Những cảm hứng chính trong thơ Thanh Thảo

1


z

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
__________

HOÀNG THỊ THẢO


NHỮNG CẢM HỨNG CHÍNH TRONG THƠ THANH THẢO


Luận văn Thạc sỹ chuyên ngành Văn học Việt Nam
Mã số: 60.22.34

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Lê Văn Lân


HÀ NỘI – 2013
2


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 5
1 Lí do chọn đề tài 5
2 Lịch sử vấn đề 6
3 Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 11
3.1 Nhiệm vụ nghiên cứu 11

3.2 Phạm vi nghiên cứu 11
4 Phương pháp nghiên cứu 11
5 Cấu trúc luận văn 12
NỘI DUNG 13
Chương 1: KHÁI QUÁT VỀ THƠ VIỆT NAM TỪ 1975 ĐẾN NAY
VÀ HÀNH TRÌNH SÁNG TÁC CỦA THANH THẢO 13
1.1 Khái quát về thơ Việt Nam từ 1975 đến nay 13
1.1.1 Thơ Việt Nam thời hậu chiến 1975 – 1985 13
1.1.1.1 Những chuyển biến của thơ từ thời kỳ kháng chiến chống Mỹ
sang thời kỳ hậu chiến 13
1.1.1.2 Những cảm hứng chính trong thơ thời kỳ hậu chiến 1975 –
1985 15
1.1.2 Thơ Việt Nam thời kỳ đổi mới (1986 đến nay) 18
1.1.2.1 Những đổi mới trên phương diện nội dung 19
1.1.2.2 Những đổi mới trên phương diện nghệ thuật 21
1.2 Hành trình sáng tác của Thanh Thảo 23
3


1.3 Quan niệm về nghệ thuật của Thanh Thảo 26
Chương 2: SỰ BIỂU HIỆN NHỮNG CẢM HỨNG CHÍNH TRONG
THƠ THANH THẢO 32
2.1 Khái niệm cảm hứng 32
2.2 Cảm hứng sử thi 33
2.2.1 Khái quát hiện thực khốc liệt của chiến tranh 33
2.2.2 Xây dựng hình tượng sử thi điển hình 36
2.3 Cảm hứng thế sự 44
2.3.1 Chiến tranh và người lính 45
2.3.2 Bức tranh hiện thực cuộc sống 55
2.3 Cảm hứng đời tư 59

2.3.1 Cuộc hành trình tìm về kí ức 60
2.3.2 Khát vọng tình yêu hạnh phúc 64
Chương 3 : Nghệ thuật thể hiện những cảm hứng trong thơ Thanh
Thảo 67
3.1 Thể thơ 67
3.1.1 Thơ tự do 67
3.1.2 Thơ văn xuôi 69
3.2 Biểu tượng thơ 70
3.2.1 Biểu tượng cỏ 71
3.2.2 Biểu tượng ngọn lửa 74
3.3 Ngôn ngữ 78
4


3.3.1 Ngôn ngữ đậm chất đời thường 79
3.3.2 Ngôn ngữ thơ nhiều khoảng trống 81
KẾT LUẬN 86
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 88

5


MỞ ĐẦU
1 Lí do chọn đề tài
 


 











mang gươm đi mở nước

  
              



6



 



  
Những cảm hứng chính trong thơ Thanh Thảo 
2 Lịch sử vấn đ



                
 





người đóng vai
trò mở đầu cho trường ca viết về chiến tranh sau chiến tranh, với một giọng điệu
riêng, đưa thơ trẻ chống Mỹ lên đỉnh cao đáng tin cậyCó thể nói trường ca
của Thanh Thảo đậm dấu vết cá nhân. Các sáng tác của anh thường mang một vẻ
đẹp trong chính thể, có một hơi trường ca không dễ lẫn. Tác phẩm hấp dẫn người
7


đọc ở ý tứ sâu xa và ở cấu trúc trữ tình – triết lý rất mực tâm trạng37, tr. 97-
98]













 

        Dấu chân những
người lính trẻ và thơ Thanh Thảo
một quan tâm xuyên
suốt, một ý tứ chủ đạo-



  
8


         Dấu chân qua trảng cỏ   
Những người đi tới biển        
          

 



   Thơ Thanh Thảo chống lại ngày quên lãng” 
tứ


              y Kim
Ký ức, việc thực hiện lời
hứa với quá khứ đang trở nên đặc biệt khẩn thiết tại nước Việt Nam mới, nơi sự
phát triển nóng đang làm rạn nứt đức tin mà những cựu chiến binh như Thanh
Thảo đã vì nó mà chiến đấu. Thơ ông là bằng chứng, cung cấp bằng chứng cho
nỗi đau của những người không thể lên tiếng thể hiện nỗi đau của họ. Đó còn là
thi ca về sự tồn tại, thứ thi ca có thể giành ý thức về cái đẹp trong những trải
nghiêm hoang sơ và khủng khiếp nhất


Bằng việc đặt cá nhân vào trong lịch sử và lịch sử vào trong cá
nhân, và đưa quá khứ, dù khó khăn và khủng khiếp đến đâu chăng nữa, vào mối
quan hệ bao quát nào đó với hiện tại, nhà thơ đã hoàn tất một viễn cảnh đem lại
khả năng phục hồi và hàn gắn         
9


Thanh Thanh Thảo – nghĩa khí và cách tân” 

Thô sơ mà hực sáng chính là
cái đẹp Thanh Thảo. Nó sẽ âm thầm dẫn dắt anh tìm đến với những vẻ đẹp sáng
tiềm ẩn ngay trong những gì thô sơ, giản phác, bình dị, mộc mạc-32].



- 

Cỏ đã được Thanh Thảo chú tâm khai thác để nhằm
qua những h
́
nh ảnh đơn sơ , bình thường, nâng lên thành những biểu tượng thơ
đầy nghệ thuật nhằm bộc lộ những suy ngẫm tầng sâu về triết lý cuộc sống… Lửa
đỏ trong thơ Thanh Thảo không chỉ là lửa thực hay ngọn lửa tinh thần ta thường
gặp mà anh còn sáng tạo ra những biểu tượng lửa rất lạ như “nước rực cháy”,
“trái tim dòng sông bốc cháy”, rồi “mặt trời như trái dừa lửa kỳ lạ/ treo trên đầu
tất cả chúng ta          
Thanh Thảo – nghĩa khí và cách tân” 
chất người chính là nỗi trăn trở, niềm day dứt cả đời Thanh Thảo
viết về nghĩa khí và viết bằng nghĩa khí là một
mãnh lực của ngòi bút Thanh Thảo-n, theo Chu

Rubic – đó là cấu trúc của thơ
    hành vi mà sự cố ý ẩn sâu trong tiềm thức, đẩy
những màu sắc ngẫu nhiên nổi lên như rubic xoay quanh cái trục bí mật của nó
[30, tr. 17-

10


 

              
ng gian - 
     - 
 -

không gian mở rộng và
thời gian cô đặc là quan niệm nghệ thuật quán xuyến trong toàn bộ Trường ca
Thanh Thảo. Trong đó, ta có thể dễ dàng nhận ra, trong thời gian cô đặc ấy,
không gian nghệ thuật mở rộng khá phổ biến và có tần suất xuất hiện cao nhất
trong Trường ca Thanh Thảo chính là không gian trời xanh - nơi phát ra những
tia chớp đỏ, không gian rừng núi - nơi phát ra những đám cháy, không gian đồng
bằng với những dấu chân, lối mòn, con đường - nơi tồn tại vĩnh cửu của cỏ xanh,
và không gian biển - nơi của những ngọn sóng, của gió và cát. Tất cả đó đã làm
nên một phong cách Thanh Thảo khá rõ nét qua Trường ca





 

Những cảm hứng chính trong thơ Thanh Thảo

11




3 Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
3.1 Nhiệm vụ nghiên cứu
 


3.2 Phạm vi nghiên cứu
          Dấu chân qua trảng cỏ

(1978), Khối vuông ru bic (1984), Từ một đến trăm (1987), 1 2 3 (2007). Khi


4 Phương pháp nghiên cứu

 





12



5 Cấu trúc luận văn
Những cảm hứng chính trong thơ Thanh Thảo, lu

Ch




13


NỘI DUNG
Chương 1: KHÁI QUÁT VỀ THƠ VIỆT NAM TỪ 1975 ĐẾN NAY VÀ
HÀNH TRÌNH SÁNG TÁC CỦA THANH THẢO
1.1 Khái quát về thơ Việt Nam từ 1975 đến nay





1.1.1 Thơ Việt Nam thời hậu chiến 1975 – 1985

 



1.1.1.1 Những chuyển biến của thơ từ thời kỳ kháng chiến chống Mỹ
sang thời kỳ hậu chiến




Dấu chân qua trảng cỏ Đường đến thành phố 
14


 Bài thơ không năm tháng Những

điều cùng đến  Ánh trăng 
Người đàn bà ngồi đan 



 











Sau chiến tranh và những năm gần đây,
thơ bắt nhịp cuộc sống mới đa chiều hơn, phức tạp hơn. Cảm hứng ngợi ca trong
thơ hôm nay dường như lắng lại, thay vào đó là dòng thơ mang chính nội tâm tác
giả, trước sự bề bộn, lo toan đời thường. Nhà thơ hướng vào nội tâm lấy cái tôi
làm chủ đạo. Sử đổi mới trong thơ hôm nay là trở về với bản chất vốn có của thơ,
tạo ra giọng điệu thích hợp với thời đại mình sốngSự đổi mới trong thơ 
Nhân dân chủ nhật
15


Tự hát Ánh ttrăng 
Khối vuông rubic Người đàn bà ngồi đan
Ngôi nhà có ngọn lửa ấm 





Những người đi đến biển1977, Những ngọn sóng mặt trời 
Ngọn giáo búp đa Thông điệp mùa xuân
Đường đến thành phố Trường ca sư
đoàn Đất nước hình tia chớp 

 


:







1.1.1.2 Những cảm hứng chính trong thơ thời kỳ hậu chiến 1975 – 1985
16




                


   



         

      













17


“Ta sống thật đây, gian khổ đêm ngày
Mà cứ tưởng bay trong mơ ước
Bữa cơm khoai, ít cá nhiều rau
Mà ngăn sông làm điện, khoan biển làm dầu
Chân dép lốp
Mà lên tàu vũ trụ”.
( Một nhành xuân )



              










“Những nhà thơ bỏ các đề tài khoáng đạt
Về trong phòng con ngột ngạt
Như con hổ đại ngàn
Hoá chú mèo con”
(Đề tài )
18




 

 Đánh thức tiềm lực    Khoảng cách
giữa lời       Bài thơ không năm tháng  
Tự hát Người đàn bà ngồi đan 








1.1.2 Thơ Việt Nam thời kỳ đổi mới (1986 đến nay)

 
Phát huy yếu tố con
người và lấy việc phục vụ con người làm mục đích cao nhất của mọi hoạt động
(Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI - 



   
19










1.1.2.1 Những đổi mới trên phương diện nội dung


Tôi vẽ mặt tôi 
Tôi gọi tôi Người đi tìm mặt 



“Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Là máu thịt đời thường ai chả có
Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi”
(Tự hát – Xuân Quỳnh)




20








               

“Chết là hết
Mọi cái đều không
Vì ta không chết trên chiến địa
Vì vết thương này không chứng minh được ta là liệt sĩ”
(Ta chết đây)

              
             




“Hai mươi năm xa cách quê hương
Tóc sắp bạc lần đầu về giỗ mẹ”
(Xuân Tùng)
“Thương cha tóc bạc như mây trắng
Cỡi gió đồng hanh gánh lúa về
21


Bụi hoa phố hội con nào biết
Mồ hôi sinh thành ướt đẫm chân đê”
( Phan Hoàng)



“Đôi lần
Em nhìn tán cây mà ứa nước mắt
Vì màu xanh
Đôi lần
Em nghe tiếng chim khuyên mà ứa nước mắt
Vì sự trong trẻo”.
(Vườn 1)





 
Một chấm xanh 

Sự mất ngủ 

1.1.2.2 Những đổi mới trên phương diện nghệ thuật
22




 







“Chia cho em một đời tôi
Một cay đắng
Một niềm vui
Một buồn”
( Chia)
           







23

            



 



Hè thon cong thân nắng cựa mình” (Nụ xuân).




ng

1.2 Hành trình sáng tác của Thanh Thảo

 

Quân đội nhân
dân 
Nhà nước về văn học 
Hội nhà văn Những dấu chân qua trảng cỏ 
Những ngọn sóng mặt trời.
24


             

        


              
              





Thử nói về hạnh
phúc
Tác phẩm mới 

“duyên may phận rủi ấy” “Nó gây ngạc nhiên thì đúng
hơn, vì nó viết rất thật về chiến tranh, về những hi sinh mất mát, về cả quan điểm
của một người lính trẻ không chịu chết cho một tín điều mù quáng nào, mà chỉ
chết cho đất nước của mình” [49]



“Thi đàn chống Mỹ từ đấy có Thanh Thảo”.
“quả đầu mùa” 
“Thơ Thanh Thảo có dáng riêng”
25


 “một thực đơn tinh
thần mới mẻ và độc đáo”






        “ông vua trường ca”   
 Những người đi tới biển (1976).
       Trẻ con ở Sơn Mỹ (1976  1978),
Những nghĩa sĩ Cần Giuộc (1978  1980), Bùng nổ của mùa xuân (1980 
1981), Đêm trên cát (1982), Trò chuyện với nhân vật của mình (1983), Cỏ vẫn
mọc (1983), Khối vuông rubic 

Trò chuyện với nhân vật của
mình Cỏ vẫn mọc 

Khối vuông rubic 

 Thanh Thảo 70

“giàu nghĩa khí”


 