Người tốt việc tốt trên báo chí hiện nay thực trạng và vấn đề đặt ra (Khảo sát trên các báo Nhân dân, Quân đội nhân dân, Hà Nội mới, Lao động từ năm 2004 - 2006

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN






BÙI THỊ THU TRANG






“NGƯỜI TỐT VIỆC TỐT” TRÊN BÁO CHÍ
HIỆN NAY
THỰC TRẠNG VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA

(KHẢO SÁT TRÊN CÁC BÁO: NHÂN DÂN, QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN,
HÀ NỘI MỚI, LAO ĐỘNG TỪ NĂM 2004- 2006)






LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC BÁO CHÍ

HÀ NỘI- 2007
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN






BÙI THỊ THU TRANG





“NGƯỜI TỐT VIỆC TỐT” TRÊN BÁO CHÍ
HIỆN NAY
THỰC TRẠNG VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA

(KHẢO SÁT TRÊN CÁC BÁO: NHÂN DÂN, QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN,
HÀ NỘI MỚI, LAO ĐỘNG TỪ NĂM 2004- 2006)

CHUYÊN NGÀNH
: BÁO CHÍ HỌC
MÃ SỐ
: 60.32.01




LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC BÁO CHÍ



Người hướng dẫn khoa học:
TS. PHẠM TẤT THẮNG




HÀ NỘI - 2007

1
MỤC LỤC
Mở đầu 1
Chương 1. Một số vấn đề chung về báo chí và biểu dương gương người
tốt việc tốt 7
1.1. Tác động của gương tốt việc tốt trong đời sống xã hội 7
1.1.1. Khái niệm 7
1.1.2. Tác động của gương "người tốt, việc tốt" trong đời sống xã hội
Việt Nam. 11

1.2. Sự quan tâm của Bác Hồ với việc phát hiện, biểu dương gương
"người tốt, việc tốt" trên báo chí. 13
1.3. Trách nhiệm của báo chí cách mạng Việt Nam với việc biểu dương
gương người tốt việc tốt. 20
1.3.1. Đặc thù của báo chí cách mạng Việt Nam 20
1.3.2. Vai trò của báo chí trong việc biểu dương gương người tốt việc tốt 25
1.3.3. Ảnh hưởng của những bài báo viết về gương "người tốt, việc tốt"
trong đời sống xã hội hiện đại 32
1.4. Những yếu tố, điều kiện ảnh hưởng đến chất lượng bài viết về gương
người tốt, việc tốt trên báo 38
1.4.1. Những điều kiện khách quan 38
1.4.2. Nhân tố chủ quan 40
Tiểu kết chương 1 43
Chương 2. Thực trạng việc biểu dương gương người tốt việc tốt trên báo
chí trong thời gian qua 45
2.1. Vài nét về cơ quan báo chí và chuyên mục Người tốt việc tốt luận
văn khảo sát 45
2.1.1. Báo Nhân Dân 45
2.1.2. Báo Quân đội nhân dân 47
2.1.3. Báo Hà Nội mới 49

2
2.1.4. Báo Lao Động 52
2.2. Những mặt đạt được của việc nêu gương "người tốt, việc tốt” trong
các chuyên mục trên báo chí 54
2.2.1. Về nội dung 54
2.2.2. Về hình thức thể hiện 77
2.3. Hạn chế và những vấn đề đặt ra 84
2.3.1. Những hạn chế 84
2.3.2. Nguyên nhân 88

2.3.3. Những vấn đề đặt ra 91
Tiểu kết chương 2 93
Chương 3. Một số định hướng và giải pháp chủ yếu để nâng cao chất
lượng và hiệu quả loại bài biểu dương gương người tốt việc tốt trên báo
chí 95
3.1. Một số định hướng để nâng cao chất lượng và hiệu quả loại bài biểu
dương gương người tốt việc tốt trên báo chí 95
3.1.1. Quan điểm chung 95
3.1.2. Một số định hướng cơ bản 99
3.2. Những giải pháp để nâng cao hiệu quả của các bài viết về gương
người tốt việc tốt 102
3.2.1. Những giải pháp chung về tăng cường nhận thức, cải tiến phương
pháp hoạt động tuyên truyền của báo chí 102
3.2.2. Những giải pháp đối với các cấp uỷ đảng và cơ quan chủ quản 104
3.2.3. Những giải pháp với các cơ quan báo chí 108
3.2.4. Những giải pháp đối với các nhà báo 113
Tiểu kết chương 3 119
Kết luận 121
Danh mục tài liệu tham khảo 123
Phụ lục

MỘT SỐ TỪ VIẾT TẮT VÀ THUẬT NGỮ
ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN

I. Một số từ viết tắt:
KT-XH : Kinh tế xã hội
VH-XH : Văn hoá xã hội
QĐND : Quân đội nhân dân
THCS : Trung học cơ sở
II. Một số thuật ngữ

1. Truyền thông đại chúng: Từ gốc tiếng Anh là Mass Communication,
được hiểu là một quá trỡnh liờn tục trao đổi hoặc chia sẻ thông tin, tỡnh
cảm, kỹ năng nhằm tạo sự liên kết lẫn nhau để dẫn tới sự thay đổi trong
hành vi và nhận thức.
2. Các phương tiện truyền thông đại chúng: Từ gốc tiếng Anh là Mass
Media, được hiểu là bao gồm báo in, đài phát thanh, đài truyền hỡnh,
điện ảnh, internet, tờ bướm, panô, áp phích, và các hoạt động truyền
thông khác.




3
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong tiến trình phát triển của lịch sử loài người, bất kỳ chế độ xã hội
nào, giai cấp nào cũng đều quan tâm đến việc phát triển, bồi dưỡng, nhân
rộng những tấm gương người tốt việc tốt theo những tiêu chí nhất định, không
ngoài mục đích góp phần phát triển xã hội ấy. Báo chí chính là một công cụ
đắc lực để thực hiện công việc này.
Vấn đề biểu dương người tốt việc tốt ở nước ta được đặt ra từ rất sớm.
Sinh thời Bác Hồ của chúng ta rất quan tâm tới vấn đề này. Người đã khẳng
định “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người xã
hội chủ nghĩa”.
Trong thực tiễn cuộc sống, trên bất kỳ mọi mặt đời sống luôn xuất hiện
nhiều những tổ chức, cá nhân có những đóng góp tích cực cho công cuộc xây
dựng và phát triển đất nước. Những tấm gương đó cần phải được phát hiện, cổ
vũ, giới thiệu kịp thời để học tập, noi theo, dấy lên phong trào thi đua yêu
nước rộng khắp… tạo thành động lực to lớn thúc đẩy xã hội phát triển. Đất
nước ta đang trên con đường xây dựng xã hội chủ nghĩa, thực hiện tốt việc

biểu duơng người tốt việc tốt cũng chính là góp phần làm đẹp cho đời, góp
phần xây dựng con người, xây dựng đất nước giàu đẹp hơn.
Tuy nhiên, trong hoạt động của các cơ quan báo chí, bên cạnh những
thành tích đáng được biểu dương thì còn không ít cơ quan báo chí vẫn coi nhẹ
hoặc chưa làm tốt nhiệm vụ này. Một biểu hiện khá rõ nét, trong nền kinh tế
thị trường cũng xuất hiện những khuynh hướng chạy theo lợi nhuận nên cạnh
tranh thiếu lành mạnh, chạy theo thị hiếu của công chúng. Có nhiều tờ báo
nặng về phê phán, nặng về phản ánh những mặt tiêu cực, mặt trái trong xã hội
mà xa rời tôn chỉ mục đích, không coi trọng tuyên truyền chủ trương, đường
lối của Đảng và chính sách pháp luật cả Nhà nước nói chung cũng như việc
biểu dương gương tốt người tốt trong xã hội nói riêng. Như vậy dễ dẫn đến

4
nhận thức lệch lạc trong quần chúng nhân dân, đồng thời tạo cơ hội cho thế
lực phản động dựa vào đó để bôi nhọ chế độ ta.
Mặt khác, về mặt lý luận còn có nhiều ý kiến chưa thống nhất. Có quan
niệm cho rằng, báo chí thông tin những mặt trái, mặt tiêu cực sẽ dễ viết hay,
hấp hẫn, thu hút được đông đảo độc giả, như thế sẽ bán được nhiều báo. Có ý
kiến khác cho rằng, báo chí tuyên truyền về người tốt việc tốt không mang
tính chiến đấu, dễ viết, viết nhanh, không vất vả thu thập tư liệu, cũng không
đỏi hỏi tính trách nhiệm ở nhà báo…
Chính vì những lý do trên, tác giả luận văn đã chọn vấn đề biểu dương
gương tốt việc tốt trên báo chí làm đề tài luận văn nhằm góp phần vào nhiệm
vụ rất lớn lao và vô cùng cần thiết của báo chí hiện nay.
2. Tình hình nghiên cứu
Từ trước tới nay, vấn đề biểu dương gương tốt việc tốt trên báo chí là
một vấn đề luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm. Đã có một số luận văn
cử nhân nghiên cứu về vấn đề này như Luận văn của Trần Ngọc Bảo Linh
(K40) và Nguyễn Thị Thu Hà (K43). Tuy nhiên, những luận văn này chỉ
nghiên cứu trong phạm vi hẹp, đối tượng nghiên cứu chưa sâu rộng.

Để thấy được bức tranh rộng lớn hơn về việc biểu dương người tốt việc
tốt trên báo chí, luận văn lựa chọn đối tượng khảo sát là 4 tờ báo tiêu biểu: báo
Nhân Dân, báo Hà Nội mới, báo Lao Động, Báo Quân đội nhân dân. Đây là
những tờ báo lớn, tiêu biểu trong những lĩnh vực khác nhau để thấy được một
cách toàn diện nhất về công việc biểu dương gương người tốt việc tốt trên báo
chí.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
 Mục đích của luận văn là trên cơ sở xác định rõ vai trò của báo chí
với việc tuyên truyền và biểu dương gương tốt việc tốt; đánh giá đúng thực
trạng, thực hiện nhiệm vụ đó của báo chí trong thời gian qua; từ đó, đưa ra
những định hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc biểu dương
gương tốt việc tốt trên báo chí trong thời gian tới.

5
 Nhiệm vụ của luận văn:
- Làm rõ những vấn đề lý luận về biểu dương gương tốt việc tốt trên
báo chí.
- Qua việc khảo sát việc biểu dương gương tốt việc tốt trên 4 tờ báo
Nhân Dân, Hà Nội mới, Lao Động, Quân đội nhân dân, luận văn khái quát
những mặt được và chưa được, những vấn đề đang đặt ra, cần giải quyết.
- Đề xuất một số định hướng và giải pháp chủ yếu để nâng cao chất
lượng loại bài biểu dương gương tốt việc tốt.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận và những
bài báo viết về biểu dương gương tốt.
- Phạm vi nghiên cứu là khảo sát trên 4 tờ báo hàng ngày: Nhân Dân,
Hà Nội mới, Lao Động, Quân Đội Nhân Dân.
- Thời gian khảo sát từ năm 2004 đến năm 2006.
5. Đóng góp của luận văn
- Về nhận thức: góp phần làm rõ hơn vai trò của báo chí với việc nêu

gương tốt việc tốt trong đời sống xã hội, những tác động tích cực của những
gương tốt việc tốt tới nhận thức và hành động của con người, tạo dựng niềm
tin cho con người, giúp họ tự vượt lên chính mình.
- Về tư liệu: Luận văn hệ thống hoá những tư liệu, văn kiện, những
đánh giá, những bài viết về gương người tốt việc tốt theo một trình tự lô gíc.
- Luận văn phác họa hoạt động của báo chí đối với việc biểu dương
người tốt việc tốt, đồng thời đưa ra những giải pháp hữu hiệu để hoạt động
này ngày càng có hiệu quả hơn.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: thống kê, tổng
hợp, so sánh, phân tích khảo sát, đánh giá, đề xuất giải quyết vấn đề… Người
viết tiến hành các bước sau:

6
- Tập hợp các tài liệu, các chủ trương, đường lối, các văn kiện, sách,
báo… liên quan đến vấn đề biểu dương người tốt việc tốt.
- Khảo sát các loại bài biểu dương người tốt việc tốt trên một số báo
tiêu biểu. Qua đó lập các bảng biểu so sánh để thấy được sự phát triển, hiệu
quả của việc biểu dương gương tốt việc tốt trên báo chí.
- Lấy ý kiến của những nhà báo chuyên viết về gương tốt việc tốt hay
những người trực tiếp quản lý những chuyên mục về biểu dương gương tốt
việc tốt cừng với điều tra bạn đọc. Mục đích là nhằm đánh giá, xem xét tác
động xã hội của loại bài này.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn gồm
có 3 chương:
- Chương 1: Một số vấn đề chung về báo chí và việc biểu dương gương
tốt việc tốt.
- Chương 2: Thực trạng việc biểu dương gương tốt việc tốt của báo chí
trong thời gian qua.

- Chương 3: Một số định hướng và giải pháp chủ yếu để nâng cao chất
lượng và hiệu quả của việc biểu dương gương tốt việc tốt trên báo chí.




7
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ BÁO CHÍ
VÀ BIỂU DƢƠNG GƢƠNG NGƢỜI TỐT VIỆC TỐT

1.1. Tác động của gƣơng tốt việc tốt trong đời sống xã hội
1.1.1. Khái niệm
Từ xưa đến nay, bản chất con người là luôn luôn hướng thiện, con
người trong bất kỳ xã hội nào, một thời kỳ lịch sử hay một địa điểm nào cũng
đều được đánh giá, nhận xét ở 2 mặt: tốt hoặc xấu, tiến bộ hay lạc hậu, có lợi
hay không có lợi Chính vì vậy, ngay từ khi khai sinh ra con người và xã hội
loài người, người ta đã quan niệm về người tốt và kẻ xấu, đánh giá việc tốt và
việc không tốt. Vậy, thế nào là người tốt? thế nào là người xấu? Hành động
như thế nào là hành động tốt và hành động thế nào bị coi là xấu? Tất cả những
điều đó đều được xã hội đánh giá rất công bằng.
Ở Việt Nam, thời kỳ phong kiến quan niệm “người tốt” là những người khi
còn sống không làm điều ác, luôn làm những điều thiện với những người xung
quanh, không mưu cầu lợi ích cho cá nhân mình Điều này đã được sử sách ghi rõ.
Về vấn đề biểu dương, theo Từ điển tiếng Việt của Nhà xuất bản khoa
học xã hội, xuất bản năm 1991, thì biểu dương là nêu lên để khen. Điều này
đúng nhưng chưa đủ. Đối với báo chí cách mạng, biểu dương không chỉ là
nêu lên để khen, để khuyến khích, động viên, cổ vũ mà còn góp phần định
hướng tư tưởng, bảo vệ và nhân rộng những gương tốt, những nhân tố mới,
điển hình tiên tiến ra phạm vi rộng lớn hơn. Vì thế, Đảng ta đã nhấn mạnh:

"Coi trọng việc phát hiện và đề cao nhân tố mới”. Đây cũng chính là vai trò
quan trọng của báo chí trong suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Tuy
nhiên, để đi đến một nhận thức chung về biểu dương, trước hết, chúng ta cần
nhìn nhận biểu dương trên bình diện chính trị - xã hội của chủ nghĩa Mác -
Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng ta.

8
Đã có nhiều định nghĩa về biểu dương nói chung, nhưng biểu dương
mà chúng ta đề cập đến ở đây là biểu dương của báo chí cách mạng. Dĩ nhiên,
nói đến biểu dương là nói đến việc ca ngợi những nhân tố mới, kinh nghiệm
hay, điển hình tiên tiến; phản ánh nhằm động viên, cỗ vũ những gương sáng,
người tốt việc tốt trong các phong trào thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghĩa
xã hội. Biểu dương của báo chí cách mạng có vai trò và sứ mệnh rất lớn lao.
V.I.Lê-nin đã bao quát ý nghĩa này trong một định nghĩa nổi tiếng: "Báo chí
không những chỉ là người tuyên truyền tập thể và cổ động tập thể mà còn là
người tổ chức tập thể". Ngày nay, vai trò đó của báo chí cách mạng còn thể
hiện là tiếng nói của Đảng, của Nhà nước, diễn đàn của nhân dân, của các tổ
chức đoàn thể chính trị - xã hội, góp phần thẩm định và phản biện toàn bộ các
vấn đề xã hội và con người.
Trong suốt quá trình vận động và phát triển của cách mạng nước ta có
nhiều quan niệm về “Người tốt- việc tốt”. Năm 1968, trong bài báo “Ý kiến
về việc làm và xuất bản loại sách người tốt- việc tốt”, Bác Hồ đã viết: “Nhân
dân ta rất anh hùng, như thế ra ngõ mới gặp anh hùng chứ. Nhìn lại lịch sử
mấy nghìn năm của ông cha ta, ta cũng thấy điều đó. Cứ mỗi lần có thử thách
lớn thì nhân dân ta lại tỏ rõ khí phách, nêu cao phẩm chất tốt đẹp của mình
Cho nên Bác nghĩ cần có những phần thưởng để khuyến khích, cổ vũ, động
viên mọi người hăng hái làm tròn nhiệm vụ Bác có yêu cầu báo của Đảng
và của các đoàn thể mở ra mục "Người mới, việc mới" để làm việc đó đi đôi
với phong trào thi đua ở các cấp, các ngành. Bây giờ nên gọi là Người tốt,
việc tốt" cho đúng hơn ”. (77,7). Như vậy, “Người tốt- việc tốt” chính là

một thuật ngữ của Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại cho báo giới chúng ta.
Năm 1986, Đại hội đại biểu Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VI đề ra
đường lối đổi mới toàn diện. Nước ta chuyển từ chế độ quan liêu báo cấp sang
hạch toán kinh doanh, thực hiện nền kinh tế thị trường, cơ chế thị trường theo xã
hội chủ nghĩa. Trong quá trình chuyển đổi của giai đoạn này nhiều khái niệm,

9
phạm trù, quy luật, vấn đề mới xuất hiện, những thành tựu mới trong khoa học -
kỹ thuật, những hình mẫu cụ thể trong việc cải tiến quản lý, đưa ra những kinh
nghiệm mới trong thực hiện những chính sách xã hội. Và chính lúc này, những
nhân tố mới cũng xuất hiện, những điển hình tiên tiến xuất hiện.
Vậy điển hình tiên tiến là gì? điển hình tiên tiến hoàn toàn chứa đựng
những yếu tố tích cực, tiến bộ nhằm để biểu dương, ca ngợi, thông tin tuyên
truyền, sâu rộng trong cộng đồng xã hội về những con người, đơn vị đạt thành
tích cao trong thi đua, sản xuất để mọi người học tập, noi theo. Điển hình tiến
tiến chính là sự biểu thị về chủ trương, đường lối, chính sách đúng đắn của
Đảng, Nhà nước cùng với sự sáng tạo của nhân dân. Từ đó, cổ vũ, động viên,
lôi cuốn các tập thể, cá nhân tham gia các phong trào thi đua yêu nước, trở
thành động lực to lớn thúc đẩy xã hội phát triển. Điển hình tiên tiến luôn chứa
đựng cái mơi, đấu tranh không khoan nhượng với cái tiêu cực, cái lạc hậu,
mang lại sự tiến bộ cho xã hội.
“Người tốt, việc tốt” cũng chính là một trong những điển hình tiến tiến,
nhưng ở một phạm vi hẹp hơn và cụ thể hơn. "Người tốt việc tốt" là một cụm
từ mới phát sinh trong ngôn ngữ báo chí và sách vở của chúng ta từ vài thập
kỷ nay. Thực ra khái niệm này có từ rất sớm, khi mà những cá nhân có phẩm
chất, đạo đức tốt cùng những việc làm hay, cử chỉ đẹp của họ đã được mọi
thời đại coi là những tấm gương để tuyên truyền, giáo dục có hiệu quả và cần
được nhân rộng ra.
Vậy “người tốt, việc tốt” là gì? Nhà báo Nguyễn Uyển trong bài tham
luận “Báo chí với việc nêu gương tốt việc tốt” đã cho rằng: Từ lâu tổ hợp từ

này đã được dùng để chỉ những điển hình về con người và sự việc tiêu biểu
xuất hiện trong nhân dân lao động và đương nhiên những điển hình ấy phải
phù hợp với xu thế phát triển chung của lịch sử. Mới, tốt có nghĩa là tiên tiến
và thường được biểu hiện ở một số điểm như sau: Người tiên tiến, việc tiên
tiến, biện pháp tiên tiến. Hai vế của cụm từ “Người tốt việc tốt” có liên quan

10
với nhau nhưng không đồng nhất với nhau. Nói người tốt (qua việc tốt), tức là
phải xem xét dưới nhiều khía cạnh. Ngược lai, khi nói việc tốt chỉ cần nêu sâu
sự việc không cần biết lai lịch.
Ông Vũ Hồ, trong bài viết “Trao đổi kinh nghiệm viết gương tốt” thì
cho rằng: Người tốt được nêu phải là một tấm gương có tác dụng tốt trong
việc giáo dục đường lối, nhiệm vụ cách mạng của Đảng, chủ nghĩa anh hùng
cách mạng, xây dựng đạo đức mới, con người mới, phục vụ tốt yêu cầu từng
thời kỳ của công tác giáo dục chính trị, lãnh đạo tư tưởng, có tác dụng góp
phần vào sự chiến thắng của cái tiên tiến đối với cái lạc hậu, cái tốt đối vơi cái
xấu, chủ nghĩa tập thể với chủ nghĩa cá nhân. Họ là người có tư tưởng và
hành động tiên tiến, có thành tích xuất sắc (trước hết là các anh hùng, dũng
sỹ, chiến sỹ quyết thắng, chiến sĩ thi đua ), được quần chúng- trước hết là
quần chúng ở chính nơi người đó công tác- công nhận, xứng đáng được nêu
gương về nhiều mặt hoặc về một mặt nào đó
Nói đến người tốt việc tốt là nói con người về mặt xã hội chứ không
phải nói đến con người nhìn dưới góc độ sinh vật học. Mỗi con người có một
nét khác biệt, đó là do sống trong những hoàn cảnh khác nhau. Khái niệm
“Người tốt, việc tốt” được mở ra cả chiều rộng và bề sâu. Con người tốt hôm
nay không chỉ có đức hy sinh tận tụy phục vụ nhân dân và tổ quốc, mà còn
phải hiểu biết khoa học- kỹ thuật, biết làm nên sự nghiệp từ bàn tay trí óc của
mình, cho xã hội, cho đất nước.
Tất cả các quan niệm trên tuy có những điểm khác nhau nhưng đều
thống nhất trong một nhận định chung: “Người tốt- Việc tốt” là những người

có hành động tốt, việc làm tốt, có lợi cho đất nước, xã hội. Khái niệm “người
tốt, việc tốt” bây giờ cũng khác trước, người tốt, việc tốt thời kỳ này không
phải là những nhân vật xa lạ, cao vời, mà là những tấm gương bình dị, gần gũi
thuộc mọi tầng lớp, đủ các lứa tuổi, xuất hiện hàng ngày hàng giờ trong cuộc
sống lao động sản xuất và chiến đấu của nhân dân ta. Họ có tri thức, đầu óc

11
kinh doanh, biết làm giàu chính đáng bởi chính mồ hôi và công sức của mình.
Họ là những đối tượng cần được báo chí biểu dương.
Đã đến lúc những người cầm bút không thể bằng lặng với những quan
niệm cũ về người tốt việc tốt. Mỗi giai đoạn cách mạng có những yêu cầu cụ
thể về tư tưởng, tình cảm, đạo đức mà mỗi người có nghĩa vụ phải vươn tới.
Cần hiểu rằng, con người mới hôm nay đã có phần nào khác với con người
mới chỉ cách đây vài thập kỷ về phẩm chất, năng lực, trách nhiệm xã hội và
nghĩa vụ công dân
1.1.2. Tác động của gương "người tốt, việc tốt" trong đời sống xã hội
Việt Nam.
Nhìn lại tiến trình phát triển của lịch sử loài người, ở bất kỳ thời đại
nào, giai đoạn nào cũng đều quan tâm đến việc phát triển, bồi dưỡng, nhân
rộng những tấm gương người tốt việc tốt. Không ngoài mục đích góp phần
làm đẹp xã hội ấy.
Trong thực tiễn cuộc sống, mọi người đều công nhận “Người tốt, việc tốt”
là những tấm gương sáng về đạo đức và lối sống để mọi người học tập và noi
theo. Thế nên, cần phải khẳng định rằng, nếu không có những tấm gương tốt,
không có những việc làm tốt của hàng triệu tấm gương người tốt việc tốt, đất
nước chúng ta không thể giàu đẹp và vững mạnh như ngày hôm nay. Với vai trò
vô cùng to lớn, tuyên truyền, biểu dương gương người tốt, việc tốt đã trở thành
nhiệm vụ rất quan trọng của báo chí và không phải ngẫu nhiên mà rất nhiều các
chỉ thị, nghị quyết của Đảng đặt ra vấn đề nâng cao hơn nữa việc nêu gương,
biểu dương người tốt việc tốt trên toàn quốc, trong mọi lĩnh vực ngành nghề.

“Lấy gương tốt việc tốt hàng ngày để giáo dục lẫn nhau là một trong
những cách làm tốt nhất để xây dựng Đảng, xây dựng tổ chức cách mạng, xây
dựng con người mới, cuộc sống mới”. Việc nêu gương “người tốt, việc tốt”
được xem là phương pháp chỉ đạo, định hướng hữu hiệu của công tác giáo
dục tư tưởng. Vì con người không quen hành động theo những chuẩn mực

12
trừu tượng mà theo những gương sáng cụ thể, có tác dụng chỉ đường, có sức
thuyết phục số đông. Nêu gương tốt cũng là biện pháp tạo dựng niềm tin cho
con người, giúp con người biết tự vươn lên chính mình. Việc nêu gương
“người tốt, việc tốt” cũng là nghệ thuật giúp vào việc hình thành một nhân
cách công dân. Cuộc sống sôi động luôn chấp nhận sự có mặt của cái mới, cái
tiên tiến và việc báo chí quan tâm nêu gương kịp thời những hiện tượng này
chính là một hình thức tạo ra môi trường văn hóa lành mạnh, môi trường xã
hội tốt đẹp để nhân tiếp các điển hình.
Vai trò của việc tuyên truyền gương tốt việc tốt là hết sức cần thiết,
quan trọng và có ý nghĩa lớn lao đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam trong
quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bởi vì, biểu dương gương tốt việc tốt
gắn liền với việc thực hiện các quyết sách lớn của Đảng và Nhà nước mà Đại
hội Đảng quyết định. Việc tuyên truyền về điển hình tiên tiến chính là thể
hiện quan điểm, lập trường, chủ chương, đường lối của Đảng, chính sách,
pháp luật của Nhà nước, chế độ ưu việt của xã hội ta, cũng như ý chí, tâm tư,
nguyện vọng của mọi tầng lớp nhân dân lao động.
Trong kháng chiến chống Pháp và đánh Mỹ, việc tuyên truyền, biểu
dương gương tốt việc tốt, các điển hình tiên tiến, nhân tố mới đã khơi lên tinh
thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc đã tạo nên sức mạnh to lớn. Sức mạnh
đó đã động viên lớp lớp người ra trận “Xẻ dọc trường sơn đi cứu nước”,
“cuộc đời đẹp nhất là trên trận tuyến đánh quân thù”, chiến đấu, sẵn sàng hy
sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, động viên những người ở hậu phương
“đảm đang”, “mỗi người làm việc bằng hai” để cùng nhau đánh thắng quân

xâm lược.
Trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước, việc tuyên truyền
gương tốt việc tốt thể hiện rõ nét qua biểu dương, giới thiệu, những bài học kinh
nghiệm, mô hình mới của các tập thể, cá nhân, các địa phương thực hiện cơ chế

13
khoán trong quản lý kinh tế nông nghiệp, công nghiệp tạo ra những bước tiến bộ
to lớn trong sản xuất lương thực, thực phẩm, hàng hóa cho đất nước.
Bước sang thời kỳ đổi mới, trong bối cảnh thế giới và khu vực có nhiều
biến động phức tạp; đất nước ta hội nhập ngày càng sâu rộng vào kinh tế thế
giới thời cơ và thách thức đan xen, nền kinh tế thị trường đặt ra nhiều thử
thách khắc nghiệt. Việc tuyên truyền gương “người tốt, việc tốt” phát huy vai
trò mạnh mẽ, giữ vững được định hướng chính trị, tư tưởng, làm tốt chức
năng, nhiệm vụ về tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách,
pháp luật của Nhà nước, tham gia tích cực vào cuộc đấu tranh chống những
thông tin và quan điểm tư tưởng sai trái, khẳng định mục tiêu độc lập dân tộc
và chủ nghĩa xã hội. Cổ vũ phong trào thi đua yêu nước, biểu dương thành tích
các tập thể, cá nhân, các tầng lớp nhân dân nhằn xây dựng và bảo vệ đất nước,
tiến hành sự nghiệp đổi mới, góp phần quan trọng vào việc xây dựng con người
mới, nâng cao dân trí, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao, phong phú và đa dạng
về đời sống tinh thần của nhân dân lao động. Kế thừa văn hóa, truyền thống
của dân tộc, đồng thời tiếp thu những tinh hoa văn hóa của nhân loại, góp phần
bảo vệ và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
1.2. Sự quan tâm của Bác Hồ với việc phát hiện, biểu dƣơng gƣơng
"ngƣời tốt, việc tốt" trên báo chí.
Chủ tịch Hồ Chí Minh- nhà cách mạng lỗi lạc, nhà văn hóa kiệt xuất, vị
lãnh tụ thiên tài kính yêu của dân tộc và là nhà báo cách mạng bậc thầy đầu
tiên của nước ta. Tư tưởng Hồ Chí Minh là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý
luận tiên phong của giai cấp vô sản quốc tế với truyền thống yêu nước, truyền
thống văn hóa của dân tộc Việt Nam và tinh hoa văn hóa các dân tộc trên thế

giới. Cả cuộc đời Bác luôn đấu tranh cho các độc lập, tự do của dân tộc. Bác
luôn mong ước sẽ xây dựng và bảo vệ thành công chủ nghĩa xã hội trên đất
nước ta. Chính vì ý thức điều đó mà Hồ Chí Minh sớm nhận thấy: “Muốn xây
dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa”.

14
Như vậy, muốn xây dựng cuộc sống mới, xây dựng chủ nghĩa xã hội phải có
con người mới. Con người mới ở đây là con người đại diện cho xã hội mới tốt
đẹp, con người được phát triển toàn diện, có tri thức, văn hóa, sức khỏe, lối
sống lành mạnh, có lòng yêu nước Con người hội tụ đầy đủ mọi điều kiện
để xây dựng và bảo vệ thành công chủ nghĩa xã hội trên đất nước ta.
Bác Hồ, với tư cách là nhà báo cách mạng vĩ đại nhất trong lịch sử báo
chí của dân tộc đã sớm vận dụng ưu thế cổ động, tuyên truyền của báo chí để
phục vụ cách mạng. Người đã rất thành công khi sử dụng báo chí như một vũ
khí chính trị sắc bén trong việc đấu tranh chống các thế lực thù địch, chống
cái xấu, cái ác, khơi dậy các phong trào thi đua của toàn Đảng, toàn dân, toàn
quân ta. Và việc tuyên truyền về người tốt việc tốt trên các phương tiện thông
tin đại chúng, theo Bác là hết sức cần thiết.
Ngay từ những ngày chưa thành lập được chính quyền, khi báo chí cách
mạng còn phải lưu hành bí mật, việc lấy tư liệu gặp nhiều khó khăn, cơ sở vật
chất, thiết bị kỹ thuật in báo cũng rất hạn chế, nhưng tại chiến khu Việt Bắc,
trên báo đã xuất hiện nhiều bài viết nêu những tấm gương tốt có hành động
mưu trí dũng cảm Những bài viết này về cơ bản đã mang tinh thần của dạng
bài người tốt, việc tốt hiện nay. Từ cuối năm 1959, Bác Hồ đã nêu vấn đề nên
dùng Huy hiệu của Người như thế nào cho tốt. Bác đề nghị: Nếu Trung ương
cho phép, Bác sẽ thưởng Huy hiệu cho những gương người tốt mà Bác biết.
Từ đó, mỗi khi gặp một bài nêu gương người tốt, việc tốt trên báo Nhân Dân,
trên bản tin của TTXVN (lúc bấy giờ là Việt Nam Thông tấn xã) và nhiều tờ
báo khác, Bác thường ghi một dòng chữ bằng mực đỏ bên cạnh: “Kiểm tra,
thưởng một Huy hiệu” và gửi tặng nhân vật được biểu dương trong bài báo

một Huy hiệu Bác Hồ.
Những gương người tốt, việc tốt được tặng thưởng Huy hiệu của Bác
rất đa dạng: Một cháu gái bắn rơi máy bay Mỹ; một em nhỏ nhặt được của rơi
trả người mất; một cháu bé 6 tuổi cứu bạn khỏi chết đuối; một anh bộ đội qua

15
đường gặp người phụ nữ sắp đẻ, đã tìm mọi cách giúp đỡ cho mẹ tròn con
vuông; những cụ ông, cụ bà nhận trâu gầy, trâu ốm của tập thể về chăm sóc
thành trâu béo, trâu khỏe rồi trả lại cho hợp tác xã mà không đòi hỏi gì
Đặc biệt hơn, chính Bác trực tiếp viết nhiều bài nêu gương người tốt việc
tốt như: “Anh hùng Lý Tự Trọng”, “Thanh niên kiểu mẫu”, “Võ Thị Sáu”,
“Nhớ ơn các chiến sĩ anh hùng”. Dù bận trăm công ngàn việc, nhưng có lần
Bác vẫn dành thời gian viết bài thơ về tấm gương “Nữ anh hùng Mạc Thị
Bưởi” đã anh dũng hy sinh, không chịu khuất phục trước quân thù Người đã
từng nói: “Từng giọt nước nhỏ thấm vào lòng đất, chảy về một hướng mới
thành suối, thành sông. Biết bao nhiêu giọt nước nhỏ hợp lại mới thành biển cả.
Một pho tượng hay một lâu đài cũng phải có cái nền rất vững chắc mới đứng
vững được. Nhưng người ta dễ nhìn thấy pho tượng và lâu đài mà không chú ý
đến cái nền”.
Như thế là chỉ thấy cái ngọn mà quên mất cái gốc. “Người tốt việc tốt
nhiều lắm. ở đâu cũng có, ngành, giới nào, địa phương nào, lứa tuổi nào
cũng có” (HCM toàn tập, Nxb. CTQG, Hà Nội, 2000, t.12, tr.549). Như vậy,
những tấm gương đạo đức đã được hiểu theo một nghĩa rộng, có những tấm
gương chung và riêng, lớn và nhỏ, xa và gần. Một nền đạo đức mới chỉ được
xây dựng trên một cái nền rộng lớn, vững chắc, khi những phẩm chất đạo đức,
những chuẩn mực đạo đức đã trở thành hành vi đạo đức ngày càng phổ biến
trong toàn xã hội, mà những tấm gương đạo đức của những người tiêu biểu,
những người tốt việc tốt có ý nghĩa thúc đẩy cho quá trình đó. Hồ Chủ tịch đã
dạy: “Lấy gương tốt, việc tốt có thật trong nhân dân và cán bộ, đảng viên ta
mà giáo dục lẫn nhau, đó chính là một cách tuyên truyền, giáo dục thiết thực

nhất.” (HCM toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội 1995, t.12, tr.554).
Quan điểm của Bác là tuyên truyền làm sao cho lời nói phải đi đôi với
việc làm, cán bộ, đảng viên phải là người gương mẫu trong mọi công tác, vì
thế, người nhấn mạnh: “Tốt nhất là miệng nói, tay làm, làm gương cho người

16
khác bắt chước. Nếu miệng thì tuyên truyền bảo người ta siêng làm mà mình
tự ăn trưa, ngủ trễ, bảo người ta tiết kiệm, mà mình tự xa xỉ, lung tung, thì
tuyên truyền một trăm năm cũng vô ích ” (HCM toàn tập, Nxb. CTQG, Hà
Nội, 2000, t15, tr.108 ). Đồng thời cùng với việc giáo dục, rèn luyện cán bộ,
đảng viên làm gương mẫu, Bác rất coi trọng xây dựng làng, xã, tỉnh kiểu mẫu,
những “người tốt, việc tốt”. Từ mô hình, điển hình tiên tiến làm gương mẫu,
những người tốt việc tốt dấy lên các phong trào thi đua, các điển hình tiên tiến
ở khắp các ngành, địa phương, đơn vị, tạo nên khí thế cách mạng hào hùng
trong sản xuất, chiến đấu, công tác rộng khắp trong cả nước. Bác nói:
“ Mỗi người tốt, việc tốt là một bông hoa đẹp,
Cả dân tộc ta là một rừng hoa đẹp”
(HCM toàn tập, Nxb. CTQG, Hà Nội, 2000, t1, tr.299)
Qua thực tế, những tấm gương anh hùng sáng ngời của hai cuộc đấu
tranh chống ngoại xâm Bác đã đi đến kết luận: “ Một tấm gương sống còn có
giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền” (HCM toàn tập, Nxb. CTQG,
Hà Nội, 2000, t.15, tr.263). Như vậy, theo tư tưởng Hồ Chí Minh, hiệu quả
thực tế mới là thước đo cuối cùng về hiệu quả tác động của báo chí.
Bác yêu cầu các nhà báo phải chú ý đến đời sống thường nhật của nhân
dân để nhanh chóng, kịp thời biểu dương những gương tốt, góp phần xây
dựng con người mới xã hội chủ nghĩa. Bác luôn coi trọng sức dân, lấy dân
làm gốc, vì vậy mọi việc dân làm Bác đều thường xuyên theo dõi, cho dù đó
là việc rất nhỏ, rất bình thường. Những những việc làm đó là cái nền xây
dựng nên sự thành công, là những giọt nước nhỏ tạo thành sông thành biển.
Báo chí phải bám sát thực tiễn đó để biểu dương kịp thời. Bác cũng rất coi

trọng việc giáo dục chủ nghĩa Mác - Lê-nin trong nhân dân để xây dựng con
người mới. Bác nhận xét: “Nhân dân ta từ lâu đã sống với nhau có tình có
nghĩa như thế. Từ khi có Đảng lãnh đạo và giáo dục, tình nghĩa ấy ngày càng
cao đẹp hơn, trở thành tình nghĩa đồng bào, đồng chí, tình nghĩa năm châu

17
bốn biển một nhà. Hiểu chủ nghĩa Mác - Lê-nin là phải sống có tình có
nghĩa Lấy gương người tốt việc tốt có thật trong nhân dân và cán bộ, đảng
viên ta mà giáo dục lẫn nhau, đó chính là một cách tuyên truyền, giáo dục chủ
nghĩa Mác - Lê-nin thiết thực nhất”(8). Đây cũng là vấn đế cấp thiết mà báo
chí cần chú trọng biểu dương nhằm xây dựng con người mới có phẩm chất
chính trị tốt.
Để góp phần vào việc xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa, trên
báo Đảng, Bác đã viết nhiều bài báo nói về đạo đức cách mạng. Trong bài
hướng dẫn cụ thể về việc xuất bản sách “Người tốt ,việc tốt”, Bác cũng nêu
lên đạo đức cách mạng của nhân dân ta trong công cuộc kháng chiến chống
Mỹ cứu nước. Đó là: “Chí công vô tư, mình vì mọi người”, Bác căn dặn nhân
dân và Đảng bằng những lời sâu sắc: “Từ nay về sau, Đảng và nhân dân ta
phải giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá trong sáng ấy. Một dân tộc, một
Đảng và mỗi con người ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không
nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi nếu
lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân Mỗi con người
đều có thiện và ác ở trong lòng. Ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi
người nảy nở như hoa mùa xuân và phần xấu bị mất dần đi, đó là thái độ của
người cách mạng Lấy gương người tốt việc tốt để hàng ngày giáo dục lẫn
nhau là một cách tốt nhất để xây dựng Đảng, xây dựng các tổ chức cách
mạng, xây dựng cuộc sống mới, con người mới".
Trên mặt trận báo chí, Người đã chỉ rõ trách nhiệm quan trọng của các
cán bộ làm báo trong việc phục vụ phong trào thi đua yêu nước của đồng bào
miền Bắc và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Bác nhấn mạnh: Trong

phong trào thi đua ấy, có những người, những công việc vô cùng anh dũng,
oanh liệt . Đó là những đề tài cực kỳ phong phú để cổ vũ đồng bào ta và để
giáo dục con cháu ta.

18
Trong những năm qua, báo chí đã làm tốt chức năng là cơ quan ngôn
luận của tổ chức Đảng, Nhà nước, tổ chức xã hội và là diễn đàn của nhân dân;
tích cực tuyên truyền, cổ vũ phong trào thi đua lao động sản xuất, thực hiện các
nhiệm vụ KT-XH, động viên đồng bào cả nước vượt qua khó khăn thử thách,
thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ, mục tiêu kế hoạch đề ra. Báo chí đã có những
đóng góp rất quan trọng trong việc tuyên truyền các chủ trương, chính sách của
Đảng và Nhà nước; làm tốt thông tin hai chiều; là kênh thông tin giúp Đảng,
Chính phủ lãnh đạo, điều hành đất nước. Báo chí đã có nhiều cố gắng giới thiệu
các nhân tố mới trong lao động sản xuất, kinh doanh, góp phần tìm biện pháp
tháo gỡ khó khăn, tìm hướng đi thích hợp, làm ăn có hiệu quả.
Thực tế cho thấy, trong bất cứ xã hội nào, cái tốt và cái xấu cũng luôn
song song tồn tại. Nhưng, như Hồ Chủ tịch đã dạy: “Mỗi con người đều có cái
thiện và cái ác ở trong lòng. Ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi con
người nảy nở như hoa mùa xuân và phần xấu bị mất dần đi, đó là thái độ của
người cách mạng.” (HCM toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội 1995, t.12, tr.558).
Chính vì vậy, Người rất coi trọng cong tác thi đua, sau cách mạng tháng 8,
ngày 11/6/1948 Bác đã viết lời kêu gọi thi đua ái Quốc. Người cho rằng, thi
đua là một tất yếu khách quan dưới chế độ xã hội mới, Người khẳng định:
“Bất kỳ việc làm gì, đều cần phải thi đua” bởi “thi đua là yêu nước, muốn yêu
nước thì phải thi đua và những người thi đua là những người yêu nước nhất”
(HCM toàn tập, Nxb. CTQG, Hà Nội, 2000, t.14, tr. 472). Trong quá trình lao
động sản xuất và chiến đấu, ý thức thi đua được hình thành, kích thích mọi
người hăng hái sản xuất để tăng năng xuất lao động, hăng hái chiến đấu để lập
công, tính thi đua được thể hiện “ Mỗi người Việt Nam, bất kỳ già, trẻ, trai,
gái, bất kỳ giàu, nghèo, lớn, nhỏ đều cần phải trở nên một chiến sĩ tranh đấu

trên mặt trận: Quân sự, Kinh tế, Chính trị, Văn hóa ” (HCM toàn tập, Nxb.
CTQG, Hà Nội, 2000,t.16, tr. 444). Thực hiện lời kêu gọi thi đua ái quốc của
Bác, hơn nửa thế kỷ qua phong trào thi đua đã trở thành động lực thúc đẩy các

19
tầng lớp nhân dân cả nước phát huy truyền thống cách mạng, lòng yêu nước,
ý trí kiên cường, lao động, chiến đấu quên mình đóng góp to lớn vào sự
nghiệp cách mạng của Đảng và của dân tộc. Từ các phong trào thi đua đó,
xuất hiện nhiều tập thể anh hùng, cá nhân anh hùng, những gương điển hình
tiên tiến xuất sắc, làm rạng rỡ non sông đất nước ta.
Những tập thể anh hùng, cá nhân anh hùng, các gương điển hình tiên
tiến xuất sắc ấy là hiện thân của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là cái hay,
cái tốt, cái bản chất cao quý tốt đẹp của con người Việt Nam, dân tốc Việt
Nam. Chính vì vậy, Bác đã khuyên các nhà báo: “Viết để nêu những cái hay,
cái tốt của dân ta, của bộ đội ta, của cán bộ ta, của bạn ta” hay như “các báo
chí phải khuyến khích những người tốt, việc tốt" nhưng "nêu cái hay, cái tốt
phải có chừng mực, chớ phóng đại, có thế nào nói thế ấy. Bộ đội ta và nhân
dân ta cũng đã nhiều cái hay để nêu lên, không cần phải bịa đặt”. Cho nên,
các nhà báo khi tuyên truyền, khi viết phải: “miêu tả cho hay, cho chân thật
và cho hùng hồn những người, những việc ấy ” (HCM toàn tập, Nxb. CTQG,
Hà Nội, 2000, t.16, tr. 561).
Hơn 70 năm qua, Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng, trung thành và
vận dụng sáng tạo, có hiệu quả tư tưởng Hồ Chí Minh về thi đua yêu nước
vào sự nghiệp cách mạng của dân tộc, đã góp phần xứng đáng đưa cách mạng
nước ta tiến lên, đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Nhất là mấy năm gần
đây thực hiện công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phát huy
truyền thống của dân tộc, nhiều tập thể, cá nhân được nhà nước phong tặng
danh hiệu anh hùng. Họ trở thành những điển hình tiên tiến trên các mặt trận
lao động, xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Những tập thể cá nhân này là tấm
gương cho mọi người noi theo.

Điều đặc biệt là, các gương “người tốt, việc tốt” luôn đi đầu trong các
phong trào thi đua, có nhiều thành tích đóng góp cho phong trào quê hương,
đất nước được mọi người ca ngợi, tôn vinh và được phổ biến, tuyên truyền

20
sâu rộng trên các phương tiện thông tin đại chúng. Là những bài học cụ thể,
sinh động cho các thế hệ trẻ học tập, rèn luyện, tu dưỡng đạo đức cách mạng,
xứng đáng với truyền thống quý báu của dân tộc, của cha ông chúng ta trong
sự nghiệp đổi mới.
1.3. Trách nhiệm của báo chí cách mạng Việt Nam với việc biểu
dƣơng gƣơng ngƣời tốt việc tốt.
1.3.1. Đặc thù của báo chí cách mạng Việt Nam
Trong suốt quá trình lịch sử cách mạng nước ta, báo chí luôn giữ vị trí,
vai trò hết sức quan trọng, là bộ phận không thể tách rời của nghiệp cách
mạng, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Ở mỗi giai đọan, mỗi
thời kỳ cách mạng, báo chí đều thực hiện các nhiệm vụ chính trị khác nhau do
yêu cầu mục tiêu, nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước ta đặt ra. Trong thời kỳ
kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, báo chí của ta chủ yếu tập trung tuyên
truyền đường lối, chủ chương của Đảng là đánh đuổi giặc ngoại xâm, giành
lại độc lập, thống nhất đất nước.
Bước sang thời bình, báo chí nước ta lại thực hiện nhiệm vụ mới do yêu
cầu mới của cách mạng nước ta là xây dựng, khôi phục và phát triển đất nước.
Tuyên truyền bằng điển hình tiên tiến là một phương pháp báo chí để thực
hiện chức năng “người tuyên truyền tập thể, người cổ động tập thể và người
tổ chức tập thể” của báo chí cách mạng.
Khi “Bàn về tính chất báo chí của chúng ta”, V.I.Lê-nin đã kêu gọi báo
chí phải lấy những tấm gương cụ thể để giáo dục quần chúng, báo chí phải
tiến hành cuộc cách mạng thực sự chống lại “giọng hành chính quan liêu”,
xoá sạch “tập quán ăn bám kiểu tư sản”. Phải dùng những tấm gương cụ thể,
sinh động lấy trong mọi lĩnh vực của đời sống để giáo dục quần chúng, đây là

nhiệm vụ chính của báo chí cách mạng, xã hội chủ nghĩa. V.I.Lê-nin cho
rằng, báo chí rất ít chú ý đến đời sống thường ngày trong công xưởng, nông
thôn và bộ đội, nơi mà đời sống mới được xây dựng lành mạnh hơn mọi nơi

21
khác, phải tuyên dương, phê bình công khai, công kích những tật xấu, hô hào
học tập cái tốt, cái tiên tiến. Người viết: “Hãy bớt bàn suông tán nhảm về
chính trị. Hãy bớt những nghị luận kiểu trí thức đi. Hãy gần gũi đời sống hơn
nữa. Hãy chú ý nhiều hơn nữa xem trong công việc thường ngày của họ, quần
chúng công nông đã thực tế sáng tạo cái mới như thế nào. Hãy kiểm nghiệm
kỹ hơn xem cái mới đó đã có tính chất Cộng sản chủ nghĩa đến mức độ
nào”(4).
Báo chí tư sản trước đây chỉ đề cao, biểu dương những tấm gương,
những việc xa lạ đối với quần chúng nhằm lừa bịp nhân dân. V.I.Lê-nin đã chỉ
ra rằng: Đời sống thường ngày của công nhân trong công xưởng, của nông
dân và bộ đội, đó là những nơi cần phải được tuyên dương, bởi chính những
nơi này được xây dựng lành mạnh hơn các nơi khác. Sản xuất gương mẫu,
ngày Thứ Bảy Cộng sản gương mẫu, tinh thần chăm lo tận tuỵ gương mẫu
trong việc sản xuất và phân phối từng pút lúa mì, những nhà ăn kiểu mẫu sạch
sẽ đáng làm gương - tất cả những cái đó cần được báo chí ta và cả mỗi tổ
chức công nhân và nông dân chú ý và quan tâm nhiều gấp mười lần so với
hiện nay, đó là mầm mống của chủ nghĩa cộng sản và chăm sóc đến những cái
đó là nhiệm vụ chung, nhiệm vụ đầu tiên của báo chí chúng ta.
Trong bức thư gửi Ban biên tập báo Đời sống kinh tế - cơ quan ngôn
luận của Hội đồng lao động và quốc phòng, V.I.Lê-nin viết: “Muốn cho tờ
báo trên thực tế, chứ không phải trên lời nói, trở thành cơ quan ngôn luận của
Hội đồng lao động quốc phòng thì cần phải có những sự thay đổi sau: hệ
thống hoá một cách chặt chẽ hơn nữa tất cả những tài liệu thống kê, luôn luôn
tìm tòi những số liệu để so sánh, để phân tích, để giải thích những nguyên
nhân của một sự thất bại, để biểu dương những xí nghiệp có thành tích hay ít

ra tiên tiến hơn các xí nghiệp khác ”(5). V.I.Lê-nin còn chú ý tới nhiều toà
soạn, cơ quan báo chí và các tổ chức Đảng. Trong chỉ thị gửi các tổ chức
Đảng kêu gọi đấu tranh chống nạn khủng hoảng nhiên liệu, V.I.Lê-nin nhấn

22
mạnh: Chú trọng biểu dương những công tác thực sự tốt báo chí chúng ta phải
trở thành một công cụ thúc đẩy, giáo dục cho mọi người biết công tác tôn
trọng kỷ luật lao động và biết tổ chức.
Tuyên truyền về gương “người tốt, việc tốt” trên báo chí xã hội chủ
nghĩa hoàn toàn dựa trên cơ sở lý luận đúng đắn của chủ nghĩa Mác- Lê nin
và lý luận báo chí cách mạng. Ngay sau khi giành được chính quyền về tay
nhân dân, Lênin rất coi trọng việc tuyên truyền các điển hình trên hệ thống
thông tin đại chúng, nhất là báo chí. Trên báo “Sự thật” ngày 20/9/1918
V.I.Lê-nin đã viết: “Hãy viết về kinh tế nhiều hơn, nhưng không nên nói về
kinh tế theo kiểu nghị luận chung chung”. Người nhắc nhở báo chí lúc bấy
giờ: “Chúng ta rất ít dùng những điển hình, những tấm gương cụ thể sinh
động lấy trong mọi lĩnh vực để giáo dục quần chúng, mà đấy là nhiệm vụ
chính của báo chí trong thời kỳ quá độ từ chủnghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng
sản. Phong trào lao động: "ngày thứ 7 cộng sản", phongtrào hoạt động kiểu
mẫu theo gương Stakhanôvich” (t. 28, tr. 109)
Với quan điểm đúng đắn đó của V.I.Lê-nin, báo chí cách mạng liên tục
nêu lên những tấm gương sáng, những điển hình trong lao động sản xuất,
chiến đâu. Đây là nhiệm vụ chính của báo chí cách mạng, góp phần xây dựng
thành công xã hội chủ nghĩa. Mỗi tấm gương sáng, mỗi điển hình sinh động
lại trở thành những hạt nhân tích cực, là chất men kích thích, lôi cuốn, thuyết
phục mạnh mẽ mọi người, từ đó dấy lên các phong trào thi đua, khơi dậy
trong mỗi cá nhân, tập thể và toàn xã hội tính chủ động, sáng tạo, nhằm cùng
nhau đua sức, đua tài thực hiện những nhiệm vụ cách mạng, vì lợi ích thiết
thân của cả cộng đồng và của từng cá nhân.
Đảng ta đặc biệt quan tâm đền tính chất biểu dương của báo chí; coi

việc biểu dương là một nhiệm vụ quan trọng của báo chí trong sự nghiệp xây
dựng chủ nghĩa xã hội. Biểu dương không chỉ có tác dụng giáo dục mà còn
thúc đẩy hành động của con người theo chiều hướng tiến bộ, tạo đà cho xã hội