Cách tiếp cận tác phẩm người lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân

Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
I. Đặt vấn đề
1. Lý do chọn đề tài:
Những năm gần đây, vấn đề đổi mới phơng pháp dạy học trong nhà trờng
phổ thông lại đợc đặt ra một cách cấp bách và khẩn thiết hơn bao giờ hết. Nói nh
vậy, có nghĩa là vấn đề này đà đợc nêu lên từ nhiều lần và từ rất lâu. Từ những
năm bảy mơi của thế kỷ trớc, khÈu hiƯu “Ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cđa ngêi häc
sinh” đà đợc dơng cao. Bản thân câu khẩu hiệu ấy đà nói ra đợc mục đích và ý
nghĩa của nó.
Tiếp đến những năm tám mơi, vấn đề dạy học theo thiết kế với chủ trơng:
Thầy thiết kế, trò thi công và khẩu hiệu Chống đọc chép thực chất cũng nhằm
phát huy tÝnh chđ ®éng tÝch cùc cđa ngêi häc sinh.
Råi những năm chín mơi, vấn đề đổi mới lại dấy lên mạnh mẽ với hàng loạt định
hớng nh: Lấy học sinh làm trung tâm; Tích cực hoá hoạt động của ngời học;
Phơng pháp giáo dục tích cực hoặc cụ thể hơn trong môn Văn nh: Học sinh là
bạn đọc sáng tạo.
Và giờ đây, những năm đầu của thế kỷ XXI, thÕ kû bïng nỉ c«ng nghƯ
th«ng tin, häc sinh chØ thích ngồi trớc màn hình vi tính hơn là việc đọc Văn, học
Văn; vấn đề đổi mới phơng pháp dạy học nhất là dạy học Văn quả là một sự thôi
thúc, một đòi hỏi chính đáng của ngành giáo dục. Nh vậy đổi mới phơng pháp
dạy học Văn thực ra không phải là một vấn đề mới, tuy mỗi thời kỳ có những
quan niệm, thể hiện ở những phơng châm cụ thể ít nhiều khác nhau. Nhng tất cả
đều có chung một mục đích là nhằm phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo
của học sinh.
Trên thực tế, những năm gần đây, học sinh dờng nh rất thờ ơ với môn Văn Một môn học chính của chơng trình THPT, một môn thi tốt nghiệp và là môn trụ
cột của khối C. Mở rộng ra, môn Văn là môn học làm ngời. Vậy lý do nào đÃ
khiến học sinh ngày càng rời xa môn Văn. Phải chăng vì môn Văn và khối C có ít
trờng Đại học, CĐ tuyển chọn hay còn vì một lý do nào khác từ những giáo viên
trực tiếp giảng dạy môn Văn?
Quả thực, suốt mấy chục năm liên tục suy nghĩ để đổi mới việc dạy và học
trong nhà trờng nh thế, nhng cho đến nay kết quả dờng nh vẫn cha có gì khởi sắc.

Một bộ phận lớn giáo viên vẫn dạy theo cách dạy từ mấy chục năm nay- dạy
1


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
nặng về ghi nhớ, dạy nhồi nhét, dạy theo kiểu đọc chép... (Trần Kiều - Một vài
suy nghĩ về đổi mới phơng pháp dạy học trong trờng phổ thông ở nớc ta). Nh vậy,
phải thừa nhận rằng, chính giáo viên Văn đà làm mất đi sự hấp dẫn của môn Văn,
cha khơi dậy đợc niềm yêu thích và đam mê văn học ở học sinh. Vì thế vấn đề đặt
ra là phải tìm ra một Con đờng sáng, mang lại hiệu quả cao và vững chắc trong
dạy học Văn; biến mỗi giờ Văn là một giờ học hứng thú bởi học sinh đợc khám
phá, đợc phát hiện cái hay, cái đẹp của tác phẩm. Và quan trọng hơn, giáo viên
còn phải hình thành và rèn luyện cho học sinh kỹ năng phân tích, tiếp cận tác
phẩm văn học, cách tìm hiểu, cách đáng giá thẩm định những giá trị văn học.
Nghĩa là cung cấp cho các em con đờng để các em tự tìm ra cái hay cái đẹp đó.
Trong chơng trình Văn học 12, có một tác phẩm văn học mà dờng nh khoá
học nào học sinh cũng rất sợ, và cũng rất đáng suy nghĩ là chính bản thân giáo
viên cũng rất ngại. Đó là tuỳ bút Ngời lái đò sông Đà của tác giả Nguyễn Tuân.
ĐÃ nhiều năm giảng dạy khối 12, chúng tôi thấy đó là một thực tế đáng
phải bận tâm. Đúng là chỉ ra cái hay cái đẹp của tác phẩm này là rất khó. Nêu vấn
đề, gợi mở vấn đề để học sinh suy nghĩ tìm tòi tự tìm ra đợc cái hay cái đẹp của
nó lại càng khó hơn. Vì thế chúng tôi nghĩ cần phải đa ra một giải pháp về Cách
tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân.
2. Mục đích:
Đặt ra vấn đề này chúng tôi không ngoài mục đích làm thay đổi thái độ của
các em đối với thiên tuỳ bút nổi tiếng này. Đồng thời nhằm ít nhiều tháo gỡ cho
một số giáo viên khi giảng dạy tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của Nguyễn
Tuân. Trên cơ sở đó bài viết hy vọng khơi dậy chút ít niềm yêu thích văn học của
học sinh dù chỉ qua một tác phẩm cụ thể.
II. Giải quyết vấn đề

1. Một sè ®iỊu tra cơ thĨ:
Tríc thùc tÕ häc sinh khèi 12 có vẻ rất mệt khi học tác phẩm Ngời lái đò
sông Đà của Nguyễn Tuân mà chúng tôi đà nhận thấy qua nhiều năm giảng dạy
khối 12 và ôn luyện vào Đại học và cao đẳng, chúng tôi đà tiến hành điều tra 4
lớp 12 năm học 2005-2006 bao gåm:
- Mét líp chuyªn A: Líp 12E
- Mét líp chuyªn C: Líp 12C
2


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
- Một lớp công lập: Lớp 12D
- Một lớp bán công: Lớp 12N
Qua một số câu hỏi chúng tôi thu đợc kết quả nh sau:
- Trên 80% số học sinh dợc hỏi cho rằng, đây là một tác phảm khó học, khó
nhớ
- 90% lại tỏ ra yêu thích Nguyên Tuân khi đợc tiếp cận tác phẩm Ngời lái
đò sông Đà.
- Nhng cũng có đến 85% học sinh sợ gặp tác phẩm Ngời lái đò sông Đà
trong các kỳ thi tốt nghiệp và đại học, cao đẳng.
Nh vậy, học sinh ít nhiều đà cảm nhận đợc cái hay cái đẹp của tác phẩm
nhng sợ thi cử mà gặp phải tác phẩm này là vì các em thấy khó học, khó nhớ
nghĩa là một phần các em cha chịu khó tìm hiểu tác phẩm; mặt khác chắc chắn
các em cha biÕt c¸ch tiÕp cËn t¸c phÈm, kh¸m ph¸ cái hay cái đẹp của tác phẩm.
Đó là cha nói đến Ngời lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân đợc tạo nên bởi một
phong cách nghệ thuật độc đáo, tài hoa, uyên bác hơn ngời. Tác phẩm lại thuộc
thể tài tuỳ bút - một thể tài có phần xa lạ với các em trong chơng trình văn học
phổ thông. Đây là tác phẩm thuộc thể tài tuỳ bút duy nhất các em đợc học trong 3
năm ở trờng THPT. Chính những lý do đó khiến Ngời lái đò sông Đà trở thành
một tác phẩm khó, vợt quá sức học, sức cảm thụ của các em. Sách giáo khoa Văn

12 cũng khẳng định: Văn Nguyễn Tuân (...) không phải ai cũng a thích, huống
hồ là học sinh - một đối tợng chỉ phù hợp với những tác phẩm giản đơn, rõ nghĩa.
Vì thế chúng tôi quyết định chọn đề tài này với niềm tin làm cho các em
không còn cảm giác sợ gặp Nguyễn Tuân, gặp Ngời lái đò sông Đà, không
những thế còn có thể đem đến cho các em niềm hứng thú sự say mê cùng với tác
giả về vẻ đẹp trần đầy chất thơ mà cũng rất hùng vĩ của thiên nhiên và con ngời
Tây bắc; yêu cái tài hoa uyên bác, lịch lÃm của nhà văn Nguyễn Tuân.
2. Khái quát chung:
Sách giáo khoa Văn học 12 có nhận định: Nguyễn Tuân là một cái định
nghĩa về ngời nghệ sỹ. Đối với ông, văn chơng trớc hết phải là văn chơng, nghệ
thuật trớc hết phải là nghệ thuật và đà là nghệ thuật thì phải có phong cách ®é
®¸o”.
3


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
Quả thực, Nguyễn Tuân là một ngời nghệ sỹ luôn luôn đề cao tính nghệ
thuật, đề cao cái tôi cá nhân của ngời nghệ sỹ. Bởi chính ông là một phong cách
vô cùng độc đáo trong nền văn xuôi hiện đại Việt Nam. Nguyễn Tuân luôn có ý
thức viết sao cho không giống ai từ đề tài, nhân vật, lối kết cấu cho đến hành văn,
cách dùng từ, đặt câu,...và trong thực tế sáng tác, Nguyễn Tuân đà làm đúng đợc
nh thế. Tác phẩm Ngời lái đò sông Đà đợc rút từ tập tuỳ bút Sông Đà, xuất
bản lần đầu năm 1960 thể hiện rõ phong cách nghệ thuật độc đáo của Nguyễn
Tuân sau cách mạng. Tìm hiểu tác phẩm này, chúng tôi cho rằng nên từ phong
cách của Nguyên Tuân soi chiếu vào tác phẩm để có thể cảm nhận đợc cái hay cái
đẹp của tác phẩm. Tức là ở một khía cạnh nào đó chúng ta đà dạy học tác phẩm
theo thi pháp tác giả. Cần hớng dẫn học sinh biết cách tiếp cận tác phẩm, phân
tích tìm hiểu tác phẩm từ phong cách tác giả.
Mặt khác, Ngời lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân nh trên đà nói là một
tác phẩm thuộc thể tài tuỳ bút, thể tài rất không quen thuộc đối với học sinh phổ

thông, vì thế chắc chắn có ít nhiều khó khăn trong việc khám phá tác phẩm của
các em. Huống hồ Ngời lái đò sông Đà lại là tuỳ bút của một lối viết thực sự rất
độc đáo, phong phú và tài hoa đậm cái tôi nghệ sỹ của Nguyễn Tuân. Và vì thế
trong nền văn xuôi hiện đại Việt Nam chỉ có Nguyễn Tuân mới có thể trở thành
nhà tuỳ bút xuất sắc.
Vậy tiếp cận tác phẩm này còn cần phải đi từ thi pháp thể loại - một thể
loại mới, khó đối với các em nên lại càng phải chú trọng hơn. Có nh vậy, học sinh
mới thấy đợc cái hay của tác phẩm và còn rõ hay ở chỗ nào vì sao nh thế lại hay.
Và chắc chắn các em cũng không những không sợ gặp Nguyễn Tuân gặp Ngời
lái đò sông Đà mà biết đâu lại còn mong đợc gặp để trình bày để phat biểu về vẻ
đẹp của tác phẩm theo con mắt, cái nhìn, trí tuệ, trái tim của chính các em.
Với riêng Ngời lái đò sông Đà thì giữa phong cách nghệ thuật của nhà
văn với thể loại của tác phÈm l¹i cã mèi quan hƯ mËt thiÕt víi nhau. Bởi vì một
dặc điểm trong phong cách của Nguyễn Tuân chÝnh lµ ë së trêng t bót. ChØ cã
t bót mới có thể giúp Nguyễn Tuân thể hiện đợc phong cách tự do, phóng túng
và cái tôi độc đáo, tài hoa, uyên bác của chính ông. Chung quy lại, cách khám
phá Ngời lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân vẫn ®i tõ phong c¸ch cđa Ngun
4


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
Tuân (chú trọng thêm thể loại của tác phẩm) để cảm nhận vẻ đẹp của thiên tuỳ
bút xuất sắc này.
3. Cụ thể:
a, Tiếp cận tác phẩm từ thi pháp tác giả tức là từ phong cách nghệ thuật của
nhà văn:
Nguyễn Tuân là ngời a mới lạ độc đáo, thích biến ảo, biến hoá nên văn của
ông cũng bắt ngời đọc phải thực sự tham gia vào trò chơi rợt đuổi nghệ thuật đầy
thú vị mà cũng rất nhọc nhằn, công phu. Vốn là kẻ có sẵn máu phiêu lÃng giang
hồ, luôn có nhu cầu săn tìm cảm giác lạ, Nguyễn Tuân đà tìm đến với sông Đà,

một dòng chảy vĩ đại của núi rừng Tây bắc nên thơ hùng vĩ. Đó là một con ngời
hiếu động, thích xê dịch, vì thế mà hay đi. Đi để thay thực đơn cho giác quan.
Tất nhiên phải là mới lạ bất ngờ và mÃnh liệt. Nguyễn Tuân quyết không chấp
nhận, không chịu nổi những gì bằng phẳng, nhợt nhạt, yên ổn, mực thớc, khuôn
phép, những cái quẩn quanh đơn điệu. Chỉ có đi, mà đà đi thì đi đến đầu sông,
ngọn nguồn tới những nơi tận cùng của tổ quốc, xê dịch trên bộ, trên sông, trên
trời, trên biển. Nên nhớ là Nguyễn Tuân xê dịch có mục đích: đi thực tế, đi
công tác, đi mà gắn bó, mà thấy đâu cũng là quê hơng; chứ không nh trớc cách
mạng, xê dịch vì chán đời, vì bất mÃn với thời cuộc, vì có chỗ để bỏ.
Và thế là Nguyễn Tuân đến với Đà giang và ông đà in cái bản ngà độc đáo
và vẻ đẹp rất chủ quan của tâm hồn, thêm cái tởng tợng vào cải vẻ đẹp khách
quan của dòng sông để dới ngòi bút của nhà văn tuôn chảy một Đà giang mang
dấu ấn thật riêng của Nguyễn Tuân. Không phải ngẫu nhiên mà Nguyễn Tuân tìm
đến sông Đà để thoả mÃn sự khát thèm cảm giác lạ; sông Đà thực sự là cả một
nguồn cảm hứng vô cùng mÃnh liệt của ngòi bút Nguyễn Tuân. Bởi sông Đà cũng
độc đáo nh sự độc đáo của chính tác giả nó. Cái độc đáo của Đà giang nằm ngay
ở lời đề từ:
Chúng thuỷ giai đông tẩu
Đà giang độc bắc lu
Sông Đà đi ngợc với mọi dòng sông. Chỉ riêng điều đó đà kích thích mạnh
giác quan của ngời nghệ sỹ vốn a sự độc đáo duy nhất này. Một đối tợng độc lạ
rất thích hợp với một ngòi bút độc chiêu. Và Nguyễn Tuân đà làm cho sông Đà
thêm phần độc đáo bởi cách nhìn lạ lẫm, tài hoa của mình: Một dòng sông vừa
5


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
hung bạo lại vừa trữ tình. Tính cách của sông Đà là một hệ thống những phảm
chất đối chọi nhau, và phải từ những nghịch lý ấy, con sông mới có điều kiện phô
bày hết vẻ phức tạp, sự phong phú đầy hấp dẫn của nó.

* Nguyễn Tuân thực sự chỉ có cảm hứng mÃnh liệt với những hiện tợng gây
cảm giác lạ:
Sông Đà của Nguyễn Tuân trớc hết là một con sông tột cùng của sự dữ dội,
bạo liệt với những cái hút nớc khủng khiếp làm chóng mặt ngời, những thác gềnh
ngang ngợc, lấc cấc, đặc biệt là cảnh gió thác man dại, cuồng loạn, bủa vây và sẵn
sàng nhấn chìm tất cả. ở cảnh này Nguyễn Tuân đà đem đến cho ngời đọc cái
cảm giác thót tim, có ngời còn cho rằng ông thích gây áp lực lên hệ thần kinh ngời đọc, bắt họ phải chiêm nghiệm cảm giác lạ lùng ấy cùng với ông. Còn ông thì
hứng khởi, say mê thích thú nh một đứa trẻ thơ trớc một trò chơi mới lạ. Thế mới
biết ngời nghệ sỹ luôn là ngời trẻ trung luôn là kẻ đam mê trớc vẻ đẹp muôn màu
muôn vẻ của cuộc sống.
Nguyễn Tuân bằng sự đam mê ấy đà làm chô sông Đà dậy sống, dậy đá.
Sóng dữ và đá cũng dữ - đó là tâm điểm dữ dội của sông Đà. Nguyễn Tuân đÃ
dựng đá dậy cho lộ bản chất của nó ra. Những kẻ yếu bòng vía chắc phải rờn rợn
trớc những hòn đá mà mặt hòn nào cũng ngỗ ngợc, nhăn nhúm, méo mó
trong dáng vẻ đầy oai phong lẫm liệt, đầy sự khiêu khích kiêu căng, đang Hất
hàm thách thức ông đò. Nguyễn Tuân không những tạo khắc hình ngời cho đá và
còn truyền vào đấy những hình ngời. Sông Đà đà bày một thạch trận để ăn chết
con thuyền. Cái dữ tợn hung bạo của nó chính là ở chỗ đó. HÃy xem cách bày
binh bố trận của Đà giang: rất bài bản. Đám đá hòn đá tảng chia làm ba vòng
chặn ngang trên sông, dàn trận địa sẵn để đánh giáp lá cà với ông lái đò. Mỗi
chặng có một nhiệm vụ khác nhau. Chặng thứ nhất hai hòn tiền vệ canh cửa mới
nhìn thì có vẻ sơ hở nhng nhiệm vụ của chúng là dụ đối phơng đi sâu vào tuyến
giữa để đánh khuýp quật vu hồi lại. Nếu thuyền chọc thủng tuyến hai thì boong ke
chìm pháo đài ở tuyến ba phải đánh tan cái thuyền lọt lới tuyến trên, phải tiêu diệt
thủy thủ thuyền trởng ở ngay chân thác. Rõ ràng trí tởng tợng của Nguyễn Tuân
quả là đáng thán phục bởi vì Đà giang trong sự cảm nhận của ông không chỉ độc
ác dữ tợn mà còn mu mô, quỷ quyệt, nham hiểm đến không ngờ. ĐÃ thế Nguyễn
Tuân còn nhìn ra từng sắc mặt ngời đầy xấc xợc, hỗn hào, mất nết, du côn trong
6

Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
từng hình thù đá vô tri vô giác nh đà nói ở trên. Rồi Nguyễn Tuân còn cho sông
Đà thêm một lần đáng sợ mà cũng rất đáng phục đối với chúng ta ở cách nó bố trí
cửa sinh cửa tử để lừa ông lái đò. Vòng một nó mở năm cửa trận: bốn cửa tử, một
cửa sinh lệch nhau. Vòng hai tăng thêm nhiều cửa tử để lừa đối phơng, cửa sinh
vẫn chỉ một và bố trí ngợc với vòng đầu. Còn vòng ba ít cửa hơn song bên phải
bên trái đều là cửa tử. Luồng sống duy nhất nằm ngay ở bọn đá hậu vệ. Phối hợp
với đá, nớc thác reo hò làm thanh viện cho đá một cách rất hào hứng, nhiệt tình và
đắc lực. Chúng xông tới đối phơng và đà dùng đến ngón đòn độc hiểm nhất để tấn
công ông lái đò. Và thế là với Nguyễn Tuân sông Đà ghê gớm khủng khiếp nh
một loài thuỷ quái khổng lồ mang diện mạo và tâm địa của thứ kẻ thù số mét cđa
con ngêi. Nã ®ang trong ®Ønh ®iĨm cđa sù cuồng loạn, man dại: cơn dận dữ chết
ngời. Đọc Nguyễn Tuân ngời đọc không thể dửng dng mà còn bị cuốn hút, lôi
kéo, nhập cuộc cùng tác giả để rồi có thể hÃi hùng, rợn ngợp, căng thẳng; thần
kinh phải hoạt động thậm chí có lúc căng lên nh sợi dây đàn. Nhng có một điều
rất lạ là sao vẫn thấy thú vị ngạc nhiên ngỡ ngàng đến nh vậy. Cứ nh là có ma lực
ấy. Phải chăng đó là cảm giác lạ mà chỉ có Nguyễn Tuân mới đem lại đợc cho độc
giả. Sao lại không yêu thích những trang văn đầy ấn tợng nh thế của Nguyễn
Tuân! Chẳng phải chúng ta hầu nh cũng khát thèm cảm giác lạ đó sao? chẳnh
phải cũng ta cũng dễ dàng bị chinh phục bởi những gì mới mẻ, lạ lẫm đó sao?
Vậy thì Nguyễn Tuân đà thực sự thuyết phục chúng ta bằng sự khám phá đầy tinh
tế của ông ở những cảnh trí gây ấn tợng mạnh, hiếm có.
* Nguyễn Tuân là nhà văn luôn khám phá sự vật hiện tợng ở phơng diện văn
hoá, thẩm mỹ.
Nh trên đà khẳng định, cái mà Nguyễn Tuân hớng tới phải là độc chiêu,
biến ảo, sông Đà của Nguyễn Tuân là vậy không chỉ hung bạo không Đà còn rất
đỗi trữ tình. ở nét tính cách này của con sông ngời đọc sẽ nhận thấy một cái nhìn
thực sự tinh tế, tài hoa của Nguyễn Tuân về con sông Tây bắc. Sông Đà quả là
lung linh ngời sáng trớcmắt ngời đọc và là biểu tợng của cái đẹp, cái đẹp tuyệt

mỹ, tột cùng của sự tuyệt mỹ. Cái bạo liệt của sông Đà là vùng thợng nguồn. Còn
khi êm ả về xuôi, Đà giang rất trữ tình, hồn nhiên, đầy thơ trẻ, mơ mộng, lÃng
mạn nh một thiếu nữ lúc đơng thì. Sông Đà tuôn dài, tuôn dài nh một áng tóc trữ
tình..., mềm mại, thớt tha, yêu kiều và duyên dáng. Sau những thét gào man dại,
7


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
sau những quằn quại vật và nh con quái vật bị bóp cổ, sông Đà bỗng nhiên dịu lại
chỉ còn một âm hởng du dơng, ngọt ngào, êm ái. Thật lạ! Làm sao có thể có một
dòng sông vừa là kẻ thù số một của con ngời vừa là cố nhân rất gợi cảm đằm
đằm, âm ấm khiến cho du khách khi xa thơng nhớ đến ngẩn ngơ. Sông Đà đáng
sợ mà lại đáng yêu đến vậy sao? Gợi cảm nh một ngời tình nhân, đi xa để thơng
để nhớ, gặp lại vui mừng khôn xiết nh thấy nắng giòn tan sau kỳ ma dầm, nh
nối lại chiêm bao đứt quÃng đó là những cảm giác vừa cụ thể rõ ràng lại vừa trừu
tợng mông lung. Nhng có một điều rất thực là du khách thực sự vui sớng ngẩn
ngơ trớc sự tình tứ nồng nàn và cũng rất dịu hiền hồn nhiên của một Đà giang
thấm đẫm hồn ngời. Đúng là cái nhìn nên hoạ nên thơ tạo nên những trang hoa
đầy hấp dẫn. Bờ sông hoang dại nh một bờ tiền sử. Bờ sông hồn nhiên nh một
nỗi niềm cổ tích tuổi xa. Vẻ đẹp tinh khôi trong sáng, thanh thoát của Đà giang
khiến cho ngời nghệ sỹ trẻ lại. Nguyễn Tuân yêu đời lắm, gắn bó với thiên nhiên
đất nớc lắm không nh trớc cách mạng luôn có cảm giác bơ vơ lạc lõng của kẻ
sinh lầm thế kỷ. Xê dịch trên dòng sông quê hơng thanh bình yên ả lững lờ
nh nhớ thơng những hòn đá thác xa xôi để lại trên thợng nguồn Tây bắc, Nguyễn
Tuân nh thấy lòng mình lắng đọng bao yêu thơng gắn bó với cuộc sống với quê hơng. Để rồi nói chuyện với ngời lái đò nh càng thêm lai láng cái lòng muốn đề
thơ vào sông nớc. Chỉ đến với nhân dân, đến với cách mạng, con ngời nổi tiếng
chơi ngông một thời mới có thể có đợc cảm giác thanh thản nhẹ nhõm, ngập
tràn xúc cảm tin yêu đối với cuộc đời nh vậy.
Đấy, cái tài hoa, cái độc đáo trong phong cách của Nguyễn Tuân là ở cách
nhìn cách cảm thật lạ lẫm độc chiêu. Ông chỉ cảm xúc đợc với những cảnh trí gây

ấn tợng mÃnh liệt, chỉ hứng thú khám phá sự vật ở phơng diện thẩm mỹ với một
mục đích là làm nổi bật vẻ đẹp phong phú của sông Đà. Từ những nét phong cách
này soi vào tác phẩm Ngời lái đồ sông Đà ta không chỉ thấy tài hoa của nhà văn
mà còn cảm nhận đợc một tình cảm sâu nặng với non sông đất nớc lai láng niềm
tin, tình yêu cuộc sống.
* Nguyễn Tuân là nhà văn luôn luôn khám phá con ngời ở phơng diện tài hoa
nghệ sỹ.
Đến với Đà giang có phải Nguyễn Tuân chỉ là để ngợi ca vẻ đẹp tuyệt vời
hùng vỹ của thiên nhiên Tây bắc? Có phải chỉ là để thoả mÃn nhu cầu săn tìm
8


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
cảm giác lạ của nhà văn? Hay còn vì một lý do nào khác? Thực ra Nguyễn Tuân
đến với Tây bắc đến với sông Đà còn là đến với con ngời Tây bắc, đến với sản
phẩm của dòng sông hung bạo: ngời lái đò sông Đà. Nguyễn Tuân đà dồn bút lực
cho một Đà giang góc cạnh, dữ dằn là một cách để nhà văn đề cao ông lái đò.
Ngợi ca dòng sông Đà là để tôn vinh ngời lái đò, chỉ có con ngời ấy mới tỏ ra tơng xứng với một sông Đà hung bạo. Thực ra ông lái đò chỉ là một ngời lao động
rất bình thờng làm nghề chèo đò dọc trên dòng sông Tây bắc. Nhng dới cái nhìn
đầy nghệ thuật của Nguyễn Tuân, ông lái đò là một ngời phi thờng không những
thế còn là một nghệ sỹ tài hoa và đó là một nét phong cách vô cùng độc đáo của
Nguyễn Tuân: Nhân vật của ông dù là ai, già hay trẻ, nam hay nữ dù làm nghề gì
thì cũng thuần một loại tài hoa, tài tử. Phải chăng, đó là sự hoá thân của chính
Nguyễn Tuân con ngời sinh ra để mà thờ nghệ thuật với hai chữ viết hoa. Ông
lái đò của Nguyễn Tuân dù chỉ là lái đò thì vẫn mang phong thái rất riêng của
nhân vật Nguyễn Tuân - một tay lái ra hoa. Con ngời ấy có cái t thế hiên ngang
của một ngời lái đò có tự do. Bởi ngời lái đò ấy đà nắm đợc quy luật tất yếu của
dòng nớc sông Đà. Hình ảnh ông hiện lên thật đậm nét, dữ dội, tơng xứng với cái
dữ dội của thác nớc Đà giang. Cảnh vợt thác của ông cũng là một cảnh tợng kích
thích mạnh giác quan nghệ thuật của Nguyễn Tuân. Cảm hứng hào hùng khiến

nhà văn tả cuộc vợt thác diễn ra thờng nhật thành một trận đánh biến ảo, hấp dẫn,
một khúc hát ngợi ca chiến công của một bậc anh hùng. Và ông lái đò không chỉ
có t thế của một ngời anh hùng, ông còn có phong cách của một ngời nghệ sỹ tài
hoa. Với Nguyễn Tuân lái đò là cả một nghệ thuật cao cờng, hết sức tài ba trí
dũng. Thật vậy ông lái đò đà tập trung cao độ mọi giác quan để đối phó, ứng
chiến thật linh hoạt, nhanh nhẹn, tài trí trớc một đối thủ mạnh hơn mình. Ông
phải thay đổi chiến thuật để khéo trị bằng đợc cái dữ tợn cuả thác nớc Đà giang
buộc nó phải tuân thủ, phải phục tùng con ngời tuy bé nhỏ và đơn độc giữa luồng
thác cuồng phong. Nắm chắc đối phơng và thêm phần tài ba trí dũng ông đò đÃ
nắm chắc phần thắng trong tay. Kỳ thực ngời lái đò không hề có phép màu, nhng
ông có kinh nghiệm đò giang sông nớc, nắm chắc binh pháp của thần sông, thần
đá. Hay nói đúng hơn ông có trí tuệ của Con ngời lao động. HÃy xem cái cách
ông vợt thác: nắm chặt lấy đợc cái bờm sóng đúng luồng rồi, ông đò ghì cơng
lái, bám chắc lấy luồng nớc đúng mà phóng nhanh vào cửa sinh, mà lái miết một
9


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
đờng chéo về phía cửa đá ấy. Dờng nh không một cản trở, con đò của ông lớt
qua những tên tớng đá lầm lì ngỗ ngợc. Hình ảnh ông hiện lên nh một viên tớng
dũng mÃnh oai phong phóng thẳng vào chiến trận. Thế của ông là thế cỡi hổ chỉ
tiến mà không lùi. Hành động trách đá rảo bơi chèo hoặc chặt đôi ra ®Ĩ më ®êng tiÕn” thËt tµi hoa ®iƯu nghƯ, thËt nhẹ nhàng và cũng đầy hứng khởi. Rồi vút,
vút, cửa ngoài, cửa trong, lại cửa trong cùng, thuyền nh một mũi tên tre xuyên
nhanh qua hơi nớc vừa xuyên vừa tự động lái đợc, lợn đợc. Thật là lÃo luyện vừa
chính xác lại vừa ngoạn mục, rất hào hoa. Ba lớp trùng vi của một thạch trận đầy
cửa tử đà không ăn chết đợc một con thuyền đơn độc không có chỗ lùi. Ông đò
nh một viên tớng dũng mÃnh phá trận ngày xa, đánh thốc đúng cửa sinh khiến cho
đối phơng tan tành thế trận. Cái tài hoa trí dũng của ngời lái đò đà đem đến cho
Nguyễn Tuân một niềm hứng khởi say mê. Nhng có lẽ chính cái vẻ giản dị, khiêm
nhờng, sự ung dung thanh thản của ông đò dờng nh có sức hút mạnh mẽ hơn đối

với ngòi bút Nguyễn Tuân . Sau cuộc vợt thác đầy vinh quang nơi cửa ải nớc đủ tởng dữ quân tợn, chẳng ai để ý quan tâm gì. Sự điềm đạm bình thản trớc chiến
thắng của ngời lái đò khiến Nguyễn Tuân rất cảm kích.
Còn nhớ trớc cách mạng Nguyễn Tuân nổi tiếng ngông ngạo, kiêu bạc,
ngang tàng, coi thờng thiên hạ qua một Huấn cao lạnh lùng trong Chữ ngời tử
tù. Vì thế qua hình tợng ông lái đò chúng ta nhận ra sự biến đổi trong phong
cách của Nguyễn Tuân sau cách mạng. Ông lái đò biểu tợng của cái đẹp cái tài
thuộc về vẻ ®Đp cđa cc sèng ®êi thêng h«m nay chø kh«ng phải là cái đẹp của
quá khứ gắn với số ít ngời đặc tuyển xuất chúng. Trớc cách mạng, nhân vật của
Nguyễn Tuân là sự kết hợp đến mức lý tởng giữa một hào kiệt với một nghệ sỹ.
Tài hoa, khí phách, thiên lơng của ông Huấn mang tầm vóc siêu phàm. Còn bây
giờ nhân vật của Nguyễn Tuân là những ngời lao động bình thờng, tất nhiên vẫn
không kém phần phi thờng. Và vì là ngời lao động bình thờng nên ở họ có sự bình
dị gần gũi. Hay nói khác đi nhân vật của Nguyễn Tuân ở thời kỳ này là sự kết hợp
hài hoà giữa dung dị và tài hoa, cần lao và nghệ sỹ. Vậy là con ngời của Nguyễn
Tuân đà có một sự thay đổi lớn trong t tởng: Hoà mình vào cuộc sống của nhân
dân để phát hiện ra vẻ đẹp trong cuộc sống thờng ngày của ngời lao động. Viết về
ông lái đò là một cách Nguyễn Tuân ca ngợi lao động tôn kính công sức lao động
của con ngời, nâng cao giá trị tÇm vãc cđa con ngêi.
10


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
b, Tiếp cận tác phẩm từ thi pháp thể loại.
Nguyễn Tuân mỗi khi cầm bút dờng nh lại tự đặt cho mình cái yêu cầu đầy
khắt khe đối với bất cứ ngời nghệ sỹ nào: Phải chứng tỏ cho đợc cái tài hoa uyên
bác hơn đời. Chính phong cách tự do phóng túng và ý thức sâu sắc về cái tôi cá
nhân khiến Nguyễn Tuân tìm đến thể tuỳ bút nh một điều tất yếu. Đây là một
đóng góp của ông về mặt thể loại văn học. Sách giáo khoa khẳng định nh vậy. Vì
thế, phân tích khám phá tác phẩm này không thể bỏ qua đặc điểm thể loại của tác
phẩm. Trong văn học có lÏ t bót lµ thĨ tµi chđ quan nhÊt vµ tự do nhất. Tuỳ bút,

bản thân khái niệm đà tự giải thích là phóng bút, tuỳ bút mà viết. Có cảm giác nh
là không có quy tắc thể loại. Đó là một thể loại rất phát triển ở phơng tây hiện đại.
Nhng càng phát triển, khái niệm tuỳ bút càng mơ hồ hơn. Có thể hiểu một cách
đại khái rằng mợn cớ thuật lại một sự kiện, một câu chuyện, tác giả nêu ra những
vấn đề này khác mà bàn bạc, nghị luận, mà bày tỏ những cảm xúc suy tởng của
mình một cách thoải mái, tự do. Tởng là giản đơn nhng kỳ thực để trở thành một
nhà tuỳ bút, chuyên viết tuỳ bút, tạo ra một sự nghiệp văn chơng chủ yếu bằng bút
ký, tuỳ bút thì có lÏ chØ cã Ngun Tu©n.
* T bót cđa Ngun Tu©n có nhiều yếu tố truyện.
Tìm hiểu tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân trớc hết cần chú
ý ®Õn ®Ỉc ®iĨm ®ã. Cịng do tÝnh chÊt tù do của tuỳ bút mà ở mỗi cây bút lại có
những sắc màu riêng. Có nhiều yếu tố truyện là đặc điểm riêng của tuỳ bút
Nguyễn Tuân. Nghĩa là dùng nhiều trí tởng tợng để dựng cảnh, dựng truyện và có
mô tả tâm lý, khắc hoạ tính cách nhân vật ở một mức độ nào đó. Cảnh vợt thác
của ngời lái đò đợc dựng nên bởi một trí tợng tợng thật phong phú kỳ tài. Đó là
một trận đánh đầy biến ảo giữa một bên là ông lái đò lẻ loi, đơn độc yếu thế với
một bên là thác dữ sông Đà độc ác, nham hiểm, quỷ quyệt, ranh ma, hung hÃn nh
một hung thần. Nguyễn Tuân đà tởng tợng ra một thạch trận rất bài bản trên sông,
tởng tợng ra bao nhiêu là khuôn mặt đá với hình thù đáng sợ, thậm chí chúng còn
cà khịa, trêu ngơi ngời lái đò với bản mặt thật đáng ghét một hòn ấy trông
nghiêng thì y nh là đang hất hàm hỏi cái thuyền phải xng tên tuổi trớc khi giao
chiến. Một hòn khác lùi lại một chút và thách thức cái thuyền có giỏi thì tiến
vào. Bằng trí tởng tợng tài tình nh thế sông Đà mới hiện lên sống động mạnh mẽ,
cứng cỏi góc cạnh nh một loài thuỷ quái. Còn ông đò thì bình tĩnh, dũng mÃnh, tự
11


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
tin, bản lĩnh nh một dũng tớng ngày xa lần lợt phá tan ba trùng vi thạch trận dày
đặc những cửa tử của thác dữ sông Đà.

Và sông Đà của Nguyễn Tuân thực sự là một tính cách văn học: hung bạo
và trữ tình . Một tính cách độc đáo mà đa dạng đầy cá tính, dờng nh cha có một
con sông nào trong văn học mang vẻ đẹp độc đáo nh vậy. Vừa độc ác dữ dằn nh
thuỷ quái lại vừa gợi cảm đằm đằm ấm ấm nh một cố nhân. Đó chẳng phải là sản
phẩm của một trí tởng tợng phong phú kỳ diệu sao?
* Tuỳ bút của Nguyễn Tuân đồng thời mang đậm tính chất ký.
Nghĩa là tuỳ bút của ông ghi chép sự thật và thông tin thời sự chính xác.
Một thứ tuú bót pha du ký, ký sù hay phãng sù điều tra. Với đặc điểm ấy, thêm
tác phong khảo cứu đào sâu giúp cho tuỳ bút Nguyễn Tuân có lợng thông tin đáng
tin cậy và có nhiều giá trị t liệu. Chính đặc điểm này của tuỳ bút Nguyễn Tuân là
nguyên nhân của sự thích thú và cũng là lý do đáng sợ của học sinh khi tiếp cận
tác phẩm Ngời lái đò sông Đà. Thích thú là bởi các em đợc thâm nhập vào mọi
lĩnh vực am hiểu về những gì liên quan đến sông Đà và ngời lái đò cũng nghề
chèo đò dọc trên sông mà không phải tác phẩm nào cũng đem đến cho các em
điều đó. Sợ là vì vốn tri thức trong tác phẩm quá đồ sộ đối với các em, nhất là
những tri thức hiếm thấy trong văn chơng nh võ thuật, quân sự, thể thao mà
Nguyễn Tuân đà vận dụng rất thành công, đầy thú vị khi miêu tả cuộc chiến đấu
của ngời lái đò với thác dữ sông Đà. Nào là thạch trận, trận địa, boong ke, pháo
đài, nào là các lối ®¸nh du kÝch, ®¸nh khuýp vu håi, ®¸nh håi lïng, đánh đòn tỉa,
đánh đòn âm của đá, của thác. Nào lµ hµng tiỊn vƯ, bän hËu vƯ, nµo lµ cưa tử, cửa
sinh... cứ rối tung rối mù cả lên. Hiểu cũng khó, mà nhớ cũng khó. Nhng khi hiểu
rồi thì thích thú say mê, rồi kinh ngạc sững sờ, rồi thốt lên đầy thán phục. Mà đâu
đà hết, dờng nh Nguyễn Tuân còn khảo sát nghiên cứu rất kỹ về thực tế sông Đà,
về nghề chèo đò dọc trên sông. Nhà văn truy tìm tận gốc tận nơi tên khai sinh của
sông Đà với những cái tên thật là thơ mộng: Li Tiên, Bả Biên Giang. Thế mà thời
Tây thực dân Pháp lại khoác lên nó một cái tên thật là lếu láo: Sông Đen, khiến
cho nhà văn bực bội hết sức. Cái tài hoa, uyên bác, lịch lÃm hơn đời, hơn ngời của
Nguyễn Tuân chính là ở những chỗ đó. Rồi bao nhiêu câu thơ hay về sông nớc, về
Đà giang từ cổ chí kim từ Đông sang Tây đều đợc Nguyễn Tuân tuyển chọn đa
vào bài tuỳ bút của mình. Rồi những kiến thức về các ngành nghệ thuËt nh héi

12


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
hoạ, âm nhạc, điêu khắc, điện ảnh,...đều hội tụ đầy đủ. Và cái cảm giác lạ mà
Nguyễn Tuân muốn truyền đến cho ngời đọc phải mợn từ lĩnh vực điện ảnh. Tởng
tợng ra đà khó, nhớ làm sao nổi đối với học sinh. Thế là trò sợ kéo theo nỗi ái
ngại của thầy cô khi giảng dạy tác phẩm. Bản giao hởng của sóng thác Đà giang
mà khúc dạo đầu là những nỉ non oán trách, van xin, khiêu khích, chế
nhạo. Mà đình điểm là gầm thét, lồng lộn, bùng bùng nh nổi cơn cuồng phong
thịnh nộ. Nhng rồi cuối cùng là ngọt ngào êm ái, lững lờ nhớ thơng. Ngời đọc
nể phục Nguyễn Tuân là ë sù hiĨu biÕt tinh têng ®Õn møc hiÕm cã những gì ông
nói tới trong Ngời lái đò sông Đà. Nể phục hơn là ở sự công phu không tiếc công
tiếc sức tìm hiểu của nhà văn. Thì đây, để có mấy câu văn tả sắc nớc sông Đà,
Nguyễn Tuân đà phải bay qua mấy lần ngay trên miền sông ấy để phát hiện ra
mùa xuân nớc xanh màu ngọc bích chứ không xanh màu xanh canh hến của sông
Gâm, sông Lô. Mùa thu nớc sông Đà lừ lừ chín đỏ... chứ cha hề thấy dòng sông
Đà là đen. Thật bất ngờ bởi có lẽ chỉ vì cái tên Tây lếu láo (sông Đen) của Đà
giang mà Nguyễn Tuân đà phải công phu đến vậy hay vì niềm đam mê cái đẹp,
yêu quí quê hơng đất nớc mình. Tài hay là tâm hẳn không cần trả lời chúng ta
cũng đà rõ nó là sự kết hợp giữa cái tài hoa uyên bác và cái tâm luôn nặng tình
với non sông đất nớc của nhà văn. Vì thế chúng ta cần biết rằng vốn hiểu biết sâu
rộng, khôn lờng, khôn sánh ấy đâu phải để khoe tài mà là để làm nổi bật vẻ đẹp
độc đáo phong phú của Đà giang, là để ngợi ca thiên nhiên đất nớc con ngời, tôn
vinh con ngời, đề cao lao động.
* Tuỳ bút có đặc điểm giàu chất trữ tình.
Nghĩa là tác giả đợc phép bộc lộ trực tiếp cảm nghĩ của mình, thông qua
cái tôi chủ quan mà phản ánh hiện thực. Tuỳ bút Nguyễn Tuân đúng là tuỳ bút,
hết sức tự do. Mạch văn phóng túng theo dòng suy nghĩ miên man về sông Đà và
những gì liên quan đến sông Đà, về ông lái đò và những gì liên quan đến nghề

chèo đò. Rồi nhân đó bàn luận vấn đề nọ vấn đề kia của cuộc sống. Sông Đà và
ông lái đò chỉ là cái cớ để tác giả thoải mái tự do bộc lộ những cảm xúc, suy nghĩ
độc đáo, mới lạ, phong phú, tài hoa tinh tế về vẻ đẹp của sông Đà và sản phẩm
của nó- ngời lái đò sông Đà. Một Đà giang cứng cỏi mạnh mẽ của võ thuật quân
sự, bay bổng lÃng mạncủa nghệ thuật văn chơng. Một ông đò trí dũng tài hoa
trong nghệ thuật vợt thác leo ghềnh. Tuỳ bút Nguyễn Tuân thực sù rÊt phãng tóng
13


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
trong sự liên tởng đầy bất ngờ táo bạo. Hành văn vì thế biến hoá linh hoạt, luồng
thông tin phong phú, hình tợng chồng chất đa dạng. Cho nên đọc Nguyễn Tuân
cần phải có nhiều thời gian, phải chịu khó đọc chậm, đọc kỹ, đọc nhiều lần. Rồi
phải tởng tợng, phải đặt mình vào hoàn cảnh của tác giả để chiêm nghiệm để cảm
nhận. Học sinh mệt, sợ tác phẩm là vì thế. Nhng một mặt rất sợ Ngời lái đò
sông Đà mặt khác mặt khác học sinh cũng rất thích vì cái lạ vì sự hồn nhiên trẻ
trung của tác giả. Cái cảm giác lạnh, tối, sợ khi ngồi trong khoang đò đợc tác giả
ví nh cảm giác đứng ở hè ngóng lên tầng cao tắt phụt đèn điện... tinh tế, bất ngờ
và rất lạ lùng. Hay sự nối kết giữa hình sắc động thái thật của sông với những
hình ảnh tởng chừng nh không thể có chút nào dính dáng đến sông. Tả cảnh chèo
thuyền qua hút nớc thì y nh ôtô sang số ấn ga. Tả hút nớc mà liên tởng tới một cái
công tơ rơ Phrănggiê của một ca me ra màu từ cái thuyền thúng tròn vành xoay tít
dới đáy hút mà lia ngợc lên vách thành . Đúng là gây áp lực lên hệ thần kinh ngời
đọc thật. Lối mô tả thì luôn bằng những chuyển đổi cảm giác đầy tinh tế. Từ cảm
giác chuyển sang tâm trạng với sự so sánh thật lạ lùng, so sánh không gian với
thời gian. Dờng nh so sánh của Nguyễn Tuân không nhằm cụ thể hoá mà là để thơ
mộng hoá sự vật nên có phần trừu tợng khó hiểu đối với học sinh: bờ sông hoang
dại nh một bờ tiền sử, bờ sông hồn nhiên nh một nỗi niềm cố tích tuổi xa. Nhng
chỉ ra cho các em hẳn không có gì đáng sợ nữa, ở đây là chỉ ra cái cách Nguyễn
Tuân so sánh, cách Nguyễn Tuân liên tởng và hiệu quả thẩm mỹ của nó. Những

so sánh đặc biệt ấy đà tạo ra những câu văn đầy nhịp điệu, nh có khớp xơng biết
co duỗi nhịp nhàng. Đặc biệt từ ngữ của Nguyễn Tuân rất giàu có, kết quả của
một quá trình tích luỹ và lòng yêu say mê tiếng mẹ đẻ. Ông còn sáng tạo từ mới
và luôn có ý thøc dïng tõ míi. Vèn tõ vùng phong phó ấy, trớc cách mạng,
Nguyễn Tuân dùng để chơi ngông với đời, để chọc ghẹo thiên hạ, để khoe tài ,
phô chữ. Còn bây giờ là để ngợi ca nhân dân, tổ quốc. Thờng thì khi cần tập trung
đi sâu vào một điểm để mô tả sự vật, Nguyễn Tuân tung ra tất cả những từ đồng
nghĩa, và nhiều khi từ sẵn không đủ, ông còn sáng tạo ra những cách diễn đạt
đồng nghĩa khác nhau. Âm thanh của sông Đà đợc tạo nên từ một vốn từ ngữ nh
vậy rất mới mẻ rất lạ lùng khiến ngời đọc có cảm giác đầy thú vị: gùn ghè, ặc
ặc, réo to, oán trach, van xin, khiêu khích, rống... hoặc là khi có hiện
tợng lạ độc đáo, thú vị đập mạnh giác quan nghệ sỹ của ông cảm giác đợc khơi
14


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
dậy mạnh liệt nhiều khi bốc lên men say, Nguyễn Tuân đà ném ra cả kho từ vựng
của mình nh để đua với vẻ đẹp của cuộc sống. Thác dữ sông Đà và cuộc chiến đấu
của ngời lái đò với thác dữ sông Đà đợc xây dựng nên bằng một hệ thống ngôn từ
đầy phong phú khiến cho ngời đọc căng thẳng mà hào hứng hồi hộp mà thú vị trớc những trang hoa đầy ấn tợng của Nguyễn Tuân.
4, Kết qủa:
Vào đầu tháng 4 chúng tôi đà mạnh dạn tổ chức một chuyên đề về cach
khám phá tìm hiểu tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân cho đối tợng
lớp 12 chuyên C và những em yêu thích văn học đặc biệt là yêu thích Nguyễn
Tuân. Các em đà tham dự rất đông, say sa, chăm chú. Bằng sự khơi gợi, dẫn dắt
chúng tôi đà giúp các em biết cách đọc tác phẩm, phân tích, tiếp cận tác phẩm bắt
đầu từ việc nắm chắc các đặc điểm trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn
Tuân và những đặc điểm của thể loại tuỳ bút nói chung, thể loại tuỳ bút của
Nguyễn Tuân nói riêng. Rồi từ đó soi chiếu vào tác phẩm để cảm nhận đúng vẻ
đẹp của tác phẩm, thấy rõ đợc cái tài hoa, uyên bác, độc đáo trong nghệ thuật của

Nguyễn Tuân. Không những thế, còn nắm đợc sự biến đổi trong t tëng nghƯ tht
cđa Ngun Tu©n so víi thêi kỳ trớc cách mạng. Nh vậy với tác phẩm Ngời lái đò
sông Đà, cách tiếp cận nó là từ thi pháp tác giả - phong cách Nguyễn Tuân và thi
pháp thể loại - tuỳ bút.
Sau khi thực hiện chuyên đề, bằng các câu hỏi kiểm tra , chúng tôi đà thu
đợc kết quả đáng mừng: hầu hết số học sinh có mặt tại Hội trờng đều trả lời đÃ
hết sợ gặp Nguyễn Tuân, gặp Ngời lái đò sông Đà. Và nếu gặp đề ra về tác
phẩm tác giả này trong kỳ thi tốt nghiệp, Đại học, cao đẳng các em sẽ sẵn sàng
bởi vì quan trọng nhất là các em đà có đợc một cách thức khám phá, một con đờng tìm hiểu, tiếp cận tác phẩm này.
Nhìn vào kết quả sau khi thực hiện chuyên đề, chúng tôi cảm thấy tự tin
hơn. Vậy là mình đà đem đến cho các em một cách học cụ thể dù chỉ là với một
tác phẩm. Và vấn đề đặt ra là phải luôn suy nghĩ, tìm tòi đổi mới phơng pháp để
mong sao học sinh đừng quá thờ ơ với môn văn- môn học rất cần thiết cho cuộc
sống con ngời: Hình thành nhân cách, bồi đắp tâm hồn ...

15


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
III. Kết luận
Đề tài Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân ít
nhiều giúp cho bản thân tôi có điều kiện tìm hiểu kỹ hơn về một tác phẩm, tác giả
trọng tâm trong chơng trình. Và cũng trên cơ sở đó thêm một lần khẳng định tài
năng nghệ thuật, vị trí của Nguyễn Tuân trong nền văn xuôi hiện đại Việt Nam.
Và cũng để có một giải pháp cụ thể để giúp các em yêu thích hơn Nguyễn Tuân
và tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của ông.
Đề tài cũng ít nhiều giúp giáo viên giảng dạy khối 12 có một sự tham khảo
khi dạy bài Ngời lái đò sông Đà, từ đó suy nghĩ thêm về cách tiếp cận những tác
phẩm khó trong chơng trình.
Và thiết nghĩ cũng nên thờng xuyên khuấy động làm sống lại không khí

văn chơng từng có trớc tình hình dạy học văn hiện nay bằng những chuyên đề nho
nhỏ nh thế. Hy vọng sẽ đóng góp đợc điều gì đó dù chỉ là chút ít cho học sinh,
cho đồng nghiệp, cho môn văn để môn văn học vẫn là một môn học chính đợc
yêu thích, đợc đam mê, đợc lựa chon đối với học sinh.
IV. Những kiến nghị đề xuất
Đề tài này có thể đợc vận dụng để soạn giáo án cho bài dạy tác phẩm Ngời
lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân.
Cũng có thể dùng để giảng dạy lớp chuyên C trong chơng trình ôn thi đại
học.
Hoặc xem bài viết nh một tài liệu tham khảo về tác phẩm Ngời lái đò sông
Đà.
Tuy nhiên đây chỉ là một cách tiếp cận về một tác phẩm cụ thể. Mà con đờng khám phá văn chơng vốn rất đa dạng và phức tạp, huống hồ là đối với một tác
phẩm hay và khó trong chơng trình. Vì thế cần có sự suy nghĩ và đóng góp ý kiến
của các đồng nghiệp và có thể đa ra nhiều giải pháp khác nhau. Quan trọng là làm
sao để cho các em có đợc một con đờng đến với tác phẩm văn chơng. Hay nói
cách khác là chú ý đến việc cung cấp cho các em một phơng pháp tiếp cận cụ thể
và tác phẩm văn học. Vì vậy chuyên đề này cha phải là những gì đà hết về tác
phẩm Ngời lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân. Vẫn còn nhiều điều để bàn đến đối
với thiên tuỳ bót nỉi tiÕng nµy.
16


Cách tiếp cận tác phẩm Ngời lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân
Tháng 5 năm 2006

17