể đăng kí các hợp tác xã theo Luật Hợ p tác xã.
Kiến nghị tới UN-
REDD
Cung cấp những hỗ trợ kĩ thuật tới Bộ NN&PTNT và Bộ Tư pháp trong việc phát triển
một thủ tục đơn giản trong việc đăng ký của cộng đồng.
2.4 Khung#chính#sách#về sự tham gia của các công ty tư nhân và các tổ chức
dân sự #
Sự thúc ẩy cho các dự án CFM tại Việt Nam tiếp tục dựa vào một phần lớn vào các tổ

chức nhà nước, ặc biệt là Bộ NN & PTNT, Sở NN & PTNT tỉnh và cấp huyện, ơn vị bảo vệ
rừng, và các nhà tài trợ quốc tế (Enters và Nguyễn, 2009). Việc phụ thuộc quá nhiều vào nhà
nước ã biến Việt Nam nằm ngoài tập hợp nhiều quốc gia khác với significant CF. Các tổ
chức XHDS ã góp những óng hỗ trợ quan trọng cho cộng ồng ịa phương ở nhiều nước,
chẳng hạn như Nepal và Ấn ộ (Springate-Baginski và Blaikie, 2007). Khu vực tư nhân cng
cung cấp nhiều dịch vụ quan trọng cho cộng ồng ịa phương ở một số nước, như ở Mexico
và Indonesia(Bray,2005.).
Việt Nam ã có kinh nghiệm bước ầu với sự tham gia của các tổ chức XHDS tại các dự án
CFM. Một số các tổ chức XHDS, như Trung tâm Phát triển bền vững miền núi (CSDM), ã
phát triển cách thức mới ể làm việc với các cộng ồng ịa phương về quản lý rừng, cung
cấp ào tạo trong các lnh vực quan trọng của quản lý rừng và giúp ỡ cộng ồng ịa
phương ể và chính quyền ịa phương. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có bất k tài liệu ánh
giá tầm quan trọng của chúng, lợi ích mà cộng ồng có ược khi tham gia vào các tổ chứcc
XHDS vẫn chưa ược làm rõ. Thậm chí, vẫn còn là chưa rõ ràng rằng có bao nhiêu các tổ chức
XHDS hiện có, và những loại các tổ chức XHDS nào thực sự cung cấp những loại dịch vụ cho
cộng ồng trong quản lý rừng. Hơn nữa, vẫn không có nhiều nỗ lực ể phát triển chính sách
cho phép và quy ịnh về sự tham gia của cộng ồng với các tổ chức XHDS trong quản lý
rừng.
Những quan sát tương tự ược áp dụng ối với các giao dịch của các cộng ồng ịa
phương với các công ty tư nhân. công ty tư nhân thường cung cấp cây giống và các ầu vào
khác ể giúp cộng ồng ịa phương trồng cây lâm nghiệp hoặc hợp ồng với người dân ịa
phương về quản lý rừng trồng. Họ cng là một nguồn chính của các nhu cầu về gỗ và gỗ
ược sản xuất bởi các cộng ồng làng xã. ồng thời, người dân ịa phương thường xuyên
báo cáo các vấn ề trong giao dịch với khu vực tư nhân. Ví dụ, các cộng ồng làng xã ở k
Lk, k Nông ều có kinh nghiệm quan trọng trong làm thế nào ể thu hút sự tham gia
của khu vực tư nhân trong cuộc ấu giá gỗ.

Sự cần thiết ể kích hoạt và iều chỉnh sự tham gia của người dân ịa phương với khu
vực tư nhân và các tổ chức XHDS sẽ còn tạo ra nhiều vấn ề trong quá trình triển khai
REDD+. Cộng ồng làng xã sẽ cần yêu cầu các hỗ trợ ối với các công ty tư nhân và các tổ

22

chức XHDS nếu họ muốn tham gia vào các hoạt ộng của REDD+ một cách hiệu quả và công
bằng, xem xét các khuyến khích từ REDD+ và những kỹ thuật cần thiết ể triển khai dự án.

ISSUE 2.4
Cho phép và iều chỉnh các tổ chức dân sự và công ty tư nhân
Vấn đề cần được
nhận định
Quản lý rừng được coi là nằm ngoài khả năng của Cộng đồng địa phương. Họ cần có
những hỗ trợ không chỉ từ các nhà tài trợ trong nước và quốc tế mà còn từ các tổ chức
dân sự và công ty tư nhân. Tuy nhiên, việc thúc đẩy CFM tại Việt Nam dựa vào chính
phủ và các nhà tài trợ ở một mức độ lớn.
Các lựa chọn
a) Tiếp tục quản lý với sự tham gia của các tổ chức dân sự và công ty tư nhân trong
CFM không có sự kiểm soát từ bên ngoài.
b) Cấp trung ương quy định về sự tham gia của cộng đồ ng địa phương với các tổ chức
dân sự và công ty tư nhân.
c) Thực hiện quá trình tham vấn với các đại diện từ tất cả các cấp của chính phủ, các
nhà tài trợ chính cho CFM, các tổ chức xã hội dân sự và công ty tư nhân vào sự phát
triển của các quy định cho phép.
Bài học rút ra
Chính phủ Việt Nam đã không quan tâm nhiều đến sự tham gia của các tổ chức dân sự
và công ty tư nhân trong CF. điều này đã làm cho một số tổ chức sân sự và công ty tư
nhân phát triển các cách thức mới để hỗ trợ cộng đồng địa phương, tuy nhiên, điều này
dẫn tới một số khiếu nại từ người dân địa phương về các hoạt động của công ty.
Hành ộng kiến
nghị tới Chính phủ
Bộ NN&PTNT cần Thực hiện quá trình tham vấn với các đại diện từ tất cả các cấp của
chính phủ, các nhà tài trợ chính cho CFM, các tổ chức xã hội dân sự và công ty tư nhân

vào sự phát triển của các quy định cho phép sự tham gia của họ trong CFM thông qua
Hội hỗ trợ ngành Lâm nghiệp.
Kiến nghị tới UN-
REDD
Hợp tác với các nhà tài trợ khác trong cung cấp các hỗ trợ kĩ thuật cho sự xem xét về làm
thế nào để cộng đồng nhận đ ượ c hay không nhận được các lợi ích từ sự tham gia của họ
với các khu vực tư nhân và các tổ chức dân sự và quá trình phát triển các quy định cho
phép.
2.5 Các#vấn đề, bài học kinh nghiệm và kiến nghị#
Về mặt tổng thể, Chính phủ Việt Nam ã ạt ược nhiều tiến bộ lớn trong việc công nhận
CFM trong thập kỷ qua. Hai kết luận chính cho các hành ộng trong tương lai của REDD+ tại
Việt Nam là:
1. Chính sách lâm nghiệp của Việt Nam hỗ trợ việc thành lập các dự án thí iểm của REDD+
dựa trên cộng ồng.
2. Việc thực hiện trên toàn quốc của các hoạt ộng của REDD+ sẽ cần có thêm nhiều hành
ộng ở cấp quốc gia.
Cụ thể hơn, chương này ã tìm ra:
• Cộng ồng ịa phương nắm giữ quyền sở hữu tới 26% diện tích ất rừng của Việt Nam và
có thể nhận ược một phần trong số 18% diện tích ang chờ phân bổ.
• Thích hợp cho các thủ tục bảo vệ rừng dựa trên cộng ồng ược thực hiện trên toàn quốc,
và hiện thức hóa các thủ tục và dự án cụ thể ể lập kế hoạch quản lý rừng, khai thác gỗ và
chia sẻ lợi nhuận ể cung cấp cơ sở cho cho phép xây dựng khung chính sách phù hợp. Quỹ
cộng ồng ược yêu cầu tiếp tục triển khai thí iểm, ánh giá hệ thống và xác ịnh các thực
hành tốt trước khi xây dựng chính sách cho phép.
• Chính phủ Việt Nam cần phát triển các thủ tục ơn giản ng ký của các cộng ồng làng
là tổ chức hợp pháp.
• Một khuôn khổ chính sách cho phép sự tham gia của cộng ồng ịa phương với các tổ chức
XHDS và các công ty tư nhân hiện tại là không có do sự thiếu hụt của các tài liệu và ánh giá.
23!

Các chương trên ã xác ịnh bốn vấn ề chính, tổng kết các bài học tương ứng và phát triển
kiến nghị với Chính phủ Việt Nam và UN-REDD, như tóm tắt trong Bảng 2 1.


Bảng 2-1: Những vấn đề ưu tiên cho pháp chế và khung chính sách
Vấn đề
Bài học có được
Kiến nghị tới chính phủ
Kiến nghị tới chương
trình UN-REDD
Phân bổ đất
rừng
Cần thiết để xem xét các ưu tiên tới
cộng đồng địa phương trong phân
bổ đất rừng.
Xây dựng các quá trình đáp
ứng cho việc bàn giao diện
tích đất rừng còn lại.
Giúp ỡ chính phủ
Việt Nam để thực thi
quá trình phân phối phù
hợp tại các vùng ưu tiên
của REDD+.
Bảo vệ và
quản lý rừng
Những hướng dẫn về CFM hiện có
(ngoại trừ những hướng dẫn về quỹ
cộng đồng) cung cấp những cơ bản
cho quá trình thiết lập của những
chính sách cho phép.

Xem xét các hướng dẫn với
các bên liên quan để phát
triển một chính sách cho
phép. Kiểm tra các quỹ cộng
đồng trong tương lai.
Hợp tác với các nhà tài
trợ về hỗ trợ kĩ thuật.
Tình trạng
pháp lý của
cộng đồng
làng xã
Cộng đồng làng xã thiếu đi sự công
nhận hợp pháp đã trở thành 1 trở
ngại chính cho CFM. =
Phát triển các thủ tục để
công nhận cộng đồng làng xã
là một tổ chức pháp lý.
Cung cấp các hỗ trợ kĩ
thuật.
Vai trò của
các tổ chức xã
hội dân sự và
công ty tư
nhân
Các tổ chức dân sự và công ty tư
nhân đã phát triển các mối quan hệ
đối tác với cộng đồng, tuy vậy vẫn
chưa có nhiều kết quả.
Tham khảo ý kiến từ các
bên có liên quan trong việc

thiết lập các cơ chế cho phép
và hướng dẫn các tổ chức
dân sự và công ty tư nhân.
Hợp tác với các nhà tài
trợ về hỗ trợ kĩ thuật
cho quá trình tham vấn.

24

3 Institutional# arrangements# for# Participatory# Monitoring# and#
Evaluation#
(omitted)

25!

4 Hình# thức# tiếp# cận# phi# tập# trung# và# công# bằng# trong# phân# phối#
thanh#toán##
Bất cứ ề án thanh toán bên ngoài nào ều nên ược dựa trên thực hiện. iều này có ngha
là thanh toán cao hơn sẽ ược trả cho những người cung cấp chất lượng tốt hơn và số lượng
của các dịch vụ môi trường và ngược lại. Ở Việt Nam, dưới ề án PFES của chính phủ hiện
ang ược thí iểm ở Lâm ồng và Sơn La, hệ số K ược áp dụng ể phân biệt các khoản
thanh toán. Chương này trình bày một số bài học quan trọng ã học ược từ phân phối của
lợi ích PFES. Nó nhấn mạnh rằng thanh toán dựa trên hiệu suất sản xuất bất bình ẳng trong
phân phối thanh toán. Nhưng những bất bình ẳng có thể ược khắc phục nếu các iều kiện
sau ây ược ặt ra:
• Một cách tiếp cận phân cấp ược áp dụng cho việc phân phối các khoản thanh toán cho
người sử dụng rừng.
• Phân tách rõ ràng các mục tiêu môi trường từ các dự án xã hội khi chính quyền trung ương
và cấp tỉnh thực hiện dự án (ví dụ như nhắm mục tiêu tới những người nghèo). Cơ quan nhà
nước có thể sử dụng các quỹ từ các dự án này khắc phục tình trạng bất bình ẳng là kết quả

của phân phối thanh toán.
• Một cách tiếp cận từng bước khôn ngoan ể giúp chính quyền ịa phương linh hoạt trong
việc phân phối thanh toán ở cấp ịa phương. Ngoài ra, xây dựng nng lực ặc biệt ối với
chính quyền ịa phương là rất cần thiết.

Chương này bắt ầu với thảo luận về sự bất bình ẳng trong phân phối thu nhập từ PFES ở
Lâm ồng và Sơn La. Tiếp theo, nó mô tả cách các cơ chế của hệ số K ã ược chấp nhận trên
thực tế. Ngoài ra, chương này còn ưa ra các thảo luận về các biện pháp ược sử dụng bởi
chính quyền ịa phương ể khắc phục tình trạng bất bình ẳng trong phân phối thanh toán
hiện nay. Qua ó, có thể thấy rằng, các biện pháp ó chỉ có thể ược phát triển và áp dụng
trên toàn quốc nếu nng lực của chính quyền ịa phương ược củng cố.
4.1 Bất bình đẳng trong phân phối thu nhập của PFES##
Theo Quyết ịnh 380 trong chính sách thí iểm về về thanh toán cho dịch vụ môi trường
rừng, hoặc chính sách PFES, hệ số K (yếu tố K) ư ợ c sử dụng ể phân biệt các khoản thanh
toán giữa và trong các cộng ồng. Yếu tố K ược xác ịnh theo quy hoạch rừng hành chính
(ặc biệt là trong sử dụng, bảo vệ và rừng sản xuất), chất lượng của rừng (rừng giàu, trung
bình và nghèo), và nguồn gốc của rừng (tự nhiên hoặc rừng trồng). Về nguyên tắc, việc áp
dụng hệ số K trên thực tế sẽ tạo ra các mức thanh toán khác nhau, và do ó sự bất bình ẳng
sẽ cho kết quả là nhóm với khu rừng cung cấp dịch vụ tốt hơn sẽ nhận ược thanh toán cao
hơn và ngược lại. Hiện tại ã xuất hiện một số bất bình ẳng trong phân phối thanh toán
PFES ở Lâm ồng và Sơn La
4.1.1 Bất#cân#bằng#bởi#kết#quả#của#chất#lượng#dịch#vụ#
Tại Sơn La, việc áp dụng hệ số K dẫn ến bốn cấp ộ thanh toán cho các nhà quản lý
rừng. Việc thanh toán hàng nm cho rừng tự nhiên ặc dụng, rừng phòng hộ là 140,234 ồng
/ ha ($ 7,40), ể sử dụng ặc biệt là rừng trồng và rừng bảo vệ 126.219 ồng/ ha ($ 6,60); cho
84,146 ồng/ ha cho rừng tự nhiên ể sản xuất lâm nghiệp ($ 4,40), và cho trồng rừng sản