Mô phỏng số tình trạng ngập lụt do vỡ đê trong con lũ tháng 8 năm 1996 trên hệ thống sông Hồng - Thái Bình

•
LÒI
CAM
ON
Luàn
vàn
này tac già hoàn thành lai Trung tàm
Hop tàc
dào tao va Boi dudng
co hoc .
Trong thdi gian cdng
tàc
va hoc
tàp
d day ,
tàc
già
duac
càc thày
ed
va càc càn bò
cùa Trung tàm hudng dàn
va
giup dò
.Tàc
già xin càm
on vi
su chi bào
va giiip
dd ra't
tàn

dnh dd.
Tàc già xin
bay
td
Idng
càm on sàu
sàc idi GS-TSKH
Nguydn Vàn Didp,GS-
TSKH Ngd Huy
C^n,PGS-TS
Hoàng Vàn Lai
ciìng tà'l
cà càc ban dóng nghidp
thude
nhdm
de
tài
"Cdng
nghd md phdng so phuc
vii
cho
vide de
xuàt , dành già
va
diéu hành càc
phuong
àn phdng chdng
IQ lut
trdn dóng
bang song

Hóng-Thài -
Binh"
thuòc
chuong trình
càp nhà nude
*Thdng
chdng
lù
dóng
bang
song
Hóng,sdng Thài
Binh"dà
cho phép tàc già su dung càc so
lidu
va càc phàn mém
cùa
Dir
àn de phàt tridn thành nói dung cùa luàn vàn.
Tàc già xin chan thành càm
cm
Tien
si
Nguydn Vàn Qud'
—ngudi
hudng dàn
chinh
dà hudng dàn
va
giùp dd tàc già rat tàn tinh trong vide hoàn thành luàn vàn

này.
Tàc già xin vd
ciìng
càm on càc anh , càc chi
Idn
tuoi trong Vidn Co hoc va
làt
cà nhung ai quan tàm dà ddng vidn
,
ed vQ
va
giùp dò tàc già manh dan ghi tdn,
dn tàp
va
di
ibi
vào he cao hoc tai Trung tàm Hop tàc dào tao
va Bòi
dudng co
hoc
va
hoàn thành luàn vàn này.
Cudi cùng tàc già xin phép
dugc
giành cdng
trlnh
này nhu là mot mdn
qua
tàng
vof va

càc con vi su ddng vidn kip thdi trong cà cudc ddi.
Tàc già
NOI DUNG LUAN VÀN
Ldi ndi dàu
Chuomg
1 Dat vàn dd
Chucmg 2 Tdng quan
Chuofng
3 Co so
ly
thuyd't
va phuong
phàp giài bài toàn
Chuong 4 Nhirng so lidu
ve
so lidu dia hinh
luu virc song
Hóng-Thài Binh
Chucfng
5 Oidi thidu càc
khà
nàng md phdng
va dir
bào cùa TL2
Chucmg 6
Kd't
qua
md phdng vd de d vùng
Ha
ddng Thanh ha

Hai duoìig
Chucmg
7 Kd't luàn
Tài lidu tham khào
MUC
LUC
Ldi ndi dàu.
TRANG
1
Chucmg 1 Dàt vàn
de
.
Chucmg 2 Tdng quan
Chuomg 3 Co sd ly thuyd't
va
phucmg phàp giài bài toàn
Chuomg 4 Nhirng thdng tin
ve
sd lidu dia hinh luu vuc
sdng Hóng-Thài bình
Chuomg 5 Gidi thidu càc khà nàng md phdng
va dir
bào cùa TL2.
Chucmg
6
Kd't
qua
md phdng v5 dd d vùng
Ha
dòng Thanh

ha Hai
duomg
Chuomg 7 Kd't luàn . .
Tài lidu tham khào
3
5
15
24
38
42
70
72
Chuong 1 DÀT VAN DE
LQ
lui
là mot trong càc dang thidn tai nguy hidm nhàt
gay
nhiéu thiet hai
cho con ngudi
va
mdi trudng sdng cùa hành tinh nhu cha dng chùng ta dà
lùng
ndi:"Thùy-hda-dao
tàc".
Nude ta cQng nàm trong
tinh
trang
thudng
xuydn bi lù
lui

de doa.Nhàn dàn ta d
cà ba mién Bàc, Trung, Nam déu phài duomg dàu vai nan
IQ
lut tuy vai càc dàc
thù khàc nhau.
Dà tir
làu,
con ngudi
ben
bi nghidn cùu dm tdi dd xuàt càc bidn phàp de phdng
chdng
va
giàm thidu càc tàc hai do lù lut
gay
ra.
Càc bidn phàp cdng trình
va
khdng cdng trình duac àp dung
va
dà ed
nhijng
ddng gdp nhàt dinh trong phdng chdng
va
giàm
thiéu
tàc hai cùa lù
lui.
Trdn vùng chàu thó sdng Hong , noi thudng xuydn xày ra lù lut bang nàm nhàn
dàn ta phài bd ra khdng bid't bao nhidu là tién cùa
va

cdng sue dd chdng choi vai
nan
lut.Thé
nhung
nhùng
hidu bid't cùa chùng ta
ve
dang thidn tai này xem ra
cung con rat han che . Màc dàu chùng ta dà tich
IQy
duac nhiéu kinh nghiem ,
nhàt là kinh nghiem ddi phd voi càc con
IQ Idn
trong vdng mày
chue
nàm gàn
day
, nhung chùng ta vàn phài ed
gang
khdng
ngirng
de
tién
tdi nàm the chù
ddng trong vide phdng chdng dang thidn tai này.
Cdng
trình'Cdng
nghd md phdng sd phuc vu cho vide de xuàt,dành già
va
diéu

hành càc phuomg àn phdng chdng lù lut trdn dóng
bang
sdng Hóng-Thài
Binh"
cùa tàp thd tàc già do GS-TSKH Nguydn Vàn Didp
va
GS-TSKH Ngd Huy Càn
thudc Vidn Ca hoc chù tri dà hoàn thành
va
dà duac Hòi dóng nghidm thu càp
Nhà
nude
dành già xuà't sàc vào cudi nàm 2002 là mdt bude
tién
trong
ITnh
vuc
dd xuàt càc bidn phàp cdng trình
va
khdng cdng trình nhàm han
che
nhùng
thièt
hai do lù lut
gay
ra
va
là mot minh chùng cho nhùng
ed gang
theo hudng này.

Vide nghidn
culi
tinh trang ngàp lut do va dd trong tran lut thàng 8-1996 d vùng
Ha
ddng-Thanh hà-Hài duomg nhàm muc dich
sìr
dung cùa phàn mém TL2 nhu
mdt cdng cu chinh de tinh toàn
qua
trình ngàp lut mot vùng tucmg ddi nhó han d
dóng
bang
Bàc bd
va
dd kiém chùng lai tinh dùng dàn cùa bd chucmg trình TL2
nhu dà ndi trdn.
Dugc
tàp the tàc già thuc bidn "Cdng nghd md phdng sd phuc vu cho
vide de
xuàt ,dành già
va
dièu hành càc phuomg àn phdng chdng lù lut trdn dóng
bang
sdng Hóng-Thài Binh
"
cho phép su dung phàn mém TL2
va
mot phàn bò sd
lidu dia
hinh va

thùy vàn dd tinh toàn . Luàn vàn này bao góm nhùng cdng
vide
nhu md tà chi
liei
càc thdng tin càn thiét
ve
dia
hinh
cùa Dóng
bang
Bàc Bò
va
dàc biet chi
lidi
cho vùng chùng tdi quan tàm khi tinh su ed ngàp lut ,càc kd't
qua
tinh
toàn
va
dành già mùc do chinh xàc
ma
càc kd't
qua
dd dat dugc.
Chuang
2
TONO QUAN
Chùng tdi se didm qua dnh hinh nghidn cùu cdng nghd md phdng càc
qua
trình

lan
truyén
IQ
trdn the gidi
va
trong
nude.
Trdn ca sd càc kd't
qua
cùa cdng
nghd md phdng càc nhà hoach dinh chinh sàch ed
thd de
xuàt càc bidn phàp
cdng trình
va
khdng còng trình de phdng trành
va
giàm nhe tàc hai cùa lù lut.
Di md phdng sd
qua
trình lan truyén
IQ,
hidn nay
ed
hai phucmg phàp ca bàn:
phuomg phàp thuy vàn
va
phuomg phàp thuy lue,
Phuomg phàp thuy vàn ed thd cho ta càc phàn tich gàn dùng càc
qua

trình lan
truyén lù trong
song va
luu vuc (xem
[1
- 7]). Thudng khi khòng ydu càu dò
chinh xàc cao
ibi
ngudi ta su dung phuomg phàp thuy vàn vi nd tidn
Igi,
dd su
dung
va
rè tién han. Phucmg phàp thuy vàn dugc su dung ed hidu
qua
khi toc do
lan truyén lù khòng lan,
già
toc cùa dòng
lu
bé ed thd bd qua so vai
già
toc trong
trudng
va già toc gay
ra do lue ma
sài,
hidu ùng nude
vài
cQng phài rat bé.

Phuomg phàp thuy lue ed thd cho ta
Idi
giài chinh xàc hcm cùa bài toàn
ve
lan
truyén
IQ
so vdi phuang phàp thuy vàn nhung ydu càu
ve
sd lidu dàu vào ,thdi
gian xù
li
chuang trình , mày
tinh
ed bd nhd
Idn
hom toc dò nhanh han
va
già
mày nhiéu hcm.
^
Phuang trình ca bàn cùa phucmg phàp thuy lue dà dugc
Barre
de
Saint-Venant
thiét
lap
tu nàm
1871
[8]. Néu trong phuang trình Saint - Venant bd qua mot sd

thành phàn ta se dugc phuang phàp sdng ddng hoc (Kinematic wave method)
hoàc phuang phàp sdng khuyéch tàn (diffusion wave method). Vdi su phàt trién
cùa ky
thuàt
tinh toàn (cà thuàt toàn
làn
toc dò cùa mày tinh) bidn nay ngudi ta
tàp trung dm
Idi
giài sd cùa phuomg trình Saint - Venant day dù (ggi là phuang
phàp sdng ddng lue hoc - the dynamic wave method), Nhiéu y kién cho ràng
chi
vdi phuang phàp sdng dòng lue hoc mdi ed khà nàng
tinh
dugc càc hidu ùng dàc
biet nhu càc hidu ùng khi ed su ed vd dàp, hidu ùng
nude
vàt v.v
He phuang trình Saint - Venant là he phuang trình vi phàn dao hàm ridng dang
Hyperbol phi tuyd'n, chi trong
mot
sd trudng hgp dàc
bidl
mdi
ed
nghidm giài
tich.
Càc kd't
qua
ed tinh

chat
kinh dién cùa càc tàc già Preissman [1], Amein and
Frang [21, Vasilliev, Godunov, Temnoeva, Shugrin [3 - 5], Cung and Wegner [6],
Fread [7, 8]
va
cùa mot so tàc già khàc dà dàt nén mdng cho vide xày dung
Idi
giài so cùa phuang trình Saint - Venant day dù.
Cd the su dung hai sa
dò tinh
de xày dung
Idi
giài so cho bd phuang trình Saint -
Venant: Sa
dò
tinh hidn
va
sa
dò tinh
an. Tuy ràng sa
dò
hidn dùng cho he
phuang trình Saint - Venant don giàn dd su dung nhung là sa dò tinh òn dinh
ed
diéu kidn. Mdt trong càc diéu kidn dàm bào òn dinh cùa sa dò tinh hidn là diéu
kien Kurant. Mudn thoà man diéu kidn ón dinh Kurant ngudi ta phài chon bude
thdi gian bé (ca vài phùt). Vdi bude thdi gian bé này de tinh cho ccm lù trong
vdng 25 - 30 ngày sé tón nhiéu thdi gian tinh.
Sa dò tfnh
^n

dùng cho he phuang trình Saint - Venant là sa dò tinh òn dinh vò
diéu kidn.
Tuy vày cùng khòng phài là ed thd chgn bude thdi gian (Al)
va
bude khòng gian
(Ax) mot càch tuy y. Cd the xày ra trudng hgp màc dù nghidm xày dung thoà
man he phuomg trình sai phàn nhung khdng bòi tu dén
Idi
giài dùng cùa hd
phuang trình. Fread dà dua ra
mot
sd han
che
trong vide
lira
chgn bude thdi gian
va bude khdng gian de bào dàm
Idi
giài sd xày dung dugc boi tu dd'n nghiem
dùng cùa he phucmg trình
[8].
Hidn nay ed nhiéu sa dò tinh àn dugc su dung cho he phuang trình Saint -
Venant.
Sa dò tfnh àn Preissman dugc coi là sa dò giài ed nhiéu uu diém. Quydn sàch cùa
càc tàc già Cung J.A,
Holly
F.M.
va
Verwey A.
[9]

trình
bay
càc kd't
qua
xày
dung thuàt toàn giài sd phuang trình
Saint
- Venant cho càc trudng hgp phuc tap,
dugc coi là quydn sàch càm nang cho càc nhà thuy lue. Quydn sàch dà dugc dich
ra nhiéu thù tiéng.
Nhiéu tàc già nghidn cùu md róng phucmg trình Saint - Venant, Fread nghidn cùu
phucmg trình Saint - Venant cho trudng hgp
chat
long nhiéu thành phàn
va
trudng hgp chat
Idng
phi Newton [81
Delong nghidn cùu phuang trình Saint - Venant cho trudng hgp càc
song
uón
lugn
nhiéu
va
ed bài
[9].
Lue
tàc dung cùa gid
Idn
ddng chày cùng dugc dua vào

phuang trình Saint - Venant.
Càc
khia
canh toàn hoc cùa he phucmg trình Saint - Venant cQng dugc nhiéu nhà
toàn hoc quan tàm.
Mot sd dinh ly
ve
tón tai
va
duy nhàt nghidm duac chùng minh [12,
16J.
Gàn
day
do ed nhiéu ùng dung ndn hd phucmg trình Saint - Venant hai chiéu (he
phucmg trình
nude
nòng) dugc nghidn cùu nhiéu .
Dugc su tài trg cùa Còng dóng Chàu Au, Hòi thào
Kboa
hoc Au-A "Hd sinh thài
va IQ
lut 2000" (Ecosystem & Flood 2000) dà dugc tién hành tu ngày 27 dd'n 29
thàng
6
nàm 2000 lai
Ha
Noi Tai
day
36 bào cào dà dugc trình
bay

trdn hòi
thào.
Càc bào cào này dà phàn ành mot sd xu
thè
trong nghidn cùu còng nghd
mò phdng sd càc
qua
trình lan tmyén lù lut nhirng nàm gàn
day bang
cà phucmg
phàp thuy vàn
va
phuang phàp thuy lue.
Trong càc bào cào cùa càc tàc già Huynh Ngoc Phien, Hoàng Ld Tién,
Wachawee Phuetphan, Nima Dukpa [18], JanHoybye
[13]
Nguyen Van Thanh
Van [19] dà trình
bay
kd't
qua
nghidn cùu càc thuàt toàn dành già su hinh thành
ddng chày
gay
ra do mua trdn luu vuc. Thuàt toàn trong bào cào [18] dugc
de
xuàt
dira
trdn md
hinh

B-spline
dà dugc àp dung cho mot so luu vuc cùa Thài
Lan
va Bubtan
vdi dd chinh xà khà tot. Trong
[19]
sau khi trình
bay
tóng quan
ve
thành luu cùa cdng nghd md phdng so dành già
lugng
mua
ciré
dai theo
day
càc
sd lidu mua
lich
su , dà
de
xuàt mot thuàt toàn ed thd khàc phuc dugc cà su thiéu
sd lidu d
mot
sd dia diém.
Thuàt toàn dà dugc àp dung
d
mdt so vùng cùa Canada. Trong [13] cho ta
long
quan

ve
càc phuang phàp tinh toàn dòng chày do mua trdn luu vuc sinh ra.
Vide
dành già dugc luu lugng cùa ddng chày sinh ra do mua trdn luu vuc ed y nghTa lo
Idn
trong
vide
tinh toàn
qua
trình truyén lù trong sdng.
Trong bào cào cùa Veronique Prinet, Ma Songde [14] gidi thidu mdt sd két
qua
vide thuc hidn
dir
àn ANFAS.
Dir
àn này àp dung càc cdng cu hidn dai de thu
thàp,
xù
ly thdng dn
ve
lù lut giùp cho càc nhà hoach djnh chinh sàch dua ra
8
dugc càc quyét sàch hùu hidu trong phdng chdng
va
kidm soàt lù
lui.
Dir
àn do
Uy ban Chàu Au, Trung Quò'c tài trg phàn

Idn
kinh phi. Tham
già dir
àn ed
Trung Qud'c, Hy Lap, Phàp, Slovakia, Anh.
Két
qua
àp dung càc ky thuàt vién thàm, ành vd tinh
dd
nghidn cùu
qua
trình lù
dac bidt là càc tran lù quét dugc trình
bay
trong nhiéu
tal
lidu
lidn
quan vdi vàn
de
lù lut.
Mot sd bào cào trình
bay
kd't
qua
nghidn cùu qua trình ngàp lut khi
ed
su ed vò
dàp [20].
Trong [50] gidi thidu két

qua
àp dung bò chucmg trình vd dap
ID
DAMBRK
va
kd't
qua
thù nghidm bò chuang trình vd dàp 2D BIPLAN. Càc tàc già dà su dung
cà hai bò chucmg trình này de tinh thù cho vùng luu vuc
song
Arade d mién nam
cùa Bò Dào Nha. Két qua
chi
ra ràng, két
qua
tfnh cùa hai bò chuang trình khàc
nhau
ve
dò sàu ngàp
lui va
thdi gian lan truyén dinh lù. Bò chuang trình
ID
cho
kd't qua
ve
dò sàu ngàp lut cao han
va
thdi gian truyén
dinh
lù ngàn hcm. Kd't

qua
cùa nghidn cùu này nàm trong khuòn khò cùa
dir
àn do NATO tài trg
"Dam
-
Break
Rood
risk management in
Portugal"
(Quàn ly lù lut do su sd vd dàp
d
Bò
Dào Nha).
Theo tàc già cùa [15]
ibi
hidn nay càc md
hinh
sd là cdng cu chinh de
nghidn cùu
qua
trình lù lut ndi chung
va IQ lui
do vò dàp ndi rieng. Tàc già cùa
[50] dàn ra
ibi
du mò
hinh
vàt ly dugc xày dung de nghidn cùu dòng chày cùa hd
thdng

song
Mississipi (Hoa Ky) tu nàm 1950. Mò
hinh
vàt ly này dugc
su
dung
cho nghidn cùu de
dir
bào
qua
trình
IQ
lut. Dd'n nàm 1980, khi càc mò bình sd
phàt trién, mò bình vàt ly này bau nhu khòng dugc
su
dung nùa. Theo tàc già cùa
bào cào
ibi
càc mò
hinh
sd dugc phàt trién manh me
va
àp dung ed hidu qua
khòng
chi
dd md phdng
qua
trình lù lut
ma
con mò phdng su boat dòng cùa càc

còng trình
va
tìm ra phuang thùc boat dòng tdi uu cùa càc còng trình này nhàm
kidm soàt
IQ
lut
mot
càch hidu
qua.
Nhiéu két
qua
cùa bào cào [10] dugc thu nhàn trong
dir
àn
"RESCDAM"
(Resene Action Planning to Improve preparedness for the Case of Dam-break
Flooding - Ké hoach cùu
ho
dd tàng cudng su
san
sàng ddi phd vdi lù
lui
do vd
dàp
gay
ra).
Dir
àn do Cdng ddng Chàu Au
va
Phàn Lan tài

trg.
Nói dung chinh
cùa du àn này dugc trình
bay
trong [10].
Nhiéu nghidn cùu cùa càc nhà kboa hoc trong nude
va
quò'c té dà dugc thuc hidn
nhàm du bào dugc
qua
trình lan tmyén lù trdn dóng
bang song
Cùu Long.
Mot
sd kd't
qua
dà dugc trình
bay
nhu
nhihig
kd't
qua
kinh dién trong quydn sàch cùa
Cung
[9].
Trong hdi thào Au - A
''Ecosystem
& Flood
2000^'
cùng ed 3 bào cào

nghidn cùu càc thuàt toàn
tinh
toàn
qua
trình tmyén
IQ
trdn dóng
bang song
Cùu
Long, mot cùa GS.TSKH. Nguydn An Nidn
va
Tàng
Due
Thàng [21],
mot
cùa
PGS.TS.
Nguydn Tal Dàc - ùy vidn Ban thu ky
song
Mekòng
[15] va
mot cùa ba
Giào su Nhàt Bàn
Kei-Ichi
Toda, Kazuya
Inoue,
Asama Maeda .
Trdn ca sa càc két
qua
nghidn cùu

ve
lù
lui
trdn dóng
bang song
Cùu Long
Chinh phù dà ky duydt qui hoach phdng chdng lù
song
Cùu Long giai doan 2000
-2010.
Nan lut do
song Hong gay
ra thudng xuydn
va
àc
liei
han, Chinh
vi
vày ngay
tu
ngày dung nude, òng cha ta dà y thùc dm ra càc bidn phàp phdng chdng lù lut.
Theo GS. Vù Tal Uydn
[22],
tu khi Ly Cdng Uàn ddi dò ra Thàng Long thì
vide
dàp dd phdng lut dà tra thành vide
Idn
cùa Qudc
già.
Dd'n triéu dai nhà Tran, nàm

1248,
Tran
Thài Tòng cho dàp dd Dinh Nhì
va song Hong ed mot
tuyd'n dd tu
thugng nguòn dd'n bidn, cao tu
1"'20
dén
2"'00.
Dudi thdi Nguydn vide chdng lù dugc tién hành
tich
cuc hcm. Ngoài vide dàp dd,
nhà Nguydn cdn cho nao vét
Idng
sdng, khai thdm nhành de lidu thoàt lù cho
nhanh. Triéu dinh nhà Nguydn dà nhiéu làn xem xét nhùng y kién
de
nghi bò dd
dd vide thoàt lù
thuàn
tidn hcm, nhung cudi cùng vàn quyét dinh phài tu bó vùng
chàc he thdng dd sdng
Hong.
Cau hdi bd hay giù dd
chi
dugc giài quyét dùt diém sau bào cào cùa Peytavin,
Phd ky su cdng chinh Ddng ducmg
(*'Bào
cào
ve

hd thdng dd cùa
song
Hong'').
Trong bào cào này Peytavin
là'y
muc nude cùa ccm lù nàm
1915 va mire
nude
triéu
-*-3"'00
dd tinh
va
dà két luàn néu bd dd thì:
- màt trdn 80% didn tich vu mùa.
10
- màt trdn 50% didn tich vu chidm, do khdng lidu nude d càc vùng trQng.
- phài màt nhiéu
thè
ky, phù sa mdi ed thd boi cao
càc
vùng trùng de ed
thd tròng trgt dugc.
-
bài
bude phài di cu mot
so Idn
dàn dang sinh song d dóng
bang
Bàc Bd
(tu

lidu trich tu [18]).
Tu
nàm 1954, cdng tàc phdng chdng lut trdn chàu thd sdng
Hong
dugc Nhà nude
Vidt Nam Dàn chù Còng hoà hét
sue
quan tàm. Uy ban
song
Hong,
sau này là
Vidn Quy hoach Thùy
Igi
là ca quan dugc giao nhiem vu
due
kd't càc két
qua
nghidn cùu, kinh nghidm quàn ly diéu hành dd trình Chinh phù càc quyét sàch
nhàm phdng trành
va
giàm thidu tàc hai do
IQ
lut
gay
ra.
Theo quan diém cùa bàn quy hoach phdng chdng lù dòng
bang
sdng
Hong
cùa

Vidn Quy hoach Thùy
Igi
soan thào nàm 2000 [24] thì càc bidn phàp chù ydu
phdng chdng
IQ
trong thdi gian tdi là:
1.
Cùng co he thdng dd. Phài coi dd là bidn phàp ca bàn dùng dd bào ve
cho càc vùng ành hudng lù thuòc dòng
bang va
trung du
song Hong
vdi
khoàng 18 trieu dàn sinh sdng. Chiéu cao cùa dd ed the coi là gidi han
cudi cùng. Nàng cao thdm chiéu cao cùa dd ed the
ed
nhiéu màt hai hcm
mal
Igi.
2.
Tàng cudng khà nàng thoàt lù cùa he thdng
Idng
dàn.
3.
Phài chuàn bi càc khu phàn lù, chàm lù
dir
phdng de
su
dung khi càn
thiét.

4.
Xày dung ho chùa d thugng luu: Theo tfnh toàn cùa Vidn Quy hoach
Thùy
Igi
thì néu chùng ta ed dung
tich cbòng IQ
trdn
song
Dà là 10 ty
m^
va
trdn
song Lo
là 1 ty
m^
thì vdi tran
IQ
1000 nàm ta
ed
the giù muc
nude
a
Ha Noi là 13,48m va Phà Lai là 7,52m.
Ca sd kboa hoc cùa càc bidn phàp trdn dà dugc
de
càp dd'n trong nhiéu còng trình
nghidn cùu cùa càc nhà kboa hoc trong nude va dugc
due
két trong càc du àn càp
11

Nhà nude, cà'p Bò [22-36]. De xày dung càc bidn phàp phdng chdng lù dóng
bang song Hong
còng nghd mò phdng so dà dugc
su
dung khà nhiéu.
Trong Hòi thào Àu - A
"//f
sinh thài va lù
hit
2000"
cùng
ed
9 bào cào
de
càp
dén càc vàn
de
lidn quan tdi càc bidn phàp phdng chdng
va
kidm soàt lù cùa sdng
Hong
- Thài Bình [41-45]. Trong càc bào cào này trình
bay
càc thành
tiru
mai
cùa
vide
àp dung cdng nghd md phdng so trong vide
de

xuàt, dành già
va
diéu
hành càc phuang àn phdng chdng
IQ lui
dòng
bang song
Hong,
song
Thài Binh.
Mot
còng doan ca bàn trong còng nghd mò phdng so càc
qua
trình lan truyén lù
là vide xày dung
va
àp dung càc phàn mém
de
tfnh toàn
qua
trình lan tmyén lù
trong sdng
va
luu vuc trdn ca sd càc thuàt toàn giài so he phuang trình Saint -
Venant.
Hidn nay trdn
thè
gidi dà
ed
nhiéu phàn mém tfnh toàn

qua
trình lan tmyén lù
trong song
va
luu vuc. Càng ngày càc phàn mém càng hoàn thidn va
ed
khà nàng
tfnh dugc càc hidu ùng dàc bidt: nhu nude
vài,
ddng chày siét .v.v
Nàm 1988, Ca quan Khf tugng Qud'c
già
Hoa Ky dà xày
dimg
thành cdng phàn
mém FLDWAV MODEL [50] (Flood Wave Routing Model). Phàn mém này dà
dugc bàt dàu xày dung
va
thù nghiem
tu
càc nàm giùa cùa thàp ky 80.
Ca sd cùa FLDWAV là he phuang trình Saint - Venant day dù
va
ma ròng cho
cà trudng hgp chat long phi Newton. Sa dò tfnh là sa dò tinh àn bdn diém ed
trong sd. Do ed nhùng xù ly tinh té ndn FLDWAV
ed
the tfnh cà trudng hgp
ddng chày siét.
Tu nhirng nàm 70, càc nhà kboa hoc cùa nude ta dà

bài
dàu xày dtmg va ùng
dung càc md hinh mot chiéu dd tfnh toàn
qua
trình truyén lù trdn hd thò'ng
song
Hong
- Thài Bình
va
dà dal dugc nhirng két qua dang khich le. Càc kd't qua này
dà gdp phàn dàng kd trong
vide
xày dung quy hoach chdng
IQ
dòng
bang song
Hong
- Thài Bình ndi d trdn.
Chùng tdi diém qua mdt
so
phàn mém dà dugc xày dung
va
ùng dung cho vide
mò phdng
qua
trình truyén lù trong hd thóng song
Hong
-
Tliài
Binh:

12
l.Bò
chuong trình VRSAP (Vietnam River System and
Plains).
Bd chucmg trình VRSAP do ed Giào su, anh hùng
lao
ddng Nguydn Nhu Khud
xày dung. Bò chucmg trình này dàu tidn dugc àp dung cho he thò'ng
song Hong
-
Thài Bình, sau dd dugc
su
dung de tfnh
IQ
cùa dóng
bang song
Cùu Long.
Day
là
bò chuang trình dugc phò bidn ròng rài, mgi ngudi ed nhu càu déu ed thd tiép
càn dugc vdi cà phàn nguòn cùa bò chucmg trình. Chinh vi vày d nude ta dà
ed
nhiéu phidn bàn cùa VRSAP. Hidn nay, Vidn Quy hoach Thuy
Igi
(theo bào cào
chinh thùc) dang
su
dung bò chucmg trình này
de
tfnh lù cho hd thdng

song
Hong - Thài Binh. Phàn vidn Quy hoach Thuy
Igi
tai thành phò
Ho
Chi Minh
su
dung mot phien bàn mdi nhàt cùa VRSAP dd tfnh lù cho dóng
bang
sdng Cùu
Long.
Bd chuomg trình VRSAP dà dal dugc nhirng thành tfch dàng ké phuc vu cdng tàc
quàn ly
va su
dung nguòn nude dóng
bang
Bàc Bd. Ca sd toàn hoc cùa mò binh
là he phuang trình Sanit - Venant mot chiéu day dù
va
dugc giài theo sa dò sai
phàn àn ed tuyd'n tfnh hoà. Trong càc phidn bàn sau, md
hinh
VRSAP dà dua
thdm vào khà nàng tfnh xàm nhàp man. Mò bình ed khà nàng mò phdng su trao
dòi nude giùa ddng chày
song va
càc ó chùa nhu ruóng,
ho
cùng nhu mò phdng
boat ddng cùa càc cdng trình thuy

Igi.
Hidn nay md bình VRSAP là mò
hinh
mò
tà khà chi tiét hd thò'ng
song
Hong - Thài Bình vdi gàn
600
màt càt trdn hcm
1860
km sdng dà dugc càp nhàt dd'n nàm 1996, Vidn Quy hoach Thùy
Igi
dùng
VRSAP nhu mot cdng cu
dir
bào lù trong he thdng
song Hong
- Thài Bình,
2.
Bó chuang trình
KODOl.
Nhdm nghidn cùu dudi su chù
tri
cùa Giào su Tién
si
Kboa hoc, anh hùng lao
ddng Nguydn An Nidn dà xày dung bò chuomg trình KODOl tu dàu nhùng nàm
70.
Mò bình ed ca sd là he phucmg trình Saint - Venant dugc giài vdi ky thuàt sai
phan hidn. Md

hinh dà
phuc vu tfnh toàn ddng chày he thdng
song Hong
- Thài
Bình
va
he thdng sdng
Ciru
Long. Tuy vày, do khòng dugc càp nhàt so lidu dia
bình ndn mò bình KODOl chua ed diéu kidn thd hidn vai trd trong còng tàc du
bào
IQ song Hong
- Thài Bình.
3,
Bó chuang trình
SIMRR (Salinity
Intrucsion Model of Red River).
Thac sy Tran Vàn Phuc dà àp dung mò bình SIMRR de tfnh toàn ành hudng cùa
13
bò Hoà Bình dén su xàm nhàp man vùng ha luu
song Hong
- Thài Bình. Mò bình
dugc xày dung trdn ca sd he phucmg trình Saint - Venant
va
phucmg trình tài
khuyéch tàn. Mò
hinh
dùng sa dò sai phàn an trung tàm 4 diém Preismann.
4.
Bò chuong trình WENDY.

Bò chuang trình WENDY do Delfi Hydraulics -
Ha
Lan phàt trién. WENDY
dugc chuyén giao vào
Vidi
Nam trong khuòn khó du àn: Quy hoach
long
thd
dóng
bang song Hong
- VIE 89/034 do Lidn hidp quò'c tài trg.
WENDY ed khà nàng giài
mot
bài toàn
ve
thuy dòng lue hoc mòi trudng bao
góm md phdng ddng chày, vàn tài bùn càt,
qua
trình xdi sàu
va
xàm nhàp man.
Phuang trình ca sd cùa md
hinh
là he phuang trình Saint - Venant
day
dù. Trong
phàn md tà ddng chày, WENDY dà dua thdm vào tàc ddng cùa gid; cùa càc
vài
càn
gay

trd lue cuc bd trdn sdng nhu càc tru càu, càc
ebd
mal càt dot ngòt co hep
hoàc md ròng , mò bình cùng dua ra khà nàng xem xét ành hudng cùa nhidm
man dàn dén
vide
tàng khdi lugng ridng cùa nude lai vùng triéu. WENDY tò
chùc mang
song
vdi càc nùt ed sd nhành vào/ ra khòng
qua
4. Phidn bàn 3.06 cùa
WENDY ed khà nàng quàn ly dén 400 mal càt
va
20 còng trình trdn mang
sòng.Àp dung cho hd thò'ng song
Hong
- Thài Bình, mò bình WENDY dugc thiét
lap theo tài lidu do dac dia
hinh
nàm 1992 vdi bau hét càc
song
trdn he thdng
cùng 400 màt càt dién
hinh
dà chgn
Igc.
Bidn trdn cùa mò bình này là
qua
trình

luu lugng tai 9 tram thugng nguòn là Hoà Bình, Ydn Bài, Tuydn Quang,
Tbàc
Bà,
Thàc Hudng, Càu Som, Chù, Chf Thuy, Hung Thi. Bidn dudi là
qua
trình
mire
nude thuy triéu lai 9 cùa
song
là cùa Dà
Bach,cùa
Cà'm,cùa Lach tray,cùa Vàn
ùc,cùa Thài Bình thuòc hd thdng
song
Thài Bình
va
càc cùa
Tra
ly,Ba
lai,
Ninh
Ca thuòc he thdng
song
Hóng,cùa
Day
cùa
song
Day.
Mò binh WENDY dà
dugc thiét

làp
toàn didn
va
thành còng cho mang song
Hong
- Thài Bình
tbòng
qua
vide
kiém dinh mò bình nàm 1992.
Tuy vày do
ed
khoà cùng, WENDY chi dugc cài dal d mot vài ca quan ndn
vide
khai thàc WENDY cdn
rat
han
che.
Hcm nùa vide nàng càp WENDY
de
nd
co
khà nàng tfnh cho mang sdng
Hong,
song
Thài Bình vdi hom 900 màt càt ed so
lidu do dac mdi vào nàm 2000 két hgp vdi quy trình diéu hành hd Hoà Binh, quy
trình vàn hành càc khu chàm lù, he thò'ng phàn lù
song Day va
két ndi vdi bò

chuang trình 2 chiéu vùng cùa
song
là còng vide rat khd thuc hidn dugc.
14
CQng
vi
vày ndn vide Vidn Ca hgc thuòc
Tmng
Tàm Kboa Hoc Tu nhidn
va
Còng Nghd Quòc
già
trién khai
dir
àn
''Xày
dung còng nghé mó phòng so phuc vu
cho viéc de xudt, dành già
va
diéu hành càc phuang àn phòng
chóng
lù dóng
bang
song
Hong - Thài
B\nK\xoug
chuang trình
"Phdng
chdng lù
song

Hòng,sdng Thài Bình" là rà't càn thiét.Phàn mém này phài ed khà nàng mò tà
qua
trình lan truyén lù trong he thò'ng
song Hong
- Thài Bình va phài
ed
càc khà
nàng:
•
Vugt qua càc bài toàn kidm dinh màu (test cases) cùa càc Phdng Thuy lue
Idn
cùa Chàu Au.
•
Cd
thè
md tà dugc
qua
trình diéu tid't bó Hoà Bình.
<•
Cd
thè
mò tà dugc qua trình phàn lù vào khu phàn
IQ song Day
qua dàp
Day.
•
Cd
thè
md tà dugc
qua

trình chàm lù vào càc khu chàm lù (Tam Thanh,
Làp Thach, Luomg Phù).
•••
Cd the nói vdi bd chuang trình 2 chiéu d vùng bidn Dòng dd xàc dinh
dugc
qua
trình muc nude
a
bidn dudi trong
bài
ky thdi gian nào.
Cùng nhu càc phàn mém khàc, phàn mém này phài khdi phuc dugc càc ccm
IQ
lich
su nhu
càc com lù 1971, 1996.
Dua trdn càc kd't
qua
dà dat dugc trong cdng trình
"Ai^y dipìg
còng nghé mò
phòng so
phiic
vu cho viéc de
xuàt,
dành già
va
diéu hành càc phuang àn phòng
chóng
lù dóng bang song

Hong
- Thài
Bình''
cùa tàp the kboa hgc do GS-TSKH
Nguydn Vàn Didp
va
GS-TSKH Ngd Huy Càn dùng dàu , Bàn Luàn Vàn này
nghidn cùu chi tid't hom ccm lu 8-1996 ed tfnh dd'n su co vò dd tà sdng Thài Bình
tai Km 54
va
Km 56(tuomg ùng vdi màt càt 33
va
35 sdng Thài Bình) thuòc dia
phàn vùng
Ha
Ddng huyen Thanh
Ha tinh Hai
duomg .
Ké thùa nhùng phuomg phàp trình
bay
nhu trong cdng trình trdn, d Bàn luàn vàn
này cùng se trình
bay
nhùng phàn ca bàn sau:
15
^^
Chuang
3
CO SO LY THUYET
VÀ PHUONG PHÀP GIÀI BÀI TOÀN

Trong nhiéu trudng hgp de md phdng
qua
trình didn bidn cùa lù ngudi ta su
dung mò hinh thuy luc.Tuy mùc dò chinh xàc cao hcm mò hinh thuy vàn nhung
mò bình thuy lue dòi hòi nhiéu du kidn
.Dói
lai mò
hinh
thuy
lue ed
nhiéu
Igi thè
hom bàn md
hinh
thuy vàn.
Qua
trình lan tmyén
IQ
trong doan sdng dugc mò phòng qua he phucmg trình
Saint Venant
1
chiéu
a
dang sau:
(3.1)
aAc dQ
+—^=q
di
dx
dQ

d_
di
dx
A
J
+ gA
(3.2)
Trong phucmg trình (3.1)
va
(3.2)
Q=Q(x,t),
Z=Z(x,t)
là hai bid'n càn dm.
A^
- Didn tfch màt
cài
(ké cà vùng chùa)
P
- hd sd diéu chinh
A - Didn tfch chày
Sf
-
Sue
càn
day
q - luu lugng phu
Sue
càn
day
trong luàn vàn dugc tfnh theo còng thùc sau:

vdi R là bàn kinh thùy lue.
Nhung do khi lut
xà'y
ra, nude
song tran
bò
gay
ngàp ra nhiéu vùng ròng lan hai
bdn
song.Lue
này dd mò phdng
qua
trình lù dòi hdi phài md ròng nghidn cùu càc
qua trình lan truyén ra càc vùng
dd.Vi
vày cho ndn ta xem càc vùng dd nhu
nhùng d rugng.
(3-3)
16
Trong d
mòng
( hay khu chùa), dinh
luàt
bào toàn khdi lugng nude lai d dd phài
dugc
tbda
man:
^ = P +
ZQ.
. (3.4)

dt
L
d
day:
V
=
V(Z) = V(Z(t))
thè
tfch cùa ò theo muc nude Z.
P - Lugng mua hoàc bóc hai lai ò.
Qk
- Lugng
nude
trao dói giùa ò dang xét vài càc d lidn quan (d lidn
quan ed thd là mdt doan, mot nùt song,
song
hoàc mot ò ruòng
khàc).
Vày de giài quyét hoàn chinh bài toàn truyén
IQ
chùng ta phài dm dugc càc
nghiem Q(t,x),Z(t,x)
va
Z^{i)
cùa phuomg trình (3.1),(3.2)
va
(3.4).
Chùng ta tam thdi ggi md
hinh
này là md bình 1,5 D.

Mò hinh 1,5 D này dòi hdi nhùng diéu kidn bidn nhu sau:
Do ta xét ddng chày là ddng chày dm ndn ta càn diéu kidn bidn thugng nguón là
luu lugng chày vào
va
diéu kidn bidn ha du là
mire
nude.
Ngoài ra ta cdn càn ed diéu kidn ban dàu cho càc nghiem càn dm là
Q(t,x),Z(t,x)
va
Z^(t).
Nhu dà trình
bay
d trdn , hidn lai chua ed càch dm nghidm giài tfch cho hd
phuang trình
này.
Vi thè
cho ndn chùng
Idi
chon càch giài sd
bang
càch sai phàn
He phuang trình vi phàn (3.1)-(3.2)
va
(3.4).
3.1 Thuàt
toàn
sai phàn.
Di giài càc phucmg trình vi phàn (3.1), (3.2)
va

(3.4) ta
su
dung phuomg
phàp sai phàn theo càch cùa
Preismann
nhu trình
bay
trong tài lidu (17)
cùa Cunge, J.A., Holly, F.M. and Verwey, A. 1980
"Pracdcal
Aspects of
Computational River Hydraulics", Pitman Advanced Publishing Program,
Boston.).
Cu thd là thay càc dao hàm
bang
càc dai lugng xàp xy nhu sau:
17
a/
^
2A/ 2A/
ax
2At Ax
O<0<
(3.5)
(3.6)
(3.7)
Càc biéu thùc (3.5)
va
(3.6) dugc
su

dung dd thay càc phucmg trình vi phàn
bang
càc phuang trình sai phàn, cdn tfnh phi tuyd'n cùa càc hàm dudi dàu vi phàn
tam thdi vàn dugc giù nguydn.Cu
thè
là:
Tu phuang trình (3.1) ta ed:
làt
Ax
(3.8)
De sai phàn hoà
phuong
trình (3.2), ta
viét phucmg
trình này thành dang sau:
a, +
a,
+ a, +
a.
= 0
di
a^
=
—
2
d\
(3.9)
trong dd
(3.10)
^4

=
gASf
Sai phàn
tCmg
so hang trong (3.9) ta duac
'
[(Q,.,+Q,)-(Q:.,+Q:)]
a.
»
a. =
a,
^
a.
33 ==33
2At
Ax
'Q ,
Q:^
^<-»S-$
;
\
^[G(A,,+A,)+(i-efc+A^)]f
[e(z„-z,)+(i-e)(zL-z:
2'-
~ •'
Ax
SO
hang
34
ta

sé
sai phàn sau.
Phuang trình sai phàn cùa (3.9) co dang sau:
à|
+
S;
+
àj
+
àj
= 0
(3.11)
(3.12)
f3.13)
(3.14)
>
i
"^'-L
ìA
/^
18
Sai phàn phuang trình
(3.4) ta
dugc
i-(v,-v7)=0|^p,
+
i;Q,,j+(i-e)^p/
+ XQaJ
(3.15)
Trong

(3.5) -
(3.15),
f
tfnh
d
thdi diém hidn
tai cdn
f
tfnh
d
thdi diém
tmdc
dd.
3.2
Càc an so va he
phuang trình
(phi
tuyén).
Sau
khi sai
phàn
he
phuang trình
(3.1),(3.2)
va
(3.4) ta thu
dugc
hd
phucmg trình
dai

so (ndi
chung
là phi
tuyd'n)
vdi càc an Z
va
Q va Z tai càc nùt
song
va tai
càc
d
rudng
d
nhùng thdi diém khàc nhau.
Ddi
vdi càc
thành phàn
phi
tuyd'n
thì ta
phài
tién
hành
tuyén
tfnh
hoà
chùng.
3.3 Tuyén tfnh
hoà
càc

thành
phàn
cùa
he
phuang trình
(3.8) -
(3.15).
He phuang trình
phi
tuyd'n
(3.8) —
(3.15)
chi ed the
giài dugc theo
mot
phucmg
phàp
xà'p xi nào dd.
Trong
TL2
chùng
tdi
giài
hd phi
tuyén
(3.8) —
(3.15) theo
phuomg phàp Newton (theo cdng thùc
(4.3)
trang

57
trong Reference Guide
cùa
WENDY(V.3.00)).
Cu
the là vdi mdt hàm phi
tuyén
F(H,
Q),
lai
bude
n+1
ta ed the xàp xy nhu sau:
Ad¥
F(H-\Q-0-F(H\Q1+(H"^'-H-)£
+(Q"^'-Q-g-
dH
H
=
H
cQ
(3.16)
Q=0
d
day
H*,
Q*
là già tri làp, già tri
xuàt phàt
cùa

chùng
là
H",
Q"
tucmg
ùng.
3.4 Tuyén
tinh
hoà
càc
biéu thùc
don
giàn:
Khai trién
càc
biéu thùc trong
(3.8) -
(3.15)
ta thu
dugc
mot so
biéu thùc
phi
tuyén, trong
sd dd
co
càc
biéu thùc
phi
tuyd'n dom giàn

là:
A
=
A(Z),
Q-/A,
A * Z,
A,
*
Z„
A,
*
Z,.
(3.17)
Chi
sd d là già tri
tfnh
tai dàu
doan,
cdn chi sd e là già tri d
cudi doan.
Càc
biéu
thùc
phi
tuyén
này ed
thè
xà'p
xi
bang

cdng thùc
(3.16)
nhu sau:
A^AVb\Z-Z*)
(3.18)
2:,2;,,Q:(Q_Q-)-2;L-(Z_Z-)
(3.19)
19
AZ==A'Z'+{z'b'
+
A'lz-Z')
(3.20)
A,4«A'z;+b;z;(z,-z;)+A;(z,-z:)
0.21)
A,Z,-A;z;+A:(z,-Z;)+b:z;(z,-Z:)
(3.22)
Trong
càc
còng
thùc
(3.18) - (3.22), b* - chiéu róng cùa song
(tucmg
lìng
vói muc
nuóc
Z*). b* xuàt hién
tir
biéu thùc
^ = b
(3.23)

3.5 Tuyén tinh
hoà
càc biéu thùc
co
lue
càn
day:
Trong sd bang
a^
cùa (3.14) ed chùa hàm phi tuyd'n
ASf
De
tuyén tinh hoà sd
bang này, ta viét
Sf
ve
dang sau:
.M^
K=nAR2/3
(3.24)
He sd K phu thudc vào muc nude Z,
K
=
K(Z).
Hàm này dugc tfnh qua didn tich
chày A
=
A(Z)
va
bàn

kinh
thùy lue R
=
R(Z).
Vi
càc mal càt thuc té trdn luu
vuc dóng
bang
Bàc bd ndi chung khà phùc tap, cho ndn K phài tinh theo kiéu
long dàn phùc hgp. Hidn tai, TL2 tfnh K theo tùng càp
va
già thiét ràng K bidn
dói
tuyén tfnh trong khoàng giùa hai cà'p. Nhu vày
ASf
ed
thè
tuyén tfnh hoà nhu
IQI
/ \
QIQI
/ \
sau:AS,-^A*s;+2A*7L_L|Q_Q*j_2A*—^-^K;(Z-Z')
(3.25)
Ta già thid't ràng nùt dàu cùa doan sdng ed so thù tu là i
va
già tri càc bidn ed
dang F cdn nùt
cuòi
cùa doan ed so thù tu là

i+1
va
già tri càc bid'n F ( khdng
ed dàu sao (*) ).
Khi dd càc dàng thùc (3.8) va (3.15) cho ta quan he luu lugng
va
muc nude tai
hai dàu cùa mot doan sdng. Nhu vày, mdi mot doan sdng ed 4 àn sd càn tim là:
Zj,
Z^
- muc nude d dàu
va
d cudi doan
Qd,
Q^
- Luu lugng d dàu
va
d cuoi doan
Mdi mdt d rudng
ed
mot phuang
Uình
(3.15). Phuang trình này cùng cho phép
xàc dinh mot àn càn tìm cùa mot d rudng:
Z,
- muc nude (lai tàm
ò)
Cdn càc hàm V,, Q,
^.
trong

(3.15)
déu là hàm phi tuyén dà dugc tuyén tinh hoà.
20
3.6 Tuyén tinh hoà
biéu thùc
trao
dói
nude qua
de.
Trong he phuang trình ed biéu thùc phi tuyd'n
Q^^
=
¥{Z^,
ZJ.
Day
là hàm mó tà
lugng nude trao dói giùa ó i (ed muc nude Z,) vdi
ó
k (ed muc nude
ZJ.
Vide
trao dói này cdn phu thudc vào cdng trình giùa ó i
va ó
k. Chùng tdi md tà d
day
càch tuyén tfnh hoà cho trudng hgp d i trao dói nude vdi d k qua dàp tran. Ddi
vdi càc
loai
còng trình khàc
qua

trình xù ly dugc tién hành tuang tu.
Xét hàm F(Z|,
Z^.)
khi giùa ò i
va
ó k là mot dàp
tran
vdi cao dò
Z^,
dò
dai tran
là
Lj.
Khi
dd,
néu
Z^
-Z^
<-(Z,-Zj
(chày
tu do tu
i sang
k).
Q,,
=F(Z.,Zj=mL,V2^(Z^-Z,y"
(3.26)
Néu
z,
-z,
>

-(z,
-Zj)
(chày
ngàp)
Qi.k="^^d(^k-^d)(^i-^k)*
/2
(3.27)
Vdi càc hàm
(3.26) va
(3.27) ta ed
thè
su dung dang còng thùc xàp
xi
nhu sau:
Trudng hgp chày tu do
Qi
i Qi
,* +mL,V2^(3/2)
Z* Z.
(Z,
-Z*)
Trucmg hgp
chày ngàp
^mL.
^-{z,-z,iz:-z,y"
(z,-z:)
11
I
1
(3.28)

(z;-z;)"' (z;-zjz;-z;)-"^
[z,-z\y
(3.29)
Bay gid
ta xét
tinh
dóng
ki'n
(cùng vói
càc
diéu kién bién) cùa
he phucmg
trình
(3.8) - (3.15) vói càc àn
Zj,
Z„
Qj,
Q,
va
Z,.
Mói mot àn
Z^,
hoac
Z^.
déu
tuong ling
vói mot
Z„
- muc nuóc tai
nùt

cùa mang
song.
Ta dàt:
21
nn
-
sd nùt cùa mang sdng (ké cà
nùt
bidn)
nd
-
sd doan sdng
nr - sd ò ruòng.
Sd àn muc nude: nn - àn.
Sd àn luu lugng: 2xnd - an.
So àn muc
nude
trong càc d mòng: nr - an.
Ta't cà ed
nn+2xnd+nr
àn càn tìm.
Càc dàng thùc (3.8), (3.9), (3.15) cho ta 2xnd + nr phuang
trình.Nhu
vày ta cdn
thiéu nn diéu kidn de ddng kin he phuang
trình.
Cu the: Néu
niit
là
nùt

bidn thì ta ed nk nùt bidn , tuang ùng ta
ed
nk diéu kidn
bidn cho trudc.
Cdn néu nùt là nùt trong cùa mang
song
thì ta ed nn-nk nùt trong va tuang ùng
ed
nn-nk phuang trình càn
bang
luu
luang
lai càc nùt dd:
SQv.o-i:Qra = 0
(3.30)
Nhu vày càc diéu kidn (3.30)
va
nk diéu kidn bidn cho la dù nn diéu kidn va
lue
dd he phuang trình (3.8), (3.9)
va
(3.15) vdi càc an
Z^, Z^,
Qj,
Q^
va
Z^
dà dugc
ddng kin
bang nn+2nd+nr

diéu kidn.
3.7
Trình
tu tinh nghiem
cùa
he phuang
trình
dai sd tuyén tinh.
Tai thdi diém bàt dàu (t
=
tj,
càc già tri
Zl^,Zl^.Ql^^,Ql^^imuc
nude lai càc nùt,
muc nude tai càc ò mòng, km lugng dàu doan, luu lugng cudi doan) d thdi diém
trudc dugc gàn lù già tri ban dàu
bang
càc sd lidu do dugc.
Già su ta dà ed càc két qua dén thai diém
t„
(t =
t^^),
ta càn tinh tiép cho thdi
diém tiép theo là
t,,^,
(
t,^,=
l„
+ Al)
Ky hidu véc ta

Y
=
(z,,.
Z,,,
Q.j^,
Q^jJ
là càc àn sd càn tìm tai
t,^,.
Ta càn thuc
hidn càc
bude
sau:
Bude
l:Gàn
Y*
=
Y^
Bude
2: Tinh he sd
va ve
phài qua Y'
22
Néu
Y-Y
<e
Bude
3: Giài hd phuang trình tìm Y
Bude 4: So sành Y va
Y'.
Tinh tiép thdi diém sau

Néu
Y
-
Y1
> £ -^
gàn
Y*
=
Y
Ve
bude 2.
Càc phuang trình tuyén tfnh dang (3.13), (3.14) dugc su dung dd biéu dién Q
qua
Z.
TL2 tu dòng chia càc nùt thành càc nùt dan giàn
va
nùt phùc tap. Càc
Z,,„
tai càc nùt dan giàn dugc biéu dién qua càc
Z^^
lai càc nùt phùc tap. Tàp hgp càc
nùt phùc tap dugc giài nhu mot he dai sd tuyén tfnh
bang
phuang phàp khù
Gauss.
3.8 Mó phòng vét
vd.
Mot vàn
de
rà't quan trgng va rat khd là mò phòng

qua
trình phàt trién vét vd dd ,
dàp
.Dang
de dàp dugc xày dung
bang
dàt dà hidn lai là dang phd bién nhàt
va
chùng khòng bao gid vd
tue
thdi
va
va hoàn
toàn.Qua
càc tài lidu thdng kd bang
tram
trudng hgp va dàp ngudi ta dà rùt ra két luàn ràng càc dàp dàt thòng
thudng ed chiéu
dai
vét v5 ed
0.5hj<b<8hjj
,d day
h^^
là chiéu cao dàp va b là
chiéu
dai
vét vd. Ngoài ra ddi vdi dàp dàt
qua
trình vd kéo
dai mot

thdi gian
t^
nhàt dinh nào dd.Càc thòng sd
ve
chiéu
dai
vét vd
,thdi
gian vd phu thudc chù
ydu vào tfnh chat cùa vàt
lieu,ca'u
tao bình hgc cùa dàp,nguydn nhàn
gay
vd
(chày
tran
hay vd do chày ngàm trong
thàn
dd v.v.)
va
nhiéu yéu td khàc nùa.
Hidn tai ed nhiéu md bình
ve
phàt trién vét
và,tuy
nhidn két qua cdn khàc
nhau.Tbuc
ld'
do cao dò de
a

Thanh
Ha
thàp
va
de dugc dàp
bang
dal thit nhe trdn
nén càt pha,cà'u tao bình hgc don giàn cho ndn dò nghidng vd't vd
a
hai dàu
khòng rd
ràng.Càn cu
vào
mire
nude càc tram do trong khoàng thdi gian dd vd
a
Km 54
va
Km56 , trong luàn vàn này tàc già su dung md bình dan giàn nhàt
de
md phdng
qua
trình phàt trién cùa vét vò nhu sau:
Già su vd't vd dd xuàt phàt
tu
vide dd bi vd
tu mot
diém, chiéu sàu cùa vd't vò
va
chiéu dai vét

va
phàt trién tuyén tfnh theo thdi gian nhu còng thùc sau:
t V .
„
t
h
=H
t m
j
va
m
bt=B^-r
(3.31)
m
Ddi vdi dd a
Ha
ddng - Thanh
ha
- Hai ducmg ta
ed
H^^
là
3.8 m
B^
là 19 m
va 31
m
23
T^
là 4 gid

Ò
day
h^
là chiéu sàu cùa vd't va tai thdi diém t.
bj
là chiéu
dai
cùa vét va lai thdi diém t.
H là chiéu sàu cuc dai cùa vd't va.
m
B^
là chiéu róng cuc dai cùa vd't vd.
Tj^
Thdi gian vd't va phàt trién hoàn toàn.
Luu lugng qua vd't va dugc tfnh theo còng thùc:
Q = C k
(3.1bfH -hJ^-^+2.45
Z(H
-hj"-^)
(3.32)
V V
t m t
^
m
t
^
a
day
C^
là he sd hidu chinh vàn toc

va
dugc tfnh theo cdng thùc:
2
C
=1.0 +
0.023
V
Qb
Bd^(h-hb^)2(h^-h,)
(3.33)
trong dd
Q^
-Luu lugng ddng chày tai mal càt trudc dàp,
Bj
-Chiéu ròng mal càt vd't vd,
h^^
-là dò sàu cudi cùng cùa vd't va.
Z - là dò nghidng hai dàu cùa vét vd.
He sd
k^
dugc tfnh nhu sau:
k =1.0-27.8
V
kv=l
i3
-0.67
(3.34)
(3.35)
khi
(h5-ht)/{hm-ht)>0.67

khi
(h3-htHh^-h,)
<0.67
h^-là
muc
nude
sau vét vd.
Nhung do dd lhàp,vd't vd dù
dai
cho ndn ta cùng ed
thè
xem
z=0 va
cùng ed
thè
su dung mot còng thùc xà'p xi nào dd de tfnh Q.
24
Chuang 4
MOT SO THONG TIN VE DIA
HÌNH
LUU VUC
SONG
HÓNG-THÀI BÌNH
Hd thdng
song Hong —song
Thài bình bao góm 36 con song, ké cà càc
song
thuòc bd thò'ng
song Day
(Xem bình ve trang 25 ).

Dia bình luu vuc song Hóng-sòng Thài Bình bi chia càt bòi càc
day
nùi cao va
càc con
song.Da
phàn càc day nùi ed phuang trùng vdi phuang cùa càc con
sdng.Vi
du
day
Hoàng Lidn San ngàn càch
song
Dà
va song
Thao
, day Con
LTnh
ngàn càch
song
Thao vdi
song Lo va day
Ngàn san , Tam Dào ngàn càch
song
Ld
va
he thdng
song
Thài Bình
.Dia
hinh ca bàn cùa luu vuc song Hóng-
Thài Bình ed chiéu dò'c

tu
Bàc xuó'ng Nam
va
lù Tày sang Dòng. Dò ddc trung
bình cùa càc
song
nhu sau:
*Sòng Dà
1,5m/Km
*Sòng
Thao
1,2m/Km
*Sòng Lo
2,8m/Km
*Sòng Càu
Im/Km
*Sòng Thuang
l,8m/Km
*Sòng
Lue Nam
l,8m/Km
Vùng dóng
bang song
Hóng-Thài Bình (
tue
là vùng ed cao dò lù
Om
dén 9m so
vdi màt bién)
ed

tóng didn tfch gàn
9840km^
va
dugc phàn bó nhu sau;
Cao dò
H<lm
l-2m
2-3m
3-4m
4-5m
5-6m
6-7m
7-8m
8-9m
>9m
Dién
tich(ha)
297020
576320
710580
826000
867300
886980
928140
942840
958520
984000
Ty
lé
30,2%

58,6%
72,2%
84%
88%
907o
94%
96%
97,4%
100%
Qua bang thdng kd này ta thày han 72,2% didn tfch dóng
bang song
Hóng-
Thài bình ed cao dd khòng
qua
3 m so vdi mal
bidn.Vdi
cao dò này thi hàu hét
vùng dóng
bang
Bàc bd déu bi ành hudng cùa nhùng tran mua tuang ddi
Idn va
nude
dàng do nhùng con bào lù vùa
va Idn gay
ra.Cho ndn lù lut thudng xuydn
xày ra d vùng này trong mùa mua bào là diéu khòng
thè
trành khdi. Vi du con
bào Carry-87 d
mot

sd tram do cùa song ngudi ta ghi nhàn dugc muc
nude
dàng
dén
2,4m
.Con
bào DAN-89 nude
dàn^i
tdi da là 3,6 m.