Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong luật tố tụng hình sự Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT




NGUYỄN THỊ HẢI CHÂU






CHẾ ĐỊNH TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG
TRONG LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM





LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC








HÀ NỘI - 2010

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT



NGUYỄN THỊ HẢI CHÂU





CHẾ ĐỊNH TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG
TRONG LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành : Luật hình sự
Mã số : 60 38 40


LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC




Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Văn Độ

HÀ NỘI - 2010



MỤC LỤC



Trang

Trang phụ bìa


Lời cam đoan


Mục lục


Danh mục các bảng


MỞ ĐẦU
1

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHẾ ĐỊNH TRẢ HỒ
SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG VÀ CÁC CƠ QUAN TIẾN
HÀNH TỐ TỤNG
7

1.1.
Khái quát về trả hồ sơ để điều tra bổ sung và các cơ quan
tiến hành tố tụng
7
1.2
Những vấn đề lý luận cơ bản về trả hồ sơ để điều tra bổ sung
13
1.2.1.
Khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung
13
1.2.2.
Các căn cứ để trả hồ sơ điều tra bổ sung
19
1.2.2.1.
Khi cần xem xét thêm những chứng cứ quan trọng đối với
vụ án mà Viện kiểm sát và Tòa án không thể bổ sung được
19
1.2.2.2.
Khi có căn cứ để cho rằng bị can, bị cáo phạm một tội khác
hoặc có đồng phạm khác
27
1.2.2.3.
Khi phát hiện có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng
33
1.3.
Quan hệ giữa các cơ quan tiến hành tố tụng khi trả hồ sơ để
điều tra bổ sung
38

Chương 2: THỰC TRẠNG TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG

46
2.1.
Thực trạng quy định của pháp luật tố tụng hình sự về trả hồ
sơ để điều tra bổ sung
46
2.2.
Thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Viện kiểm sát
53
2.2.1.
Căn cứ trả hồ sơ để điều tra bổ sung
55
2.2.2.
Những bất cập, hạn chế trong việc trả hồ sơ để điều tra bổ
sung tại Viện kiểm sát nhân dân
57
2.3.
Trả hồ sơ để điều tra bổ sung tại tòa án nhân dân
61
2.3.1.
Thực trạng trả hồ sơ tại Tòa án nhân dân
61
2.3.2.
Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn chuẩn bị xét xử
62
2.3.3.
Yêu cầu điều tra bổ sung
64
2.4.
Đánh giá chung về thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung
70

2.4.1.
Những kết quả đạt được
70
2.4.2.
Những bất cập, hạn chế
71
2.5.
Nguyên nhân của những bất cập, hạn chế trong trẩ hồ sơ để
điều tra bổ sung
72
2.5.1.
Các nguyên nhân khách quan
72
2.5.2.
Các nguyên nhân chủ quan
73

Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CHẾ
ĐỊNH TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG
CẢI CÁCH TƯ PHÁP
75
3.1.
Các yêu cầu nâng cao hiệu quả chế định trả hồ sơ để điều tra
bổ sung
75
3.2.
Hoàn thiện các quy định của pháp luật tố tụng hình sự về trả
hồ sơ điều tra bổ sung
77
3.2.1.

Cần sửa đổi, bổ sung Điều 168 và Điều 179 Bộ luật Tố
tụng hình sự theo hướng quy định cụ thể về căn cứ, thẩm
quyền, thời hạn và trách nhiệm trong việc trả hồ sơ để điều
tra bổ sung
77
3.2.2.
Kiến nghị về việc tăng thời gian điều tra đối với các tội rất
nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng được quy định tại
Điều 119 Bộ luật Tố tụng hình sự
82
3.2.3.
Sửa đổi, bổ sung Điều 121 Bộ luật Tố tụng hình sự
83
3.2.4.
Cần sửa đổi, bổ sung Điều 196 Bộ luật Tố tụng hình sự
83
3.3.
Các giải pháp khác
84
3.3.1.
Nâng cao trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng, người
tiến hành tố tụng
84
3.3.2.
Hoàn thiện cơ chế phối hợp và chế ước giữa các cơ quan
tiến hành tố tụng
87
3.3.3.
Phân định rõ trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng và
người tiến hành tố tụng trong việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung

88
3.3.4.
Đảm bảo quyền con người trong tố tụng hình sự bằng việc
tạo điều kiện cho luật sư tham gia bào chữa cho bị can, bị cáo
90

KẾT LUẬN
92

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
95

PHỤ LỤC
99
Formatted: Indent: First line: 0", Space
Before: 6 pt, Line spacing: Exactly 20 pt



Danh mục các bảng

Số hiệu
bảng

Tên bảng
Trang
2.1
Các Viện kiểm sát nhân dân có tỷ lệ trả hồ sơ để điều tra
bổ sung thấp
54

2.2
Các Viện kiểm sát nhân dân hạ thấp dần tỷ lệ trả hồ sơ để
điều tra bổ sung
54


1
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Tro
 gii quyt nhanh chóng v án hình s và x lý công
minh, úng n kp thi mi hành vi phm ti, không  lt ti phm, không
làm oan ngi vô ti, các c quan tin hành t tng phi trit  tuân th các
quy nh ca  n bo v ch  xã hi ch
ngha, bo v li ích ca Nhà nc, quyn và li ích hp pháp ca 
công dân, ng thi giáo dc mi ngc tuân theo pháp lut,
u tranh phòng nga và chng ti phm.
iu tra là mt giai on t tng quan trng u tiên trong quá trình
gii quyt v án hình s, giai   quan iu tra tin hành các hot
ng t tng  thu thp chng c phc v ng minh, làm sáng rõ
y, mi hành vi và quyt 

a c quan 
tra viên trong giai on này rt quan trng. Vic iu tra thu thp chng c
không y  hoc vi phm nghiêm trng th tc t tng trong quá trình iu
tra s nh hng n các giai on t tng tip theo.


 


òa 
tòa.
Xét x là giai on quan trng nht trong quá trình gii quyt v án
hình s.  ị



t
theo quy inh 

thì qvà 

2
 
 
Còn ,
Tòa án t mình b sung c; có cn c  khi t b can v mt
ti phm khác hoc có ngi ng phm khác; có vi phm nghiêm trng th
tc t tng.
Nh v
 quan iu tra, Vin kim sát và
Tòa án cng có mi quan h liên quan, gn bó vi nhau, h tr nhau và ch
c l


 


 . 


 :
nhân dân và Tòa án nhân dân 














i

 
Theo tinh thn ca Ngh quy     
-NQ-C

tâm và phán quyt ca Tòa án phi cn c ch yu vào kt qu tranh tng ti
phiên tòa. Do ó,  ra 

c bn án, quyt nh úng pháp lut, có sc thuyt
phc, trong quá trình chun b xét x  p cha các
c   tòa, Tòa án có quyn
tr h s  iu tra b sung.

3
Ch nh tr h s  iu tra b sung c quy nh ti iu 168 và
iu 179      , nhng trong thc tin xét x vn còn
vng mc, bt cp cn c gii thích hng dn thi hành hoc sa 
sung quy inh này.
 nh tr h s 
iu tra b  







- và pháp lý 

, i "Chế định trả hồ sơ để
điều tra bổ sung trong luật tố tu
̣
ng hình sư
̣
Việt Nam " cho l

2. Tình hình nghiên cứu
- 

 



GS.-
Cải cách tư pháp ở Việt Nam trong
giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền, Nxb   
2004; : Bảo vệ quyền con người bằng
pháp luật hình sự và tố tụng hình sự trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp
quyền Việt Nam, do GS., và ThS. 
, 2005; Bình luận
khoa học Bộ luật Tố tụng hình s, Nxb Công an nhân dân, 2004; PGS.TS Trn
, Hoàn thiện quy định của pháp luật về giới hạn xét xử, 
án nhân dân, s 3/2000; PGS.TS Tr, Một số vấn đề về hoàn thiện

4
thẩm quyền xét xử của tòa án các cấp, Tp chí Toà án nhân dân, s 6/2001;
PGS.TS Tr, Một số vấn đề về hoạt động tư pháp và kiểm sát hoạt
động tư pháp ở nước ta hiện nay, Tp chí Lut hc, s 02/2004; PGS.TS Trn
 , Một số vấn đề về quyền công tố, Tp chí Lut hc, s 3/2001;
ThS. Nguy, Bàn về việc trả hồ sơ vụ án hình sự để điều tra bổ
sung, Tp chí Ki; , Bàn về quy định: "Tòa án
trả hồ sơ để điều tra bổ sung" trong điều kiện cải cách tư pháp, Tp chí Kim
sát, s 11/2010
Trong các công trình trên,  m này hay m khác vn  tr
h  u tra b  cn, nh tr h 
u tra b sung, th tc tr h  u tra b sung, tht
v xem xét tính hp lý, cn thit ca ch  u kin xây
dc pháp quyn.
t công trình nào nghiên cu mt
, toàn din và h thng v ch nh tr h  u tra b sung;
nhiu ni dung liên quan c cách nhìn và gii quyt thng nht;
các công trình  tri c nhng mc trong thc t
3. Mục đích, nhiệm vụ, đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu
  
 



3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
 


5
- 
;
- 
g;
-  
;
- 
 
3.3. Đối tượng nghiên cứu

                 
  ân và
.
3.4. Phạm vi nghiên cứu
 






 


 , 


  
 
4. Cơ sở phƣơng pháp luận và các phƣơng pháp nghiên cứu
           
Mác - 
      


6


.   
n kim sát nhân
dân; h tr h s  iu tra b
sung 
   

5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Về mặt lý luận
c

Về mặt thực tiễn



 c
kiến nghị 
 
i 
6. Kết cấu của luận văn
,  
 l:
Chương 1:  t

Chương 2: 
Chương 3:  


7
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHẾ ĐỊNH TRẢ HỒ SƠ
ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG VÀ CÁC CƠ QUAN TIẾN HÀNH TỐ TỤNG

1.1. KHÁI QUÁT VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG VÀ CÁC CƠ
QUAN TIẾN HÀNH TỐ TỤNG


          

 
" 

"


 
 



 iu tra là giai on t tng u
tiên trong quá trình gii quyt v án hình s, Vì vy, 
viên và quyt 

a c quan on này rt quan trng.

                

 
 quy

8


 [35].
     
các 
    
… , 
 


oan này, c quan iu tra tin hành các hot ng t
tng  thu thp chng c
do  

 ,

 
. 


  v
  


c iu tra thu thp chng
c không y  hoc vi phm nghiêm trng th tc t tng trong quá trình
iu tra s nh hng n các giai on t tng ti




9
            

               

"" 
  
 









   
 


.

                
Tòa 

Tòa     




10
 

: Thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư
pháp 

 
 :
1.Viện kiểm sát thực hành quyền công tố trong tố tụng hình
sự, quyết định việc truy tố người phạm tội ra trước Tòa án.
2. Viện kiểm sát, kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố
tụng hình sự có trách nhiệm phát hiện kịp thời vi phạm pháp luật
của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng và

người tham gia tố tụng, áp dụng những biện pháp do Bộ luật này
quy định để loại trừ việc vi phạm pháp luật của những cơ quan
hoặc cá nhân này.
3. Viện kiểm sát thực hành quyền công tố và kiểm sát việc
tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự nhằm bảo đảm mọi hành
vi phạm tội đều phải được xử lý kịp thời; việc khởi tố, điều tra, truy tố,
xét xử, thi hành án đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để
lọt tội phạm và người phạm tội, không làm oan người vô tội [21].






… 


11

 

.
Xét 

 "
" 
""

h , 
"" 

"" 
 

    
              
  …       









t theo quy i

T T  "Tòa án
tòa". 

tòa, Tòa ung.

án;  
 

12
tra. t
vì 




    
 106, 

 : "   

"


 


Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án phải áp dụng mọi
biện pháp hợp pháp để xác định sự thật của vụ án một cách khách
quan, toàn diện và đầy đủ, làm rõ những chứng cứ xác định có tội
và chứng cứ xác định vô tội, những tình tiết tăng nặng và những
tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị can, bị cáo.
Trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về các cơ quan
tiến hành tố tụng. Bị can, bị cáo có quyền nhưng không buộc phải
chứng minh là mình vô tội [21, ].
  




13


 quan




 
1.2 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA
BỔ SUNG
1.2.1. Khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung
Theo Giáo trình Lut t tng hình s Vit Nam "iu tra b sung là
hot ng iu tra thêm v v án hình s ca c quan iu tra theo yêu cu
ca Vin kim sát hay Tòa án nhm phát hin, thu thp b sung tài liu,
chng c  gii quyt v án c úng n, khách quan" [15, tr. 94].

    cho p  



khác

 
   



n kim sát ra quyt nh tr h s  iu tra

14
b sung trong thi hn truy t quy nh ti khon 1 iu 166 ca 
.
ên cu h s v án hình s s thm
on
 thm trong thi h

iu 176 ca  nm 2003.
Trong thời hạn ba mươi ngày đối với tội phạm ít nghiêm
trọng, bốn mươi lăm ngày đối với tội phạm nghiêm trọng, hai tháng
đối với tội phạm rất nghiêm trọng, ba tháng đối với tội phạm đặc
biệt nghiêm trọng, kể từ ngày nhận hồ sơ vụ án, Thẩm phán được
phân công chủ tọa phiên tòa phải ra một trong những quyết định
sau đây:
a) Đưa vụ án ra xét xử ;
b) Trả hồ sơ để điều tra bổ sung;
c) Đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án [21].
, 
 b và 
 
 
 k




 q



15
q
on nghiên cu h s  s th

Thứ nhất, v thi im: Thi im Thm phán nghiên cu h s v án
hình s s thm ra quyt nh tr h s  iu tra b sung là trong khi nghiên
cu h s và trc ngày m phiên tòa xét x s thm. Thi im Hi ng

xét x yêu cu iu tra b sung là ti phiên tòa xét x s thm v án hình s
và ti phòng ngh án.
Thứ hai, v iu lut áp dng: Q

.

 
Thứ ba, v thm quyn quyt nh tr h s  iu tra b sung: 
 h s  iu tra b sung trc khi xét x s thm

.
Thứ tư, v hu qu pháp lý
bc khi xét x s th
i phiên tòa là hoãn phiên tòa.


Tuy có nhng im ging và khác nhau nhng tr h s  iu tra b
sung u mc ch chung và ct lõi nht  là vic làm sáng rõ ni dung, bn
cht ca v án hình s.
V hu qu vic tr h s  iu tra b sung:
- V án tip tc a ra xét x mà không b sung chng c mi.  là
trong trng hp Tòa án  tr h s  yêu cu iu tra b sung nhng Vin

16
kim sát không chp nhn yêu cu iu tra b sung ca Tòa án hoc  qua
iu tra b sung nhng không tìm c chng c mi nên tip tc truy t b
cáo ra trc Tòa vi ti danh c.
- Vin kim sát hoc C quan iu tra ra quyt nh nh ch iu tra
v án.
- V án có b sung chng c và tip tc a ra xét x

t
  n xét x   
  "Trước khi
xét xử hoặc trong khi xét hỏi tại phiên tòa, Viện kiểm sát có thể tự mình hoặc
theo yêu cầu của Tòa án bổ sung chứng cứ mới".  "" 










 . 



  


Formatted: Indent: First line: 0.59", Space
Before: 6 pt, Line spacing: Exactly 22.7 pt,
Don't keep with next

17
Xut phát t iu lut này ti cp Giám c thm, v án hình s có th
b hy  iu tra li do các ngun sau: Tòa án t kim tra phát hin ra (t
Tòa án  xét x s thm, phúc thm nhn thy và kin ngh lên cp giám c

thm; Do Tòa án cp trên kim tra nhn thy); Do gii quyt khiu ni (có
n yêu cu kháng ngh giám c thm ca cá nhân công dân, c quan t
chc ). Tuy vy, cho dù xut phát t ngun nào thì v án cng ch có th
xem xét theo th tc Giám c thm khi  có quyt nh
kháng ngh giám c th


 



1. Tòa án thực hiện chế độ hai cấp xét xử.
Bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án có thể bị kháng cáo,
kháng nghị theo quy định của Bộ luật này.
Bản án, quyết định sơ thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị
trong thời hạn do Bộ luật này quy định thì có hiệu lực pháp luật.
Đối với bản án, quyết định sơ thẩm bị kháng cáo, kháng nghị thì vụ
án phải được xét xử phúc thẩm. Bản án, quyết định phúc thẩm có
hiệu lực pháp luật.
2. Đối với bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực
pháp luật mà phát hiện có vi phạm pháp luật hoặc có tình tiết mới
thì được xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm [21].

 
 
Formatted: Indent: First line: 0.59", Space
Before: 6 pt, Line spacing: Exactly 22.5 pt
Formatted: Indent: Left: 0.79", First line:
0.59", Space Before: 6 pt, Line spacing:
Exactly 22.5 pt

Formatted: Indent: First line: 0.59", Space
Before: 6 pt, Line spacing: Exactly 22.5 pt

18

 .
m

      
             "    
".
V hu qu pháp lý ca vic tr h s  iu tra b sung và hy bn
án có hiu lc pháp lut  iu tra li ging nhau  ch là u là vic C
quan iu tra s nhn li h s do Vin kim sát chuyn li theo yêu cu iu
tra b sung ca Vin kim sát hay ca Tòa án nhng khác nhau v thi hn
iu tra. V thi hn  i

 :
Trong trường hợp vụ án do Viện kiểm sát trả lại để điều tra
bổ sung thì thời hạn điều tra bổ sung không quá hai tháng; nếu do
Tòa án trả lại để điều tra bổ sung thì thời hạn điều tra bổ sung
không quá một tháng. Viện kiểm sát hoặc Tòa án chỉ được trả lại
hồ sơ để điều tra bổ sung không quá hai lần. Thời hạn điều tra bổ
sung tính từ ngày Cơ quan điều tra nhận lại hồ sơ vụ án và yêu cầu
điều tra [21].
y bn án
có hiu lc pháp lut  iu tra l
tra  
 :
Thời hạn điều tra vụ án hình sự không quá hai tháng đối với

tội phạm ít nghiêm trọng, không quá ba tháng đối với tội phạm nghiêm
trọng, không quá bốn tháng đối với tội phạm rất nghiêm trọng và
Formatted: Indent: First line: 0.59", Space
Before: 6 pt, Line spacing: Exactly 22.65 pt
Formatted: Indent: First line: 0.59", Space
Before: 6 pt, Line spacing: Exactly 22.65 pt

19
tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, kể từ khi khởi tố vụ án cho đến khi
kết thúc điều tra; Trong trường hợp cần gia hạn điều tra do tính
chất phức tạp của vụ án thì chậm nhất là mười ngày trước khi hết
hạn điều tra, Cơ quan điều tra phải có văn bản đề nghị Viện kiểm
sát gia hạn điều tra [21].

so 
 


 c 
c

Trả hồ sơ để điều tra bổ sung là chế định của luật tố tụng hình sự quy
định Viện kiểm sát hoặc Tòa án chuyển trả hồ sơ cho Viện kiểm sát hoặc cơ
quan điều tra để điều tra thêm về vụ án hình sự. Theo các căn cứ được quy định
trong Bộ luật Tố tụng hình sự nhằm mục đích làm sáng tỏ vụ án hình sự, để Tòa
án xét xử vụ án một cách công minh, chính xác, khách quan, đúng người,
đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội.
1.2.2. Các căn cứ để trả hồ sơ điều tra bổ sung
1.2.2.1. Khi cần xem xét thêm những chứng cứ quan trọng đối với
vụ án mà Viện kiểm sát và Tòa án không thể bổ sung được

 

 Còn thiếu những chứng cứ quan trọng
đối với vụ án mà Viện kiểm sát không thể tự mình bổ sung được.
              
 Khi
Formatted: Indent: First line: 0.59", Space
Before: 6 pt, Line spacing: Exactly 22.3 pt
Formatted: Indent: First line: 0.59", Space
Before: 6 pt, Line spacing: Exactly 22.3 pt