Nghiên cứu chữ Nôm và tiếng Việt qua văn bản Trình quốc công Nguyễn Bỉnh Khiêm thi tập

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN




HOÀNG TỊNH THỦY



NGHIÊN CỨU CHỮ NÔM VÀ TIẾNG VIỆT QUA VĂN BẢN
TRÌNH QUỐC CÔNG NGUYỄN BỈNH KHIÊM THI TẬP

Luận văn Thạc sĩ
chuyên ngành Hán Nôm








Hà Nội-2013
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN



HOÀNG TỊNH THỦY

NGHIÊN CỨU CHỮ NÔM VÀ TIẾNG VIỆT QUA VĂN BẢN
TRÌNH QUỐC CÔNG NGUYỄN BỈNH KHIÊM THI TẬP


Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Hán Nôm
Mã số: 60 22 40


Người hướng dẫn khoa học: TS.Lã Minh Hằng

Hà Nội-2013




MỤC LỤC
M U 8
o ch  8
2.  9
3.  10
4.  10
5. ng, pha lu 13
u 15
 15
8. B cc lu 16
Chương I: TQCNBKTT  M 18
1.1 Cu nghia Nguyn B 18
1.1.1 Cui ca Trn B 18
1.1.2 S nghia Nguyn B 20

n Bp 20
n 20
1.2.2 Gii thiu AB.635 28
Chương II: TQCNBKTT -   34
 ch c th- Mc 34
m cu to ch TQCNBKTT 38
u to ch  38
i 40
2.2.3 Kt qu thi 42
2.t ch  62
2.3.1 Du n thi trong TQCNBKTT th hi
ch  62
2.3.2 Ch c 63
2.3.3 Hing song t i 72
Chương III: TING VIT LCH S TRONG TQCNBKTT 75
3.1 Ng ng Vit th hi n 75
3.1.1 Du vt ph u ting Vit th hin 76
3.1.2 Du vt ph u tit th hin 86
3.1.3 Du vt vn Vit c n tit th hibn87
3.2 T Vit c 93
3.2.1 T Vit c  dng trong ting Vit hii 93
3.2.2 T Vit c v dng trong ting Vit hi
 c tn t t hin nay 94
3.2.3 T TQCNBKTT 95
3.3 Bng th c n TQCNBKTT (AB.635) 98
KT LUN 108
1. V  109
2. V m ch  110
3. V ng Vit 111
ng m ca lu 112

 U THAM
KH
Phụ lục I: B
Phụ lục II: I CH 
Phụ lục III: CH


M U
1. Lý do chọn đề tài
T th k XII, 
















quan, nc vit s d ng.


 t mc quan trng chng t a ting Vi

 i si. M ng Vit
          i
c cc m rng 






. Ch 


















, 








 
  

























.




, 

 u ting Vit t th k XIX tr v
n c  


trong kho l  k n m
Ch n gc - cu to - din bin Duy
Anh, 1975), Ch nam ng    (Tr  c Lan, 1985),
u v ch ng Vit qua bn giPht thuy
ph mng kinh ( Ng, 1999), u ch 
ting Vin  lc (Nguyn Th n
  (Nguyn Tung, 2003),  u u ng
ch qui (Phm Th Chuy Hu ch 
 ng Vi         c nhng
u nh tiu
v m ch ng Vit lch s n 
Nguyn Bp ca Trn B
Nguyn B 



 









c. 


  













 .





  u ca 




(

 VI) 

   


 . 





  Nguyn B  








 
, 








 










- 





















 , . 

mt s ng ln






 , n B



















 thc
s  m ch ng
Vit th k XV  XVI. Vi nht tht
nh la ch : Nghiên cứu chữ Nôm và tiếng Việt qua văn bản
Trnh quc công Nguyễn Bỉnh Khiêm thi tâ
̣
p n 
2. Mục đích nghiên cứu đê
̀
tài
 c kho cu  n B


, lun  n hc cm, cung cp
mt n kh a Nguyn B
Lunh v u loi
ch n s dngng thu m ch
 ng Vit m, nhm u ch 
  v ng t vng c.
3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Vi nhng m  
cho vi ra nhm v cu to ch , ng ng Vit
 c trong  n B


 . Kt
qu kho cu ca lu u c u
 lch s ting Viu  cho vic dc ch
ng Vit trong ng hin nay.
v m ch n B
bi ch trong ph lc ca lu c
u ch ch i.
 m lu tii chiu ch ,
t vng c  T ng nhn
nh khnh  ca n trong viu ch 
ting Vit lch s.
4. Lịch sử vấn đề
Nguyn B t n
ca Vit Nam trong th k XVI, p c 
  c nhi. Trong s 
cNguyn B thi tp 


 ln trong vic u ch ch s ting Vit. Cho
n nay, c nhiu cuu gii thiu v t
 sau:
- Bp, thong, t s  1918 
 in mt s a Nguyn B.
- t Nam 
a Nguyn B.
-  trong H p 3 
a Nguyn B
-  vit Nguyn B     c ph
 ca Paul Schneider in trong tp san Hip h u v 
D Bch V am thi tp ra ch Quc ng,

i chiu mt s Bch Vam thi tp ca Nguyn B
vi Qup ca Nguy
-  1939, S Cung  trong Quc h nht tp,
 gii thiu Bp, ng thi i gii
thiu 100 a Nguyn B.
-   
 trong tuyn tp n B t bc
.
-   n B       
a Nguyn Bnh .
- Tng tc Vit Nam, tp 6, n chn 90
Bc ng thi Bpng
thBc ng thi n
Bp hoc Tpa
n B c
  H  tuyn chn Bnh
ng tp. khong n ln v
 ch nhng  Theo kho
kh Tng tc Vit Nam s dn AB.157 
bt ln Ln la . Trong
khi c hai b Ln thn
nu so vn B c
  H  v Tng tc Vit
Nam     loi b i trong n
B.
- Tng tc Vit Nam, tp 1, do Nguy 
 m        n B   p  
ng thi  . M
 quynh la chn b qua
kh hn thy vi dn nn

(b  ra.
y, c qua phn lch s v v m B
thi tp,  nhn thy nhng t, nhnh u,
hc gi c thuyt phc   lu
         nh nhng thun li (do
c tham khc gi c) Lu
phi mt vt
khoa h u       tuyn d    n dch
 ng nht v mt n. t ra
t nghi vn, c  ba 
bn  cho ra mt bc ng?
  c  g 
a Nguyn B, tc
s a Nguyn Bvmt v c
kho cu cn tr , Lun  s c g 
n h n m tin c
cho vi  u ch     a Nguyn B 
hy vng r  Nghiên cứu chữ Nôm và tiếng Việt
qua văn bản Trnh quc công Nguyễn Bỉnh Khiêm thi tập s 
th mi trong viu v Nguyn B - mt trong nhng 
n ca Vit Nam, mt i thn thoi.
5. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và đóng góp của luận văn
5.1 Đi tượng nghiên cứu
 Lu ng gii quyt thi
vit phnh t yu,
cn thic khi b  
i thc hi n khai ngc li. Hi
tm quan trng ca vic la chn
n thy n B ch yu c sao
 n Bp u AB.157; quc c

B tp ku AB.uc cn B
thi tp u AB.635. C n hi ti Tn Vin
T kt qu kho cn 
qun Bp 
cu trong lu c ti
gii, kho cu cu to ch ng Vit s c th hin qua

5.2 Phạm vi nghiên cứu
  n, lus kho cu
 m v cu to ch , ng ng Vi c.
5.3 Đóng góp của luận văn
Lu nhng 
- tng  h th a Nguyn
Bnh .
- Cung cp  n kh       a Nguyn
Bn n Bpu
AB.635).
- T nhng kt qu  cu ch  cung
cp nhng s liy v nha ch  th
hm xut hin.
- Kt qu ca vic kho cu ghi ting Vin 
qun Bp s u cho vic u
din mo ng  ting Vii.
- Cung cp mt bi nhng  ng
t m Nguyn B thi tp.
Nh t trong nhng nguu 
m cho vin ch ng Vit lch s

6. Phương pháp nghiên cứu
 thc hin nhng n y

n h n nn tt nht   u
ti   u l  cu  i c
thc hin i v vit.
 

 trong n
 
 ).
7. Quy ước trình bày
7.1 Quy ước về cách viết tắt.
m vit hoa ch m Pht
thuy mng kinh t tt hai ch 
: Hc qup
Pht thuyt: Pht thuy mng kinh
TT: Qup
TKML: Truyn l gip
TQCNBKTT: n Bnh 
tp
7.2 Quy ước về cách ghi chú thích và trích dẫn.
nt Lp l
> Bin chuy
[ ] Th t n.
8. Bố cục luận văn
Phn m u:  , 
, 


















 , lch s v, i
 u, 
b cc lu
: TQCNBKTT  m
m v mt s v sau:
- Cu nghip ca Nguyn B
- Kho cu n hc
 chn bn n u  u.
: TQCNBKTT   
 cn nhng v sau:
- Gii thi  n.
- u to, t i ch  trong
 n. Qua s liu th c ti  i c.
Nh vi ci ch n.
: Ting Vit lch s trong TQCNBKTT
 yu tiu khi t vng c 
bn TQCNBKTT (AB.635) t s v v ghi ting Vit trong
t.

Kt lun: Tc kt qu u ng v
 ng u m TQCNBKTT.
Ph lc: Phm  phn:
- Bn AB.309
- Bng tra theo th loch n
- BTQCNBKTT.

C
G I
TQCNBKTT
 TÁC GIA VÀ TÁC PHẨM

1.1 Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Bỉnh Khiêm
1.1.1 Cuộc đời của Trạng Trnh Nguyễn Bỉnh Khiêm
Nguyn Bnh  (1491  1585)n
     Am, huy  o, ngo 
 ng trong m   ng t  i quan T 
Nh c v
hc hngay t nh, Nguyn Bp thu truyn thng
, k T mu ca Nguyn B
i gi         ng s. Ngay t khi
Nguyn Bt tii, thng mo
y d c,
ci. Nin Nguyn Bc thy
hc c  bc Bng. V mn
ti nh, li gp thy gin Bm tr
t  c v
ct xa thy.
Cui ca Nguyn Bn lin vn
c lon lc. n b r

 t. u tt yi xn,  tay
mt v quyn thn: M
c tr v th nh vi nh v 
thui th y Nguyn B khoa thi th
i. n,
lu Mc ly
c ri, b
.  u ba ln thi ,
Nguyn B    c phong
chc T th lang (ch ba trong b Tuy 
bc sc, Nguyn B
s ng thc chp thun. y,
Mnh Tuyn h 
 am By hiu Bch V ng dy hc.
n tic bu cuc chin tranh quyt lit vi
t Tr1554, Nguyn Bp thun d
Mt  c
n vng c
sm b nhng ma tri v, kho-1564
Nguyn Bc t 
lch) Nguyn Bi, th 95 tui. Vua My gi sai
M tng
 L    qu    c c  c triu
Tr ng t.
Cui ca Nguyn Bn lin vi n xoay
chuyn vn mc vi nhii khc lit trong lch s
  quy n, tm
ng v c.
1.1.2 Sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Bỉnh Khiêm
Nguyn B li cho hu th nh

 Bp (g Bch
p B c ng thi (hin ti
trong ba tp am thi tp g
u AB.309; B thi tp  
u AB.157 Tn Bp, 
hiu AB.635).  n B   t liu hin thc, mang
a thi cut b
li m
th bu bc
y c mt t
mn sui da dit v u
 chi lc nhi lc" , vui a
 khi v  n m ng dy ho
i nh th".
1.2 Văn bản Bạch Vân am thi tập
1.2.1 Tnh hnh văn bản
n vn k theo nhng
quy tc th thc nh to ra mt s i v c
nhm bit mt ni dung nhnh ca hong giao tip b
ng           vi  
i s t ng ca . C
i vt b phn rt quan trng
u kin
lch su, th v n l
b m
n  c, tr c khc in, 
ph, n g i
him hoi. Vin gc c bt di bt dch
ci rt nhi
b vi phm, dt bc hin

c gi  nhn ra s t c h i sao
y, n hc 
  n gn vi
c nht.
i vi mt n gc (ta
 , bn in l , bn in cu       
TQCNBKTT,    u v ng ti  
p hp d bn, x n hc bit
u lch s n tii chihn ly
mt bt nht, gn vt.
X  t trong nh
cn thi a
Nguyn Bch s ng Vit, bi n
thii kt lun v ngh thu yn
Bu s t chiu. Cho n nay, B
am thi tp ca Nguyn B p trung trong ba 
bBn thi tp,  qu thi tp
qun Bp. Kt qu kh
t kt lun th
- thi tpu AB.309.
y l, kh 22 x 13
gm 97 trangc ghi th t .
M khong 5 vit t i, t i; mi
 chu nh14 ch. Ch vit
trong n o  t
ch; kho  c 1 x 1 cm.
i xut hin con du ca Vin Vi
C. K  n n     ng sao theo bn 
ti b p vnht
. Chi ti  cho gi thit: bn ch

p ti t
c Vin Vi sm vt
t.
    Mc hi      
khoa ti nhn B
thi tp cng nh (ni dng qun c (Tp
 ng n qu] tng cng gm m
  nh 6 triu Mc
n chn).
- Bthi tp ch vi c,
 vi
do cht gin AB.157 gm 44 trang, kh 33 x 23cm. Con
du ca Vin Vi  xut hin  
m. Hai v
nhau v , kiu ch  nhn bin c 
   
nhau c v ni dung, th t . Qua kh  t
tnn Ap, t l 
ch git cao.  n ch  t so vi
b