ảnh hưởng của từ trường lên một số chỉ tiêu sinh lý ở động vật thí nghiệm

MUC
LUC
Trang
Muc
liie
1
Nhiing
ky
hieu
va ehii
vièt
tat
trong
luan àn
3
MÒDÀU
4
PHAN THÙ NHAT
:
TÓNG QUAN TÀI LIÉU
7
LI.
Anh
huóng
cùa tu
trudng
lén
boat dpng sinh
ly 7
1.1.1.
Tàedung

sinh
hoc
cùauudng tu
7
1.1.2.
Tac
diing
sinh
hpc cùa
urudng
dia
tu
12
1.2. Ung
dung
cùa
tii
truòng uong
y hpe 14
1.2.1.
Tàc
dung
tri
lièu
14
1.2.2.
Tàc
dung kieh thich
18
1.3. Mpt

so
phUdng
phàp va
thòng
so
vat
lieu
21
1.3.1.
PhUdngphàp
22
1.3.2.
Thòng
so
vàt
lieu
tu
25
1.4. Mot
so
quan diém nghién
ciiu tu
trudng trong
y -
sinh
hpc 30
1.4.1. Quan
diémcàmnhàn tùuudng
31
1.4.2.

Quan diém lièu
lUdng
tac
dpng
33
1.4.3. Quan diém
ve
tac
dung
cua
uudng tir
35
1.4.4.
Mot
so
quan diém nghién
cùu
ve
tu
trudng trong y-sinh
d
nuóc ta
40
PHAiN THlT
HAI :
DOI
TL'ONG
VÀ
PHLiCfNG
PHÀP

42
2.1.
Dòi
tudng
nghién cuu
42
2.2.
PhUdng phàp nghién cuu
47
2.2.1.
Ky
Ihuat
tao tàc nhàn
ttf
47
2.2.2. PhUdng phàp xàc dinh
càc chi
tiéu nghién cuu 48
2.2.3.
PhUdng phàp xù iy
so
lieu 57
PHAN
THÙ
BA
:
KET QUA VÀ BÀN LUÀN 60
3.1.
Anh huóng
tir

trudng lén mot so
chi
tiéu sinh ly
cùa
dpng vàt 60
3.1.1.
Suphu
thupc do nhót màu vào cudng do
tu
trudng 60
3.1.2. Anh huóng cùa
tu
trudng lén càc
chi
tiéu huyét hpc 69
3.1.2.1.
Suihay
dòi
so lUdng
càc yéu
tòhùuhinh vàludng
hemoglobin uong màu duói tac dpng or trudng 69
3.1.2.2.
Su thay dòi
hình
thài va còng
thufc bacfa
cau duói
tàc dung cùa
tir

trudng 75
3.1.2.3.
Su
thay dòi
sUcbènhóng cau
duói tàc dung cua
tir
trudng 87
3.1.3.
Anh huóng cùa
tiif
trudng lén boat dpng cùa tim 91
3.1.3.1.
Anh huóng
cùa tu
trudng lén
khànàng
co bop
cùa
tim 92
3.1.3.2 Anh huóng
tu
trudng lén
h$
thòng din truyèn trong tim 98
3.1.4. Su thay dòi trpng
lUdng c<5
the duói
tàc
dung cùa

tu
tnrdng 105
3.2. Tàc dung cùa lieu phàp
tir
108
3.2.1.
Anh huóng cùa lieu phàp
tu
lén mot so
chi
tiéu
huyét hpc va thàn nhiet
109
3.2.2. Khà nàng diéu boa nhip tim cùa
liéu
phàp or xung
114
3.2.3.
Tàc dung
kìch
thich vùng
phàn
xa
116
PHAN THÙ
TU:
KÈTLUÀN
VÀ DE
NGHI
119

TAl UÉU
THAM
KHAO 121
PHULUC
133
NHONG
KY
HIÉU
VÀ
CHCf VIÉT
TÀT TRONG LUÀN ÀN
t°C
Nhièt
dò mòi trUdng
Thdi
gian
Véc
td
càm
ùng
tu
Moment
tir
Moment
He so nhót
Phàp tuyén
Khòi
lUdng
riéng
Nòng dò dung

dich
Luu lUóng
dòng
chày
He so Reynold
Trd thuy dpng
Lue
tac dung
Lue
noi ma sàt
TÌn so
boat dpng tira
Phàn ni dòng dièn
Dotittham
Tich
véc td
Gradient
So lUdng
hòng
càu,
bach
Hiéu àp
suàt
(huyét àp)
Hi$u
so nòng dp
Góc
(Unh
bang do)
Cuc tu

Bàc - Nam
càu
Chi
so màu (hòng càu. bach
càu.
hemoglobin)
Huóng
tu
do dòng dien theo chiéu thuan
va
nghich
Ddn
^i tu
trudng (Gauss,
Ddn vi dò nhót
(P^is?)
Òng day. khung day
Tesla,
Oextect)
t
B
Pm
xM
TI
n
P
[C]
Q
K
R

F
F
0»
f
Idi
^
A
V
AP
AC
a
X-S
HC,
BC. Hb
ST-SN
G, T, Oe
P
MC
4
MÒDÀU
Tu trudng da
dUdc
biét khà
som
vói nhiéu
huyen
thoai ve tinh chat
dac
biét
cùa

nò.
Song nguòn góc va bàn chat nam
chàm.
tinh chat trudng
tu
sinh vàt, sinh
hpe cùa
tir
trudng radi dUdc
giài
thich càch day khòng
làu
nhò su phàt trién cùa
khoa
hpc,
ma
trong dò
Tu hpc va
Vat lieu
tu co
vai trò khòng kém phàn quan
trpng [6, 10,61,67.79,93].
Tir tinh cùa càc
chat
hien
hthi
trong cà the giói
vi
mò
làn

vi mò. Do dò viec
nghién cùu bàn chat va tàc
diing
sinh hpc cùa tir trudng mang y nghia khoa hoc
Cd bàn sàu
sac,
gan
Uén
vói
nhihig tinh
chat hien dai [68, 109,
115,
134, 136].
Nam 1957,
Fukuda va
Yasuda
dà
phàt hien ra hieu
ùtig
àp dien cùa xUdng
(piezoelectric effect) [40].
Thàng
4 - 1978 lai
Coiifoniia,
Hoa
ky-
dà
lò
chùc bòi
thào khoa hpc iàn dàu tién

ve
chù de "Anh
huòng
cùa
tu
trudng lén he thòng
sinh
vàt"
[135]
dà dua ra bang chung ve
su
anh huóng cùa
tu
trUdng lén sinh
vat.
Dò
là
co
so làm song
day Unh
virc Ttì smh
cùa thè giói.
Thàng 10 - 1980 tai
Vilep (Lién
xò
cu)
tó chùc bòi thào: "Ùng dung
tu
trudng trong Y
hpc".

va
sau do càc bòi thào vói cùng chù de trèn làn
lUdt
dién
rn
d nhiéu Quóc
già
khàc nhau.
GÙ.R
day ngành y tè nuóc ta mói cho
phép ìuu
hành
mot so
vàt liéu tir dùng
de
chLÌ*a
bénh va or tri lieu dang dàn dàn trd thành
mot pbUdng
pbàp tri liéu phc
bién. Tuy nhién, viec
irng diing
trong diéu tri vàn mang
tinh
chat thàm dò, khàc
sàt. O nuóe ta càc nghién cùu
ed
bàn, ly thuyét
ca so
ve tàc dung cùa tàc nhàn này
lén

eie
dòi tUdng y sinh hpc
chua
nhiéu
va
chUa
co
còng trinh nghién ciru nao de
cap dén sU anh huóng cùa tir truòng lén càc
chi
tiéu sinh ly ngudi
cùng nhu
dpng
vaL
Xuat
phàt
tu tinh
hình
va
yéu càu trèn, cung nhu
de tim
hiéu bàn
chat,
hieu
qua tàc dung cùa tir trudng mot càch
co
ed
so
khoa hpc
ve

nguòn tàc nhàn va lieu
phàp mói này, chùng tòi dà
thuc
hien
de
tài;
"ÀxNH
HUÒNG CÙA
TU
TRUÒNG LÈN MOT
SO
CHI
TIÈU
S^NH
LY
Ò DÒNG
VÀI THI
NGHIÉM"
Muc dich chinh cùa luan àn
de
ra là nghién cùu anh huóng cùa
af
trudng
lèn
mot
so chi
tiéu sinh ly ó dpng vàt thi nghiém. góp phàn làm sàng tò hien
tUdng
tir
sinh tao

ed so
cho viéc giài thich càc két qua ghi nhàn dUdc cùng nhu
tim iiiéu ve
phUdng phàp tri lieu mói.
Chùng tòi dà
su
dung càc nguòn
tu
tàc dpng lén càc té bào. tò chùc song de
tim
hiéu tàc dung cùa chùng lén càu
tnic,
hình thài té bào mò màu. he thòng
huyél
dòng; xàc dinh su anh huóng cùa tir trudng lén
iioat
dpng
tim mot so
dpng
vài
màu nóng
va
màu ianh. Thàm dò ed bàn hien tudng Tir
sinh,
góp phàn làm
re
bàn chat tàc dung cùa tir trudng lén ed thè song
de co thè
ùng dung cho viec
chù'a

tri trong y hoc ó tUdng lai.
Nhùng
dóng góp
va
diém mói cùa luan àn:
-
Day
là còng
uình
dàu tién khào sàt anh hUdng cùa tu trudng va tàc dung
tu
xung lén he thòng
song,
làm
ihay
dòi
mot so chi iiéu
smh ly ó dpng vàt dòng
nhièt
va
dòng vàt bién
nhié'.
-
Day
cùng la còng tnnh dàu tién nghién cùu
ve
anh hUdng càc buóng
tu
truòng
(magnetotropism)

tàc dpng lén càc
ed
quan, tò chùc
song
de
tim
hiéu
ve
he
thòng dàn truyèn uong tim dpng vàt thi ngbiem.
- Mot diém mói
nùa
là
luin
àn dà trinh
bay so
lieu
ihirc
nghiém
ve
su tàc
dung cùa
tu
tnrdng dòi vói té bào, màng sinh hpc qua viec phàn tich càu trùc
va
hình thài.
- Còng trinh néu lén mot
so
già thuyèt
de

giài thich ve
nhìhig
khà nàng làm
bién dèi trong he thòng huyét dpng. càc ành huóng cùa tir
uudng
va kich thich
rù
xung lén sinh vàt
(Magnetic
Stimulation).
Càc két qua nghién
cùu co
y
nghia
khoa hpc thuc tién va ly luan dòi vói
Ilnh MTc tu
sinh hpc, y hpc :
-
Cunu càp ca so
khoa hoc.
dàp
ùng nhu càu
hiéu
biét ve su ành
bUdng,
tàc
dung cùa nguòn or tu nhién
va
nhàn tao theo cà 2
lình

virc:
tinh chat
die thù
cùa
or trudng
va
anh huóng cùa nguòn tàc nhàn
lén
he thòng
sinh
vàt.
- Càc két qua nghién cùu trong luan àn trén
eie
dòi tUdng sinh vàt khàc
nhau là nhùng chùng
cu
ró ràng
ve
tàc dung cùa
tu
tnrdng khòng dòi
va
kich thich
tu xung
co ^nh
huóng nhàt dinh lén dòng
vài va
ngudi. Do
dò
co

thè
khai thàc
nguòn
tièm
nàng san
co de
ùng dung cho viéc
ui
liéu, chàn doàn trong y hpc.
- Tu
tn lièu dang tró nèn phò bién
va
dUdc sU quan tàm chù y cùa nhiéu
nuóc vói
LTU
diém
su
dung
de
dàng, tién
Idi,
khòng
gay
nguy bai. Do
dò
càn co su
quan tàm dac biét. nhàt là phài hiéu ró tàc dung,
ca che nhàm
dUa ra phUdng phàp
tri liéu

va de
ra phUdng huóng nghién cùu
de
theo kip sU phàt trién cùa nUÓc
ngoài.
-
Tu
sinh hpc là mot ngành mói
dira ^ào
su
ich Idi
tir tinh sinh hpc dac thù.
dUdc
xem nhu là
mot ITnh \ixc
khoa hoc dpc
lap,
phàt
mèn
nhanh chóng
nhd
vào
càc thièt
bi,
ky thuàt hien dai, do dò càn hiéu biét
de
dàu
ni
phàt trién.
Còng trinh dUdc

t;iLrc
hién
trong nhiéu nàm. két qua nghién
ciru
trong
luàn
àn dà dUdc trinh
bay,
bào cào tai bòi nghi khoa hpc toàn quòc
(1992.
1994).
càc
bài bào lién quan dà dàng trèn mot
so
tap chi chuyén ngành.
PHÀN
THÙ"
NHÀT
TONG QUAN TAI
LIEU
1.1.
ÀNH
HtfCfNG TU TRtfÒNG
LÉN HOAT DÒNG SINH LY
1.1.1. Tàc
dun^
sinh
hcic eòa tnlàng tà
Trong thdi gian gàn day, co nhiéu còng tnnh nghién cùu, cac tac dung cua
t

trudng lén ed thè dpng vat
va
ngay cà lén ngudi. Tu tnrdng
co
tàc dung làm
tha
doi boat dpng sinh ly da
du<?e
nhiéu nhà nghién ciru
che
thay
(Erenkin,
Bilefen
tu
dàu thè ky XX. Vien Pecmd (Lién xò) xem tàc dung sinh ly là yéu tò
co
bàn
d
thàm dò, giài thich ành huóng sinh hpc cùa tir
trUÒng.
Theo Jacobson
JI.
(1991)
va
Behari L (1991)
thi
tinh
chat
Vat ly dac tnm
cua tu

uudng
quyèt dinh su bién dòi sinh ly trong
co
thè, nhùng thay dòi dò là s
phàn
ciré
dièn thè màng, su phue bòi boat tinh cùa
enzyme.
Tu
trudng
co
thè
làr
gian mach
va
diéu
chinh
huyét àp. Ngoài ra no
con
làm tàng khà nàng mién
dici
thuc day qua trinh tài tao xUdng [66, 100].
(2àc thi
nghiém cùa
Richard
Blakemore
dà chimg
minh tinh nhay càm
va
khà nàng bién dòi huóng di chuyè

cùa vi khuàn
tu
hoà duói tàc dung cùa
tu
trudng. Theo tàc già "nguyén nhàn
de
huóng chuyén dòng là do
co
su hien dien cùa
chat
sàt
tu
trong vi khuàn" [70,
71
Keeton
va Bernard Greenberg dà khào sàt tinh nhay càm
tu irUdng
trèn càc
loì
chim,
con
trùng duói tàc
diing cùa
càc trudng
tir
tinh vói tan
so thàp
[101,
103].
Tàc dung cùa

tu
trUdng lén càc dòi tUdng sinh vat
Ichàc
nhau dà dUde
nhié
tàc già (Bellos A., Deplacy A., Morin R. 1988; Bourland JN. 1990; Iati A., Gnuc
S.
va
còng su 1993 ) nghién cùu trèn thò,
chuòt
chó
[47,72,80.102,142
8
Ngudi ta [76,77,78]
con
khào sàt ành buóng cùa
tu
truòng lén càc bò phàn cùa
ed
the nhu ed, he man hoàn, he thàn kinh
Ket
qua
cho thày khà nàng càm nhàn va dò nhay trèn mòi bò phàn dòi vói
tàc
diing
cùa
tu
trudng khòng giòng nhau. Theo Tom $. Tenforde
thi loai
binh ed

che càm thii co
thè tién trién mot càch dpc lap, khòng phu thupc vào bò phàn
va
khòng lién quan vói chùng loai phàt sinh.
Càc còng trinh
tièp
theo cùa Tién si Asher R. Sheppard dà cho thày tàc
diing
cùa tir trudng vói cudng dò khàc nhau (200 G, 4 KG. 20 KG - 90 KG), Viec
nghién cùu thàm dò cùa Beischer (cudng dò 1 G) chùng tò
tu
tnrdng dà ành
huòng dén thành phàn màu. thay dòi càc boat dòng sinh ly bình thudng. cùng nhu
qua trinh tàng truòng
[65,
123,
131].
Huóng nghién cùu khàc dà phàt hien ra ành huòng cùa
tu
trudng lén
qua
trinh thuc bào.
So lUdng
bach càu cùa màu chuòt thi nghiém cùng
ihay
dòi khi
co
tàc dung
tu
trudng (200 G) vói thdi gian kéo

dai
trong 6.5
gid/1
ngày.
(^à
trinh
này dUdc
lap
di
làp lai
trong 15 ngày
(Odintsop
1965). Cung qua càc thi nghiém
Uén chuòt ngudi ta (Gabnel G.
Nahasi
dà cho thày tàc dung cùa tu tnrdng dòng
nhàt (200 G - 1200 G) lén dòng chày cùa màu trong
mao
mach. Ngoài ra
con
co
thè
thày su thay dòi nhiéu
chi
tiéu huyét hpc khàc nhu
: sa lUdng
hòng càu, bach
càu.
lUdng
hemoglobin (Hb) d dòng vàt

thi
nghiém. Mot
so
tàc
2ià
khàc
(Bamothy) cùng thày
bién tUdng
giàm càc té bào bacb càu. Ngoài màu ra or
truòng
con
anh
hiròng
FÓÌ
qua
trinh sinh tnrdng va phat
tnén
cùa
co
thè
[121,122].
Ve
vàn
de
này tòn tai nhiéu quan diém khàc nhau.
Ngudi ra dà cho rhày [69] néu dem
cu
trudng tàc dòng lién
tiic
trong vòng 15

ngày lén bai
16
chuòt
co tinh
trang
sue khoè
khàc nhau thi két qua thu
dUdc
sé
khòng giòng nhau. Cu thè d
16
vói càc con chuòt
co
u buóu. tu truòng sé làm cho
càc khòi u ngirng phàt trién. Trong khi dò d 16 vói càc con chuòt kboe manh bình
thudng nhùng thay dòi
ve
màt huyét hpc, trpng
liTdng
gan
va
tuy ià khòng dàng
ké.
Diéu này chùng tò càn phài kiém tra va phàn
loai
càc dòi
tUdng
ngbién cùu
ky hdn trén
ed so

dành già càc
chi
tiéu sinh
ly
[13,132].
Pelts.
Garcia^Daveydov
dà cho thày
tu
trudng co ành huòng dén màu va he thòng
man
hoàn.
Vi
vay co
thè
su dung trong diéu tri tim mach, phòng chòng dòng tac mach màu, tàng
tuàn
hoàn, tàng
sue de kbàng tir
nhién [5, 391. Két
qua
nghién cùu
aèn
càc benh
nhàn co ròi
loan
nhip tim, (Ivanop VS. 1990, Kizilova,
Bacile
M. 1993) cho thày:
duói tàc dung cua tu tnrdng nhip tim co bién dòi ró rét. Ngay ca cac

tu
tnrdng yéu
cùng
co
thè làm giàm mùc dò ròi loan nhip tim [40. 104].
Chi
tiéu cuòi cùng thudng dUdc quan tàm là nghién cùu ành huòng cùa
tu
tnrdng lén boat dòng cua he thàn kinh va
ed che
diéu
tièt
thàn kinh thè dich.
Vi
tu
trudng thudng làm giàm
ludng bistamin va
serotonin trong màu. Dòng thdi néu
lUdng nor-adrenalin
trong nuóe tiéu thàp
thi
tir trudng se
làm
cho no tàng lén
[7.
29,
58. 80].
Mot vàn
de
dUdc nhiéu nhà khoa hpc quan tàm là ành buóng cùa

tu
tnrdng
lén té bào. Ngudi ta dà cho thày (Becker RO. 1963,
1987.
1990)
co
y
nghla va
tàm quan trpng dòi vói thè giói vi mò. Nò
co
tàc dòng nhiéu màt dén
sU
phàt trién
cùa con
ngudi,
he thòng sinh
vàL Bòi
vay nhiéu
dir
àn. còng trinh nghién cùu dà
duac
trién khai ó càc mùc dò phàn tu va té bào
[110.
111].
TS.Mahlum d trung tàm
Battelle-Pacific Northwest-Wasliington
là ngudi
theo dòi ành
hUdug
cùa

tu
tnrdng uén nhiéu
loai
mò dpng
vài.
Con
ành huòng
sinh hpc cùa rù tnrdng lén he thòng
song
dà
duac
nghién cùu [ai trung tàm
Lawrence-California
[115].
Tién sì W.Ross Adey khi nghién cùu ành huóng cùa
tu
truòng lén boat
-^óng
cùa nao dà nhàn thày
giùa tu
truòng vói bé màt té bào nào
co
mòi
ardng
quan.
Ngudi ta dà
dira
vào dién nào dò két
hdp
vói so sành càc phàn cùa tò chùc aào.

dua vào su thay dòi thành phàn ion qua màng té bào
de
dành già boat dpng cùa
càc thu quan duói tàc dòng cùa
tu
tnrdng [58].
10
Cd quan càm nhàn trudng
tu co
càu tao
va
tòn tai d càc vi
ui
khàc nhau. Càc
nhà ly sinh dà phàt hien ra càc vi tinh thè Magnet uong mò trén dàu cua mot
so
loài
chim (Lindauer. Martin.
WiHiam
T.Keeton) [107, 108].
Con
d mot
so
giòng
cà
duòi,
cà
me va dC ag
vàt
co

xUdng song khàc,
sU
càm nhàn
tu
tnrdng dUdc
thUc
hien qua da va mot so
ed
[71, 102].
Khi khào sàt trén càc té bào vòng mac, TS. Charles E. Swenberg dua ra già
thuyét
"dò
bàt dàng buóng"
ve
su lién quan
giùa tu unldng
vói
qua
trinh càm nhàn
ành
sane.
Dira
vào day dà binh thành khài niem mài
ve
"la bàn cùa su
nhìn"
(visual compass)
[137].
Chalazonitis, Chagneux
va

còng su
(1970)
dà nghién cùu
tàc dòng
tu
tnrdng lén càc phàn
tu
càm quang
duoc
tàch chièt tir vòng mac ècb.
Ho cho thày ràng duói tàc dung
tu
dà xày ra hien tudng tài phàn cUc cùa mot
so
he thòng
de
tao nèn su bàt dàng huóng. Dò
lón
cua su bàt dàng huóng dòi vói
phàn
tu rodopxin
khoàng
3.10^
con
dòi vói phàn
tur
phospholipit -
1.10'\
Theo
Chabre. Becker

va
còng
sU.
su bàt dàng buóng dUdc duy tri trèn phàn
nUa so
protein cùa rodopxin tòt hdn là phospholipit Hoae d chromophore retinal nò
dUde
phàn bò trong mot thè tich (1.7 ±
0.2)xlO"^
cm"
[134].
Theo Felix T.Hong (dai
hpc Wayne State), dò bàt dàng buóng
co
thè giàm duói 20%,
con
theo két qua ghi
nhàn
bòi
Chagneux. Chabre là khoàng 9%
[98,99].
Su dinh buóng càc phàn
tu
ludng cuc cùa màng sinh hpc trong truòng
tu
dà
dUde
Nicholas E. Geacintov
(Newyorkì
cho thày khi nghién cùu

qua
trìnb quang
hdp ò là spinach. Dòi vói càc dung dich
co
thè
^lai ibich
tàc dung
"tu"
qua tinh
chat bàt dàng
hifóng
thuàn
va
kbàng rù tòn
tai
ngay
^rong
càc nbóm phàn
tu dUdc
dinh buóng trén màng. Do dò viéc xàc dinh ành huóng cùa
tu
tnrdng
tinh
cùng
dua vào su dinh huóng này thè bién qua khà nàng
man
càm
/à
do khàng
tu

trong
thành phàn cùa té bào. Cd
che diah
buóng toc tai ngay trong su bién dòi dò nhót
cùa càc dung dich [92, 94,
98,
99].
Nhà bàc hpc My gòc Hoa Cheng Ly (1987) dà nghién cùu tinh ed hpc cùa
màng té bào bang càch
su
dung càc phàn
tu
"dành dàu rù". Òng
tièn
hành thu
nghiém duói tàc dpng cùa càc
lire day va hùt
qua càc dich
nbiém tu
bòi bat
11
hùamoto,
Judc
xàc dinh bang dò nhót
chat
long. Két
qua duac
àp Jung
de
dinh

ludns
khà
nàns
trao dòi chat, theo dòi cac dac
tinh
co dan va dan bòi cua mang té
bào [78]. Nhà bàc hpc nguòi My khàc
(Lufkin
R. 1988) dà ngbién cùu
ve
su
phii
thupc
ihòna lUdnsz
lù.
mòi lién quan cua nò vói sU thay dòi
ve
mal hoà hpc. Tai
nhùns dpnc
mach càc dung dich vàn chuyén vói
lòc
dò khàc nhau tuy
ihuòc vào
buóng tàc dòng cùa
tu
tnrdng.
Tu
do xuàt bién khài niem huóng
tu
uong ngbién

cùu
tinh
chat Tu
sinh [87. 113].
Su dinh huóng càc thành phàn màng té bào.
duce Idem
chùng lai
urong
thi
nghiém huóng or cùa càc màng
tinh
thè
long.
Ket
qua
cho thày
tièn uìnb
vàn
chuyén giàm di. Eari
Ettienne va
càc còng
sU
tai Massachusetts cho ràng sd
di tu
truòng ành huòng dén
ca che
vàn chuyén là do càch sàp xép càc ion uong càu
trùc khào sàt. Ket
qua
nghién

ciru
trèn màng té bào
ve
boat dòng cùa
Spirostomum (xoan khuàn) cho thày
co
su giàm tv
le
enzyme. càc ion
Ca"
vàn
chuyén ra khói bào nidng do màng co dàn duói ành huóng cua
uirong
tu [89. 90].
Tiép theo là nhùng nghién cùu
ve
he thòng kiém soàt enzyme tién hành in vivo
ngay trén té bào tuy xudng cùa lo chuòt thi nghiém duói tàc dòng cùa
uir
truòng
(Feinendegen
LF Muhlensiipen H.) [2, 91]. Khàc vói càc còng trinh trén.
Ba.siie.
Massasi.
Del
Gratu.
Romani
Gl.(1993)
dà ngbién cùu toc do dòng chày duói
dang huyét dpng mò phòng,

thiél
ké càc dung cu ngbién cùu dòng chày cùa màu
in vitro vói ky thuàt "
tu
dành dàu " qua
sU tu boa
càc
chat
trong dung dich muòi
uu
tnrdng. Su thay dòi dòng chày
^ùa
màu cùng là yéu tò bièu thi tinh trang bènh
ly uong
làm
sàng [64].
Mot hien tUdng dàng luu y là
tu
trUÒng
co
thè ành buóng dén
qua uình
thuc
bào,
thay dòi so
lUdng
bacb càu.
NTióm
ngbién cùu cùa Goerge I.
Vlaiinin

(Goergetown
-Washington),
khào sàt ành buóng
tu
trudng manh lén chùc nàng
cùa té bào qua bién dòi bình thài. khà nàng tòng hdp hemoglobin trong té bào khi
màc bénh màu trang. Trong
uuòng
hdp này té bào
co
thè khòng càm ùng vói
Butyratc duói tàc dung
tu
tnrdng (40 KG)
tai
4'K.
Càc tac già khac
lai
nghién
ciru
bién dòi d nhàn té bào [65, 117.
118,
126].
12
Theo
Enienne
(tai Massachusetts)
qua
trinh ùe
che ò

càc dpng vàt nguyér
sinh (Protozoa) là do su giàm boat tinh enzyme trong
qua
trinh vàn chuyén ior
calcium ra khòi bào tUdng.
NTiUng
Tom S. Tenforde chù tri càc de tài nghién cut
ve
Tu
sinh lai giài thich là do:
"day
chuyén vàn chuyén e cùa chuòi bò bàp
na>
(cytochrome)"
[116].
Nói tóm lai hien thói quan niem
ve
vàn
de
này
con
chua
thòng nhàt
l.l^*
Tàc
dung
sinh
hpc
cùa tnlàng dia
tii

Hành tinh chùng ta dUdc bao phù bòi
tu
tnrdng
co dudng sue
dang
xoày
Archimede. Tnrdng
tu
giùa càc hành tinh
co
càc cudng dò
ed
5.10^Oe.
Nàm 1900 nhà bàc hpc Anh
Gilben
V. dua ra già thuyét:
"Trai
dàt là
mp(
qua càu
ohiém tu
dóng nhàt, nguòn gòc
va
dac
dicm ohiéra tu
cùa
trai
dat nàm
chinh trong bàn thàn nò". Zeeman ià
mot tronc nhùne

nguói
Jàu
rién khào sàt rù
uuòng
cùa màt
trói.
Tu
tnróng này cùng cn dang
lirdng ciré nhir
cùa trai dàt.
(Tudng dò trung bình cùa
nò là
10 Oe lón gap 20 làn so vói or
mròng trai
dal
[139].
Theo Xluyte
va
Lyxte
(Due) tu
tnróng ngàn chàn càc
qua
trìnb huy
diet,
cin
lai càc bue xa phàt ra
tu
nhùng chùm tia vù tru [6].
Cudng
dò

ni
trudng
trai
dàt
chi
co
già tn trung bình khoàng 0,5Oe,
nhuiig nò
dòng
vai uo
quan trpng dòi vói
nhiéu
qua
trinh song. Con ngUÒi càm nhàn thày tnrdng dia
tu
tu nhién
it
nhiéu
co
anh huóng dén
sue
kboe hoàc
gay
ra tàc dung Ichàc
Ica ed
thè sinh
vdL Tu tnróng
trai
dàt là
mot

nhàn tò vàt ly bao
uùm va
xuyén
ihàu moi sU vàt-uc
dòng lién
LUC
va
ành huóng rpng khàp. Nhiéu
dù
kién chùng tò ràng tnrdng dia
tu
co tàc dóng
ve
nhiéu màt dén càc sinh vat
Giào su Ghibevxki A.L. ngudi sàng làp ra
ncành
sinh hoc màt trói.
òns
dà
phàt hien ra càc vu dai dich lón trùng khóp vói nhùng boat dpng manh cùa
mal
trói.
Càc nhà khoa hpe khàc cho thày: tan suàt càc ròi
loan
tàm thàn,
cò.c
ca càp
cùu, cdn dot quy
va
nhiéu nhip sinh hpc

co
lién quan
uuc
tièp
vOi nìiùng
thay
13
dèi tu
trudng cùa
trai
dàt [30]. Càc còng trinh nghién cùu tiép theo cùa Wever
da
cho thày vai trò dièu hoà nhip sinh hpe cùa ngudi
va
dòng vàt thUc nghiém
duo]
tàc dpng cùa tnrdng dia
tu.
Theo òng
nò
ành
hUdng
lén trang thài sinh ly bình
thudng.
Con
càc nhà sinh ly hpc khàc, khi ngbién cùu
u-én
ca
thè
song,

dà
che
thày su thay dòi
ve
màt chùc nàng, thay dòi càc
chi
tiéu sinh ly.
chi
so huyét hpc
trong màu
ngUÒi
[6].
Giào su huyét hpc Sunxe H.A, cho thày
sir
tàng mùc do boat dpng cùa màt
trdi (lai
lùa.
nhàt hoa. bào
tu )
thudng kéo theo su giàm
ludng
bach càu uong
màu, thay dòi thành nhàn màu d nhiéu loai dòng vàt [50].
Trèn Cd
so
phàn tich hdn 24.000 phép do nhip
tim
cùa nhùng nguòi kboe
manh,
Kaibusep

dà xàc lap mòi tUdng quan giùa tan
so
nhip tim
va
càc yéu tò cùa
dia
tu
trudng. Theo tàc già, nguyén nhàn chinh d day là do su thay dòi huóng cùa
vectd
tu
trudng
urài
dàt [39]. Két
qua
nghién cùu cua Kolodchenko qua
tbeu
dòi
tim
va
huyét àp ó
nhùug
nguói trén 60 tuoi, dà cho thày vào nhùng thói diém xày
ra
'T)ào
tu'*
(
tu
truòng
trai
dàt thay dòi dot ngpt

tói
500-1000
nT,
kéo
dai
1
-
3
ngày) mach va huyét àp tàng lén ró rét.
Sedov
K.P
va
Kosoleva
N.N,
dua vào
so
liéu thòng ké dà ùm dUdc he
se
tUdng quan giùa tàn suàt cùa càc tai bién tim mach uong nàm, theo
"chi so boai
dpng
tu ".
Cung tUdng tu nhU trén, nhòm tàc già ó Kiep cho ràng nguyén nhàn cùa
càc tai bién
tim
mach là su thay dòi
tu
tnróng urài dàt rò rét hdn so vói viec
giàm
àp suàt khi quyèn va nhièt dò

[38].
Dia
tu
truòng
co
ành buóng lón dén sinh vàt nhu vay, cho nèn ngày nay dà
hình thành
mot
chuyén ngành mòi ngbién cùu ành buóng cùa nhàn tò dia vàt
K
này tói Cd thè song gpi là dia
tu
sinh hpc (Geomagnetobiology).
Nhiéu tac dpng khac cua tu trUdng
trai
dàt nói riéng va
tu
trUÒng nói chung
ành buóng lén dòi song con nguói. làm thay dòi
mot
so dac tinh sinh hpc
cùni;
chua dUdc khàm phà hèt.
14
1^.
ÙNG DUNG
CÙA TU
TRÙCJNG
TRONG Y HOC
1^.1.

Tàc dung tri lieu
Sàt
tu
- Magnet.
aam
chàm
vlnh
cùfu,
tu
thdi
co
Aicàp
va
Hyìap dà
dUdc
aeùdi
ta goi là
"Iiòn
Jà
than ky ".
NgUdi
la dà
rùng
tòn sùng
va
xem
nò
nhu mot
phep la
una

dung trong diéu tn. Theo Oxford, magnet
con
co
nghla là
"
vat
co
sue
hip
din manh"
[11,
34,
48].
Mot sé tac già cho ràng, dà ni
dUdc
dùng rpng rài
Urong
chùa bénh
it
nbàt
tu
2000 nàm
tnróc
còng nguyén. Vào dàu
ihé
ky 17, Gilben làn dàu
tién
dà vièt
ve
càch chùa bénh

bang
nam chàm. Cuòi thè ky thù 17, ngUÒi Phàp xàc nhàn khà
nàng tàc dung chùa bénh cùa
tu
truòng
va
dua vào diéu tri bénh trong y hpc [12,
15,43].
Theo càc bào cào tai hòi thào Quòc ré d California
thi
ngày nay xuàt bién
nhiéu cong tnnh nghién cùu
ve
tàc dung tu tnróng dòi vói bé thòng
song.
So liéu
thòng kè cho thày. càc bài bào khoa hpc
ve
tu
tnróng
dà tàng lén ró
rei
tu thàp
nièn 60 orò
lai
day. Dòng
ibdi
vói nò mot
loat
vàn

de
mói
dUdc
dàt ra nhu : tinh
chat
sinh hoc cùa tu
uiròng,
tàc dung
uruóng
tu
trèn
sinh
vài,
tu trUdng y hpc nhu
thè
nào'^
[135].
Sau hòi thào dàu tién
ve
"ùng dung
tu
truòng
urong
Y hpc" tai Vitep (1980),
vào nàm 1982. Vièn bàn làm y hpc
Lién
xò dà ra thòng bào huóng dàn tién hành
càc nghién cùu khoa hpc
ve
tu

inròng
trong y té
[15].
Viéc ùng dung
tu
trUdng
trong y hpc
Judc
tnén
kbai
tai
nhiéu
nuóc vói nhùng huóng tàc dung tri liéu khàc
nhau
bang
con duóng chinh thòng
va
cùng nhu khòng chinh thòng. Tuy nhién
tàt
cà càc càch déu
dira
vào tinh
chat
Vàt ly, Sinh hpc, dac tnmg
ve
màt
tu
tinh cùa
nhiéu loai vàt lieu
tu.

Tu
day xuàt hien càch tri liéu mói: lieu phàp
tu
[13. 48. 63].
Trong tri liéu ngudi
Xa.
thudng su dung hai loai nam chàm. Dò là nam chàm
nhàn tao
va
nam chàm tu nhién (sàt
tu).
Sàt
tu
bav nam chàm nr nhién là
loai
vàt
15
liéu co
tu tinh
manh. Ferit là tén gpi chung cho nhùng chat bàn dàn sàt
tu.
Vi
vày
co nhiéu tàc già dua vào tinh
chat
tUdng tàc
tu
này
de
ùng dung cho tri

beu.
Galien là nguói dà dùng nam chàm tu nhién chùa chùng phù né
va
làm
giàm
dau
(thè
ky III). Sau
dò
Maxwell
(Mac-oen)
dà chùa
dau
dàu va àc mòng bang
nam chàm tu nhién (thè ky IV).
Con
Paraxen lai
su
dung nò
de
chùa dau màt. vét
thudng phàn mèm, gay xUdng
va
bénh vàng da (thè ky XVD.
Nàm 1754
Alben
dà dùng nam chàm
de
tri càc benh thàn kinh. Ròi 9 nàm
sau dò òng

su
dung nam chàm
de
chùa dau ràng (1763). Hdn 200 nàm sau
Tambiep va Kane dùng nam chàm chùa viém mùi di ùng xuàt
tiét.
Duói tàc dung
cùa nam chàm hien tUdng giàm
tièt
dich xày ra nhanh hdn so vói càc phUdng
phàp khàc. Khabirova (1977) dùng nam chàm
va tu
truòng xoay chiéu tàn so thàp
de
diéu tri 86 tnróng hdp gay xUdng chi duói, òng nhàn xét: "canxi
xUdng
phàt
trién tòt
va
thdi gian lién nhanh hdn 1 - 2 tuàn,
giam lu
dich
irung
khóp so vói
nhóra khòng dùng
tu".
Bàc si Vaxiliep (1972-1976) cùng diéu
ui
85 ca
va

nhàn
thày
su
lién xUdng xày
ra som
hdn 7-10 ngày so vói nbóm dòi chùng [2,
15,
45].
Nhiéu nuóc trén thè
siói tiéo tue nghién
cùu vàn
de
nàv,
ùns
dune cùa nam
chàm trong y hoc dén nay vàn
con
là vàn
de
dUdc nhiéu nguòi quan tàm
(Austr.
1993) [80. 104.
114,
119].
Theo tap chi Figaro Magazine-Top Sante (1995)
thi
Y
giói phUdng Tày bién dang quan tàm dén nhiéu càch cbùa bénh mói. Mot trong
nhung
càch dò ià chùa bénh bang or truòng. Khàc

^'ói
quan
nièm
chùa tri truyèn
thòng, Giào su Jean -
(alaude Baron
(Phàp-
19^5) thUdng
Jùn*:
miéng nam chàm
nhò
de
chùa tri càc triéu chùng dau nào
giùa bang
càch dàt sàt nò vào thài dudng
nguói benh ngay chó
ca
nhày. Òng làp luàn ràng:
"
He
"ù
tnróng bao quanb trai
dàt
luòn co
ành buóng nhàt dinh
dòi
vói con ngudi. vàn
de
là phài
ioièt

su dung
bay diéu chinh
tu
tnrdng dò dùng
lue *.
Quan Jièm phò bién
bién
nay là
tu
tnróng
co
tàc dung dac biét dòi vói viéc chùa tri nhihig benh lién quan dén
xUdng
khóp
tay, chàn
va day
thàn kinh.
16
Ngoài ra càc Giào su Jean - Claude Lacroix
va
Jean Yves Maigne (1995)
e
benh vien Broussais diéu tri chùng dau
lung bang
càch dat vài miéng kim
loa]
nhò vào
dia
cpt song. Mot
so

tnróng hdp tri bénh tUdng tu khàc cùng dat ket qua
cao.
Do dò ngày nay, cùng vói nèn y hpc tién tién, phUdng phàp chùa tri bang
tu
trudng khòng nhùng vàn tòn tai
ma con
dUdc phàt
Uién
ùiém.
Nhùng hien
tudng
chua giài thich ró ràng dUde ed
che
tàc dung, thuòng dUdc y hpc phUdng Tày gpi
là
càc
"khìa
canh nghich thudng" [14, 25].
Nam chàm nhàn tao:
-
Tu
trudng khòng dòi bao gòm nam chàm tu nhién va nam chàm nhàn tao
co
rù tinh bàt nguòn
tu
bàn
chat
cùa càc dien
tu
trong nguyén

tu
hoàc bòi càc
phàn tu càu tao nén nò. Dòng dién tao ra trong khòng gian mot
tu
truòng dUdc
bièu thi bang phudng tnnh Oextect, Co loai tu tnrdng dóng nhàt va or trUdng
khòng dòng nhàt,
tu
truòng òn dinh
va
khòng òn dinh.
Roth BJ., Maccabe BJ., Eberle LP. (1994) dà dung
ckc
òng MC Uong viec
nghién
cuw day
thàn
kinb
ngoai bién
de
ùng dung cho
ixì
liéu.
Ngoài ra nam chàm nhàn tao
con
dUdc dùng
de
diéu tri càc bénh nhu chàn
thudng sp nào càp, ròi loan chùc nàng thàn kinh, phòng chòng dòng tac mach
màu, tàng

sue de
khàng [65,100,128].
Két qua chùa tri cho thày huyét àp cùa
64^
benh nhàn nói trén ha xuòng
mùc bình thudng.
Tu
két
qua
thu
duqc.
tàc già dua ra nhàn xét:
"Tu
tri lieu chuàn
hoà càc
chi
tiéu bi ròi loan, trong khi khòng ành huòng tói càc
chi
tiéu bình
*hudng"
[40].
Con
Kizilova NN. (1993) dua ra nhàn
xéi tu
kinh nghiém bàn thàn
trong viec
su
dung
loai lù uudng
liéu

chàp
dang khòng dòng nhàt
de
diéu tri ròi
loan boat dpng tim,
loai
bò càc bién dòi tàn
so
nhip tim
[104].
Nàm 1988 Vien y hpc Alma
Ata,
thòng bào két qua dùng
tu
tnrdng de chùa
tri chàn thUdng tuy
song
càp tinh. Tkat cùng còng su d Kazactan dà diéu tri
che
76 benh nhàn tòn
tbudns
tuy
sòns
dat két
qua
tòt.
So
neày diéu tri
siàm,
khà

nànii
17
phuc hòi vàn dòng chi duói khà hdn, bién chùng
giàm
[13, 41]. Philippe
( 1988 )
dùng
tu
truòng chùa tri chàn thUdng tai bénh vien Ren Dubos Pontoise (Phàp) cho
thày dén 80% benh nhàn dat két qua tòt [29].
Ngày nay ngUÒi ta dua ra nhiéu chùng
cu
ve tàc dung
tu
tinh trong viec chùa
nhiéu chùng bénh
hièm
nghèo khàc. Theo Quàch Lap Vàn (Trung
quòc)
thi do té
bào thiéu
tu tinh
nén
bj
chét di. Màu
ìt tu tinh
sé luu thòng ciing kém nhanh. Tàc
già phàt bién thày mùc
tu
tinh trong nuóc mày thành phò thàp so vói thién nhién,

cho nén ngUÓi thành thi thuòng màc càc chùng bènh
ve
huyét àp
va
sói thàn
nhiéu hdn ngudi ó vùng nóng thòn. Do dò theo tàc già,
su
dung nuóc rù hoà
co
thè phòng
va
chùa
dUdc
càc chùng sòi thàn. sòi bang quang. xd cùng dòng
mach,
cao huyét àp, viém da
day,
viém phòi Qua thù nghiém
tai
nhiéu bènh
vien
ó
Trung quòc hiéu
qua
chùa bénh dal tói 90 %. 0 Hungari. nguói ta dà dua nUÓc
tu
vào ùng dung tri liéu
tu
nàm 1993. Gàn day nhiéu nuóc khàc nhu: Thàilan,
Singapore cùng néu ra vàn

de su
dung nuóc
dUdc tu
hoà
co
tàc dung nàng cao
sue khoè va
chùa
mot so
bénh [13, 141].
-
TU
trudng bién doi : nhd co càc tinh chat riéng, càc
iTU
diém nhU
su
dung
ddn giàn, khòng can
thiép
tnrc
tièp,
khòng
gay
nguy
hai
nèn
tu uruòng
dà dUdc
ùng dung rpng rài trong y hoc. Ngudi ta dà dùng nò theo nhiéu càch nhàm phuc
vu cho nhiéu chuyén khoa khàc nhau

[114].
Dang
dua-:
su dung phò bién hdn ca trong tri lieu
là
càc
tu
tnróng bién dòi.
Dò là càc tnróng dièn
tu
ha tàn LF, ELF hoàc càc xung dién
tu
trUdng PEMF [32.
40.
119].
Comandarian (1971) dùng
tu
tnróng xoay chiéu 50 Hz
de
cbùa cho
188
bénh nhàn
phii
khoa, Két qua sau 15-20 ngày, mpi ngUdi déu khòi benh hoàc dò
nhieu. Sarugat (1971) diéu
Ui
viém nièm mac
va co
tu cung,
dai

két qua tòt hdn
phUdng phàp khàc.
Con
Deaneva (1976) theo dòi tàc dung cùa
tu
tnrdng trén
benh nhàn thàn kinh ngoai vi. Òng rùt ra két luan:
"
dien
tu
tnrdng tàn
so
thàp
co
ành
hUdng*té^»^fig-diéU'tó-vtóra^xe day
thàn kinh
vùns
tbat
lime ".
Yukop dà
su
18
dung dién
tu
trudng tin
so
thàp dièu tri cho bénh nhàn
thiéu
nàng tuàn hoàn ngoai

vi
va
dà thiy càc
chi
tiéu huyét hpc, luu huyét
som
trd lai bình thuòng, 0 benh
nhàn co cdn co
diàt
mach vành, két qua giàm dau nhanh [15].
Càc tàc già
Demetski,
AJecxeep (Minxcd. 1981) qua nghién cùu thuc
nghiém va ùng dung làm sàng nhàn thày
tu truòng
co tàc dung phòng chòng tàc
nghén mach sau phàu thuàt, han che viém nhiém sau mò, kich
thich qua
trinh lién
xUdne [7.
13].
Van Steenbruggue
va
càc nhà nghién cùu d Anh (1988) lai dùng
xung
tu
tin thàp de chùa tri càc triéu chùng nhùc mòi, giàm dau cho 141 bénh
nhàn
co
két qua tòt

[138].
Viéc
su
dung càc loai vàt liéu
tu
trong diéu tri,
co thè
tién hành dpc lap hoàc
phòi hdp.
VI
vày, nhiéu tàc già
su
dung két
hòp
nò vói càc tàc nhàn vat ly hoàc
hoà hpc khàc de dat két qua diéu tri tòt hdn. Mpt vàn
de
càn quan tàm khi su dung
tu
tnróng là huóng tàc dung. Vante (Wante
1976)
dùng
fu
trudng cùng
phudng
phàp trèn
de
chùa viém tuy càp. Òng thày hieu qua khà ró ret nhu giàm dau
nhanh, bdt
non,

dò chuóng bung [15]. Tiép dén,
^Mekseenko
AV.
va Gusak
W.(1993) dà dùng
tu
trudng xoay chiéu tàn
so
thàp két hdp vói phUdng phàp
Galvano (diéu tri
loét
mò) [60]. vói
Laser,
boa
tri liéu (diéu tri eczema)
[40],
hoàc
két hdp vói nàn chinh ngoai vi trong chàn thUdng chinh hình [2, 75, 142].
IJi^.
Tàc
diing^
kich thich
Mpi sinh
vài
déu
tahudng
xuyén
u:ao
dui
va

quan he gàn bó vói mòi tnrdng
ngoài. Do dò càc
he
thòng sinh vàt iuòn luòn
chiù lac
uòug
ctia
càc yéu tò
ni^oai
mòi.
Bàt ky mot tàc nhàn nào dò tàc dòng vào mòi truòng déu ành buóng lén con
ngudi
va
mpi sinh vàt. Bièu bién ró rèt do nò
gay
ra là su thay dòi càc
chi
tiéu
sinh ly co thè dàn dén nhiéu
tinh uang
benh ly khàc nhau [1, 37, 97].
Theo W.Beier
thi
tàc dung sinh ly cùa dòng dién bièu hien
ó
nhiéu mùc dò
Ichàc nhau. Nò phu thupc vào cUdng dò, thdi gian kéo dai cùa kich thich. Tàc
dung kìch
thich
dUdc dac

trUng
bòi nhiéu thòng
so
sinh hpc mang bàn
chat
dién
tu
19
[21,
50, 73, 76]. Nò
dude
xàc dinh bòi
già toc
chuyén dòng cùa càc ion d
chat
dién phàn Uong mò [68, 129].
De
tao ra phàn ùng ed, thàn kinh, trong ly lièu
n^uòi
ta thuòng dùng càc nguòn kich thich dien ES.
Tàc dung kich thich cùa xung dién dòi vói tó chùc
song
duac quyèt dinh bòi
quang dudng dich chuyén lón nhàt cùa càc ion trong thdi gian xung xuàt hien [27,
129].
Trong bào cào "Tàng cudng chùa xUdng
bang tu
trudng
va
vàn

de tu
chùng".
Garcia
va
Madronero
\
1986) dà cho thày thuc nghiém tàc dpng
tu bang
xung ngàt
quàng vói tàn sé 250 KHz trèn càc màu
xUdng
ròi
va
trén dòng vàt. Hp dua ra két
luàn ràng
tu uudng
cbùa dUdc bòi chùng ròng xudng do tò chùc xUdng
co
khà
nàng tài sinh duói tàc dòng cùa kich thich [5].
Tu
nàm
1978,
Hoa ky dà thùa nhàn chinh thòng khi cho phép
su
dung càc
thièt bi dién or tnróng xung trong chàn thUdng chinh hinh.
Ba^sette (1989)
làm ró
thèm ve

càc nguyén tàc ed bàn
va
ed
so
tàc dung
ui
beu cùa càc xung dién
tu
uudng
PEMF này [40, 66,
100].
Dòng dién xung càm ùng dien
tu
bay xung dién or
tnróng co
khà nàng diéu
tri vói
chi
dinh y khoa rpng rài. Mot so bénh vien ó Anh (1988)
su
dirne nò
de
tao
ra su giàm dau.
Con
d
Itaha
(1993) nguói ta dà chùa
ai
càc bénh

ve
xUdng
bang
xung
tùPMFboàc
PEMF [138,142].
Dirói
tàc nhàn kich thich dien xung trèn ca hay
Lbàn
kinh, xuàt hien cac
phàn ùng tai chò hay
lan
truyèn. Su bién dòi này dUdc bièu dién duói dang càc
duóng cong trong phUdng trinh
ve tUdng
quan giùa
cuóng
dò
(I),
thdi gian
it^) va
ngudng
kich thich (b) là:
l = (aytj + b
(1)
Dien
tu
san sinh ra
tu
trudng va momen

tu.
Màt khàc dòng vàt
va
càc he
thòng sinh
vàt
déu dudc càu tao or nhiéu nguyén tò, do dò mòi bò phàn
co mot tu
20
trudng tu thàn hay
tu
trudng noi sinh [SS, 129, 130]. Càc phUdng pbàp kich thich
dién ngoai sinh trong chàn thudng chinh bình thuòng
su
dung trén làm sàng theo
ba phUdng phàp. Theo
ed
quan Quan tri
thUc va dUdc
phàm Hoa ky (1978) thi
phUdng phàp càm ùng dién
cu
tién dung hdn cà.
Con
Borgens R.
va
còng su'
(1981)
thuòng dùng
piiudng

phàp cày dien cuc
de
kich thich tai smh my
song.
Sau dò Politis M. (1988) thù nghiém kich thich tài sinh
day
thàn kinh hòng bi càt
ngang
vàdudc giù Ianh
[16,
40.
66].
Nliiéu
nhà khoa hpe càn
cu
vào thuc nghiém trong càc nghién cùu
tu
sinh
cùng thùa nhàn là
tu
tnrdng
co
càc tàc dung :
* Tàc dòng dièu chinh vi
man
hoàn dia
pbUdng,
tàng dàn hòi thành mach.
* Anh buóng dén dàn
uuyén

cùa ùm, diéu chinh mùc co
bop
cùa
ed
tim.
Vice
khào sàt ành huòng "kich thich
tu"
trèn càc dòi tudng vi mò d mùc dò
té bào cùng dUdc nhiéu nhà khoa hpc quan
tam.
Dò là :
George L Vlaiinin. William
P.
Gregory, Luigi Morelli
ihuòc
nbóm ngbién
cùu cùa
dai
hpc
(jeorgeiown-Wa^ìbington
[118].
Paul S.Eben thupc trung tàm
nghién cùu ADN - Vien ung buóu
Beihesda-Mary
land. Hp nhàn thày ràng
tu
truòng dà ành huóng tói chùc nàng cùa màng tè bào. Mói nbóm déu dua pbUdng
phàp riéng biét
de

xàc dinh
qua
trinh sao chép ADN. tòng hdp hemoglobin, boat
boa
té bào lympbo [89. 90,
117].
Tàc dung kich thich cùa
inròng lù
r^i'
thuòc
vào càc thòng
so
vàt ly dac
trung nhu cuòng dò, tàn so, dang tnróng xung
ma co
thè làm xuàt
hièn
nhùng
dàp ùng khàc nhau. Theo Jacobson
( 1991 )
ngoài tàc dung
phiic
hòi boat
linh
enzyme, giàm dau do
giàm chat
trung gian gay viém (HisLamine, Protaglandin, )
va ùe che càc sai thàn kinh dàn
uoivén
càm

eiàc.
Nsoài
ra
tu tniduiz
con co tàc
dung làm tàng khà nàng mién dich. tài sinh mò mèm, mò xUdng
va
thàm
chi
kich
thich cà thàn kinh
uning Udng
làn ngoai bién [66, 100].
21
Theo quan diém y hpc PhUdng Dòng,
tu
chàm là pbUdng phàp dùng
tu
trudng kich thich càc huyét cùa he kinh lac
de
chùa bénh thay
vi
dùng kim, dien,
nhièt Thiét bi
Idcb
thich xung dién ES
dUdc
thièt kè
dira
vào nguyén ly chuyén

dòng cùa ion khi
co
kich
ùiich
nhàm tao ra càc phàn xa.
Ngày nay nhiéu nhà nghién cùu dà dùng tàc nhàn
tu
bién dòi hay xung
tnrdng làm nguòn kich
thich
gpi chung là càc kich thich
tu.
ThUdng dudc
su
dung
nhièu hdn cà là loai PMS
(kich
thich
rxt
xung) hay MS 'kich thich
tùì
[9. 72.
7Q,
142].
Cox
CF.,Brewer
LJ.,Jacman
CE.fUSA
1993) dà dùng càc kich thich PMS
vói tàn so 50

(lOuT)
de kieh thich
qua
trinh phàt tnén cùa phòi [86].
Navratil
L.,
Hlavaty V., Landsingerova E.(Czech 1993) dùng
kich
thich dang PMF (xung
1
V
uuòng)
thù nghiém khà nàng tàc dung
de
su dung cho phUdng phàp diéu tri mói
cùa Lièu phàp lù [74. 125. 142].
Tai Hoa
ky',
chi trong mudi nàm gàn day
ngUdi
ta dà diéu tri cho
bang
tram
ngàn bénh nhàn tòn thUdng xUdng khóp, chù yéu ià chùa bénh chàm, khòng lién
XUdng.
NTiicu
ky thuàt thàm dò hien dai bang
tu
dò, anh cong huòng
tu (MRD

déu
xuàt phàt
tu
ca
so
khoa hpc
ve
bàn
chat
dièn -
ni
cùa
sir
song,
tinh chat sinh hpc
cùa or tnrdng
[74.81.106].
1.3. MOT SO
PHìjCfNG
PHÀP VÀ THÒNG SO VÀT LIEU
Càc thi nghiém ly sinh tién hành trén bé thòng sinh vat
de
xàc dinh anh
liUÓng cùa or trudng déu dUdc bièu
thi
duói dang nhùng phàn ùng cùa ca thè. De
nghién cùu vàn
de
này trong y sinh hpc
thirdng

dùng
mot
so pbUdng phàp phò
bién, vói nhiéu vat lièu
tu co
tham
so
khàc
nhau.
1.3.1.
Phircfng
phàp
Dua vào càch tiép càn vói
tu
truòng
co
thè phàn biét hai phUdng phàp là tnrc
tiép hoae giàn tiép [42,
112].
Phuang
phàp
tiép
càn truc tièp là
su
dung nhùng vàt liéu
tu de
tàc dpng vào
dòi tUdng theo
tìrng
vi tri, tùng vùng,

co
nghla là dàt "nguòn
tu"
tnrc tièp trèn chò
càn khào sàt PhUdng phàp này
dUde
dùng nhièu,
va
dén nay vàn thày
co
hiéu
quL
Nò
co
tàc dung dac bièt trong diéu tn càc chùng
giàm
dau. phù né, càc vét
thUdng da thit, viém loét
Trong y hpc
PhUdng
Dòng,
phUdng
phàp tnrc tiép là dùng
tu
truòng kìch
thich càc huyét cùa bé kinh lac
de
chùa benh [
9.
51 J. Thièt bi

tu
tnrdng chùa
benh cùa Nhàt bàn
(Magnetiser-Kawasaki),
Ehjfc
(Magnomed)
cùng
su
dung
dièu tri tai chò bang phUdng phàp
uuc
tiép, nghla là dàt dàu phàt tnrc tiép vào chò
dau. hoàc càc bò phàn tUdng
tjfng
my theo bènh iy.
thdi gian
kéo dai cùng tuy
tùng ddt diéu tri.
Cùng
bang
phUdng phàp này giào su Jean Claude Baron - Phàp (1995) dà
dat sàt miéng nam chàm vào thài dUdng nguói bènh
de
chùa dau dàu
va
"triéu
chùng dau nào giùa" [14, 29].
Phuang phàp
tièp
càn

giàn
tièp
là
sU tàc
diing
cùa tnróng rù lén dòi
tUdns
nghién cùu bang càch thòng qua mot
chat
trung gian.
Tu
tnróng tàc dung lén mòi
trudng, vàt liéu trung gian nào dò giòng nhu su
ni
hoà càc
chat
hoàc cho càc vàt
nhiém
tu.
Sau dò dua càc
san
phàm khòng dpc
tiai
này vào
dòi
tUdng khào sat
hoae vào ca
thè
nguói. Dò là càc dUdc phàm dà nhiém
tu

dùng
de
chùa bénh,
nuóc
tu
hoà
Fari
Ettienne. Angela
Ripamenti,
Richard B.Frankel
(Dai
bpc Y khoa va
Vien ky thuàt Cambridge Massachusetts) dà nghién cùu ành huóng cùa
ar
tnróng
trèn
thuòc
dudc càm ùng
tu.
Càc tàc già trcn
gpi
nò
là pbUdng
phàp diéu tn
giàn
tiép qua thuòc dà nhiém
tu
[89.
90],
9-^

San phàm trung gian
co
thè ó càc dang khàc nhau
vi
su
tu boa
càc
chat dUdc
tién hành theo nhièu càch. 0 Trung quòc,
de su
dung nuóc
tu
hoà chùa benh
ngudi ta thudng dùng "eòe
tu
tinh"
do nhà mày
(2àp
Nbi Tàn san xuàt. Quàch
Làf
Vàn cho
rane
: ' Néu
uòng
nUÓc này
mot
càch thuòng xuyén sé tri dUdc càc
chùng benh nhu sòi
bang
quang, xd cùng dòng mach, cao huyét àp

"
[13].
Cor
Wu JI.
(1989)
su dung vat lièu nhiém
tu va
nuóc dudc
tu
hoà
de
chòng giun dua
e
tre em Trung quòc. Tàc già trén cho ràng
co
thè diéu tri
bang "phUdng
phàp giàr
tiép
"
tàc dpng
tu
qua thuc
vàdUdcphàm
[141].
Tén cùa càc phUdng phàp Uén dudc dat dua vào quan diém ùép can
uguòc
vat liéu
tu.
Ngoài chùng ra

con
nhièu pbUdng phàp khàc. Co tàc già gpi tén
cut
phUdng phàp nghién cùu tuy theo y nghia tàc dung.
Khi khào sàt tinh co dan cùa màng té bào duói tàc dpng
tu
bang càch xàc
dinh tinh nhót dòng hpc, noi ma sàt, dinh
lUdng
dòng chày Cheng Ly gpi dò
1^
"phudng
phàp Ly smh" [78].
Cac
thi
nghiém khàc ngbién cùu su thay dòi hoà bpc cùa dpng mach,
bàn£
càch xàc dinh
mot so diòng so
Hoà-Ly duói tàc dòng
tu (LulTdn
R. 1988)
[113]
NgUÒi
ta
con
ngbién cùu huyét dpng qua toc dò dòng chày dUdc "dành dàu
tu"
e
càc dang dung dich muòi uu trUdng trong he thòng huyét dòng mò phòng

(Basilk
M., Massasi R., Gratte
C,
Romani
GÌ.
1993) [64] hoae phàn tich càc chi tiéu sinh
ly, huyét bpc dà dUdc tàc dòng cùa
tu
truòng (Codeiro PG.
1989).
Cac tàc già trèr
gpi càch tién bànb cùa minh là:
"mot
chuòi pbUdng pbàp thuc nghiém ly
smh
[78,80,
113,
135].
Khàc vói hp, càc tàc già khàc gpi chùng là phUdng phàp dùng tnróng tir tàc
diing
ngoài de phàn biét vói phUdng phàp dùng vat lieu
tu
cày ghép
ben
trong càc
bò phàn cùa
ed
thè.
24
PhUdng phàp cày ghép là ky thuàt cày ghép càc vièn nam chàm

de
tri bénh.
Robert Rand (Hoa ky
-
1983) dà cày vièn nam chàm rat nhò vào khòi u dUdc làm
nóng bang
tu
trudng
de
huy diet ung thu [13].
Mot yéu tò khàc càn phài
luu
y là su phàn bò
tu
tnróng theo vùng ành buóng
de tao nén tàc dung tai chò hoàc toàn thàn.
Tàc dung toàn thàn : xuàt hien khi
tijr
trudng ành huòng lén toàn bò boat
dpng cùa ed thè, hay toàn thè
qua
trinh phàt trién he thòng sinh
vài
[41].
Tenforde (California), John, Richard Blakemore (New Hampshire) lai cho
dò là su "nhiém
tu
hoàn toàn" [70, 135].
Baum,
Schairer.

Kenneth L. Lindahl -
Trung tàm bào ve
va
an toàn mòi truòng (Newyork) dà nghién cùu su phàt trién
cùa
Tradescantia
duói tàc dpng
tu trUÒng
ngoài. Càc tàc già trèn gpi chung là
"sU
tic dpng lén toàn bò he thòng" [65, 85. 86]. Sheppard (Linda) dà khào sàt càc chi
tiéu sinh ly cùa càc bò phàn
va qua
trinh phàt trién trong dièu kién mòi
uuòng co
tu
tinh. Tàc già gpi dò là "su tàc dung dóng thdi" lén nhièu chùc nàng boat dpng
song cùa
Cd thè
[131].
Tàc dung tai chò là su tàc dpng
tu lén
tùng vùng, trèn tùng
ed
phàn riéng
biét cùa Cd thè, chàng han: ành buóng
tu
trudng
co
tàc dung chùa

ui
giàm dau,
viém tai chò. diéu tri viém dau càc
ed
quan noi tang. Michael Persinger (Canada
5/1995) dà dùng
tu
tnróng tàc dpng lén nào
de
làm màt tinh dòng bò trong boat
dpng cùa neurone, thay dòi bài tiét mélatonine. Dò là "tàc dung tai chò" lén nào
bò
[25,
37]. Philippe Orengo
(Phàpì
dàt càc
vièn
rù lén chò da dau.
So
vièn rù càn
dat phu thuòc vào
so
diém dau. Tàc già gpi càch tién hành nhu vày là
phudns
phàp "chòng dau tai chò" [29].
Nguòi ta
con
phàn biét "tic dung cuc bò" : là khà nàng loai bò chùng dau
trong tùng bò phàn.
Co

tàc già dà
su
dung dòng
ihòi
cà
bai
càch (tàc dung toan
thàn va tàc
diing
diéu tri tai chò) de dat dUdc bièu qua hdn (Tkat
va
còng su 1988)
[41].
25
Tàc dung diém (trén huyét) là
su
dung
bang
càch dàn nam chàm co kich
thuóc nhò lén càc huyét vi, thay vi chàm kim lén càc diém dau tUdng ùng. Nam
chàm
co
thè dat lai
càc
diém trèn loa tai
(nhl
chàm), trén da,
ed
thè (thè chàm) [9,
21,51].

1^^.
Thòng sé vàt lièu
tiì
De
danh
già
tac dung cua nguòn tac nhàn, phai hiéu
ve tinh chat
vat lieu su
dung, cùng nhu biét càc thòng
so ed
bàn
co
lién quan tói chùng.
Chinh
vi
vay trong phàn này truóc tién ta xét vàt liéu
tu.
Vat lieu dàu tién là
sàt
tu.
Sàt
tu
là
loai
vàt lieu
co tu
tinh manh, càc nguyén tu càu tao
co
momen lù

ban dàu dàng ké. Do tàc dpng qua lai, luòn tòn tai su dinh buóng song song ngay
cà khi khòng
chiù
tàc dpng cùa
tu
tnrdng
ben
ngoài. Mot trong
so
càc sàt
tu
phò
bién là ferit (sàt non).
Ferit (ferric) là loai bàn dàn sài
tu,
co còng thùc chung là MO.
Fe^O^,
vói M
là ky hiéu cho kim loai hoà tri 2 nhu
Mn,
Ni,
Zn„.
Co
hai loai ferit vói
lire
khàng
rir H. khàc nhau
là
ferit or cùng va ferit
tu

mèm. dUdc ùng dung phò bién trong
ngành Y.
Val lieu or thù hai thuòc nbóm này là nam chàm nhàn tao dùng ngoài
co
kich thuóc, màu
ma,
tu
tnróng bé mal khàc nhau my thuòc vào muc tiéu
nshièn
cùu.
De
dàm bào cho viec ùng dung chùa bénh,
co
càc
loai
nam chàm nhàn tao y
tènhU:
- Vièn
tu
lón dùng chùa tri càc vùng dau
- Nam chàm vTnh
ctjfu
vùa
va
nhò dùng dièu tn tai chò va
tu
chàm.
- Thanh
tu
bó

xUdng,
dép
tu
(Magnetic slipper), dai
lung tu
tinh