Phân tích đối chiếu trật tự từ trong động ngữ

V
A
DAI
HOC QUOC
GIÀ HA
NOI
^ ^ ^ ^ ^ ^
^i^j—^
sa 3B !B ^ :s
PHÀN
TIGH DÒICHIÈU
TRAT
TU TÌT
FRONG DÒNG NG0TIÉNG
ANH,
TIÈNG VIÉT
VA MOT SO ÙNG
DUNG
DE
TÀINGHIÉN CUU
CO BÀN
Ma
so:
CB.03.04
Chù tri
de tài: Ths.
Nguyén
Thi Hong Hanh
Ngucri
cùng
tham già :

Ths. Nguyèn Hoàng
Ganh
j
e
^ ^.' ^ _ ^C
GIÀ
HÀ
N(
TQuNG ^ ^\M THÓNG Tir,l THU
Vl§N^
Ha
Nói
-
3/2005
MUC
LUC Trang
PHÀN
MÒ
DÀU
1.
Muc
dich
y
nghla
cùa
de
tài 1
2.
NhGng
nói dung

chình dugrc
tàp trung nghièn
curu
trong
de
tài
2
3.
Phuong
phàp nghién
cuu
2
4.
Ve khài niém tràt
tu
tir
3
5.
Vé
khài
niém doàn
ngO"
va
dóng
ngù 13
CHIJONG
1
DÓNG
NGC
TIÈNG ANH

VA
TRAT
TI/TI/CÙA
CÀC THÀNH TÒ
1.1. Trat tu chung trong càu
trùc
dòng ngù
tiéng
Anh
18
1.1.1. Trung tàm dóng ngù
tiéng
Anh
19
1.1.2.
Càc thành tó phu
truóc
20
1.1.2.1.
Tra dòng
tììr va
tràt tu
tu
trong dòng ngù 22
1.1.2.2.
Y nghìa cùa
trgf
dòng
tu
26

1.1.3. Cac thành tò phu sau 30
1.2.
Yéu
tò
thì va
trat tu
33
1.3. Dang bi dòng
va
tràt tu 40
1.4.
Tiéu két
44
CHUONG
2
DÓNO
NG0
TIÈNG VIÉT
VA
TRAT
TlTTÌT
CÙA CÀC THÀNH TÓ
2.1.
Tràt tu chung trong càu truc dòng ngù
tiéng
Viét 45
2.1.1.
Trung tàm dòng ngù tiéng Viét 48
2.1.2.
Cac thành tò phu

truòc
50
2.1.3.
Cac thành tò phu sau 54
2.2.
Y nghìa
thòi-thé va
tràt tu 57
2.3.
Y nghìa tiép thu-bi dòng, y nghìa tình thài
va
tràt tu 63
2.4. Tiéu két
65
CHUDNG
3
MOT SO
ÙNG
DUNG CÙA
VIÈC
PHÀN
TICH DÒl CHIÉU
TRAT
Tir
TÙ^
TRONG DÓNG NGÙ
TIÉNG
ANH
VA
TIÉNG VIÉT

3.1.
Mot
so lòi
thuòng gap vé trat tu
tu
cùa nguòi Viét hoc tiéng Anh
59
va mot
so bài
luyén
3.2. Mot so lòi
thucfng
gap vé tràt tu
tir
cùa nguòi Anh hoc tiéng Anh 77
va
mot so bài luyén
3.3.
Tiéu
két 81
KÉT LUAN 82
TÀI
LIÉU
THAM KHÀO 84
PHAN MÒ
DAU
1.
Muc dich y nghla cùa de tài:
De tài nghién
culi

này dành cho viec phan
tich ddi chiéu
tràt tu
tu
trong
ca'u
truc dóng ngu cùa hai ngón
ngfi:
tiéng Anh
va
tiéng Viét. Co
thè
néu ra mot
s6 ly
do ca bàn
dà
dàn chung tèi dén viec
lua
chon
de
tài này.
7.7.
Yé
ly
luqn:
Càu truc
ngO
phàp cùa mot ngón
ngu*
là noi dung quan trong

nhàt
cùa
ngO
phàp
cùa moi ngón ngu,
va
dà dugc
ngG phàp
truyén
thdng
cung nhu ngu phàp
hien dai
hét siic
quan tàm. Day là ca
so
tot
de
tiép càn nhung ngón
ngit
cu
thè,
trong do co
tiéng
Anh
va
tiéng Viét.
Tràt tu
tu
là phuang tien quan trong
de

tó
chiic
càu truc
ngC
phàp
va
là
phuang tien ngu phàp dà dugc nhiéu nhà Anh ngu hoc
va
Viét ngu hoc quan tàm
nghién
culi tu rat
làu.
Tuy
nhién,
viec doi chiéu
giOa
hai ngón ngu Anh - Viét
trong
linh
vuc này
con
chua dugc
de
càp dén nhiéu,
va
chua mang tinh
chat
he
thdng. Bòi vày nghién

culi de
tài này là còng viec hét surc
càn
thiét, két
qua
cùa
nghién
culi sé
giùp
làm
sàng tò nhung dac diém
loai hình
cùa tiéng Anh
va
tiéng
Viét - hai ngón
ngu*
mang
tình phàn
tich ò nhung
miic
dò khàc nhau.
7.2.
Véthuc
tièn:
Thòng qua viec ddi chiéu hai ngòn ngu ò góc do tràt tu
tu
chù yéu trén
bình dien càu
trùc va

mot phàn trén bình dien ngu nghla cùa càc thành td trong
dòng ngu, chung tòi mong mudn góp phàn vào viec day
va
hoc tiéng Anh
va
tiéng Viét nhu mot ngoai ngu. Diéu này phàn nào co
thè
dàp
ùng
dugc nhu càu
giàng day
va
hoc tàp tiéng Anh cung nhu tiéng Viét ngày càng tàng trong xu
thè
giao
luu
bòi nhàp tich cuc giua Viét Nam
va
càc
nuóc
trén
thè
giói.
2.
Nhumg nói dung chinh dugc tàp trung nghién cùru trong de tài:
2.1.
Phàn
tich,
ddi chiéu tràt tu
tu

trong dóng ngir cùa hai ngón ngu: tiéng
Anh
va
tiéng Viét.
Trong khi nghién
culi,
chung tòi sé mó tà
va
xày dung mò hình cùa dòng
ngu cùa mòi ngón
ngQ,
dóng
thòi
tién hành so sành, ddi chiéu nhung mó hình càu
truc do, càc thành td càu tao nén nhung mò hình dò, tìm hiéu xem su thay dói càc
thành td trong càu truc sé dàn dén su thay dói vé y
nghia
nhu
thè
nào,
va
cuòi
cùng
sé
dua ra mot sd nhàn xét trén ca
so nhung
két
qua
nghién curu
ma

chung tòi
dat dugc.
2.2.
Néu
lén mot
sd
óng
dung cùa viec phàn tich ddi chiéu tràt tu
tu
trong
còng tàc dich thuàt
va
giàng day tiéng Anh
va
tiéng Viét nhu là ngoai
ngO.
3.
Phuang
phàp
nghién curu:
De tài này thuòc loai nghién
culi
miéu tà
va
so sành ddi chiéu,
lày
tiéng
Anh làm ngón ngu ca
so.
Do vày,

de
tài dugc dinh huòng theo càc phuang phàp
sau
day:
3.1.
Miéu tà càu truc dòng
ngii
cùa tiéng Anh
va
tiéng Viét; tràt tu cùa
càc thành td càu tao nén càu truc do;
3.2. Phàn tich, ddi chiéu tràt tu
tu de
tìm ra nhung tuang dóng
va
khàc
biet trong càu truc dòng ngu cùa hai ngòn ngu.
Nhu dà nói ò trén, trong khi nghién cùn, chung tòi chon tiéng Anh là ca
so de
tién hành miéu tà
va
ddi chiéu vói tiéng Viét.
Trong
de
tài này, vé
mat
li thuyét, chung tòi
sé su
dung mot sd tài
liéu

cùa
càc nhà ngón ngu hoc trén
thè giói
cung nhu càc nhà Viét ngu hoc. Dóng thòi, vé
mat ngu liéu, chung tòi sé trich dàn
nhirng
vi du minh boa
tu
càc tàc
phàm
vàn
hoc
bang
bàn ngu cùa càc tàc già nguòi Anh, My
va
Viét Nam. Vé mat phuang
phàp,
khdi ngii liéu này sé giùp nguòi nghién cùn trành dugc nhung nhàn dinh
chù quan, vò doàn khi tién hành so sành, ddi chiéu hai ngón
ngii.
Cung càn nói thém ràng, khi dich càc vi du minh hoa
tu
tiéng Anh sang
tiéng Viét
va
ngugc lai, chung tòi
ed gang
dich dung
va
sàt

nghia
chù khòng
qua
chù y dén viec dién dat trau chudt
nhàm
tìm ra nhung diém gidng nhau
va
khàc
nhau vé tràt tu
tu
trong càu truc dòng
ngfi
tiéng Anh
va
tiéng Viét.
4.
Vé
khài niém trat tu
tir:
4.1.
Tràt tu
tu
là mot vàn
de
quan trong trong ngón ngu: nói chung
va
dac
biet co mot vai trò cuc ky quan trong trong càc ngón
ngO
phàn tich tinh nhu tiéng

Anh
va
tiéng Viét nói riéng. Trong
bàt
ky ngón
ngii
nào, viec thay dói tràt tu
tu
tàt yéu sé dàn dén viec hình thành
nhiing net nghia
mòi, tuy nhién
qua
trình tao
nghia
mòi này dac biet phong phù trong càc ngòn ngii phàn tich.
Vi
vày, tràt tu
tu
luòn
dugc càc nhà ngòn
ngu*
hoc Anh, Viét quan tàm nghién
culi.
Nghién cùn càu trùc cu phàp thuc chat là nghién cùn hình
thùc,
tó
chùc
cùa
ngiJ'
phàp. Càu trùc cu phàp là he thdng càc mdi quan he

giiia
càc thành td
cùa nò. Co
thè
nói càu trùc ngu phàp hình
thùc va
tràt tu cùa chung dà dugc chù y
nghién cùn
tu thè
ky 19. Tuy nhién, khài niém vé càu trùc
cu
phàp lai dugc hiéu
theo nhung càch khàc nhau, trong do phài ké dén hai khuynh huòng chinh. Do là:
(i) càu trùc cu phàp là
nhiing
don vi
ngii
phàp co tình truyén thdng dugc tó chùc
do su két hgp giua
tu vói tu
trong
ngiJ
luu tao nén (Sherba, Mesanhinov,
Vinogradov, Reformatskij),
va
(ii) càu trùc cu phàp
vói
tình
chat
là mot loai tó

chùc
co
tình càu trùc, mot ddi tugng
de
miéu tà cùa ngón ngu hoc càu trùc
luàn
ma
tiéu biéu là càu trùc luàn miéu tà My (L. Bloomfield, Z. Harris
va
N.
Chomsky).
Viec
su
dung tràt tu
tu
nhu mot phuang
thùc
ngù phàp da dugc nhiéu tàc
già quan tàm ngay
tu
dàu
thè
ky 20. A.A. Fortunatov dà xày dung nén mot ly
thuyét vé càu trùc cùa càc tó hgp
tu (tu
tó)
ma
hat nhàn cùa no là vàn
de
tràt tu

tu
va
tón ti cùa càc
tu.
Sau do, A.A. Peskopskij, trong cudn sàch
"Cw
phàp Nga
duài
ành sàng cùa khoa
hoc''
(1914)
dà phàt trièn
va
hoàn thien ly thuyét vé càu
trùc
ngiJ
phàp theo quan niém cùa ngón ngù hoc Nga mòi.
Tuy nhién, khòng thè khòng kè dén ngón ngii hoc càu trùc luàn, dac biet là
ngòn
ngiJ
hoc miéu tà My, bàt dàu
tu
L.Bloomfield
(1933) dén Z.Harris (1961),
mot truòng phài dà dat dugc nhiing thành tuu vò cùng to
lòn
trong viec nghién
cùn càc dan vi
ngii
phàp

ma
truòc hét là càc càu trùc cu phàp. Truòng phài này
dà dua ra
bang loat
khài niém vé dan vi, vé càc càp dò, vé càc quan he
va
dà xày
dung dugc mot he thdng càc don vi
cu
phàp
vói
càc càu trùc
ngii
phàp làm nòng
cdt.
De
nhàn dien càc dan vi này, ngòn
ngiJ
hoc miéu tà dà dua ra ly thuyét phàn
bd. Viec xàc
lap
càc quan he thuc
chat
dà xoay quanh nhiing vàn
de
vé tàp hgp
càc
tu
trong mot càu trùc, trong do vàn
de

tràt tu
tu
nói lén nhu mot nói dung chù
yéu .
L. Bloomfield [46] dà chi ra ràng càu trùc
cu
phàp dugc chia thành hai
dang: (i) càu trùc nói huòng (endocentric construction)
va
(ii) càu trùc ngoai
huòng (exocentric construction). Hai dang càu trùc này cho ta khài niém
rat
ró
ràng vé tràt tu
tu.
Trong ngòn ngii hoc truyén thdng, càu trùc nói huòng tuang
duang vói khài niém doàn ngii
va
càu trùc ngoai huòng tuang duang vói khài
niém ménh
de.
Tuy nhién, luàn vàn này chi tàp trung nghién cùu vé tràt tu
tu
trong dóng ngù tiéng Anh
va
tiéng Viét, bòi vày, nhiing nghién cùu vé ménh
de
sé khòng dugc
de
càp dén.

Ngòn ngù hoc miéu tà phàt trièn ruc ra trong nhùng nam 1940 - 1950
va
dà dat tòi nhùng thành tuu vò cùng to lòn trong pham vi miéu tà phuang dien
hình thùc cùa
cu
phàp, trong dò co truòng phài ngón ngù hoc cài bién
va
tao sinh.
Sau này, dù vugt ra khòi khuòn khó cùa ngòn ngu hoc miéu tà, vàn
de
tràt
tu
tu
cùa càc yéu td trong càu trùc
cu
phàp vàn là nhùng ggi y
rat
quan trong
de
Chomsky tiép
tue
xày dung ly thuyét vé ngòn ngù hoc cài bién
va
tao sinh. Cùng
vói su xuàt bién cùa trào luu ngù phàp này, nguòi ta bàt dàu nói dén mot giai
doan mòi cùa su phàt trièn ngòn ngù hoc
thè
ky XX - giai doan ngón ngù hoc
Chomsky. Thuàt ngù "cài bién" dà dugc Z.S. Harris [41, 6] dua vào
su

dung
trong ngón ngù hoc truòc khi xuàt hien nhùng còng trình cùa N. Chomsky. "Cài
bién" dugc Z.S. Harris [41, 6] hiéu nhu mot su bién dang càu
va
cum
tu,
tao khà
nàng hiéu sàu han càu trùc
va
nhùng dàc diém khàc cùa càu
va
cum
tu".
Tuy
nhién N. Chomsky lai giài thìch khài niém "cài bién" theo càch khàc. Trong
ngòn ngù hoc tao sinh, "cài bién" dugc hiéu nhu su chuyén nhùng cài goi là "càu
trùc sàu" sang nhùng "càu trùc bé mat". C. Fillmore [41, 6] cho ràng "nhùng càu
trùc sàu
cu
phàp" chình là càp dò trung gian giùa "càu trùc sàu ngù
nghia"
dugc
phàn xuàt vé màt ngù
nghia va
"càu trùc bé mat" dugc
bay
ra cho su quan sàt
truc tiép.
Trong khi dò,
ngii

phàp truyén thdng
ò
chàu Au
co
nhùng quan niém riéng
vé vàn
de
tràt tu trong càc càu trùc
cu
phàp, dàc biet là
co
su dinh huòng vào bình
dien chùc nàng: càc phàn tich tràt tu
tu
vé mat chùc nàng
va
tàm ly nhu
Mathezius (truòng phài Praha, 1936, 1945) cho dén càc nhà chùc nàng hien dai
nhu M. Halliday [62], S.C. Dik [54] v.v.
Tiéng Anh vùa là ddi tugng nghién cùn cùa ngón ngù hoc Tày Àu, vùa là
ddi tugng nghién cùn cùa ngòn ngù hoc Bàc My. Bòi vày,
co
thè nói, ngón ngù
hoc Anh vùa mang dàu àn cùa truòng phài ngòn ngù hoc My, vùa mang dàu àn
cùa ngòn ngù hoc chàu Au. Néu nhìn tiéng Anh nhu mot ngón ngù Tày Àu,
tu
quan diém cùa ngón ngù hoc chàu Au, thì
co
thè nói ngòn ngù hoc Anh cùng
phàn ành mot hien tugng nghién cùu khà ky gidng vói càc nén ngòn ngii hoc Tày

Àu
tu thè
ky
17
cho dén nay. Chình
tu
tiéng Anh - My, càc nhà ngón ngù hoc My
tu
L.Bloomfield dén Z.Harris v.v. dà xày dung nén càc ly thuyét nói tiéng vé
miéu tà luàn
va
ngòn ngù hoc tao sinh.
4.2.
Nghién cùn tràt tu
tu
khòng thè khòng
nhàc
dén luàn diém nói tiéng
cùa F.d Saussure [39] vé
''tinh
hình tuyén cùa cài biéu
hien".
Òng khàng dinh
tình hình tuyén là mot trong hai nguyén ly ca bàn chi phdi toàn bó ca
che
boat
dóng cùa ngòn ngù. Cài dugc càc nhà ngòn ngù hoc nói dén vé tràt tu sàp xép càc
tu
trong càu (ò dang ngón ngù nói bay ngón ngù viét) thuc
chat

chi là he
qua
cùa
nguyén ly này. Diéu này ly giài tàm quan trong cùa tràt tu
tu
trong viec dién dat
"cài dugc biéu hien" (ò
day
là y
nghia
ngù phàp)
va
nguyén do tai sao tràt tu
tu
lai dugc càc nhà ngòn ngù hoc, truòc hét là càc nhà ngù phàp, tàp trung nghién
cùu nhu vày.
Xét vé màt ngii phàp,
tu
truòc dén nay, tràt tu
tu
thuòng dugc càc nhà
nghién cùu nhàc dén truòc tién vói tu càch là phuang thùc ngù phàp
ma
nhò nò y
nghla ngù phàp dugc thè hien,
tue
dugc biéu dat thòng qua "thù tu sàp xép càc
tu
trong càu".
Trong tiéng Anh cùng nhu trong tiéng Viét, vi tri cùa càc

tu
trong mot càu
thuòng dugc dành già theo chùc nàng ngù phàp cùa nò trong mdi quan he vói càc
tu
khàc trong càu. Vi du:
John
loves
Mary. (1) [45,4633]
Bàc yéu Nam. (2)
[5,223]
Mary loves John. (3) [45, 4633]
Nam yéu Bàc. (4)
[5,223]
Trong càu (1)
va
(2), John
va
Bàc là chù ngù, biéu thi chù thè cùa hành
dòng; Mary
va
Nam là bó ngù, biéu thi ddi tugng cùa hành dóng.
Con
trong càu
(3)
va
(4), do viec hoàn dói vi tri cùa càc
tu
này
ma
chùc nàng ngù phàp (cuang

vi thành phàn càu) cùa chùng bi dào ngugc: "Mary"
va
"Nam" tra thành chù ngù,
con
"John"
va
"Bàc" tra thành bó ngù cùa càu. Chùc nàng
cu phàp
cùa tràt tu tu
trong bdn càu trén dugc thè hien rat ró.
Nhu vày, su thay dói tràt tu
tu
cùa càu khòng chi dàn dén su thay dói càc
quan he ngù phàp cùa càc
tu ma con
làm ành huòng tòi
nghia
cùa toàn bò càu.
Khi ddi chiéu, so sành càc ngón ngù
vói
nhau, càc nhà nghién cùu nhàn
thày ràng trong mot ngòn ngù
co
tràt tu "tu do" nhu tiéng Nga thì chùc nàng
cu
phàp cùa tràt tu
tu
bi han
che
rat nhiéu so vói càc ngón ngù

co
tràt tu
"ed
dinh"
nhu tiéng Anh
va
tiéng Viét. Han nùa, tràt tu
tu
khòng
mot minh
quyét dinh chùc
nàng
cu
phàp cùa mot thành td nào dò trong càu.
Theo R.E.
Asber
[45, 4933],
'Tràt
tu
tu va
tinh hình tuyén là nhùng dia
hqt
chù chat cùa su tìm tèi nghién cùu trong mai truyén
thóng
ngón ngù hoc: mò
tà,
ly
thuyét,
loai
hình''.

Ong cho ràng tràt tu
tu
dugc nhàn thùc nhu là mot hien
tugng
co lién
quan dén ca ngù phàp
va
vàn phong. Néu nhàn thùc là
mot
hien
tugng lién quan dén ngù phàp thì tràt tu
tu
chình là mot phuang tién ma bòa càc
mdi quan he vé màt ngù phàp. Trong càc ngòn ngù tóng hgp tình, mdi quan he
giiia càc
tu
dugc dién tà
bang
càc dang thùc
hoàc
càc bién thè cùa
tu.
Trong khi
dò,
ò càc ngón ngù phàn
tich
tình, mdi quan he giùa càc
tu
dugc dién tà bang càc
tu

phuang tién bay hình thùc ngù phàp
ben
ngoài cùa
tu
nhu càc
tu
chùc nàng,
tràt tu
tu va
ngù diéu. Chình
vi
vày, tràt tu
tu
dugc
su
dung nhu mot phuang tién
ngù phàp quan trong trong cà tiéng Anh
va
tiéng Viét - càc ngòn ngù phàn tich
tình.
D.
Crystal [52, 336] cho ràng thuàt ngii "tràt tu
tu"
(word order) dugc dùng
trong phàn tich ngù phàp
de
chi su sàp xép càc
tu
theo chuòi ndi tiép nhau trong
càc don vi ngòn ngù lòn han. Ong cùng khàng dinh ràng han 75% càc ngòn ngù

trén
thè
giói
co
tràt tu theo kiéu SVO, trong do
co
tiéng Anh, mot ngòn ngù bién
hình thién vé phàn tich tình
va
tiéng Viét, mot ngón ngù don lap phàn tich tình
dién hình. Cà hai ngón ngù này déu lày tràt tu làm phuang tién ngù phàp quan
trong
bang
dàu
va
tràt tu
tu
trong cà hai ngón ngù déu mang tình
ed
dinh mot
càch tuang ddi. Diéu này thè hien ò chò
co
hien tugng di chuyén càc thành td
trong càu
va
co
mot
sd càu trùc càu dugc xem là khòng ca bàn so vói tràt tu ca
bàn SVO. Viec thay dói tràt tu
tu

cùa càc thành td trong càu
co
thè khòng làm
thay dói nghla ca bàn cùa càu (ò
day
chù yéu là
nghia
miéu tà), nhung
co
thè làm
thay dói
sàc
thài
nghia
hoàc bó sung thém mot
net
nghla nào dò.
Me
Arthur [43,
1126]
cùng cho ràng thuàt ngù "tràt tu
tu"
dugc dùng
de
chi
tràt tu
ma
trong dò càc
tu
xuàt hien trong càc cum

tu va
càu. Theo òng, trong càc
ngón ngù
co
tình
chat
bién hình cao thì tràt tu
tu
tuang ddi tu do
va
trong nhiéu
truòng hgp, su thay dói tràt tu
tu
khòng dàn dén su thay dói
nghia
ca bàn cùa càc
cum
tu.
Vi
du, trong tiéng Nga, mot ngòn ngù bién td dién hình,
vi
hình thài cùa
tu
thè hien ró càc y
nghia
quan he nhu "chù ngù", "bó ngù", "chù thè", "ddi
tugng" nén tràt tu giùa càc thành phàn càu khà
linh
boat.
Vi

du, trong càu:
"la
tritaiu knhigu" (Tòi doc sàch), "knhigu" dóng vai trò là bó ngù truc tiép. Tràt tu
cùa càu
co
thè thay dói thành:
"la
knhigu tritaiu" hoàc "Knhigu
la
tritaiu", nhung
trong càc truòng hgp này, "knhigu" vàn là bó nghla truc tiép
va nghia
ca bàn cùa
càu khòng bé thay dói. Trong khi dò, tràt tu
tu
trong tiéng Anh
va
tiéng Viét là
tuang ddi ed dinh.
Vi
du, trong càc danh ngù tiéng Anh (noun phrases) tình
tu
thuòng dùng truòc danh
tu ma
nò bó
nghia:
a beautiful girl,
con
trong tiéng Viét,
tình

tu
lai di sau danh
tu ma
no bó
nghia:
co
gài dep,
Tràt tu
tu
duói con màt cùa càc nhà ngù phàp miéu tà My khòng phài là
vàn
de
phuang thùc ngù phàp
ma
là su phàn bd giùa càc yéu td
cu
phàp trong càu
trùc.
Ho chù trong dén nhùng quan he khài quàt trùu tugng tao nén tràt tu cùa càc
yéu td nhiéu han là chù trong dén
chat
liéu ngòn ngù cùa loai phuang thùc ngù
phàp.
Vàn
de
tràt tu hình thùc trong càu trùc ngù phàp sau ngù phàp miéu tà
con
co
thè bàt gap ò nhiéu nhà ngù phàp ly thuyét khàc. Tesnière (1959) là nhà ngón
ngù hoc

som
chù y dén vàn
de
càu trùc
nghia
trong càu, trong dò tràt tu dugc
xem là tiéu chi
de
phàn loai càc dién td (actant): càc dién td dugc goi tén (de nhàt
dién td, de nhi dién td ) càn
cu
vào khà nàng khàc nhau cùa chùng trong viec
8
chiém vi tri dàu càu. C. Fillmore (1968, 1977)
vói
ly thuyét vé "càch" dà phàn
xuàt
va
he thdng hóa càc "vai nghla" do
tu
lién két
vói
dòng
tu
trong pham vi cùa
càu biéu thi. C. Fillmore
va
nhùng nguòi di theo huòng cùa òng dà xàc
làp
mot

danh muc càc vai
nghia
[7, 41]. Càc tàc già này déu thdng nhàt coi dóng
tu
là
trung tàm cùa càu trùc
nghia
cùa càu.
Ho Le
[15] khàng dinh diéu này
co
thè
dùng ò càc ngón ngù bién dang ìt nhàt là qua càc hình thùc
ben
ngoài cùa dòng
tu
(dòng
tu
là trung tàm diém cùa càc su két hgp vé hình thùc ngù phàp), nhung
khòng thè dùng ddi vói càc ngón ngù don lap
(vi
du nhu trong tiéng Viét, khó
co
thè khàng dinh dugc ràng dóng
tu
luòn là trung tàm cùa càu trùc
nghia
cùa càu,
vi nhiéu càu tiéng Viét khòng
co

lòi vi ngù là dòng
tu).
Xét vé mat ngù
nghia,
càc nhà ngù phàp hoc cùng néu ra nhùng nhàn xét
vé vai trò cùa tràt tu
tu
trong viec biéu thi càc y
nghia
tinh thài muc dich phàt
ngòn cùa càu (khi phàn loai theo muc
dich
phàt ngón): tuòng thuàt, nghi vàn,
càm
thàn,
càu khién. Vi du:
-
Carol
always studies for the exam in the library. (Càu tuòng thuàt)
(Carol
luòn hoc òn thi trong
thuvien.)
- Does Carol always study for the exam in the library? (Càu bòi)
{Card
co
luòn hoc òn thi trong thu vien
khòngl)
Trong tiéng Anh
va
tiéng Viét, su thay dói tràt tu

tu co
thè
co
tàc dung
nhàn manh, thu
bùt
su chù y cùa nguòi nghe, xàc lap chù
de,
chi su xuàt hien
va
tiéu bién cùa su vat Vi du:
- An
awful
accident we saw on the wav bere. (1)
O S V A
{Mot tai
nqn
khùng khiép chùng tòi dà nhìn thay trén
duòng
tài
day.)
-
Thudc,
òng
ày
khòng bùt bao
giò.
(2)
O S khòng V A
Trong cà hai vi du 1

va
2, su thay dói vi tri cùa bó ngù lén dàu càu déu
co
tàc dung nhàn manh.
Sau chién tranh
thè
giói thù hai, càc nhà ngù phàp chàu Àu dà bàt dàu
quan tàm dén khài niém phàn tich chùc nàng (functional
analySis).
Mathezius
(1945),
nguòi mò dàu khuynh huòng này cho ràng, tràt tu
tu
ngoài viec thuàn tùy
phàn ành bay biéu thi tràt tu ngù phàp
con
biéu hien cà nhùng khìa canh thóng
tin cùa càu trong mdi lién
he
vói thuc tai. Vé nói dung thòng tin cùa phàt ngòn,
co
thè ké dén tén
tuoi
cùa nhà ngù hoc nguòi Tiép - P.Adamec (1966), mot
chuyén
già
vé tràt tu
tu.
Theo òng [30, 63], nói dung thóng tin bao góm hai loai
thóng tin khàc nhau: thóng tin su kien dugc bao hàm trong càu trùc ngii

nghia
cùa càu,
va
thòng tin thuc tai dugc thè hien nhò tràt tu
tu va
trong àm. Thòng tin
su kien luòn gidng nhau trong càc bién thè tràt tu
tu
ò càc phàt ngòn khàc nhau
(vi du nhu 6 bién thè: SVO, SOV, OSV, OVS, VSO, VOS cùa càu gdc),
con
thóng tin thuc tai thì khàc nhau ò tùng bién thè tràt tu
tu
cùa nhiing phàt ngòn cu
thè.
Co
mot thuc té là viec xem xét tràt tu
tu
trong càc ngòn ngù thuòng
co
khuynh huòng xoay quanh viéc sàp xép càc ngù doan
co
tu càch làm thành phàn
càu. So vói tràt tu càc thành phàn trong càu thi tràt tu càc thành td trong mot cum
tu co
tình òn dinh cao han. O càp dò cum
tu,
tràt tu
tu co
tàc dung phàn biet càc

loai cum
tu
khàc nhau, hoàc phàn biet càc thành td trong pham vi mot loai cum
tu.
Vi du, trong cum dòng
tu
(dóng ngù) trat tu
tu co
thè phàn biet thành td trung
tàm
va
càc thành td phu.
Nhu vày co thè nói, cho dén nay khài niém tràt tu
tu
dà dugc nhìn nhàn
mot
càch da dién vé cà noi dung
va
hình thùc trong khi phàn tich ngòn ngù. Tuy
nhién, trong
de
tài cùa chùng tòi, viec phàn tich ddi chiéu tràt tu
tu
dugc giói han
trong tràt tu càu trùc
va
ngù
nghia
cùa dòng ngù trong mdi quan he vói cà càu.
4.3.

Trong Viét ngù hoc, vàn
de
tràt tu
tu
cùng dugc càc tàc già dac biet
quan tàm, nghién cùu.
Co
thè nói nguòi dàu tién xem xét trat tu
tu
tiéng Viét
10
trong cà
he
thdng là
Le
Vàn Ly (1948). Òng dà nhàn thày vai trò két hgp quan
trong cùa phuang thùc tràt tu ngù phàp khi vàn dung ly thuyét vé khà nàng két
hgp cùa
tu de
mó tà ngù phàp tiéng Viét. Theo òng, vai trò cùa tràt tu
tu
trong
tiéng Viét
rat
lón.
Ong cùng cho ràng su thay dói càc tràt tu trong càu tiéng Viét
tàt yéu sé dàn dén
qua
trình tao
nghia

mòi. Còng trình cùa òng dành dàu mot
buòc ngoat trén con duòng nghién cùn tiéng Viét [69]. Òng dà vàn dung mot
phuang phàp khoa hoc mòi
va
tìm ra dugc nhùng tiéu chi khàch quan
de
phàn
biet càc
tu
loai ca bàn trong tiéng Viét
mot
càch chình xàc
[18,
31].
Sau dò co thè kè dén tén
tuoi
cùa càc nhà nghién cùn Viét ngù nhu:
F.
Martini (1950), Nguyén Tài Càn (1960), Nguyén Kim Thàn (1963/1964),
L.Thompson (1965), Nguyén Phù Phong (1970), Hoàng Trong Phién (1980), Ly
Toàn Thàng
(1981,
1984, 2004), V.Panphilov (1993), Cao Xuàn Hao (1992), v.v.
Càc tàc già này dà quan tàm
rat
nhiéu dén vàn
de
tràt tu
tu
trong tiéng Viét.

Nguyén Tài Càn dà
de
càp
rat
nhiéu vàn
de
lién quan dén tràt tu
tu
trong
cudn
"Ngùphàp
tiéng
Viét",
1975. Theo òng
"Vàn de khói luang
cùa thành
tóvà
hàu qua cùa nò -
vàn de
tràt tu, vàn
de
nhip diéu àm huòng trong doàn ngù là
mot vàn
de hét sue
quan trong doi vói tiéng Viét". Òng dà néu lén tràt tu
tu
trong
càu trùc danh ngù
va
dóng ngù tiéng Viét: Thành

tó
phu
truóc
+ thành to trung
tàm + thành to phu sau. Òng cho ràng khòng thè dua ra nhiing dang dòng ngii
gàn ly tuòng bao góm hàu hét moi thành td phu y nhu ò danh ngù,
va
cùng khòng
thè sàp xép nhiing thành td phu vào nhùng vi
tri
ró ràng dùt khoàt gidng nhu khi
sàp xép vi tri cho thành td phu cùa danh
tu.
Khàc vói thành td phu truòc cùa danh
ngù, thành td phu truòc cùa dòng ngù
co
loai
co
vi tri ed dinh,
co
loai
co
vi
tri
tu
do.
Nhùng thành td phu co thè dùng cà truòc cà sau trung tàm nhu
''làng
le"
a

trong hai khà nàng nói :
cùng
lang
le ra di
lue
9 giò sàng.
cùng ra di lang
le lue
9 giò sàng.
11
thì thuòc loai
co
vi tri tu do.
Òng cung cho ràng, tràt tu
tu va
nhip diéu àm huòng trong doàn ngù là mot
vàn
de
hét
sue
quan trong.
Khi bàn dén tràt tu
tu,
Ly Toàn Thàng [30, 8] cho ràng "thuàt ngù "tràt tu
tu'
khòng thqt chinh xàc
va
càch nói tràt tu
tu
chi à trong càu cùng chua thàt

bao quàt". Theo òng, tràt tu
tu co
thè là cùa càc "yéu td càu tao
tu"
(hình vi,
tiéng) trong càc
tu
ghép, hoàc cùa càc
tu
trong
mot
dan vi tó chùc cao
ben
là cum
tu
(doàn ngù), hoàc thù tu sàp xép cùa càc vé càu trong mot càu ghép. Tuy nhién,
vói nhàn thùc nhu vày thì tràt tu
tu
là mot khài niém phó bién chi gàn vói dàc
trung loai hình cua ngón ngù. Ong khàng dinh
"Nò
(tràt tu
tu)
càn phai
duac
khdo sàt trong mot tàm nhìn rong han, mò han
tu
cà chò dùng cùa nghìa hoc
va
dung hoc, de

co
the
tu
dò xày dung mot mò thùc ly thuyét chung nghién cùu tràt
tu tu
trong càc ngòn
ngù
khàc nhau." [30, 9]
Diep Quang Ban
[1,
23] khàng dinh ràng tràt tu
tu
là phuang tién ngù phàp
quan trong, bòi vi tiéng Viét là mot dién bình cùa càc ngòn ngù phàn tich
va co
làp.
Trong càc ngón ngù này, y
nghia
ngù phàp dugc thè hien chù yéu thòng qua
tràt tu
tu va
càc thay dói trong tràt tu
tu
thuòng dàn dén su thay dói trong càc
chùc nàng ngù phàp trong cum
tu.
Khi giài thìch vé tràt tu cùa càc yéu td di lién
nhau trong thành td phu sau, tàc già cho ràng trong nhiéu truòng hgp, khó
co
thè

xàc dinh yéu td nào phài dùng truóc yéu td nào, vi xét vé y
nghia
thì càc yéu td
này déu
co
cùng quan he vói thành td trung tàm.
Vi du:
dó^
^
hai thia duòng (bó ngù chi ddi tugng)
'—•
vào cdc
sua
(bó ngù chi huòng
co dich)
Tràt tu truòc sau giùa chùng le thuòc vào tinh hudng su dung ngòn ngù
va
mdi quan he cùa chùng vói thành td chình sé do tràt tu hien hùn quy dinh: thành
td phu dùng gàn thành td trung tàm sé bó
nghia
cho nò truóc, thành td phu dùng
12
xa han sé bó sung
nghia
cho cà khdi góm thành td chình
va
thành td phu dùng
gàn thành td chình han. Tàc già goi kiéu lién he
nghia
này là lién he de

già.
Vìdu:
do / hai thìa duòng / vào cdc sua
i
dò/
vào cdc
sua/
ì
hai thìa duòng
Nguyén Minh Thuyét [5, 224] cho ràng "Khòng nén dan giàn hoà
va
tuyet
dói
hoà càc quy tac vé tràt tu
tu.
Khòng
co
mot ngòn ngù nào
ma
a dò tràt
tu là hoàn toàn
co
dinh;
nguac lai, cùng khòng
co
ngòn ngù nào
ma
ò dò tràt tu
là hoàn toàn tu do. Vi du, trong tiéng Viét, vi tri thuàn cùa chù ngù là a truóc vi
ngù.

u
vi tri ày, chù ngù khòng dòi
hai
mot diéu kien gì dàc biet. Nhung chù ngù
co the dùng sau vi ngù vói mot
so
diéu kien nhàt dinh ". Chình vi vày, khi
nghién cùu càc quy tàc tràt tu
tu
càn thày ró tình linh boat cùa ngòn ngù nói
chung
va a
phuang dién tràt tu
tu
nói riéng
de
dàp ùng nhiing nhu càu thòng bào
rat
tinh té trong giao tiép giùa nguòi nói
va
nguòi nghe.
5.
Vé khài niém doàn
ngOr va
dòng
ngOf:
5.7. Vé khài niém doàn
ngù::
Càc don vi ngù phàp trong dòng ngù luu (stream of speech) tham
già

vào
viec mò tà tiéng Anh
va
bàt
cu
ngòn ngù
"co
lién quan nào" co thè là càu, ménh
de,
doàn ngù
va
càc
tu
- hình vi.
Càu
- dugc phàn tich
thành ménh
de
- dugc phàn
tich
thành doàn ngù
- dugc phàn
tich
thành
tu
Càu
- dugc phàn tich
thành ménh
de
- dugc phàn tich

thành doàn ngù
- dugc phàn tich
thành
tu
13
- dugc phàn
tich
- dugc phàn tich
thành hình vi thành hình vi
(D.
Crystal, 1987)
Càc dan vi ngù phàp này dugc sàp xép thành 5 càp do theo truc tung
tu
don
vi lòn nhàt cho dén don vi nhò nhàt
va
ngugc lai, càc don vi bé hon két hgp vói
nhau
de
tao thành càc dan vi lòn
ben.
Nói càch khàc, càc don vi lón hon do càc
dan vi bé hon tao thành.
Va
doàn ngù là
mot
phàn cùa càu trùc truc tung nói trén,
nàm giùa ménh
de va
tu.

T. McArthur [43] cho ràng theo quan niém truyén thdng, doàn ngii dugc
càu tao
tu
han mot
tu co
nghla trò lén (notional words) (vi du: a beautiful girl -
mot
co
bé xinh dep), nhung trong
cu
phàp hien dai, doàn ngii dugc xem là bò
phàn cùa ménh
de
hoàc cùa càu don
va
ciing dugc xem nhu là mot nhóm
tu ma
trong dò chi
co
mot
tu co
nghla,
co
chùc nàng nhu thành td trung tàm
va
mot
hoàc hai
tu
khàc nùa (vi du: a boy - mot càu bé). Doàn ngii khòng chùa dòng
tu

chia (finite verb)
va
khòng
co
càu trùc chù-vi, dac trung cùa ménh
de.
Phàn lòn
càc doàn ngù
co
thè dugc xem nhu là phàn mò rong cùa yéu td trung tàm
(tu
trung tàm)
va
thuòng dugc coi là càc doàn ngù noi huòng (endocentric phrases).
Doàn ngù noi huòng co càu trùc nhu sau: Premodifier + Head + Postmodifier,
trong dò Premodifier là "tién bó nghla" (bó nghla
truòc).
Head là trung tàm,
Postmodifier là "hàu bó nghla" (bó nghla sau).
Thuàt ngù "doàn ngù" dà dugc càc nhà Hàn ngù hoc
su
dung
de
chi mot tó
hgp tu do dua trén quan he chình - phu. Trong Viét ngù hoc thuàt ngù này
làn
dàu tién dà dugc Nguyén Tài Càn (1960)
su
dung
de

miéu tà càu trùc cùa danh
ngù tiéng Viét. Òng cho ràng doàn ngù là mot loai tó hgp tu do
co
ba dac diém
sau:
(i) Góm mot thành td trung tàm
va
mot bay mot sd thành td phu quày quàn
xung quanh trung tàm dò
de
bó sung thém mot sd chi tiét thù yéu vé màt y
nghla.
14
Vi du:
bue
tranh dep
bue
tranh dep này
tàt cà nhùng
bue
tranh dep này
(ii) Quan he giùa trung tàm
va
thành td phu
co
nhiéu kiéu loai chi tiét rat
khàc nhau, nhung nói chung déu thuóc vào loai quan he chinh - phu.
(iii) Toàn doàn ngù
co
tó chùc phùc tap han,

co
y nghla day dù hon mot
minh trung tàm nhung nò vàn giù dugc càc dac trung ngù phàp cùa trung tàm:
+
Trung tàm thuòc
tu
loai nào thì toàn doàn ngù cùng vàn giù càc dac
trung cùa
tu
loai dò.
Vi
vày,
co
thè càn
cu
vào trung tàm
de
phàn loai doàn ngù
thành doàn ngù cùa danh
tu
(danh ngù), doàn ngù cùa dòng
tu
(dòng ngù),
va
doàn ngù cùa tình
tu
(tình ngù) v.v.
+ Trung tàm
co
thè giù mot chùc vu gì trong mot tó hgp khàc thì toàn doàn

ngù thuòng thuòng cùng
co
thè dàm nhiem dugc chùc vu dò. Co nghla là, doàn
ngù chua gàn lién vói mot chùc vu nào dò cho
san
nhàt dinh,
va
vi vày
co
thè
tàch riéng doàn ngù ra
ma
nghién cùu mot càch dòc làp vói chùc nàng
cu
phàp.
Nhu vày, doàn ngù co càu trùc nhu sau:
Phàn
dàu
Phàn
trung tàm
Phàn
cuòi
Vi du: (Tòi) vàn chua làm bài.
(Co
ày)
con
dang hoc bài.
Trong hai vi du trén,
"làm",
"hoc" là nhiing dòng

tu
làm trung tàm cùa
doàn ngù,
"vàn",
"chua"
va
"con",
"dang" là càc thành td phu truòc, "bài" là
thành td phu sau.
Trong khi xem xét càc
lòp tu
(hoàc càc
tu
loai), R.Quirk &
S. Greenbaum [74] dà phàn loai doàn ngù tiéng Anh thành 5 loai: danh ngù, dòng
ngù, tình ngù, trang ngù
va
giói ngù. Trong càc loai doàn ngù này, càc
tu
trung
tàm tuang ùng là danh
tu,
dòng
tu,
tình
tu,
trang
tu va
giói
tu.

Cùng theo càc tàc
15
già
nay, bàt
cu
doan ngii nào cùng
co
the góm mot hoàc hon mot
tu.
Néu doàn
ngù chi góm
mot tu co
nghla, thì
tu
dò sé là trung tàm cùa doàn ngù. Néu doàn
ngù càu tao
tu
hai
tu
trò lén thi chùng sé chia thành hai phàn:
mot tu
là
tu
trung
tàm
va
phàn
con
lai hoàc sé làm bó nghla
(modifier)

hoàc thuc bién chùc nàng
(functional) nào dò. Tràt tu
tu
cùa càc thành td trong doàn ngù tiéng Anh thuòng
tuang ddi ed dinh so vói tràt tu cùa càc yéu td trong ménh
de.
5.2.
Vé
khài niém dòng ngù:
Dòng
tu
là mot trong nhiing loai
tu
ca bàn trong moi ngòn ngù
va
cùng là
loai
tu
phùc tap nhàt,
su
dung ròng rài nhàt trong he thdng càc loai
tu
cùa càc
ngòn ngù.
F.
Palmer [70, 3] cho ràng
"Dòng tu
cùng nhu dóng ngù là trung tàm càu
trùc cùa càu, khòng co su phàn tich cu phàp nào co the tién hành néu khòng
nghién cùu ky vàn

de
này."
Trong càc ngón ngù bién hình trong dò
co
tiéng Anh, dòng
tu
dugc nhàn
biét nhò nhiing phu td dàc trung cho chùng
va
nhò khà nàng bién dang theo ngòi,
thòi,
dang, thùc.
Con
trong càc ngòn ngù khòng bién hình trong dò
co
tiéng Viét,
thì "tiéu chi nhàn dién dòng
tu
là khà nàng làm trung tàm mot loai cum
tu
chinh-
phu
ggi
là cum dóng
tu'
[5, 245].
Dóng ngù, nhu dà trình
bay
ò muc 5.1, là mot doàn ngù
co

dóng
tu
làm
trung tàm. Trong dòng ngù, cài cdt lòi cùa vàn
de
tràt tu
tu
là thù tu sàp xép càc
thành td phu truóc
va
sau thành td làm trung tàm. Càu trùc ca bàn cùa dòng ngù
bao góm: dòng
tu
làm trung tàm, thành td phu truóc
va
thành td phu sau. Vi du,
trong dóng ngù "dà mqc kiéu ào ày", "mqc" là dòng
tu
làm trung tàm, "da" là
thành td phu truóc
va
"kiéu ào ày" là thành td phu sau.
Nói tòm lai, càu trùc
cu
phàp hình thùc
va
tràt tu cùa chùng trong ngòn
ngù hoc nói chung, trong tiéng Anh
va
tiéng Viét nói riéng dà dugc quan tàm

16
nghién cùu
tu
làu. Tràt tu
tu
là phuang tién
cu
phàp
va
dóng vai trò quan trong
trong viéc lién két càc don vi ngón ngù ca bàn
de
dién dat mot y nghla nhàt dinh.
Ddi vói cà hai ngòn ngù, tiéng Anh
va
tiéng Viét, tràt tu
tu
- mot loai phuang
thùc ngù phàp dugc
su
dung rong rài, giù mot vai trò dàc biet quan trong bòi vi
su thay dói tràt tu
tu co
thè dàn dén su thay dói y nghla trong doàn ngù cùng nhu
trong càu.
OAIHUC OUOC
GlAH/^
NU>
•RUNGTAI/
•

HÒÌ'';G
Tlf-J TH'J /lÉN
(^,
:^
ì
V
17
CHUONG 1
DÒNG
NG(T
TIÉNG ANH
VA TRAT TlT
TÌT
. • •
CÙA CÀC THÀNH TÓ
Trong tiéng Anh dà
co
khà nhiéu còng trình nghién cùu vé dòng ngù
(O.
Thomas, 1967; F. R. Palmer, 1974; R. Quirk. & S. Greenbaum,
1979;
M. Halliday, 1985; G. Leech & J. Svartvik, 1990 ). Tuy nhién, vàn
de
tràt tu
cùa càc thành td trong dòng ngù
con
chua dugc
de
càp dén mot càch
co

he thdng.
Trong chuong này chùng tòi sé tàp trung nghién cùu tràt tu trong càu trùc
dòng ngù tiéng Anh
de
làm ca
so
cho viéc ddi chiéu vói dòng ngù tiéng Viét ò
chuang 2.
1.1. Tràt tu chung trong càu trùc dóng
nguf
tiéng Anh:
Nhu da
de
càp ò phàn mò dàu, dòng
ngii
là mot doàn ngu
co
dòng
tu
làm
trung tàm. Càu trùc dòng ngù bao góm mot thành td trung tàm (dòng
tu
chình)
va
càc thành td phu (thành td phu truòc, thành td phu sau). Thành td trung tàm do
dòng
tu
chinh dàm nhiem. Thành td phu truóc do trg dòng
tu
(auxiliary verbs)

dàm nhiem, thành td phu sau
co
thè là
tu
(thuc
tu va
hu
tu),
trang ngù hoàc ménh
de.
Quan he giùa thành td trung tàm
va
càc thành td phu là quan he chinh - phu,
trong dò thành td trung tàm là quan trong nhàt
va
khòng thè bi
lugc
bò.
Dòng ngù
co
thè
co
dang
day
dù
va
khòng
day
dù.
a. Ò dang day dù, dòng ngù tiéng Anh co tràt tu

:
Thành td phu truòc
+
thành td trung tàm + thành td phu sau.
18
Chùng ta
co
sa dò sau;
Dóng ngii
Thành td phu truòc
Trung tàm
Thành td phu sau
may bave noticed this advertisement. [48, 122]
b.
Ó
dang khòng day dù, dóng ngù tiéng Anh co
thè
xuàt hien duói dqng
mot thành phàn hoàc hai thành phàn.
- Dòng ngù ò dang dan giàn nhàt: chi
co
thành td trung tàm
Trung tàm
The phone rang.
[42,6]
- Dòng ngù
co
thành td phu truòc
+
thành td trung tàm

Thành td phu truòc Trung tàm
He
can't
leave.
[42,212]
- Dòng ngù
co
thành td trung tàm + thành td phu sau:
Trung tàm Thành td phu sau
Someone opened the door.
[42,6]
1.1.1. Trung tàm dòng ngù tiéng Anh:
Trong dòng ngù tiéng Anh, thành td trung tàm dóng vai trò quan trong
nhàt
va
bao giò cùng do dóng
tu
dàm nhiem.
Co
thè
co
mot hoàc nhiéu trg dóng
tu
dùng truòc dòng
tu
chình tuy theo loai dòng
tu
dugc
su
dung.

Mot dòng ngù
co
the góm nhiéu dòng
tu
chình cùng xuàt hien. Trong
truòng hgp dò, viéc xàc dinh dòng
tu
trung tàm cùng dan giàn bòi tình loai bình
cùa tiéng Anh, mot ngòn ngù bién hình. Dòng
tu
trung tàm là dóng
tu
ò dang hùu
tàn
(tue
dugc chia)
va
dòng
tu
dò luòn dùng truòc càc dòng
tu
khàc.
19
Vi du:
1.
He kept on asking ber to
help
him get it finished. [70,
166]
{Anh ày tiép

tue de
nghi
co
ày giùp anh két thùc còng viéc.)
2.1
want to go to London. {Tòi
muòn
di Luàn dòn.)
Trong hai
vi
du trén, "kept"
va
"want" là nhùng dòng
tu
trung tàm.
1.1.2. Càc thành td phu truòc :
Trong dòng ngù tiéng Anh, càc thành td phu truòc bao góm trg dòng
tu va
trang ngù. Trong nhiéu truòng hgp, trang ngù co thè xuàt hien mot càch linh
dóng, hoàc
co
thè xuàt hien ò vi
tri
giùa dòng ngù, hoàc
co
thè dùng ò dàu càu
(tue
là nàm ngoài dòng ngù).
Day co
thè là ly do khién càc nhà Anh ngii hoc

khòng nghién cùn chùng trong càu trùc dòng ngù. Bòi vày, trong phàn này chùng
tòi cùng sé khòng
de
càp dén trang ngù vói tu càch là thành td phu truóc cùa
dòng ngù.
Trong cùng mot dóng ngù
co
thè
co
nhiéu trg dòng
tu
cùng xuàt hien
va
trong truòng hgp do càc trg dòng
tu
tinh thài
(Modal),
hoàn thành, tiép dién
va
bi
dóng xuàt hien theo mot tràt tu
rat
nghiém ngàt: trg dòng
tu
tinh thài xuàt hien ò
vi tri dàu tién, sau dò mòi dén càc trg dòng
tu
khàc:
(i) Trg dòng
tu

tinh thài luòn két hgp vói dóng
tu
trung tàm
co
hình thài
nguyén dang khòng
co
"to" theo tràt tu:
Moda!
+ V.
Vi
du:
rmsurehecan
doit.
[48,
118]
modal + V
{Tòi tin chàc là anh ta co
thè
làm duac viéc do.)
(ii) Hoàn thành: Trg dòng
tu
"have" luòn két hgp vói dòng
tu
trung tàm co
hình thài -ed (V-ed) theo tràt tu: have + V-ed. Vi du:
Ihave
changed my mind. [48,80]
have + V-ed
(Tòi dà thay doi y dinh.)

20
(iii) Tiép dién: Trg dóng
tu
"be"
luòn két hgp vói dòng
tu
trung tàm
co
hình thài -ing(V-ing) theo tràt tu: be + V-ing. Vi du:
He
is
living in Germany. [48, 80]
be + V-ing
{Anh ày dang
song òDùc.)
(iv) Bi dòng: Trg dòng
tu
"be" luòn két hgp vói dóng
tu
trung tàm
co
hình
thài -ed (V-ed) theo tràt tu: be + V-ed.
Vi
du:
Dozens of trees were destroved. [48,
170]
^
be + V-ed
{Hàng chuc cày

biphà
hùy.)
Bdn dang càu trùc ca bàn vùa néu trén
co
thè két hgp vói nhau theo thù tu:
(i)
+
(ii) + (iii) + (iv)
de
tao thành dòng ngù phùc tap hon vói su xuàt hien cùa
nhiéu thành td phu truòc. Tuy nhién, trén thuc té, ìt khi gap nhùng càu trùc dòng
ngù
co
cà bdn loai trg dòng
tu
(i) + (ii) + (iii) + (iv) cùng xuàt hien
ma
thuòng
chi xuàt hien hai dang hoàc ba dang càu trùc này. Vi du:
You
could
have been a
httle
bit tidier. [48, 128]
(i)
+
(ii)
{Lira
anh dà co
théggn gang

han chùt nùa.)
He
would
have been being visited. [74, 39]
(i) + (ii) + (iii) + (iv)
{Anh ta dà
co thè co
nguòi dén thàm.)
21
*
Co themò
tà tràt tu
tu
cùa càu trùc dóng ngù tiéng Anh nhu
sau.
Dòng ngur
Thành td phu truòc
Trung tàm
Thành td phu sau
Trg dòng
tu
Dòng
tu
chinh Bó ngù
(Thành td bàt buòc)
Trang ngu
Tinh
thài Hoàn thành Tiép dién Bi dòng
(Modal)
(have +

V-ed) (be
+V-ing)
(be
+
V-ed)
Vé màt hình thài, trg dòng
tu
tình thài
chi co
mot hình thài duy nhàt, bai
vày chùng
co
thè két hgp vói tàt cà càc loai chù ngù.
Con
ddi vói càc trg dóng
tu
gdc,
chùng phài chia hgp vói ngòi
va
sd cùa chù ngù.
Day
là vàn
de
mang tình
dàc thù trong tiéng Anh. Vi du:
She must be leaming English now. ("must" là trg dòng
tu
tinh thài)
She has been leaming English over the
last

two years. ("has" là trg
dòng
tu
gdc).
Nhu vày, trong cùng mot dòng ngù càc trg dòng
tu
dugc sàp xép theo quy
dinh
rat
chat
che va
hình thài cùa mòi trg dòng
tu
là do trg dòng
tu
dùng truòc no
quy dinh.
1.1.2.1. Trg dòng
tu va
tràt tu cùa trg dóng
tu
trong dóng ngù:
Trong tiéng Anh, dòng
tu
dugc chia thành dòng
tu
chình (lexical verbs)
va
trg dòng
tu

(auxiliary verbs). Dòng
tu
chình là dòng
tu
mang y nghla ca bàn cùa
dòng ngù (chi hành dóng, trang thài),
con
trg dòng
tu
thuòng mang y nghla bó trg
cho dòng
tu
chình (y nghla tình thài, thè hoàc dang).
22