Phụ nữ Thái đen với việc bảo tồn văn hoá trong thời kỳ đổi mới (Qua nghiên cứu ở xã Thanh Luông, Điện Biên, Lai Châu

DAI HOC QUOC
GIA
HA
NOI
DAI HOC KHOA HOC XA HOI VA NHAN VAN
LLTONG
THI
THU HANG
PHU Ntr
THAI DEN
VOl VIEC
BAO TON VAN
HO
A
TRONG
THOI
KY DOT
M6I
(Qua nghien
cmi
b xa Thanh
Luong,
Dien bien, Lai Chau)
LUAN VAN THAC SY KHOA HOC
LICH SIT
CHUYEN
NGANH DAN
TOC
HOC
MA SO: 50310
NGUOI

HUONG DAN
KJ
HA NOI -
KOAl
-2001
^OC:
TS.
HC
1 CAI HOC~Ov6c
!TR(JNbTAMTj:i]v;:
-_
'ANG
Ti?i TitiJ
LUO
1
MUC
LUC
Trang
Phan
thu
nhat 7
DAN
LUAN
1.
Tinh
c^p
thiet, y
nghia
khoa hgc va thuc
ti6n

cua
dt
tai 7
2.
Lich su nghien cuu van de 9
3.
Muc
dich
nghien
ctiu
cua de tai 14
4.
Doi tugng va pham vi nghien cuu 15
5.
Nguon tai
lieu
cua
luan
van 16
6. Co so
ly luan
va phuang phap nghien
ciru
16
7.
Dong gop
ciia
luan van 17
8. Bo
cue

cua luan van
18
Phan
thii
hai 19
NOI DUNG CUA LUAN VAN
Chuong
mot. 19
GI6I THIEU KHAI QUAT vt DIA
BAN NGHIEN
ClTU
1.1 Dieu kien tu nhien
a
Thanh Luong 19
1.2 Lich su tgc
ngucfi
va dan cu
a
Thanh Luong 21
1.2.1
Lich su tgc ngucri
21
1.2.1.1
Vai net ve
ngucd
Thai
a
Viet Nam 21
1.2.1.2
Nguai Thai

a
Thanh Luong 22
1.2.2
Su phan bo dan cu
a
Thanh Luong 25
1.3 Thanh Luong trong khung canh doi mai 26
Chuong hai. 31
KHAI QUAT
Vfi
VAN HOA
THAI
VA BIEN DOI VAN HOA CUA
NGUCII
THAI
6
THANH
LLONG
2.1
Khai niem van hoa
\'a
khai quat ve van
hoa
Thai
31
2.1.1 Khai niem van hoa
31
2.1.2 Khai quat ve van hoa Thai 33
2.2 Nguai Thai Den Thanh Luong vai yeu to truyen thong va 35
hien dai trong van hoa

2.3 Nguai Thai Den Thanh Luong vai yeu to hoi nhap va bien 37
doi trong van hoa
Chuong
ba.
41
PHU
NLTTHAI
DEN
Vdl
VI$C
BAO
TON VAN HOA TOC
NGUClI
3.1 Mot so khai niem trong nghien cuu Giai va Phu
nS
41
3.2 Nhung quan niem truyen thong ve phu nu trong xa hoi Thai 43
3.2.1 Nhung quan niem ve vai tro cua nguai phu nu 43
3.2.2 Nhung tap
tiic
va nghi II lien quan den vai tro cua 47
ngucfi
phu nu trong gia dinh
ngu&i
Thai
3.3 Phu
nil
Thai Den
v6i
boat dgng kinh te 52

3.3.1 Phan cong
lao
dgng trong gia
dinh
52
3.3.2 Vai tro
ciia
nguai phu
niJ
Thai Den trong cac boat 63
dgng san xuat
3.3.2.1 Lam rugng 63
3.3.2.2 Lam nuang va lam
vudn
64
3.3.2.3
Chan
nuoi 68
3.3.2.4 Phu nu Thai Den v6i viec phan phoi cac san
71
pham lao dgng va quan ly cac nguon thu nhap ciia gia
dinh
3.4 Phu nir Thai Den
v6i
viec nuoi day con cai 72
3.5 Phu
n\s
Thai Den vai trang phuc
\'a
nghe det truyen thong 74

3.6 Phu
nS
Thai Den
v6i
tap quan
c\x6\
xin
81
3.7 Phu nu Thai Den vai tap quan tang ma 87
3.8 Phu nir Thai Den vai Y hgc c6 truyen 91
3.9 Phu nu Thai Den
vdi
van nghe truyen thong 95
Phan thu
ba 98
KET LUAN
Phuluc
102
Tulieuanh
108
Danh sach nhiing nguai cung cap thong tin
117
Tai
lieu
tham khao
121
CHtr VIET TAT
DUNG TRONG LUAN VAN
NXB
CTQG,

H. 1995 Nha xuat ban
Chinh
tri
Quoc
gia, Ha Noi.
1995
NXB KHXH Nha xuat ban Khoa hoc Xa hoi
NXB VHDT Nha xuat ban Van hoa Dan
toe
PCT Pho chu tich
UBND Uy ban nhan dan
[60.
663] Tai lieu tham khao 60, trang 663
Phan
thii
nhat
DAN
LUAN
l.Tinh
cap thiet, y
nghia
khoa hgc va thuc
ti^n
cua de tai
Mot trong
nhiJng
van de quan trgng hang dau cua van hoa thai dai
hien nay dugc nhieu nguai quan tam la giu gin van hoa truyen thong ciia
cac dan tgc trong qua trinh phat
tri

en
ciia
the giai hien dai. Dieu thach
thiic
cua m6i quoc gia dan tgc trong su phat trien phai chang chinh la
sir
bao ton va hoi nhap van hoa?
La mot quoc gia da dan tgc vai 54 thanh phan tgc nguai, van hoa
Viet Nam la mot nen van hoa da dang. Hien nay, viec bao ton
\'a
phat
huy ban
s4c
van hoa cua
m6i
tgc nguai rieng
le
chinh
la
mot tien de
quan trgng trong su nghiep phat trien
ciia
dan tgc Viet Nam. Vi vay, su
bao ton cac yeu to van hoa truyen thong, cung nhu su tiep nhan cac yeu
to
\'an
hoa ngoai tgc nguai de tao nen ban
sdc
rieng cua
timg

tgc
ngudi
da
diin
ra nhu the nao? Vai tro ciia nam va nu
a
m6i dan tgc dam nhiem
qua trinh nay ra sao?
Phu
nir
hien nay la nguai cung cap 2/3
lugng
thai gian cho lao
dgng tren toan the giai,
nhung
hg chi dugc nhan 1/10 tong thu nhap va
chi CO
1/100 so tai san tren toan the giai [60, 663]. Neu nhu su bat binh
dang
vin
con in dau
len
hau nhu tat ca cac xa hoi, du
la
tien tien nhat thi
no
van
khong
th6
ngan can dugc su

thira
nhan vai tro cua nguai phu
nir
trong viec duy tri cac gia tri van hoa truyen thong mang
tinh
tgc nguoi.
Vi vay, dung ve mat ly thuyet viec nghien cuu vai tro do la rat can thiet
cho nhan
loai.
Ve mat thuc tien,
thii
nhat dung truac boi canh
ciia
cong cugc doi
mdi ciia dat
nu6c
ta,
y\tc
danh gia cac
chu'c
nang,
tac dgng cua nguai
phu nir trong dai song ciia cac dan tgc, trong do c6 nguai Thai se giiip
cho chiing ta thay dugc su dong gop cac boat dgng
ciia
giai
nir
trong qua
trinh nay. Thu hai, nguai Thai a Viet Nam la mot tgc nguai c6 dan so
dung hang

thiJ
hai
[11,
305] trong cac dan tgc thieu so va da dugc rat
nhieu nha khoa hgc quan tam nghien cuu. Tuy nhien, trong nhung cong
trinh nghien cuu do cac thong tin ve phu
nil
con rat ft
\'a
cho tai nay
chua
CO
mot nghien cuu chuyen biet nao ve phu nir Thai. Han nira, trong
boi canh doi mdi ciia dat nuac, cugc song cua nguai Thai da c6 nhieu
thay doi, song chua c6 nghien
cu*u
nao de cap den vai tro ciia nguai phu
nil
Thai trong qua trinh thay doi nay. Ve phu nir Thai Den
a
Thanh
Luong (Dien Bien , Lai Chau) thi
tir trudc
den nay cang chua c6 ai quan
tam nghien cuu.
Ben canh do cho tai hien nay, cac nghien cuu ve
gidi
dual goc do
dan tgc hgc va nhan hgc a Viet Nam chua nhieu, dac biet
la

nhirng
nghien curu chuyen sau. Thuc te nay
la
mot tra ngai khong nho cho cac
nghien
ciru
ke tiep, dong thai van de ly thuyet giai ciing la mot thach
thiic Ion
doi
v6i
van de nghien cuu. Muc
dich
ma nhiing nghien cuu dan
tgc hgc va nhan hgc ve
gidi
dat ra la khong chi
tim
hieu xem moi quan
he
giiia
phu
nil
va nam
gidi,
vai tro va dong gop ciia cac giai trong gia
dinh, cong dong, xa hoi da va dang
di^n
ra nhu the nao a m6i tgc nguai,
m6i che do xa hoi, ma can
chi

ra dugc nguyen nhan tai sao, phai tra
lai
dugc cau hoi tai sao lai c6 moi quan he do, ca sa cua moi quan he va vai
tro do la gi. Tren the
gidfi
hien nay da c6 rat nhieu cong trinh nghien cuu
giai trong
ITnh \arc
dan tgc hgc va
nhin
hgc, tuy nhien viec tiep
cSn vdi
nhirng thong tin do con rat nhieu kho khan. Kho khan thir nhat la thieu
tai lieu, thuc
te nhiing
tai lieu chuyen sau ve giai
bang
tieng nuac ngoai
trong cac thu vien khong nhieu, ben canh do tai lieu da dugc dich ra
tieng Viet con qua ft 6i. Kho khan
thiic
hai la c6 rat ft nhirng chuyen de
dao tao ve
^ioi
dual goc do dan
toe
hoc va
nhaji
hoc.
^"

Tir
tinh hinh thuc te ciia van de nghien*
ciru
giai trong dan tgc hgc
va nhan hgc, c6
ihi
thay rang van de nay
a
Viet Nam hien nay con rat
mdi me. Viec tiep can
v6i
cac kien
thiic
va thong tin trong
Imh \arc
nay
dang gap rat nhieu tra ngai. Nghien
ciiu
giai khong chi
la
va'n de quyen
binh dang giira phu nir
\'a
nam
gidi
ma con la van de phat trien ben
\amg
ciia m6i tgc nguai va m6i quoc gia. Do vay, trong cong cugc doi mdi va
phat trien ciia nude ta ciing nhu trong xu the nghien cuu ung dung phat
triSn

hien nay, nghien
ciiu
nhan hgc ve gidi la het
siic
can thiet.
Xua't phat
til
yeu cau ly
luan
va thuc
ti6n
tren, chiing toi da chgn
van de
"P/zu
nu Thai Den
vdi
viec bao ton van hod trong thai ky doi
moi^'
(Qua nghien citu a Thanh Luong, Dien Bien, Lai Chau)
lam
de
tai luan van thac sy ciia minh.
2.
Lich su nghien cuu van de
Hien nay, nghien cuu Thai va cac tgc ngudi noi tieng Thai khong
con la va'n de rieng cua quoc gia nao niia ma no da trd thanh va'n de
mang tfnh quoc te dugc nhieu nha khoa hgc tren the gidi quan tam. Dieu
do dugc the hien bang viec cac hoi nghi Thai hgc dugc to
chiic
lien tiep

hang nam tren the gidi, ma gan day nhat nam
\9%
la
hoi nghi Thai hgc
Quoc
te'Ian thii
bay dugc to chuc d Ha Lan, va tiep theo la hoi nghi Thai
hgc lan
thu*
VIII
dugc to
chiic
d Nakhon Phanom Thai Lan nam 2002.
Qua tim hieu chiing toi dugc biet trong cac Hoi nghi Thai hgc Quoc te
do cung da c6 nhieu ngudi quan tam den va'n de phu ntr va gidi. chang
han nhu
hCi
nghi Thai hgc Quoc te Ian
thii
VI dugc to chuc d
Tliai
Lan
nam 1996 cd tdi
14
bao cao ve va'n de nay.
Trong so
luane Idn
cac
nehien ciiu v6 neudi
Thai

ndi
chung,
chiing toi dac biet
luu
y den cac tac pham: Ngudi Thai
6
Tdy
Bdf
Viet
Nam
caia
Cam Trgng [41]. Trong cudn sach nay tac gia da trinh bay ve
nhieu mat ciia ddi song xa hoi Thai, nhat la xa hoi ngudi Thai Den,
vi
cac mdi quan he kinh te, dac biet la va'n de sd hiru dat dai. Day
la
mot tu
lieu
dan tgc hgc quy gia ve ddi song xa hoi dan tgc Thai d Tay bac cho
cac nha nghien cuu Thai tham khao; Trong cudn Tu lieu ve lich su
vd
xd hoi dan tgc Thai do Dang Nghiem Van chii bien [50], da he thong
nhirng tu lieu thanh van, nhirng van tu
c6
pho bien d vung Tay Bac Viet
Nam tiif the ky
thii
VI nhu Qudm to
muang,
le

muang,
luqt
mitang,
lai
lich ddng hg Ha
Cong.,
ndi ve cac
linh
vuc lich sir, xa hoi, ton giao.
Nhdm tac gia da khai quat dugc
biic
tranh ve lich su xa hoi Thai giiip
cho ngudi dgc hieu
vi
tu tudng, gia tri van hoa va lich sir xa hoi c6
truyen cua dan tgc Thai; Vdi bai Thiet che ban mu&ng truyen thong
ciia
ngudi Thai a mien tdy Nghe An ciia Vi Van An [2],
la
nghien
ciiu
dau tien va cd he thong ve thiet che xa hoi truyen thong
ciia
ngudi Thai d
mien Tay Nghe An. Nghien
ciiu
nay gdp phan bo sung vac
biic
tranh
toan canh ve xa hoi Thai d Viet Nam. O khfa canh quan he gidi tac gia

ciing da cho biet them ve dia vi
ciia
ngudi phu nir Thai trong gia dinh va
cong dong [2, 77] day la tu lieu dang quy giiip cho chiing toi cd ca sd so
sanh ve vai trd gidi
ciia
ngudi Thai d cac
viing
khac vdi diem nghien ciiu
ciia
minh. Cudn
Luqt
tuc Thai a Viet Nam
ciia
Ngo
Diic
Thinh - Cam
Trgng [37], da tap hgp
nhiing
tu
lieu
dan gian ton tai hang tram nam nay
vi
luat
tuc
ciia
dong bao Thai. Trong cudn sach quy nay cd the tim thay
nhung mo ta vi
each
ting xir

ciia
cac mdi quan
he
trong gia dinh va xa
hoi Thai, dac biet la mot sd quy dinh phan anh mdi quan he gidi trong
hon nhan gia dinh va su
thira
ke tai san. Tai lieu nay la mot bang
chimg
10
nira ve vi trf
ciia
phu ntr va nam gidi trong xa hoi Thai. Ben canh do con
mot sd bai nghien
ciiu
tren tap chf Dan tgc hgc
nhu:M V
ban chat vd y
nghia ten ggi Thai
Trang,
Thai Den a Viet Nam
ciia
Le ST Giao [19],
Hoa van mat "Pha" (Thai) phong
each
rieng trong kho von chung
ciia
Hoang Luang [28] Qua nhirng nghien
ciiu
nay chiing toi da hieu them

ve nguon goc
lich
sir cung nhu cac khfa canh
ciia
ddi song kinh te, van
hoa, xa hoi cua ngudi Thai d
nude
ta.
Ve cac khfa canh khac nhau
ciia
ddi song van hoa Thai da cd cac
tac pham: Nha san Thai cua Hoang Nam - Le Nggc Thang [29],
Nghe
thiiqt
trang phuc Thai
ciia
Le Nggc Thang [33], Hoa van Thai cua
Hoang Luang [26], Lai tang
lido
Hoang Tran Nghich suu tam
[6]
Cac nghien
ciiu
tren day la nguon tu lieu v6 ciing quy gia de chiing
toi cd mot cai nhin tong quat ve xa hoi Thai.
Ddng thdi vdi viec ke thira nhiing nguon tu lieu nghien
ciiu
Thai,
chiing tdi ciing luu y den nhirng nguon tu lieu khac
v^

van de gidi. Bat
dau
tii nhiing
nam 60
ciia
the ky XX, ciing vdi phong trao giai phdng
phu nir tren the gidi nghien
ciiu
ve gidi
(chii
yeu
la
nghien
ciiu
phu nix)
bat dau dugc
chii
y den, dac biet d chau Au cd han mot trao luu nghien
ciiu
ve phu ntr (Women's studies). Dudi gdc do dan tgc hgc va nhan hgc,
va'n di gidi dugc de cap den d mgi
linh \arc
trong ddi song xa hoi, kinh
te,
van hoa, chfnh
tri cua
cac tgc ngudi. Chang ban khi nghien
ciiu
va'n
de gidi trong nong nghiep hai tac gia Ann Whitehead va Helen Bloom

[58,41],
trong mot nghien
ciiu
d
viing
ha Sahara chau Phi da cho rang
ngudi phu
nil
khong cd kha nang dua ra nhirng ca hoi lam tang san luong
ndne nehicn ciia
ho bdi do anh
hudna
cua khuon mau
jzidi
den cac kc
hoach phat trien tir cac cap dia phuang, viing, qudc gia den qudc te. Hon
nira
trong viec thiet lap mdi quan he gidi tiep can vdi cac nguon
luc
thi
11
. quyen va su dgc lap
ciia
phu nir vdi cac ngudn luc bi giam
siit
ciin^
vai
su hudng phat
tri^n ciia thuong
mai va hang hoa, Cong viec san xuat

ciia
ngudi phu
nil
bi anh hudng bdi mdi xung dot giira cac thanh vien nam,
nir trong gia dinh ban
la
nhiing cong viec hg
lam ciing
nhu quyen han
rieng cua timg gidi ddi vdi viec tieu
diing
va thu nhap trong pham vi hg
gia dinh. Cung trong nghien
ciiu
cua minh d chau Phi, hai tac gia tren da
de cap den cac khfa canh xa hoi va phat trien nhu khuon man giai trong
viec lap ke
hoqch
phat trien va chinh sach; van de nguon luc;
sir
phan
cong lao dgng theo giai tinh; vai trd
ciia
phu nu trong kinh
te'gia
dinh;
van de xung dot trong hg gia dinh; ke hoqch phat trien
vd
nhung xung
dot trong hon nhan

Mot trong cac nghien ciru nay da
chi
ra rang
nhUng
dau tu trong nong
nghiep da tao nen thu nhap cao cho mot sd hg gia dinh. Ddng thdi theo
dd la su thay doi trong mdi quan he hg hang va su xuat hien cac
loai
hinh kinh te xa hoi khac nhau.
Ve va'n de gidi trong chuan muc va tap quan cd the tha'y rang cac tap
quan va chuan muc xa hoi gdp phan to Idn vao viec giai thfch su phan
biet gidi. Chiing quyet dinh vai trd cua phu ntr va nam gidi trong gia
dinh va cong dong.
ISIhimg
he thong chuan muc va tap quan ve gidi thay
doi giira cac khu
\arc,
giiia cac
nude
va ngay ca trong mot
nude.
6
vung
phia
bac Nam A, he thong gia tgc dudng nhu phan hoa cao do giira cac
gidi
[55,117].
Phu
nU
d Dong Nam A thudng cd dia vi cao han so vdi

viing Nam A, hg ddng mot vai trd kinh te quan trgng trong gia dinh, hg
nang dgng han va thudng dugc
d^u
tu nhieu ban. Tuy nhien d khu
\ajrc
nay tap quan va chuan muc xa hoi van
chiia
dung nhirng ca cau gidi dan
tdi su phan biet nghe
nghiep,
ty le bao luc
lien
quan den gidi cao
12
[55.117].
Su khac nhau rat
Idn
trong bat binh dang gidi va vai trd
ciia
cac
gidi giira cac khu
MJC
va ngay trong khu
\arc
phan nao gan
lien
vdi su
khac biet giiia cac ding cap, tang
Idp
xa hoi, nhdm dan tgc hay ton giao.

Mot nghien
ciiu
khac
ciia
tac gia Thamora V. Fishel [61,9] da de
cap den van de gidi, di sau vao van
de'gidi
mang tfnh cha't dan tgc hgc.
Tac gia coi hanh vi chfnh tri, gidi la san pham
ciia
van hoa xa hoi. Tac
gia
chii
trgng vao viec tim hieu cau
triic
xa hoi, niem tin, muc dich va
cac gia tri van hoa, coi dd la nhiing nhan td ca ban hinh thanh nen che
do chfnh tri d Thai Lan. Trong nghien ciru cua minh tac gia tap trung vao
mdi quan he giira cac tang idp xa hoi va quyen luc, ciing nhu anh hudng
cua gidi trong xa hoi Thai Lan,
nhiing
nhan td hinh thanh nen mo hinh
gidi,
va tim ra
nhiing
mat han che cua nd.
C5
Viet Nam trong nhirng nam gan day nghien
ciiu
ve gidi mdi

chi
la
nhiing
budc di dau tien, ben canh dd cac nghien
ciiu
ve phu
nii
dan tgc
It
ngudi bat dau dugc quan tam. Dieu dd dugc the hien qua mot sd bao
cao khoa hgc da dugc cong bd nhu:
'Yah
de phu nu vd phat trien a viing
dan tgc vd mien
niii'
[45],
''Mot
so van de dat ra khi nghien citu thuc
trang dai song phu nu cac dan tgc it nguai, gop phan hoan thien chinh
sach xd
hoi'
[6], va con mot sd nghien
ciiu
khac da de cap den phu nir
dan tgc ft ngudi. Nhung nghien
ciiu
nay cho tha'y da sd phu nir cac dan
tgc cdn dang trong hoan canh kinh te khd khan, bi rang bugc trong
phong tuc tap quan, trong nhirng quan niem ve hon nhan, sinh de, giao
due

.Cac
nghien
ciiu
nay da neu nen mot sd thuc trang ve van de phu nir
d Viet Nam, dua ra nhirng sd lieu thong ke vi phan cong lao dgng, ve y
te.
giao
due,
dong thdi dua ra mot sd kien nghi vi
v\cc
day manh
nghien
ciiu
phu nir va thuc hien chfnh sach uu tien phat trien ddi vdi phu nir, dac
biet ddi vdi phu ntr cac dan tgc thieu sd.
13
Nhu vay, nhirng nghien
ciiu
Thai hgc
\'a
nhirng nghien ciru v6 gidi
dudi gdc do dan tgc hgc la ngudn tu
lieu
quy gia giiip chiing toi thuc
hien tdt han luan van
ciia
minh.
3.
Muc
dich

nghien cuu cua de tai
Nghien
ciiu
ve su bao ton cac yeu td va di san van hoa
truyen
thdng
ciia
dan tgc Thai, nhan manh den vai trd
ciia
phu ntr Thai Den
trong thdi ky doi mdi d Thanh Luong, Dien Bien la noi dung chfnh cua
luan van nay. Noi dung chu yeu cua luan
\'an
bao gdm hai khfa canh
chfnh: Van hoa Thai trong khung canh ddi mdi d Viet nam va phu
nir
Thai Den vdi viec bao ton van hoa tgc ngudi. Thuc hien de tai nay chung
toi nham hai muc dich chfnh:
Mot mat, tir viec tim hieu su nhin nhan ciia xa hoi Thai ve vi trf
ciia ngudi phu nii, tim hieu vai trd
ciia
phu nir Thai trong gia dinh va
cong ddng, chiing toi mudn lam ro su tham gia va ddng gdp cua hg vao
viec
giiJ
gin van hoa tgc ngudi,
chi
ra cac yeu td tac dgng den su thay doi
vai trd cua ngudi phu nii Thai trong dieu kien ddi mdi
ciia

dat
nude
hien
nay. Tir dd ciing
chi
ra dugc su tham gia cua phu ntr Thai vdi viec bao
ton nhirng yeu td va di san van boa truyen thdng cua tgc ngudi trong thdi
ky doi mdi.
Mat khac, day la budc thuc hien dau tien, cho mot nghien
ciiu lau
dai cua chiing tdi trong
tuong
lai:
''Phu
nii Thdi trong viec bao ton van
hod tgc
ngu&r\
Han nira nghien
cihi
budc dau nay se giiip chiing toi hgc
hoi,
tiep
can
vdi phuang phap giai quyet mot va'n di mang tfnh tong hgp,
li6n
nganh cao - va'n de van hoa.
14
4.
Ddi tugng va pham vi nghien
ciiu

Gidi
(Gender),
theo cac nha Nhan hgc van hoa la chi mdi quan he
xa hoi giira nam va
nii
trong bdi canh xa hoi cu the [59,
217],
day
la
mot
van de rat
Idn
ma trong dd nghien
ciiu
phu nir
la
mot phan quan trgng.
Ben canh dd, vdn hod va ban sac van hod la cac khai niem rat rgng bao
gdm
tdng
the nhirng tfnh chat rieng phan biet van hoa cua dan tgc nay
vdi dan tgc khac[7],[10]. Tuy nhien, noi dung
ciia
de tai chi de cap tdi
nhirng van de ca ban nhat lien quan den van hoa Thai va vai trd
ciia
ngudi phu nir Thai Den trong viec bao ton van hoa tgc ngudi. Nhiing van
de cu the
Jugc
de cap den trong noi dung cua de tai bao gdm:

- Van hoa Thai, cac yeu td truyen thdng, hien dai va bien doi
(cac net khai quat the hien qua vai trd gidi, chu yeu gan vdi nix,
su anh hudng qua
lai ciia
van hoa tgc ngudi trong cung khu
AHJC
dia ly).
- Vai trd
ciia
phu nir Thai Den thong qua thu thap tu lieu tai xa
Thanh Luong trong viec bao
Iiru
va trao truyen cac yeu td van
hoa truyen thdng.
Pham vi dia ban nghien
ciiu
cua luan van
la
xa Thanh Luong,
huyen Dien Bien, tinh Lai Chau. Nai day la mot diem cu
trii lau
ddi cua
ngudi Thai Den d Tay Bac Viet Nam, ddng thdi Thanh Luong nam d nai
chiu su tac dgng cua qua trinh dd thi hoa d Dien Bien ciing nhu trong
mdi quan he cong cu vdi ngudi Kinh va giao luu vdi ngudi Lao d ben kia
bien gidi Viet - Lao.
Ben canh dd de phuc vu cho nghien
ciiu
so sanh trong nhirng
trudng hgp can thiet chiing toi cdn md rgng pham vi nghien ciru sang

mot sd xa khac trong huyen Dien Bien va dac biet chiing toi cdn cd khao
15
sat nghien
ciiu^ai
mot sd xa Thai Den khac thugc huyen Yen Chau, tinh
Son La.
5. Nguon tai
lieu ciia
luan van
Ngudn tai
lieu
quan trgng thir nhat de hoan thanh
luan
van nay la
ngudn tu
lieu
dien da ma chiing tdi thu thap dugc tir nhung nam 1999
den 2001 tai Thanh luong, Dien Bien, Lai Chau va Yen Chau, Son La.
Thii
hai
la
nhiing tai
lieu
da dugc cong bd tir trudc tdi nay cua cac
hgc gia, cac nha nghien
ciiu
trong va ngoai
nude,
cac bai viet lien quan
den ngudi Thai d Viet Nam va Tay Bac ndi chung, dac biet la cac nghien

ciiu
ve van hoa, gidi va phu nii. Tuy nhien, phan
Idn
nhirng tai
lieu lien
quan den de tai lai ra't ft di.
Nhiing
tai lieu cua cac nghien
ciiu
tren
thudng di cap den ngudi Thai va van hoa Thai ndi chung, cdn cac
nghien
ciiu
chuyen biet vi phu ntr Thai chua cd dugc bao nhieu.
Ben canh dd luan van cdn sir duns cac tai lieu khac ve tinh hinh
kinh te, van hoa, xa hoi qua cac bao cao
ciia
Uy Ban Nhan Dan cac ca'p d
hai tinh Lai Chau, San La.
6. Ca sd ly luan va phuang phap nghien
ciiu
Ca sd
ly
luan dugc van dung trong luan van
la
phuang phap luan
cua Chu nghia duy vat bien chiing va Chu nghia duy
\'at
lich sir de xem
xet danh gia cac su vat hien tugng trong qua trinh nghien ciru nhirng

\an
de ve van hoa va phu nii Thai Den d Thanh Luong. Trong nghien
ciiu
nay, chiing toi xem xet va danh gia van de
\'an
hoa va gidi dua tren quan
diem lich sir. he thdng va dat va'n de nghien
ciiu
trong mdi lien he
huii
ca
theo quy luat khach quan cua
sir
van dgng va phat trien.
16
Phuang phap
chii
dao
dugc
sir
dung trong luan
van nay
la
phuang
phap dien
da dan tgc
hgc.
De"
cd
dugc

sd tu
lieu
can
thiet, chiing
toi da di
dien
da
trong
ba nam va
chia
lam
nhieu
dgt
khac nhau.
Mdi dgt
di6n
da
la thdi gian chiing
tdi d tai mdi gia
dinh khac nhau,
cting
an, d,
tham
gia
vao
cac
hoat dgng hang ngay
cua
hg, tien hanh phdng va'n
sau, ghi

chep,
ghi am, chup
anh ket hgp
quan
sat dan tgc hgc va
hgc tieng Thai.
Ben canh
dd,
chiing
toi cdn sir
dung them phuang phap dieu
tra
bang bang
hdi vi
phan cong
lao
dgng theo gidi
-
tuoi trong
gia
dinh
(mdi
ban
dieu
tra tir 15 hg trd len), to
chiic
them
cac
cugc thao luan
nhdm theo gidi

(mdi ban to
chiic
hai
cugc thao luan nhdm, chgn ngiu
nhien
mot
nhdm nam
va
mot nhdm nii).
Phan tfch gidi
va so
sanh
la
phuang phap nghien
ciiu
da
dugc
chiing
tdi sir
dung
kha
nhieu
cho den khi
hoan thanh luan
van.
7. Dong gop
cua
luan
van
- Luan

van la mot
nghien
cim cd the
thdng
ve phu nir
Thai
Den vdi
viec
bao
ton van hoa tgc
ngudi
d
Thanh Luong, Dien Bien,
Lai
Chau. Thong
qua luan
van,
ngudi
dgc cd the
hieu dugc phan
nao mdi
quan
he
gidi
trong
xa hoi
Thai
truyen
thdng trong
bdi

canh
cua su
thfch
ling
vdi qua
trinh
dd thi hoa, va
cong cugc
doi mdi cua
ngudi Thai
Den d
Thanh
Luong.
- Luan
van gdp mot
phan
nhd be vao
nghien
ciiu
gidi,
mot xu
hudng
nghien
ciiu
mdi
trong
Nh'dn
hgc va Dan tgc hgc d
Viet Nam. Ddng thdi
phan

nao
cung
cap
them nhirng ngudn
tu
lieu
ve phu nir
Thai trong
nehiSn ciiu
Thai
ciia
Dan toe hoc
Viet Nam.
17
TRL!N^TAMTHE•?^Jf
u —, */——
OiA
HA
NOt
1
Tlh.THirvifM
HI
i
1
._ ,—
•
^—*
8. Bd
cue
cua luan van

Ngoai phan dan
luan (11
trang), ket luan (4 trang). phu luc
(6 trang), tu lieu anh (9 trang), tai lieu tham khao (6 trang), noi
dung ciia luan van (81 trang) dugc chia thanh 3 chuang.
Chuong mot.
Gl6l
THIEU KHAI QUAT
\i
DIA BAN NGHIEN CUU
Chuong hai.
KHAI QUAT
V^
VAN HOA THAI VA BIEN DOI VAN HOA
CUA
NGUCII
THAI 6 THANH LUONG
Chuong ba.
PHU
NCTHAI
DEN
vQl
VIEC
3A0
TON VAN HOA TOC
NGLf^I
De hoan thanh
luan
van nay tdi da c6 giang het
siic

ve
nhi6u
mat. Song, vdi kha nang cdn nhieu han che,
nha't
la van d6 dat ra
lai kha mdi me, cho nen
luan
van nay khong the tranh khdi nhung
thieu xdt.
Ra't mong cac thay, cd giao va cac ban ddng nghiep xa gan
lugng
thii
va giiip da.
Xin tran trgng cam an !
Tac
gia.
18
Chuong mot
• ^
GI6I
THIEU KHAI QUAT VE DIA BAN NGHIEN CUU
1.1 Dieu kien tu nhien
6
Thanh Luong (Dien Bien, Lai Chau)
Thanh Luong vira
la
xa thugc
vting
thap, vira
la

xa bien gidi
ciia
huyen Dien Bien,
each
trung tam huyen va tinh khoang 5km,
phia
dong
giap thi xa Dien Bien, tay giap Lao vdi dudng bien gidi dai 10 km, bac
giap xa Thanh Nua va nam giap xa Thanh Hung cua huyen Dien Bien.
Dia hinh Thanh Luong theo do doc tir
16*^
den
20°
vdi tong dien
tfch toan xa la
4010ha,
trong dd dat nong nghiep va dat tho cu
la
842 ha,
cdn lai la 3168 ha dat rimg va dien tfch mat nude.
Dia ban Thanh luong da ggi cho chiing toi lien tudng tdi mot net
dac
thii
nai cu
trii ciia
ngudi Thai ndi chung, dd la viec cu tru d cac
thung
Iting
chan
niii

hay viing cao nguyen ma ta vin ggi
la
viing tha'p. Cd
mot
di6u
rd rang la, da sd cac viing
da't
cd do dd'c tren dudi
20*^
nam d
chan niii vdi cac thung lung hoac
Idn
hoac nhd d khu
\ajc
Tay Bac, la nai
ngudi Thai dinh cu. Ciing can ndi them rang, Thanh Luong, Dien Bien
nam trong khu
\'uc
mdi trudng dia ly, dia chat
phii'c
tap, nhiing anh
hudng
ciia
dgng dat trong thdi gian gan day, (dot anh hudng dgng da't d
Thanh Luong gan day nha't la tai thdi diem ma chiing tdi tien hanh
nghien
ciiu
dien da tai dia ban, thdi gian thang 2 va thang 3 nam 2001)
da gay nhung khd khan nhat dinh cho ddi sdng cu dan nai day.
Ve

khi
hau, Thanh Luong thugc viing chiu anh hudng khi hau
nhict ddi gid
mua,
hang
nam
thdi tiet chia thanh 2
miia
ro ret:
miia
khd
(tir thang
11
nam trudc den thang 4 nam sau) va mua mua (tir thang 5
den thang 10). Nhiet do trung binh d Thanh Luong
la
22,5*^C,
cao nhat
19
26,6'^^C
(thang 6.7). thap nhat
14.3*^C
(thang 12j: gid nang ca nam d
Dien Bien la 158 gid, cao nhat
219
gid
(thang3),
thap nhat 120 gid
(thang 8); lugng mua trong nam tai Dien Bien la
167mm^

cao nhat
526mm (thang7), thap nhat 0mm (thang 2)(Ngudn: Tdng cue thdng ke
tinh Lai Chau, 2000).
Dat dai d Thanh Luong dugc phan bo thanh cac nhdm nhu: nhdm
dat
miin
va dat vang, dat d day cd
the'
trong dugc nhieu loai cay khac
nhau nhu:
liia,
ngd, khoai, san, mia, che
Ve khoang san, Dien Bien cd tiem nang ve mot sd
loai
nhu: than
da, bac, cao lanh, nude khoang, dac biet d Thanh Luong cd sudi
nude
ndng hien nay da va dang dugc khai thac, dua vao sir dung. Sudi
nude
ndng nay tuang lai se
la
mot diem du lich
ly
tudng cua Dien
Bien.'
Chu dinh
ciia
chiing tdi d day khong phai
la
di sau ve dieu kien tu

nhien d Thanh Luong, ma dieu chiing tdi mudn de cap tdi la: moi trudng
tu nhien
ciia
mot khu
\arc
dia ly la mot yeu td anh hudng den van hoa tgc
ngudi. Chiing tdi da khong may
ngae
nhien khi tha'y rang nhirng tran
dgng da't d Thanh Luong vara qua da gay thiet hai Idn den nha cira cua
ngudi Kinh, ma khong may thiet hai cho cac ngdi nha san cua ngudi
Thai nai day. Theo udc tfnh
ciia
Uy ban Nhan dan xa Thanh Luong dcrt
ddng dat dau nam 2001 viia qua cd den 70% nha cua ciia ngudi Kinh bi
ran
niit
va hong nang, trong khi dd nha san cua ngudi Thai chi bi xd ngdi
hoac
liin
cot. Cd le, se cdn ra't nhieu nhirng yeu td van hoa do con ngudi
sang tao lam nen ban sac van hoa rieng
ciia
mdi tgc ngudi, nhung ro
rang ngdi nha san hay dia ban cu
trii la
nhung dac trung mang tinh van
hoa cua ngudi Thai. Va dieu kien tu nhien nai ngudi Thai sinh sdng la
yeu td anh hudng den sac thai rieng cua van hoa Thai.
20

1.2 Lich sir tgc ngudi va phan bd dan
cu 6
Thanh Luong
Tren thuc te dieu kien tu nhien
ciia
mot vung cu dan
la
ft thay ddi,
do vay ciing ft anh
hudrfg
den nhirng bien doi
\'an
hoa cua mot tgc ngudi.
Nhung cd
le
su thay doi trong qua trinh phat trien tgc ngudi va phan bd
dan cu
la
yeu td anh hudng rd rang nhai tdi su bien doi van hoa
ciia
bat
cii
tgc ngudi nao.
CSLC
yeu td nay cd
le la
nhirng yeu td quan trgng
ciia
bien ddi van hoa ma cac nha Nhan hgc da de cap den trong khai niem
bien doi vdn hod

ciia
minh: Bien doi van hoa la qua trinh trai qua su phat
inin phire
tap va cac bien doi quan trgng [59, 94].
1.2.1 Lich su tgc
ngu&i
1.2.1.1 Vdi net
vengu&i
Thdi
aViet
Nam
Ngudi Thai d Viet Nam la mot bg phan thugc khdi cu dan ndi
ngdn ngir Tay - Thai [16, 12]. Tinh den nam 1989 ngudi Thai cd
1.040.549 ngudi (517.619 nam, 522.903 nir) [11, 305], den nam 1998
tang len 1.200.000 ngudi [46,
10].
Ngudi Thai cu trii d khu
\arc
Tay Bac
Viet Nam va mien Tay hai tinh Thanh Hoa, Nghe An. Nganh Thai Den
(Jay Dam) cu
trii
d tinh Son La, Lai Chau (Huyen Tuan Giao, Dien Bien,
mot phan huyen Phong Tho), mien Tay hai tinh Thanh Hoa va Nghe An.
Nganh Thai Trang (Jay Khao) cu
trii
d cac huyen Quynh Nhai, Phu Yen,
Mgc Chau, tinh San La; Mudng Lay, Phong Tho, Mudng Te, tinh Lai
Chau; Mai Chau, Da Bac, tinh Hoa Binh va mien Tay Thanh Hoa, Nghe
An.

Ciing can ndi them rang hien nay do qua trinh di dan tu do cd mot
bd phan nhd ngudi Thai da
chuyen
den
CJ trii
d cac linh phfa Nam ma
ddng nhat
la
d linh Dac Lac cd 2528 hg vdi 12.232 nhan khau (Nguon:
Ban Dan
idc
linh Dac Lac, nam 1998).
21
De
phi
con
n^ua'i
ndi
chuns
neudi Thai dime
tii'
Phii
hoac Con.
neudi Thai tu eoi minh la
Phii
Tax hav Con tax. Danh xung Tdy a day
xora
de chi tgc ngudi ndi chung vira de chi cac nhdm dia phuang nhu Tdy
Dam (Thai Den), Tdy Don hay Tdy Khao (Thai Trang), Tdy Thanh, Tdy
Mudng, Tdy

Mudn,
Tdy Khdng (ngudi Thai d viing Thanh Hoa, Nghe An)
[37,
12].
Theo nhirng ket qua nghien
ciiu
trudc day thi vimg nam Van Nam
Trung Qudc, mien thugng Myanma, Thugng Lao va tay bac Viet Nam la
nai cu tni cua to tien ngudi Thai, hg sdng xen ke vdi cac dan tgc thugc
ngir he Mdn- Kha me va nhdm ngdn ngir Tang- Mien khoang thien nien
ky
thii
I sau cong nguyen [24]. Vao khoang the ky
thii
VII
thii
VIII
ngudi Thai Trang da cd mat d Mudng Lay (thugc
tinh
Lai Chau ngay
nay) va den the ky
thii
VIII ngudi Thai Den bat dau phat trien vao Son
La, tir dd cho den khoang the ky
thii
XI-
XH
ngudi Thai Den trd thanh
cu dan chiem da sd d khu vuc San La, Dien Bien, sau dd den the ky
thii

Xni
cac khu
\arc
cat
cii
quy tgc Thai Den va Thai Trang dugc hinh thanh
va phat trien nhanh chdng.
I^u
vay, to tien ngudi Thai d Viet Nam ngay
nay cd the la mot bd phan
ciia
ngudi Thai co tay bac cong cu vdi mot bg
phan ngudi Thai thien di tir cac khu
\arc
khac den (nhu Nam Trung
Qudc, Lao) [50].
1.2.1.2
Nguai Thdi
a Thanh
Luong
Theo nha nghien
ciiu
Thai hgc Cam Trgng, Mudng Thanh la mot
trong sd xip hoc chau Tdy
tiic la
mdt trong 16 chau mudng
ciia
ngudi
Thai the ky
Xm

(xem phu luc 1). Vao dau the ky
thii
XII.
tii
trudng
Lang Chucng da to chiic mot cugc thien di Idn lien tdi Mudng Thanh va
mudn bien Mudng Thanh thanh mudng trung tam thu
hiil
ngudi Thai
22
khap miin.
Tii
trudng Lang Chuong dua ngudi Thai di
tir*
Mudng Ld
sang Thuans Lao rdi tir Thuong Lao dd xudne vims
Idne
chao rone
Idn
Mudng Thanh, (40, 52-53). Tac gia Cam Trgng cung gia thuyet rang can
cii
vao ngudn van hgc dan gian nhat
la
ngudn
truyeri
thuyet
vh.
than thoai
TTiai
cung cd

the'
cho rang bat dau tir thdi lien ndng nghiep
diing
cay
tren
rugng nude, ngudi Thai da timg sinh tu d mot sd diem tren
mi6n
Tay Bac
cd viing Mudng Thanh.
CQng
ve van de nay, trong mot nghien ciru cua tac gia Dang
Nghiem Van [49, 400] thi Mudng Thanh trudc kia cd ten la Mudng
Then, hay Mudng Theng. Mudng
Then
(Mudng Theng) xua cd
le
bao
gdm ca vung Mudng Te, Mudng Bum, Mudng Luan, sdng Ma d Tay Bac
Viet Nam
\'a
mot phan tinh Phong Sa Ly d Lao. Cac dia danh cd cua
viing nay deu bang tieng Thai va cd nhieu ten dat gan
lien
vdi cac truyen
thuyet
lien
quan den sinh boat cd xua
ciia
ngudi Thai, den cac nhan vat
than thoai ma ngudi Thai tu coi la to tien cua minh. Lay mot vai vi du,

each
Dien Bien khoang 30 km tren dudng ve Tuan Giao cd ban
Tdu
Pung
(tiic
ban qua bau). Tuang truyen sau tran hdng thuy, Then (Trdi)
sai danh rai qua bau xudng dd va tir qua bau chui ra ngudi Xa, Thai O
Mudng Thanh cdn cd nhieu dia diem
lien
quan den truyen thuyet ve Ai
Lac cac, la ngudi khong Id do Then phai xudng xay dung
lai
tran gian
sau nan hdng thuy. Cho den nay, d viing Dien Bien cdn lai nhieu vet tfch
lien quan den Ai Lac Cac. Cd
leu
cua Ai (d xa Doan Ket hien nay), cd
nai Ai danh vai Than
(niii Phii
Than a xa Mudng Phang), cd nai Ai cay
ma (canh ddng Mudng Thanh), cd nai Ai
la'y
xdi nem
Irau (niii Pii
Khau
Chf
tiic niii
xdi nudng d xa Sam
Miin),
cd nai Ai de cdi gia trau d Pom

Ldt xa Sam
Miin
23
Tac gia Dang Nghiem Van cho rang! nhiing
truy^en
thuyet cong vdi
sir lieu Thai ndi den su cd mat
ciia
ddng ngudi
Lir,
rdi ngudi Thai Den d
Lai Chau cho thay Mudng Thanh la mot noi cu
trii lau
ddi
ciia
to lien
ngudi Thai.
Trong mdt nghien
ciiu
cua Nha dan tgc hgc ngudi Phap Georges
Condominas cung da
nhae
den
tii
trudng Thai Den Lan Chugng sau
chuyen thien di qua rat nhieu nai da quyet dinh
lua
chgn canh ddng
Mudng Theng de dinh cu va
lay

vg d dd [8, 280-281].
Nhu vay, theo mdt sd nghien
ciiu
trudc day, Thanh Luong nam
trong dia
ph4n
cua Mudng Thanh (Mudng Then, Mudng Theng) trudc
kia va la nai cu
trii lau
ddi
ciia
ngudi Thai Den.
Ve nguon gdc
ciia
ngudi Thai d Thanh Luong, nhirng ngudi gia d
ban Pe Luong, mot ban thuan Thai nam d trung tam xa da ke cho chiing
tdi nghe ve Pan Pit
(tiic la
to tien)
ciia
hg nai day. Cac cu ke rang ngudi
Thai d day da
lau
lam rdi, trudc day d ban Pe Luong (Pe Luong theo
tieng Thai
tiic
la
\aing
sinh sdi
Idn)

va cac ban xung quanh chi cd ngudi
Thai Den sinh sdng. Ngudi Thai d day cd ngudn gdc tir Mudng Ld len,
mot sd tir Lao sang va den hien nay mot sd hg nhu hg Ld trong ban vin
cd quan he hg hang vdi hg Ld d huyen Mudng May, tinh Phong Xa Ly
ben Lao. Cac cu cho biet trong ban Pe Luong cd 5 hg Thai, gdm cac hg
Ld, Quang, Ludng, Ca, Tdng trong dd hg Ld la hg to nhat vi rieng hg Ld
d day chia ra
lam
ba chi nhd. Dd la cac chi Ld Huang
(tiic
la hg Bac
CSm),
Ld Ngi
(tiic
hg Ld nhd) va Ld Ludng
(liic
hg Ld
Idn).
Cach day
khoang 5 ddi ngudi Thai d ban Pe Ludng nay cd ft
lam,
chi nam bay hg
thdi,
Ai
ban Pe
Ludne
la ban eiap chan niii nen
hie
dd neudi Thai chi
sdng tap trung quanh cau Mudng Thanh bay gid. Den nam quan Phap

chiem Mudng Thanh (dau nhirng nam 1950) ngudi Thai phai di chuyen
24
tdi ban Pe Ludng do
va\'
cu dan
n^i
ddng dan len. Cho den bay gid
thi
dan sd ngudi Thai d day da tang len rat
nhi6u,
ngudi Thai
\'a
cat nhdm
tgc ngudi khac nhu
Khamii,
Hmdng, Kinh, Tay d Thanh Ludng da tao
nen mot
biic
tranh phan bd tgc ngudi kha phong
phii.
7.2.2 Su phan bo dan cu a Thanh Luong
Cu dan
ciia
xa Thanh Ludng hien nay cd khoang gan 8000 ngudi,
gdm 5 thanh phan dan tgc: trong dd ngudi Thai (Thai Den) chiem
khoang 40%, ngudi Kinh khoang 35%, cdn
lai
khoang 25% la ngudi
Tay, Hmdng, Khamii. Ve dia gidi hanh chinh xa cd 41 thdn ban (trong
dd 21 ban Thai). Thuc ra trudc day, ngoai mot ban ngudi Khamii

la
ban
Hua Pe vdi gan chuc hg ra thi d Thanh Ludng vao khoang nhirng nam tir
1954 den 1960 chi bao gdm 9 ban ngudi Thai. Chin ban Thai nay la cac
ban: Pe Ludng, Pe Ngi, Hong Hin, Lgng Tdng, ban Ld, ban Banh, ban
Nong, ban Le, ban Nguu (xem phu
luc
4). Trong 9 ban nay thi Pe Ludng
cd the coi la ban trung tam va xa nhat
la
ban Nguu
each
trung tam xa
khoang 3 km cd dia gidi giap Lao. Cho den hien nay (nam 2001), 9 ban
nay
vSn la
cac ban thuan Thai
ciia
Thanh Ludng, xen ke giira cac ban
Thai nay da cd cac ban ngudi Kinh va cac ban
\ara
Thai
\ara
Kinh sinh
sdng. Tuy nhien ban cd ngudi Kinh thi ggi la thdn, do vay trong cac van
ban hanh chfnh ciia xa mdi cd khai niem thdn ban khi ndi ve sd
luan^
ban trong xa.
Cu
trii

xen ke vd'n la dac diem
ciia
cu dan Viet Nam, phan bd dan
cu d Thanh Ludng ciing khdng nam ngoai dac
die'm
nay, dieu ma chiing
tdi quan tam d day
la
viec sinh sdng xen ke nay da anh hudng nhu
i\\€
nao den ban sac van hoa cua timg tgc ngudi, va anh hudng qua lai vi mat
van hoa giira cac
Idc
ngudi
dxhn
ra nhu
Ihe
nao. Cu
lh6
d Thanh Ludng,
ban sac van hoa Thai da dugc bao ton nhu the nao trong mdi cone cu
giiia ngudi Thai vdi ngudi Kinh, ngudi Khamii. Van hoa Thai se nhu the
nao trong su hg nhap cua van hoa Thai vdi cac yeu td hien dai
ciia
qua
trinh dd thi hoa d thung
lung
long chao Mudng Thanh. Va xa ban nua,
khi san bay Mudng Thanh (nam trong dia ban cua Thanh Ludng) (xem
phu luc 3) trd thanh san bay Qudc te, khi thung Iting Mudng Thanh trd

thanh nai giao luu hdi tu
ciia
nhieu nen van hoa khac nhau tren the gidi
do du lich dem lai, thi
liic
dd van hoa Thai se dugc nhan dang nhu the
nao.
Tren day la van de ma khi nghien
ciiu
ve phan bd dan cu d Thanh
Ludng chiing tdi khdng the khdng di cap tdi, va nhat
la
neu xem xet
Thanh Ludng trong bdi canh doi mdi ciia Viet Nam hien nay thi se thay
cd rat nhieu
di6u
dang luu y.
1,3 Thanh Ludng trong khung canh doi mdi d Viet Nam
Dai hdi Dang Cong San Viet Nam (Dang CSVN) lan
thii-
VI da de
ra nhieu
chii
truang mdi vao thang 12/19 6, dac biet
chii
y den ca che
quan ly nen kinh te. Thang 4/1998, Nghi quyet 10 ve doi mdi quan ly
ndng nghiep dugc ban bd bao gom trong dd cac chfnh sach ddi vdi san
xuat gia dinh, san xuat tap the va ca the [32, 152-153]. Tir nhung nam
1986 - 1989 cac

chii
truang doi mdi
ciia
Dang CSVN noi len 3 xu hudng
chu yeu:
Deri song
xd hoi
dugc
dan
chii
hod, nen kinh
tehdng
hod nhieu
thdnh phan theo dinh hudng XHC, chu truang ma cua thu
hiit
von dau tu
nuac ngoai [32, 6]. Cdng cugc ddi mdi cua Viet Nam dugc phat
trie'n
manh me tir nam 1989 va ket qua
ciia
cdng cugc ddi mdi dd tuang ddi
loan dien
\'a
dugc Nha nude cdng nhan. Giai doan
1986-
1991
idc
do
26