SKKN Giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi môn Lịch sử THCS

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI:
“GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG BỒI DƯỠNG HỌC SINH
GIỎI MÔN LỊCH SỬ THCS"

1


A - PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1) Lí do khách quan:
Bồi dưỡng học sinh giỏi là một trong những hoạt động vất vả, khó khăn và thử thách
đối với những người làm nghề dạy học.
Bồi dưỡng học sinh giỏi cũng là cơng tác cực kì quan trọng giúp cho ngành giáo dục phát
hiện nhân tài, lựa chọn những mầm giống tương lai cho đất nước trong sự nghiệp trồng
người. Đồng thời giúp cho học sinh thực hiện được ước mơ là con ngoan, trị giỏi và có
định hướng đúng về nghề nghiệp của mình trong tương lai.
Thực tế trong những năm qua, công tác bồi dưỡng học sinh giỏi được lãnh đạo các
trường và phòng giáo dục chú trọng, quan tâm. Song chất lượng mũi nhọn của ngành giáo
dục huyện nhà đạt hiệu quả chưa cao, chưa ngoạn mục, khi tăng khi giảm. Chưa có tính
bền vững (đặc biệt là bộ mơn lịch sử).
2) Lí do chủ quan:
Bản thân tôi là một giáo viên thuộc trường trung học cơ sở Hồng Hoa Thám. Thành
tích bồi dưỡng học sinh giỏi của tôi gắn liền với chất lượng mũi nhọn của trường.
Trường trung học cơ sở Hoàng Hoa Thám được thành lập ngày 31 tháng 8 năm 2001.
Được ban giám hiệu tạo điều kiện và tin tưởng phân công tôi giảng dạy một số lớp khối 9
thuộc bộ môn lịch sử. Một mơn học ít tiết, được coi là phụ không mấy ai quan tâm. Song
bằng năng lực chuyên môn cùng tâm huyết với nghề, bảy năm liên tục tơi có học sinh
giỏi cấp tỉnh (trong đó có 1 giải nhì, ba giải 3, hai giải khuyến khích và hai cơng nhận).
Thành tích đạt được của học sinh chính là thước đo của nhà giáo. Tơi mạnh dạn trình bày

những kinh nghiệm có được của mình trong cơng tác bồi dưỡng học sinh giỏi bộ môn lịch
sử để các đồng chí đồng nghiệp tham khảo. Nhằm đưa sự nghiệp giáo dục của huyện
CưMGar ngày một nâng cao ngang tầm với các đơn vị bạn, trở thành tốp đầu trong tỉnh.
II. NHỮNG THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN KHI DẠY VÀ HỌC MÔN LỊCH SỬ.
1.

Thuận lợi:
- Được sự chỉ đạo sâu sát của ban giám hiệu nhà trường .

- Sự tạo điều kiện của giáo viên chủ nhiệm và các đồng chí, đồng nghịêp.
- Học sinh xã CưDlêMnơng có tinh thần hiếu học, cán bộ và nhân dân địa phương có sự
quan tâm .

2


- Bản thân có nhiều năm cơng tác trong nghề, có nhiều kinh nghiệm trong ơn luyện học
sinh giỏi
- Đặc biệt mơn lịch sử vốn có vị trí, ý nghĩa quan trọng đối với việc giáo dục thế hệ trẻ.
Học lịch sử để biết được cội nguồn của dân tộc, quá trình đấu tranh anh dũng và lao động
sáng tạo của ông cha. Học lịch sử để biết quý trọng những gì mình đang có, biết ơn
những người làm ra nó và biết vận dụng vào cuộc sống hiện tại để làm giàu thêm truyền
thống dân tộc.
2) Khó khăn:
Do quan niệm sai lệch về vị trí, chức năng của mơn lịch sử trong đời sống xã hội. Một số
học sinh và phụ huynh có thái độ xem thường bộ mơn lịch sử, coi đó là mơn học phụ,
mơn học thuộc lịng, khơng cần làm bài tập, khơng cần học thêm phí cơng vơ ích. Dẫn
đến hậu quả học sinh khơng nắm đựơc những sự kiện lịch sử cơ bản, nhớ sai, nhầm lẫn
kiến thức lịch sử là hiện tượng khá phổ biến trong thực tế ở nhiều trường.
Do ảnh hưởng của thời kì hội nhập, của phim truyện nước ngồi, của mạng Internet, của

các trò chời điện tử… Đã ảnh hưởng không nhỏ đến những học sinh thiếu động cơ thái độ
học tập, sao nhãng việc học hành dẫn đến liệt môn, nhất là bộ môn lịch sử .
Chưa loại bỏ được cách giáo dục - học tập mang tính thực dụng. Xem nặng môn này,
coi nhẹ môn kia hoặc “thi gì học nấy” làm cho học vấn của học sinh bị “q quặt” thiếu
tồn diện. Tình trạng “mù lịch sử” hiện nay ở khơng ít học sinh phổ thơng là tai hại của
việc học lệch, khơng tồn diện.
Thầy giáo dạy lịch sử bị xem thường, không được coi trọng như các thầy cô thuộc khoa
học tự nhiên, ngoại ngữ,… Giáo viên dạy lịch sử cũng rất nghèo về kinh tế. Mức thu
nhập chủ yếu chỉ dựa vào đồng lương chính đáng ngồi ra hiếm có cơ hội của những
nguồn thu khác.
III. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU :
Mục đích nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm này là nhằm đưa ra một số kinh
nghiệm, bí quyết ơn luyện học sinh giỏi môn lịch sử (chọn đối tượng học sinh, phương
pháp ôn luyện , kết quả đạt được ) .
IV. TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU :
Sách giáo khoa lịch sử lớp 6 , 7 , 8 , 9 .
Một số tài liệu tham khảo khác như danh nhân lịch sử, sách nâng cao…
Một số đề thi cấp huyện, cấp tỉnh môn lịch sử .

3


B - NỘI DUNG CHÍNH CỦA ĐỀ TÀI
I.CÁCH TUYỂN CHỌN ĐỐI TƯỢNG ƠN THI
Cơng tác tuyển chọn học sinh dự thi xin phép được nói rộng ra hai khối tự nhiên và xã
hội:
- Đối với khối tự nhiên: Học sinh giỏi tốn, chắc chắn sẽ học khá các mơn lí, hoá, sinh.
- Đối với khối xã hội: Học sinh học giỏi môn ngữ văn, ắt sẽ học khá môn lịch sử.
Từ thực tế đó giúp ta dễ dàng trong khâu tuyển chọn song học sinh cứ xem thường
môn lịch sử cho đó là mơn học phụ. Mặt khác giáo viên dạy môn lịch sử cũng thường bị

lép vế trong khâu tuyển chọn học sinh, phải lựa chọn đối tượng sau cùng. Những em có
năng khiếu đặc biệt thường thích ơn luyện các mơn học tự nhiên. Vì có kiến thức cơ bản,
vững vàng các em cần nắm rõ các công thức, quy tắc, định nghĩa, định lí rồi linh hoạt
nhạy bén, áp dụng để làm bài. Cịn các mơn học ít tiết như lịch sử, địa lí cần học bài dài
và nhiều nên phần đông các em rất chán.Bởi vậy giáo viên cần động viên, khuyến khích
thì học sinh mới chịu đi ôn.
Mặt khác giáo viên phải biết khơi dậy ở học sinh niềm tự hào, hãnh diện khi đỗ đạt. Đã
là học sinh giỏi cấp tỉnh có giải thì đương nhiên bất cứ môn học nào cũng được hưởng
chế độ ưu tiên ngang nhau và vinh quang như nhau.
Trong công tác tuyển chọn cũng cần lưu ý về vấn đề tâm lý học sinh. Tâm lí vững vàng,
bình tĩnh, tự tin thì bài làm sẽ
đạt kết quả cao. Ngược lại tâm lí hoang mang, giao động, sợ sệt thì chất lượng bài làm sẻ
kém. Bởi vậy giáo viên ôn luyện cũng phải biết trấn tỉnh niềm tin cho đối tượng ôn thi.
Khi lựa chọn được đối tượng để ôn rồi thì giáo viên phải biết yêu nghề tận tụy với
nghề. Yêu trẻ tận tụy với trẻ. Luôn luôn biết khích lệ, níu kéo các em vào niềm ham mê
yêu thích bộ mơn. Đồng thời giáo viên cũng phải biết xây dựng vun đắp uy tín của mình
để có được lịng tin đối với học sinh.
II. PHƯƠNG PHÁP ƠN LUYỆN HỌC SINH GIỎI BỘ MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ
- Ơn luyện học sinh giỏi khơng giống như tiết dạy ở lớp học bình thường. Vì ở lớp ta dạy
cho học sinh phù hợp với ba đối tượng ( khá giỏi, trung bình và yếu kém). Song dạy cho
học sinh đi thi có nghĩa là ta đưa các em “mang chuông đi đánh đất người”. Đối tượng dự
thi đều ngang tầm nhau về mặt học lực, nhận thức. Vì vậy ngồi kiến thức sách giáo khoa
giáo viên cần có thêm tài liệu nâng cao, để giúp đối tượng dự thi học sâu, hiểu rộng.

4


- Thứ hai là người dạy phải có niềm tin và tâm huyết với nghề. Phải biết băn khoăn, trăn
trở khi học sinh không hiểu bài, biết vui mừng phấn khởi khi học sinh thành đạt. Hay nói

cách khác là người dạy phải lấy kết quả của học sinh làm thước đo tay nghề của nhà giáo.
- Yếu tố cơ bản nhất là người dạy ln ln biết tự hồn thiện mình. Có tâm huyết với
nghề chưa đủ, hơn thế nữa phải có năng lực chun mơn vững vàng, biết xác định được
kiến thức trọng tâm, biết làm chủ điều mình dạy và phải biết dạy học sinh cách học để
học sinh bình tĩnh, tự tin lĩnh hội kiến thức và tư duy sáng tạo. Nâng quan điểm từ biết để
hiểu để vận dụng vào làm bài.
Thực tế cho thấy học sinh nhiều trường dự thi học sinh giỏi, mặc dù thang điểm 20
song kết quả một số thí sinh chỉ đạt: 0.5;1;2;3;… Lí do là người dạy và người học hời
hợt, thiếu đầu tư, được chăng hay chớ hoặc chưa xác định được cách ôn luyện, chỉ tập
trung vào kiến thức lớp 9.
Theo bản thân tôi đã là học sinh giỏi thì phải được trang bị kiến thức tương đối toàn
diện. Hiểu khái quát được đặc trưng của bộ mơn lịch sử là tìm hiểu, nghiên cứu những
hoạt động của con người và xã hội loài người từ khi xuất hiện cho đến ngày nay. Cách
mạng Việt Nam có quan hệ mật thiết với cách mạng thế giới. Cho nên phương pháp ơn
luyện của tơi là:
- Hệ thống hóa kiến thức cơ bản bằng phân kỳ lịch sử
- Chốt kiến thức trọng tâm bằng hệ thống câu hỏi, bài tập.
- Rèn kỹ năng tư duy, sáng tạo cho học sinh.
1) PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI
a) Lịch sử thế giới cổ đại (lớp 6).
Nắm được sự xuất hiện của nhà nước cổ đại phương Đông, phương Tây. Nhà nước cổ
đại phương Đơng hình thành trên lưu vực các dịng sơng lớn. Ngược lại nhà nước cổ đại
phương Tây lại được hình thành ở đảo, bán đảo. Bởi vậy hình thái kinh tế, xã hội, văn
hố cũng khác nhau. Những cơng trình kiến trúc đồ sộ nổi tiếng cịn tồn tại đến ngày nay
như Kim Tự Tháp ( Ai Cập), vườn treo Babilon (Lưỡng Hà), tượng thần Dớt( Hi Lạp),
đấu trường Côlidê (Rô Ma), …
b) Lịch sử thế giới trung đại( lớp7).
- Sự phát sinh, phát triển của nhà nước phong kiến ở châu Âu, châu Á, Đông Nam Á.
- Nguyên nhân, nội dung, hệ quả của cuộc phát kiến địa lí.
- Vai trị của nền văn hố phục hưng.

5


- Phong trào đấu tranh của nông dân chống phong kiến.
c) Lịch sử thế giới cận đại( lớp 8).
- Sự hình thành và phát triển của chủ nghĩa tư bản, các cuộc cách mạng tư sản.
- Chủ nghĩa đế quốc giai đoạn tột cùng của chủ nghĩa tư bản. Những đặc điểm của chủ
nghĩa đế quốc.
- Chiến tranh thế giới thứ nhất.
- Phong trào công nhân và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học.
- Vai trò của Mác – Ăng Gen và sự ra đời quốc tế thứ nhất, quốc tế thứ hai( hoàn cảnh ra
đời, hoạt động, tác dụng đối với phong trào cách mạng thế giới.
- Công xã Pari - nhà nước vô sản đầu tiên trên thế giới. Học sinh vẽ được sơ đồ nhà nước
và lấy dẩn chứng công xã Pari là nhà nước kiểu mới.
d) Lịch sử thế giới hiện đại ( lớp 8-9)
Gồm hai giai đoạn: 1917-1945 (lớp 8) và 1945 đến nay ( lớp 9).
- Cách mạng tháng Mười Nga thành công 1917 và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội
ở Liên Xô (1921-1941) .
- Nước Mĩ, châu Âu, châu Á giữa hai cuộc chiến tranh thế giới.
- Chính sách mới của Ph.Ru-Giơ-Ven.
- Chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945).
- Sự phát triển của khoa học kỉ thuật và văn hoá thế giới từ nửa đầu thế kỉ XX.
- Liên Xô và các nước Đông Âu từ sau chiến tranh thế giới thứ hai.
- Các nước Á – Phi - Mĩ La Tinh từ 1945 đến nay.
- Sự ra đời và hoạt động của hội đồng tương trợ kinh tế (SEV) và quốc tế cộng sản
(quốc tế thứ 3)
- Ba trung tâm kinh tế tài chính của thế giới (Mĩ, Nhật Bản, các nước Tây Âu)
- Quan hệ quốc tế từ 1945 đến nay.
- Cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật lần thứ hai.

2. PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM
a) Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến thế kỉ X (lớp 6).
+ Thời đại dựng nước Văn Lang – Âu Lạc:
6


Lí do ra đời nhà nước Văn Lang.đời sống vật chất, tinh thần của cư dân Văn Lang. Công
lao to lớn của vua Hùng Vương trong buổi đầu dựng nước được Bác Hồ hằng căn dặn :
Các Vua Hùng có công dựng nước
Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước.
Nước Âu Lạc ra đời trong hoàn cảnh nào? Bài học mất nước đầu tiên của An Dương
Vương để lại thật là thấm thía:
Tơi kể ngày xưa chuyện Mị Châu
Trái tim lầm chỗ để trên đầu
Nỏ thần sơ ý trao tay giặc
Nên nỗi cơ đồ đắm biển sâu.
Văn minh Văn Lang-Âu Lạc để lại cho chúng ta: Tổ quốc, thuật luyện kim, nông nghiệp
lúa nước, phong tục tập quán riêng và bài học đầu tiên về công cuộc giữ nước.
Cho học sinh vẽ và giải thích được sơ đồ nhà nước Văn Lang - Âu Lạc.
+ Thời kì bắc thuộc và đấu tranh giành độc lập:
Xuất hiện hai vị nữ anh hùng dân tộc đã ghi vào lịch sử như một mốc son chói lọi đó là
Trưng Trắc, Trưng Nhị hai chị em con nhà lạc tướng huyện Mê Linh. Sinh ra trong cảnh
nước mất, nhà tan, căm thù chính sách đồng hoá dân tộc và cống nộp của nhà Đông Hán.
Nợ nước, thù nhà đè nặng lên đôi vai người phụ nữ ,Trưng Trắc đã quyết tâm đi đánh
giặc với lời thề son sắt. sau này được sách “Thiên Nam Ngữ Lục” chép thành bốn câu
thơ:
Một xin rửa sạch nước thù
Hai xin đem lại nghiệp xưa họ Hùng
Ba kẻo oan ức lịng chồng
Bốn xin vẻn vẹn chữ cơng lệnh này.

Khởi nghĩa hai bà Trưng bùng nổ tháng ba năm bốn mươi tại cửa Hát, Hát Môn, Hà
Tây đã đi vào lịch sử như một chiến công hiển hách chống giặc ngoại xâm. Nâng cao
lòng tự hào dân tộc, tự hào về truyền thống của người phụ nữ Việt Nam. Lần đầu tiên
trong lịch sử chống giặc ngoại xâm: Phất cờ khởi nghĩa là phụ nữ, lãnh đạo cuộc khởi
nghĩa là phụ nữ và dựng nước xưng vương cũng lại là phụ nữ chưa có một dân tộc nào,
một quốc gia nào lại có được niềm vinh quang như vậy.

7


Hơn hai trăm năm sau xuất hiện cuộc khởi nghĩa bà Triệu Thị Trinh (248):Tơi muốn
cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá kình ở biển khơi đánh đuổi qn Ngơ
chứ đâu chịu khom lưng làm tì thiếp cho người.
Tiếp theo là cuộc khởi nghĩa của Lí Bí năm 542 đánh đuổi quân Lương và lập ra đất
nước có quốc hiệu là Vạn Xuân. Để lại bài học đánh giặc bằng lối du kích của Triệu
Quang Phục: Đầm Dạ Trạch lừng danh nơi hiểm yếu.
Kế tục là cuộc khởi nghĩa của Mai Thúc Loan, Phùng Hưng.
+ Bước ngoặt lịch sử ở đầu thế kỉ X :
Đó là cuộc đấu tranh giành quyền tự chủ của họ Khúc, họ Dương. Đặc biệt là:
Ngô Quyền Bạch Đằng Giang bất tử
Thành mồ chôn quân Nam Hán hung tàn.
Cho đến nay sông Bạch Đằng cịn đó, nước sơng vẫn chảy hồi mà nhục quân thù
không rửa hết. Bởi nghệ thuật quân sự có tính tốn kỉ lưỡng dùng cọc nhọn bịt sắt cắm
xuống lịng sơng, hai bên bờ cho qn mai phục và lợi dụng nước thuỷ triều để đánh giặc.
Một chiến thắng lẫy lừng kết thúc hơn một nghìn năm Bắc thuộc, mở ra kì nguyên nhà
nước phong kiến Việt Nam ra đời.

b)Lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X đến giữa thế kỉ XIX (lớp 7).
Là quá trình hình thành và phát triển của các triều đại phong kiến bằng những hình thái
chính trị , kinh tế , xã hội khác nhau gắn với các cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm mà

tương quan lực lượng quá chênh lệch giữa ta và địch :
Thế trận xuất kì lấy yếu chống mạnh
Dùng quân mai phục láy ít địch nhiều.

8


song với nghệ thuật quân sự tài tình , với lòng yêu nước nồng nàn và tinh thần đấu tranh
kiên cường bất khuất quân và dân ta đã làm nên những chiến thắng vẻ vang .
Nhà nước phong kiến Việt Nam được hình thành và phát triển theo các triều đại sau:
- Triều đại nhà Ngô (939 - 968 ) mở đầu cho nhà nước phong kiến Việt Nam của dân tộc
ta. Ngơ Quyền xưng Vương, đóng đơ ở Cổ Loa. Triều đình gồm ban văn và ban võ.
Phong chức tước cho người có cơng, cử tướng giỏi trơng coi các Châu quan trọng. Ngô
Quyền mất (944) hai con là Ngơ Xương Ngập và Ngơ Xương Văn cịn nhỏ tuổi bị em vợ
là Dương Tam Kha cướp ngôi. Năm 950 Ngô Xương Văn phục quốc song do mâu thuẫn
nội bộ, uy tín nhà Ngơ giảm sút. Năm 965 Ngơ Xương Văn chết, đất nước xẩy ra loạn 12
sứ quân.
- Triều đại nhà Đinh (968 - 980 ) tên nước là Đại Cồ Việt , kinh đô Hoa Lư . Đinh Bộ
Lĩnh tức Đinh Tiên Hồng đã có cơng dẹp loạn 12 sứ quân và thống nhất đất nước song
đất nước thái bình chưa được bao lâu, năm 979 Đinh Tiên Hồng và con trai là Đinh Liễn
bị Đỗ Thích sát hại, nhân cơ hội đó nhà Tống lăm le xâm phạm bờ cõi Đại Cồ Việt.
Trước tình thế hiểm nghèo, thái hậu Dương Văn Nga đặt lợi ích của dân tộc lên trên lợi
ích gia đình, dịng họ đã trao chiếc áo hoàng bào cho thập đạo tướng quân Lê Hoàn mở ra
một triều đại mới chống giặc ngoại xâm và xây dựng đất nước.
- Triều đại nhà Tiền Lê (980 - 1009 ) tên nước cũng là Đại Cồ Việt đã chiến thắng quân
xâm lược Tống giành thắng lợi ở sông Bạch Đằng . Nhà Tiền Lê chia nước thành 10 lộ,
thịnh hành ở thời vua Lê Đại Hành và suy vong thời vua Lê Long Đỉnh tức Lê Ngọa
Triều. cuối năm 1009 Lê Long Đỉnh chết, các triều thần lúc đó cùng nhau suy tơn điện
tiền chỉ huy sứ Lí Cơng Uẩn lên làm vua, triều Lý thành lập.
- Triều đại nhà Lý (1009 -1226 ) Lí Thái Tổ đã có cơng dời đơ từ Hoa Lư về Đại La đổi

tên là Thăng Long (1010). Năm 1054 đổi tên nước là nước Đại Việt, chia nước thành 24
lộ, dưới lộ là phủ, châu, huyện xã. Về văn bản pháp lí: Nhà Lí có bộ luật Hình thư(1042).
Về qn đội thực hiện chính sách “ngụ binh ư nơng”. Nhà Lí hai lần đánh thắng quân
xâm lược Tống: lần thứ nhất (1075 ) , lần thứ hai (1077 ). Cách đánh giặc của Lí Thường
Kiệt rất độc đáo : Một là tấn cơng để tự vệ đó là mở cuộc tập kích vào đất Tống nhằm
mục đích làm tiêu hao sinh lực địch trước khi địch đem quân xâm chiếm nước ta. Phịng
thủ để tấn cơng: Xây dựng phịng tuyến Như Nguyệt, một địa điểm cách xa biên giới
nhưng gần Thăng Long , khiến cho quân Tống khi tiến vào nước ta bị phòng tuyến Như
Nguyệt chặn lại, chúng rơi vào tình thế tiến thối lưỡng nan , khiến cho tướng giặc Quách
Quỳ thất vọng, ra lệnh: “Ai bàn đánh sẽ bị chém.” chuyển sang thế phòng ngự . Hơn 40
ngày bị cầm chân , quân tiếp viện không đến , lương thực cạn dần , binh lính bị ốm đau,
chết dần, chết mịn . Nắm được tình hình bế tắc của địch, Lí Thường Kiệt đã sáng tác bài
9


thơ thần “ Sông núi nước Nam” được coi là bản tuyên ngôn độc lập lần thứ nhất của nước
ta, nhằm giảm nhuệ khí quân giặc, khích lệ tinh thần chiến đấu của quân ta và khẳng định
chủ quyền dân tộc. Mặt khác nhận thấy chiến tranh đã đến hồi kết thúc, chủ động đề nghị
giảng hòa , Quách Qùy chấp nhận ngay. Đây là kiểu kết thúc chiến tranh độc đáo, thể
hiện tinh thần nhân nghĩa của dân tộc ta, muốn mở đường hiếu sinh cho người thất thế,
mục đích để giữ mối quan hệ tốt giữa Đại Việt và nước Tống . Vị vua cuối cùng của triều
Lí là Lí Chiêu Hồng.
- Triều đại nhà Trần (1226 -1400), tên nước cũng là Đại Việt đã ba lần đánh tan quân
xâm lược Mông Nguyên , một thứ giặc được coi là hùng mạnh nhất lúc bấy giờ. Bằng
chiến thuật “vườn khơng nhà trống”, rút lui để bảo tồn lực lượng, khi giặc rơi vào tình
thế khó khăn lương thực cạn kiệt, vì thời tiết và lạ phong thổ quân lính ốm đau, mệt mỏi
chán nản, quân ta đã tổ chức phản công và giành thắng lợi vẻ vang (lần1: 1258, lần 2:
1285, lần 3:1287-1288). thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên đã
đập tan tham vọng và ý chí xâm lược Đại Việt của đế chế Nguyên, bảo vệ độc lập toàn
vẹn lãnh thổ của chủ quyền quốc gia . Góp phần xây đắp nên truyền thống quân sự Việt

Nam để lại nhiều bài học q giá đó là cũng cố khối đồn kết dân tộc, dựa vào dân để
đánh giặc, tinh thần quyết chiến đấu của tồn dân mà nịng cốt là lực lượng quân đội.
Chiến thắng chống quân Mông Nguyên gắn liền với nhà quân sự tài ba, lỗi lạc là Trần
Quốc Tuấn. Nhà Trần chia nước thành 12 lộ .Đặt ba chức quan chăm lo sản xuất nông
nghiệp: Hà đê sứ, khuyến nông sứ, đồn điền sứ nên kinh tế thời Trần phát triển; ban hành
bộ quốc triều hình luật (1230); văn học chữ Hán, chữ Nơm phát triển chứa đựng lịng yêu
nước, lòng tự hào dân tộc .
-Triều đại nhà Hồ (1400 -1407),tên nước là Đại Ngu. Sau khi cướp ngôi nhà Trần, Hồ
Quý Ly lập ra nhà Hồ. Ban hành một số cải cách chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội song
chưa phù hợp với tình hình thực tế, chưa giải quyết được những yêu cầu bức thiết của
nhân dân nên nhanh chóng bị thất bại .
-Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Minh của nghĩa quân Lam Sơn do Lê Lợi lãnh
đạo mở đầu bằng hội thề Lũng Nhai(1416) và kết thúc bằng hội thề Đông Quan (1427) .
Nghệ thuật quân sự dùng quân mai phục, lấy ít địch nhiều cũng được Lê Lợi sử dụng triệt
để: Trong cuộc kháng chiến chống quân Minh khi Vương Thông xuất quân hướng về
Cao Bộ (Chương Mĩ- Hà Tây) ngày 7-11-1426, biết được ý đồ của giặc ta đặt phục binh
ở Tốt Động- Chúc Động giặc rơi vào trận địa,bị đánh bất ngờ làm 5 vạn quân giặc bị tử
thương 1 vạn bị bắt sống, Vương Thông bị thương tháo chạy về Đông Quan,Thượng Thư
bộ binh Trần Hiệp cùng các tướng giặc Lí Lượng, Lí Đằng bị giết tại trận .

10


“Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm
Tốt Động thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm”.
(Trích Bình Ngô đại cáo )
Đặc biệt là trận Chi Lăng – Xương Giang ngày 8-10-1427 quân viện binh do Liễu
Thăng chỉ huy tiến vào nước ta, bị mai phục ở ải Chi Lăng. Quân ta vừa đánh vừa lui,
Liễu Thăng thúc quân đuổi theo lọt vào trận địa mai phục lập tức bị quân ta phóng lao
đâm chết, quân Minh hốt hoảng rối loạn, thừa cơ quân ta diệt hơn một vạn địch. Sau khi

Liễu Thăng bị giết Lương Minh lên thay cố chấn chỉnh đội ngũ tiến xuống Xương Giang
(Bắc Giang) bị quân ta phục kích ở Cần Trạm, Phố Cát tiêu diệt ba vạn tên, Tổng binh
Lương Minh bị giết tại trận, Thựơng Thư bộ binh Lí Khánh phải thắt cổ tự tử. Thừa thắng
quân ta diệt gần 5 vạn tên địch, số còn lại bị bắt sống. Vương Thông ở Đông Quan vô
cùng khiếp đảm, vội vàng xin hịa và chấp nhận hội thề Đơng Quan(10-12-1427) để được
an toàn rút quân về nước. Chiến thắng Chi Lăng -Xương Giang một lần nữa chứng tỏ bộ
chỉ huy nghĩa quân Lam Sơn đứng đầu Lê Lợi và Nguyễn Trải đã biết khai thác yếu tố
địa hình, địa vật nước ta để tìm ra một cách đánh phù hợp với tương quan lực lượng
chênh lệch giữa ta và địch một cách hiệu quả.
Chiến thắng Chi Lăng -Xương Giang đã mở ra triều đại mới đó là thời Lê Sơ ( 1428 –
1527 ) là triều đại phong kiến thịnh đạt nhất cả về chính trị, kinh tế lẫn văn hóa , giáo
dục. Có bản tun ngơn độc lập lần thứ hai của Nguyễn Trãi là bài : “ Bình Ngơ Đại
Cáo” ;có bộ luật Hồng Đức (1483) là bộ luật tiến bộ nhất trong thời kì phong kiến.
Bộ máy nhà nước thời Lê Sơ là nhà nước quân chủ quan liêu chuyên chế. Hệ thống thanh
tra giám sát hoạt động của quan lại được tăng cường từ trung ương đến cấp xã. Các đơn
vị hành chính được tổ chức chặt chẻ hơn đặc biệt là cấp thừa tuyên và cấp xã. Cách đào
tạo bổ dụng quan lại lấy phương thức học tập thi cử làm phương thức chủ yếu, là nguyên
tắc để tuyển dụng quan lại (tức là phải có học, thi đổ, có bằng cấp thì mới được nhà nước
bổ dụng làm quan).
Về kinh tế thời Lê Sơ cũng phát triển mạnh mẽ, chú trọng kinh tế nông nghiệp, đặt ba
chức quan chăm lo sản xuất nông nghiệp (hà đê sứ, khuyến nơng sứ, đồn điền sứ). Điều
25 vạn lính về quê chăm lo sản xuất nông nghiệp, định lại chính sách ruộng cơng làng
xã . Cấm điều động dân binh trong mùa cấy gặt. Các nghề thủ công truyền thống phát
triển, nhiều làng thủ công truyền thống ra đời . Thăng Long là nơi tập trung nhiều ngành
nghề thủ công nhất .

11


Về bn bán: Nhà vua khuyến khích mở chợ, họp chợ. Bn bán với nứơc ngồi cũng

được duy trì (Vân Đồn - Quảng Ninh).
Về văn hóa giáo dục thời Lê Sơ cũng rất phát triển vua Lê Thái Tổ cho xây dựng lại
Quốc tử giám, mở trường học ở các lộ, mở khoa thi và cho phép người có học đều được
dự thi. Nhà nước tuyển chọn người giỏi, có đạo đức để làm thầy giáo. Thời Lê Sơ tổ chức
được 26 khoa thi tiến sĩ, lấy đổ 989 tiến sĩ và 20 trạng nguyên. Riêng thời vua Lê Thánh
Tông (1460-1497) tổ chức được 12 khoa thi tiên sĩ, lấy đổ 501 tiến sĩ, 9 trạng nguyên.

Giai đoạn bi đát nhất của lịch sử là cuộc chiến tranh Nam Triều - Bắc Triều (1527-1592)
và chiến tranh Trịnh - Nguyễn (1627 -1672) làm tổn thương tình đồn kết dân tộc. Đất
nước bị chia cắt, nhân dân cực khổ .
Khôn ngoan qua được Thanh Hà
Dẫu rằng có cánh khó qua Lũy Thầy
Phong trào Tây Sơn bùng nổ , nhân vật lịch sử nổi tiếng đó là Quang Trung (Nguyễn
Huệ) người anh hùng áo vải , vị lãnh tụ nông dân kiệt xuất đã lật đổ các tập đoàn phong
kiến Nguyễn, Trịnh, Lê, xóa bỏ ranh giới chia cắt đất nước, đặt nền tảng thống nhất quốc
gia đồng thời đánh tan quân Xiêm (1785), quân Thanh (1789) bảo vệ độc lập và lãnh thổ
của tổ quốc. Sau đó bắt tay vào khơi phục kinh tế, ban hành chiếu khuyến nông, mở cửa
ải thông thương chợ búa. Xây dựng nền văn hóa dân tộc, ban bố chiếu lập học. Đề cao
chữ Nôm, lập viện sùng chính dịch chữ Hán sang chữ Nơm do Nguyễn Thiếp đứng đầu
và thực hiện những chính sách quốc phịng, ngoại giao.
Nghệ thuật quân sự của Nguyễn Huệ cũng thật là độc đáo. Biết lợi dụng yếu tố thiên
thời địa lợi để đặt phục kich ở khúc sông Rạch Gầm -Xoài Mút ở tỉnh Tiền Giang dài
6km, rộng 1 đến 2 km ở giữa có cù lao Thới Sơn, hai bên bờ cây cối rậm rạp. Địa hình
thuận lợi để đặt phục kích, khi giặc lọt vào trận địa mai phục. Nguyễn Huệ ra lệnh phản
công quân giặc bị tiêu diệt gọn. Chiến thắng Rạch Gầm- Xoài Mút ngày 19-1-1785 là
một trong những trận mai phục thủy chiến lớn nhất của nhân dân ta, đập tan âm mưu xâm
lược của qn Xiêm. Làm cho qn Xêm “ngồi miệng tuy nói khốc, nhưng trong bụng
thì sợ qn Tây Sơn như cọp”(Đại Nam thực lục) .
Nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh thần tốc, bất ngờ táo bạo, tổ chức chiến đấu hết sức cơ
động. Đó cũng là nét độc đáo trong cách đánh giặc của Quang Trung. Ông đã cho quân

ăn tết trước và bất ngờ tiêu diệt 29 vạn quân Thanh trong dịp tết kỉ Dậu năm 1789 từ đêm
30 tết đến ngày mồng 5 tết. Giải phóng Thăng Long đồn lũy kiên cố bị san bằng “ thây
12


ngổn ngang đầy đồng, máu chảy thành suối quân Thanh đại bại ”(Hồng Lê Nhất Thống
Chí) .
Quang Trung mất(1792). Quang Toản nối ngôi nhưng không đủ năng lực và uy tín
điều hành cơng việc của quốc gia. Nội bộ triều Tây Sơn nảy sinh mâu thuẫn và suy yếu.
Nhà Nguyễn lập lại chế độ phong kiến tập quyền - Nguyễn Ánh (1802), ban hành bộ
hoàng triều luật lệ (1815) tức bộ luật Gia Long. Triều Nguyễn tồn tại đến năm 1945 (vị
vua cuối cùng của triều đại phong kiến là Bảo Đại).
c) Lịch sử Việt Nam từ 1858 đến 1918 ( lớp 8).
Do nhu cầu tìm kiếm thị trường, thuộc địa, 1-9-1858 thực dân Pháp xâm lược nước ta
taị Đà Nẵng. Nhà Nguyễn yếu hèn không phối hợp với nhân dân để chống giặc ngoại
xâm. Vì quyền lợi giai cấp Nhà Nguyễn đã phản bội lợi ích của dân tộc lần lượt kí các
hiệp ước đầu hàng ( 1862, 1874 ,1883 và 1884 ). Thực dân Pháp lần lượt chiếm ba tỉnh
miền Đơng Nam Kì, ba tỉnh miền Tây Nam Kì, mở rộng xâm lược Bắc Kì lần một (1873
-1874), lần hai (1882 -1884) .
Đối lập với triều đình Nhà Nguyễn, nhân dân kiên quyết đấu tranh chống thực dân Pháp
xâm lược.
Trước hành động xâm lược của liên quân Tây Ban Nha-Pháp, khiến cho nhân Đà Nẵng
vô vùng căm phẩn đã nổi dậy đấu tranh, thực dân Pháp bị thất bại phải kéo quân vào Gia
Định.
-1859 Pháp đánh vào Gia Định, phong trào kháng chiến nhân dân sôi nổi. Nghĩa quân
Nguyển Trung Trực đã đốt cháy tàu Pháp trên sông Vàm Cỏ Đông(10-12-1861).
Nghĩa quân do Trương Định lãnh đạo đã làm địch thất điên bát đảo, ông được nhân dân
tôn là Bình Tây Đại Ngun Sối.
Nhân dân sáu tỉnh Nam Kì nêu cao tinh thần quyết tâm kháng chiến chống Pháp. Tấm
gương Nguyển Trung Trực trước kháng chiến ở miền Đơng, sau sang miền Tây lập căn

cứ ở Hịn Chơng( Rạch Giá). Bị giặc bắt đem ra chém, ông đã khẳng khái tuyên bố: “Bao
giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây”.
Khi thực dân Pháp xâm lược Bắc Kì lần thứ 1và lần thứ 2 cũng bị quân và dân ta đánh trả
quyết liệt. Đã giết được tên Gác-Ni-Ê , Ri-Vi-E và nhiều sĩ quan, binh lính Pháp.
Hưởng ứng chiếu Cần Vương có ba cuộc khởi nghĩa tiêu biểu: Khởi nghĩa Ba Đình (1886
-1887) , khởi nghĩa Bãi Sậy (1883 – 1892) đặc biệt là khởi nghĩa Hương Khê (1885
-1895). Phong trào Cần Vương đã gây cho địch nhiều khó khăn, lúng túng nhưng cuối
cùng bị thất bại. Thất bại của phong trào Cần Vương chứng tỏ ngọn cờ cứu nước theo
phạm trù phong kiến không phù hợp với xu thế phát triển của lịch sử .
13


Tiếp theo là cuộc khởi nghĩa nông dân Yên Thế (1884 -1913) và phong trào đấu tranh
chống Pháp của đồng bào miền núi cuối thế kỉ XIX quy mô quyết liệt, thời gian kéo dài
đã gây cho địch nhiều thiệt hại song kết quả cũng bị thất bại. Một lần nữa chứng tỏ giai
cấp nông dân không đảm đương được sứ mệnh lịch sử.
Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX do ảnh hưởng cuả cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất
của thực dân Pháp, xã hội Việt Nam phân hóa sâu sắc. Một số sĩ phu yêu nước đương
thời đã lãnh đạo nhân dân đấu tranh cách mạng theo khuynh hướng dân chủ tư sản như
phong trào Đông Du của Phan Bội Châu (1905 -1909), Đông Kinh Nghĩa Thục của
Lương Văn Can, Nguyễn Quyền (1907), cuộc vận động Duy Tân của Phan Chu Trinh,
phong trào chống thuếTrung Kì (1908) và phong trào yêu nước trong thời kì chiến tranh
thế giới thứ nhất (1914 - 1918). Tất cả đều bị thất bại chứng tỏ phong trào cách mạng
Việt Nam còn bế tắc về đường lối, khủng hoảng về lãnh đạo cách mạng.
Nguyễn Tất Thành không tán thành con đường cứu nước của các bậc tiền bối. Người
quyết định đi ra nước ngoài, xem nước ngoài làm thế nào để về cứu giúp đồng bào ta.
Những hoạt động cứu nước của Người (1911- 1917) tuy chỉ mới bước đầu nhưng là điều
kiện quan trọng để Người xác định con đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc Việt Nam.
d) Lịch sử Việt Nam( lớp 9).
Theo chủ quan bản thân tôi xác định rằng: Kíên thức lịch sử Việt Nam lớp 9 được coi là

chú trọng của chương trình ơn luyện học sinh giỏi. Thông thường hàng năm thi học sinh
giỏi cấp huyện khoảng cuối tháng 2, cấp tỉnh khoảng cuối tháng 3. Vậy tôi phân chia kiến
thức lịch sử Việt Nam lớp 9 để ôn luyện theo các giai đoạn như sau:
* Giai đoạn Việt Nam từ (1919-1930):
+ Tình hình Việt Nam sau chiến tranh thế giới thứ nhất.
Chương trình khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp và tác động của nó
đến kinh tế xã hội Việt Nam làm cho xã hội Việt Nam bị phân hoá sâu sắc. Bên cạnh giai
cấp cũ vẫn tồn tại là địa chủ phong kiến và nơng dân thì nảy sinh các giai cấp và tầng lớp
mới như tư sản, tiểu tư sản, công nhân. Mỗi giai cấp tầng lớp xã hội có địa vị quyền lợi
khác nhau nên có thái độ chính trị khác nhau trong cuộc đấu tranh dân tộc và đấu tranh
giai cấp. Đồng thời giáo viên biết nhấn mạnh giai cấp công nhân Việt Nam ra đời trong
cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất và ngày càng phát triển về số lượng lẫn chất lượng
trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp. Giai cấp công nhân Việt
Nam cũng chịu nhiều tầng lớp áp bức bóc lột nên cuộc sống của họ vô cùng khốn khổ.

14


Ngồi những đặc điểm của cơng nhân quốc tế, giai cấp cơng nhân Việt Nam cịn có đặc
điểm riêng sau:
- Bị áp bức bóc lột nặng nề nhất nên có tinh thần cách mạng nhất.
- Có quan hệ tự nhiên gắn bó với giai cấp nơng dân.
- Kế thừa truyền thống yêu nước bất khuất của dân tộc.
- Giai cấp cơng nhân Việt Nam có điều kiện sớm tiếp thu chủ nghĩa Mác- Lê Nin, tiếp
thu ảnh hưởng của cách mạng Tháng Mười Nga và phong trào cách mạng thế giới.
Với những đặc điểm trên giai cấp công nhân Việt Nam là giai cấp yêu nước, cách
mạng. Cùng với giai cấp nơng dân trở thành hai lực lượng chính của cách mạng, trong đó
giai cấp cơng nhân nắm lấy ngọn cờ lãnh đạo cách mạng giải phóng dân tộc và giải
phóng giai cấp.
+ Phong trào cách mạng Việt Nam sau chiến tranh thế giới thứ nhất (1919-1925)

- Ảnh hưởng của cuộc cách mạng Tháng Mười Nga và phong trào cách mạng thế giới.
- Phong trào dân tộc-dân chủ công khai (1919-1925)
- Phong trào cơng nhân (1919-1925)
+ Cuộc hành trình tìm đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc và vai trò của Người đối với
việc chuẩn bị về chính trị, tư tưởng, tổ chức cho việc thành lập Đảng của giai cấp vơ sản
Việt Nam.
- Cuộc hành trình tìm đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc:
Vài nét về hoàn cảnh lịch sử. Quá trình tìm đường cứu nước đến với chủ nghĩa MácLê Nin.
Ngày 5 tháng 6 năm 1911 người lấy tên là Ba, xin làm phụ bếp trên tàu đô đốc La-TuSơ-Trê-Lơ-Vin, rời bến cảng Nhà Rồng bắt đầu cuộc hành trình tìm đường cứu nước.
Năm 1912 Người tiếp tục làm thuê cho một chiếc tàu khác để từ Pháp đi Tây Ban Nha,
Bồ Đào Nha, An Giê Ri,…
Cuối 1912 Người đi Mĩ, cuối 1913 từ Mĩ trở về Anh. Qua nhiều năm bôn ba hải ngoại
Người nhận rõ: Giai cấp công nhân và nhân dân các nước đều là bạn, chủ nghĩa đế quốc ở
đâu cũng là thù. Đó là cơ sở giúp Người dễ dàng tiếp thu quan điểm về giai cấp và đấu
tranh giai cấp của chủ nghĩa Mác - Lê Nin sau này.

15


Năm 1917 cách mạng tháng Mười Nga bùng nổ và thắng lợi. Vào thời điểm này, Nguyễn
Ái Quốc rời Luân Đôn (Anh) về Pari (Pháp). Người tham gia hoạt động trong phong trào
cơng nhân Pháp và tìm hiểu cách mạng tháng Mười Nga.
Năm 1919 Người gửi đến hội nghị Véc -Xai bản yêu sách của nhân dân An Nam kí tên
Nguyễn Ái Quốc.Bản yêu sách tuy không được chấp nhận song tên tuổi của Người đã có
tiếng vang lớn trên trường quốc tế.
Tháng 7 -1920 Người đọc được sơ thảo luận cương của Lê - Nin về vấn đề dân tộc và
thuộc địa. Người đã tìm thấy ở đó con đường cứu nước và giải phóng dân tộc. Tháng 121920 Người bỏ phiếu tán thành quốc tế thứ 3 và tham gia thành lập Đảng cộng sản Pháp.
Từ đó Người khẳng định: Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc khơng có con đường nào
khác bằng con đường cách mạng vô sản.
Như vậy sau nhiều năm bôn ba hải ngoại, Nguyễn Ái Quốc đã tìm ra con đường cứu

nước đúng đắn đó là con đường kết hợp độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội, kết hợp
tinh thần yêu nước với tinh thần quốc tế vô sản.
- Nguyễn Ái Quốc chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho việc thành lập chính
Đảng của giai cấp vơ sản.
Đó là thời kì hoạt động của Người ở Pháp(1920-1923), ở Liên Xô(1923-1924) và ở
Trung Quốc(1924-1927).
Những hoạt động của Nguyễn Ái Quốc đã có tác dụng quyết định trong việc chuẩn bị
về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho việc thành lập chính Đảng của giai cấp vơ sản ở Việt
Nam. Đây là công lao to lớn của Người.
+ Phong trào cách mạng Việt Nam trong những năm trước khi Đảng cộng sản Việt Nam
ra đời.
Hướng dẫn học sinh so sánh sự ra đời, thành phần tham gia và phương thức hoạt động
của ba tổ chức cách mạng: Hội Việt Nam Cách mang Thanh niên (tháng 6-1925), Tân
Việt cách mạng Đảng( tháng 7-1928) và Việt Nam Quốc Dân Đảng 1927. Nhấn mạnh vai
trò của hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên.
Cuộc khởi nghĩa Yên Bái nắm được nguyên nhân bùng nổ, diễn biến,kết quả và nguyên
nhân thất bại. Cuộc khởi nghĩa Yên Bái thất bại kéo theo sự tan rã của Việt Nam Quốc
Dân Đảng. Đánh dấu sự phá sản hoàn toàn của phong trào dân tộc dân chủ theo khuynh
hướng tư sản.
+ Đảng cộng sản Việt Nam ra đời( 3-2-1930)
- Ba tổ chức cộng sản ra đời trong năm1929.
16


- Hội nghị thành lập Đảng (lí do tiến hành hội nghị, thời gian, địa điểm, nội dung của hội
nghị thành lập Đảng), vai trị cơng lao to lớn của Nguyễn Ái Quốc trong việc thành lập
Đảng.
- Luận cương chính trị (10-1930)
- Ý nghĩa cuả sự thành lập Đảng( làm sáng tỏ sự ra đời của Đảng cộng sản Việt Nam là
bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử cách mạng Việt Nam.

* Giai đoạn Việt Nam từ (1930-1945).
Đây là giai đoạn bắt đầu có sự lãnh đạo của Đảng và sau 30 năm bôn ba hải ngoại 28-11941 Nguyễn Ái Quốc về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng. Thắng lợi của cuộc tổng
khởi nghĩa cách mạng tháng Tám thành cơng, nước Việt Nam dân chủ cộng hồ ra đời là
kết quả của ba cuộc tổng diễn tập: Phong trào cách mạng( 1930-1931) đỉnh cao là Xô
Viết Nghệ Tĩnh,cao trào dân chủ (1936-1939) và cuộc vận động cách mạng tiến tới tổng
khởi nghĩa cách mạng tháng Tám(1939-1945).
+ Đảng đã vận dụng chủ nghĩa Mác- Lê Nin, đường lối của quốc tế cộng sản vào hoàn
cảnh cụ thể của đất nước. Đề ra nhiệm vụ cách mạng Việt Nam phù hợp với từng thời kì.
Giáo viên cùng học sinh lập bảng so sánh giữa phong trào (1930-1931)và phong trào
(1936-1939)theo những nội dung sau:
Nội dung

1930-1931

1936-1939

Kẻ thù
Nhiệm vụ (khẩu hiệu)
Mặt trận
Hình thức phương pháp đấu
tranh
Kết quả
Ví dụ: Kẻ thù của phong trào cách mạng(1930-1931) là đế quốc, phong kiến.
Kẻ thù của phong trào cách mạng(1936-1939) là chủ nghĩa phát xít, bọn phản động
thuộc địa, tay sai khơng chịu thi hành chính sách của chính phủ mặt trận nhân dân Pháp.
Bởi vậy khẩu hiệu, nhiệm vụ của hai phong trào cũng khác nhau:

17

(1930-1931):Khẩu hiệu đánh đổ đế quốc Pháp Đơng Dương hồn toàn độc lập,đánh đổ
phong kiến chia ruộng đất cho dân cày.
(1936-1939) :Tạm gác khẩu hiệu trên mà thực hiện khẩu hiệu mới: chống chủ nghĩa phát
xít, chống chiến tranh đế quốc.Nêu nhiệm vụ trước mắt của nhân dân Đông Dương là
chống phát xít, chống phản động thuộc địa, địi tự do dân chủ, cơm áo, hồ bình.
Phong trào (1930-1931) đỉnh cao là Xô Viết Nghệ Tĩnh được coi là cuộc tổng diễn tập
đầu tiên chuẩn bị cho cách mạng tháng Tám của nhân dân ta vì:
- Lần đầu tiên Đảng được tập dượt lãnh đạo quần chúng đấu tranh.
- Lần đầu tiên quần chúng được tập dượt đấu tranh dưói sự lãnh đạo của Đảng.
Phong trào để lại nhiều bài học quý cho cách mạng tháng Tám sau này: Bài học về sự
lãnh đạo của Đảng, về liên minh công nơng, về giành và giữ chính quyền bằng bạo lực
cách mạng, về xây dựng chính quyền nhân dân một hình thức chính quyền kiểu mới(Xơ
Viết).
+ Những cuộc khởi nghĩa vũ trang báo hiệu thời kì đấu tranh mới: Khởi nghĩa Bắc
Sơn(27-9-1940) , khởi nghĩa Nam Kì(23-11-1940), binh biến Đơ Lương(13-1-1941).
Các cuộc khởi nghĩa trên đều bị thất bại do thực dân Pháp lúc đó cịn mạnh. Khởi nghĩa
nổ ra chưa chín muồi, chưa đúng thời cơ. Mặc dù bị thất bại song ba sự kiện trên đã:
- Nói lên lịng yêu nước nồng nàn thể hiện tinh thần đấu tranh bất khuất vì độc lập tự do
của dân tộc ta.
- Giáng một địn chí tử vào thực dân Pháp, cảnh cáo nghiêm khắc phát xít Nhật vừa mới
đặt chân lên đất nước ta. Đó là tiếng súng báo hiệu của cuộc khởi nghĩa toàn quốc.
- Để lại cho cách mạng nhiều bài học kinh nghiệm quý giá nhất là bài học về thời cơ
cách mạng. Riêng khởi nghĩa Bắc Sơn để lại cho cách mạng đội du kích Bắc Sơn. Khởi
nghĩa Nam Kì để lại cho cách mạng lá cờ đỏ sao vàng năm cánh sau này trở thành quốc
kì một biểu tượng thiêng liêng của đất nước. Cuộc binh biến Đô Lương chứng tỏ khả
năng làm cách mạng của binh lính khi có điều kiện.
+ Hội nghị trung ương Đảng lần thứ VIII (5-1941) và việc thành lập mặt trận Việt
Minh(19-5-1941)
- Hội nghị trung ương lần VIII (5-1941) cho học sinh nắm được hoàn cảnh diễn ra hội
nghị, nội dung và ý nghiã của hội nghị. Nhấn mạnh vai trị của Nguyễn Ái Quốc, Hồ Chí

Minh.
- Về mặt trận Việt Minh: Cho học sinh nắm được hoạt động của mặt trận Việt Minh bằng
xây dựng lực lượng chính trị, xây dựng căn cứ địa cách mạng, xây dựng lực lượng vũ
18


trang và chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang. Sự ra đời của mặt trận Việt Minh là sự sáng tạo
của Đảng của chủ tịch Hồ Chí Minh.
+ Cao trào kháng Nhật cứu nước tiến tới tổng khởi nghĩa tháng Tám năm1945.
Đêm (9-3-1945) Nhật đảo chính Pháp. Ban thường vụ trung ương Đảng họp đề ra chỉ thị:
“Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Chứng tỏ tình thế cách mạng đã xuất
hiện, Đảng phát động cao trào kháng Nhật cứu nước. Thay khẩu hiệu đánh đuổi Nhật
Pháp bằng đánh đuổi phát xít Nhật, thành lập chính quyền cách mạng của nhân dân Đông
Dương.
+ Cách mạng tháng Tám thành cơng nước Việt Nam dân chủ cộng hồ ra đời.
Nắm được thời cơ cách mạng, diễn biến, kết quả, ý nghĩa lịch sử và nguyên nhân thắng
lợi của cuộc cách mạng tháng Tám. Một lần nữa khẳng định công lao to lớn của Hồ Chí
Minh trong việc lãnh đạo nhân dân ta làm cách mạng tháng Tám thành công, khai sinh ra
nước Việt Nam dân chủ cộng hoà(2-9-1945).
* Giai đoạn (1945-1954)
+ Tình hình nước ta sau cách mạng tháng Tám có những thuận lợi song khó khăn chồng
chất đó là giặc đói, giặc dốt, ngoại xâm và nội phản, đẩy nước Việt Nam dân chủ cộng
hồ rơi vào tình thế “ ngàn cân treo sợi tóc”. Dưới sự lãnh đạo của Đảng đứng đầu là chủ
tịch Hồ Chí Minh đã có những biện pháp diệt giặc đói bằng biện pháp cấp bách là lá lành
đùm lá rách, hủ gạo tiết kiệm ngày đồng tâm. Biện pháp lâu dài là tăng gia sản xuất.
Giải quyết khó khăn về tài chính chính phủ kêu gọi quỹ độc lập, tuần lể vàng phát hành
tiền Việt Nam(31-1-1946). đến ngày 23-11-1946 đồng tiền Việt Nam được lưu hành
trong cả nước.
Đối với giặc dốt: Ban hành sắc lệnh lập cơ quan bình dân học vụ (8-9-1945), thực hiện
phong trào bình dân học vụ. Nạn mù chữ nhanh chóng được đẩy lùi.

Đối với ngoại xâm và nội phản với biện pháp vừa mềm dẻo vừa kiên quyết chủ tịch Hồ
Chí Minh đã lần lượt loại bỏ, cô lập kẻ thù. Chú ý sách lược của Đảng, chính phủ trong
việc phân hóa kẻ thù, triệt để lợi dụng mâu thuẫn trong hàng ngũ kẻ thù. Cuộc đấu tranh
này diễn ra hai thời kì: Trước (6-3-1946) ta chủ trương hoà với Tưởng để đánh Pháp ở
Nam Bộ. Từ (6-3-1946) trở đi(19-12-1946) ta chủ trương hoà với Pháp để đuổi Tưởng.
+ Về hiệp định sơ bộ( 6-3) và tạm ước Việt-Pháp(14-9-1946).
Cho học sinh nắm hồn cảnh kí kết và nội dung của nó.
Ý nghĩa của việc kí hiệp định sơ bộ (6-3-1946):
19


- Ta đã nhanh chóng đẩy được quân Tưởng về nước, tránh được một kẻ thù nguy hiểm
quét được bọn tay sai phản động. Tránh được một cuộc chiến đấu bất lợi cho ta.
- Tranh thủ thời gian hồ hỗn để củng cố chính quyền, xây dựng lực lượng chuẩn bị cho
kháng chiến lâu dài.
- Thể hiện sự thiện chí của chính phủ ta, nhân dân ta, sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng ta
đã đưa đất nước ta thoát khỏi tình thế “ ngàn cân treo sợi tóc”.
+ Cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ: Hoàn cảnh lịch sử, nội dung lời kêu gọi toàn
quốc kháng chiến đêm(19-12-1946). Cuộc chiến đấu diễn ra ở các đô thị.
+ Đường lối kháng chiến xun suốt chín năm trường kì chống thực dân Pháp và bọn can
thiệp Mĩ là: Toàn dân, toàn diện, trường kì, tự lực cánh sinh và tranh thủ sự ủng hộ của
bạn bè quốc tế.
+ Các chiến dịch lớn: Xác định được hoàn cảnh lịch sử, diễn biến, kết quả, và ý nghĩa của
chiến dịch Việt Bắc thu đông 1947, chiến dịch biên giới1950, chiến cuộc đông xuân
1953-1954. đặc biệt là chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ xương sống của kế hoạch Na Va,
góp phần vào thắng lợi ở hội nghị Giơ-ne-vơ.
+ Mối quan hệ giữa hậu phương với tiền tuyến trong cuộc chiến tranh nhân dân chống
thực dân Pháp và can thiệp Mĩ.
+ Hoàn cảnh ra đời, nội dung và ý nghĩa của đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ hai của
Đảng(2-1951)

+ Hoàn cảnh ra đời, diễn biến của hội nghị Giơ-ne-vơ.Nội dung, ý nghĩa của hiệp định
Giơ-ne-vơ.
Nguyên nhân thắng lợi ý nghĩa của cuộc kháng chiến chống Pháp (1945-1954). Một lần
nữa khẵng định vai trị lãnh đạo của Đảng và cơng lao của Hồ Chí Minh đối với vận
mệnh quốc gia.
III. MỘT SỐ CÂU HỎI ,BÀI TẬP.
1) CÂU HỎI PHẦN LỊCH SỬ THẾ GIỚI
Câu 1) Lập bảng thống kê các cuộc phát kiến lớn về địa lí các thế kỉ (XV-XVI) theo các
mục sau :
thời gian

người phát kiến

kết quả

20


Đánh giá hệ quả của các cuộc phát kiến địa lí đối với sự phát triển của xã hội.
Câu 2) Tại sao nói: Tun ngơn Đảng Cộng Sản là một kiệt tác bất hũ?
Câu 3) Em hiểu thế nào là phong trào công nhân? Phong trào công nhân bắt đầu từ khi
nào động cơ và hình thức đấu tranh buổi đầu là gì?
Câu 4) Vì sao cơng xã Pari là nhà nước kiểu mới? Vẽ sơ đồ bộ máy nhà nước công xã
Pari? Nêu ý nghĩa lịch sử, bài học lớn của cơng xã.
Câu 5) Em hãy trình bày ngun nhân, tính chất của cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất?
Tóm tắt diễn biến, kết quả của cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất.
Câu 6) Cách mạng Nga (1905-1907) được coi là cuộc tổng diễn tập đầu tiên chuẩn bị cho
thắng lợi của cách mạng tháng Mười Nga (1917).
Em hãy:
a) Trình bày nguyên nhân dẫn đến cách mạng Nga (1905-1907).

b) So sánh cách mạng Nga (1905-1907) với các cuộc cách mạng tư sản theo các nội
dung sau:

21


nội dung

Cách mạng Nga(1905-1907)

Cách mạng tư sản

Nhiệm vụ
Giai cấp lãnh đạo
Động lực
Chính quyền nhà
nước
Xu thế phát triển
Tính chất
c) Ý nghĩa lịch sử của cách mạng Nga(1905-1907). Cách mạng Việt Nam đã học tập
được gì từ cuộc cách mạng này?
Câu 7) Trong phong trào đấu tranh của công nhân thế giới từ giữa thế kỉ XIX đến 1943,
có nhiều tổ chức quốc tế ra đời đóng vai trị lãnh đạo. Hãy nêu tên, hồn cảnh ra đời, hoạt
động và vai trị lãnh đạo của các tổ chức quốc tế đó.
Câu 8) Nêu ý nghĩa lịch sử của cuộc cách mạng tháng Mười Nga (1917)?
Câu 9) Xuất phát từ đâu chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ? Phát xít Đức-Nhật bị tiêu
diệt như thế nào? Kết cục của cuộc chiến tranh thế giới thứ hai?
Câu 10) Cho biết hoàn cảnh ra đời, hoạt động và tác dụng của hội đồng tương trợ kinh tế
(SEV)?
Câu 11) Hoàn cảnh ra đời của Liên Hợp Quốc? Mục đích, ngun tắc, vai trị của Liên

Hợp Quốc từ khi thành lập cho đến nay?
Câu12) Việt Nam gia nhập tổ chức thương mại WTO ngày tháng năm nào? Là thành
viên thứ mấy?
Tại sao nói: Việt Nam gia nhập WTO vừa là thời cơ, vừa là thách thức?
Câu 13) Vì sao nói: Từ đầu những năm 90 của thế kỉ XX “ một chương mới đã mở ra
trong lịch sử khu vực Đông Nam Á”?
Câu 14) Tại sao nói: Hồ bình ổn định, hợp tác phát triển kinh tế vừa là thời cơ vừa là
thách thức đối với các dân tộc khi bước vào thế kỉ XXI?
22


Câu 15) Hãy nêu các xu thế phát triển của lịch sử thế giới ngày nay? Nhiệm vụ to
lớn nhất của nhân dân ta hiện nay là gì? Liên hệ trách nhiệm của bản thân.
Câu 16) Trình bày khái quát mối quan hệ hợp tác giữa Việt Nam với tổ chức ASEAN từ
1975 đến nay.
Tại sao Việt Nam gia nhập ASEAN vừa là thời cơ, vừa là thách thức đối với dân tộc?
Liên hệ trách nhiệm của bản thân.
Câu 17) Trình bày và phân tích những biến đổi to lớn của các nước Đông Nam Á từ sau
chiến tranh thế giới thứ hai?
Câu 18 ) Nội dung của chế độ phân biệt chủng tộc ở Nam Phi? Nhân dân Nam Phi đấu
tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc như thế nào?
Câu 19) Từ sau cách mạng tháng Mười đến khi sụp đổ Liên Xô đã trãi qua những giai
đoạn phát triển cơ bản nào? Em hãy nêu nét chính của mỗi giai đoạn.
Câu 20) Cuộc khủng hoảng của chủ nghĩa xã hội ở các nước Đông Âu diễn ra như thế
nào?
Vì sao chế độ chủ nghĩa xã hội ở các nước Đông Âu sụp đổ?
Câu21) Cách mạng Cu Ba lá cờ đầu của châu Mĩ La Tinh thắng lợi như thế nào? Ý nghĩa
lịch sử của cách mạng Cu Ba?
Câu 22) Hãy trình bày nội dung, thành tựu và tác động của cuộc cách mạng khoa học kĩ
thuật lần thứ hai? Bản thân em được thừa hưởng những gì từ cuộc cách mạng khoa học kĩ

thuật đó?
Câu 23) Nêu ý nghĩa của sự thành lập nước cộng hoà nhân dân Trung Hoa? Đường lối
xây dựng chủ nghĩa xã hội của Đảng cộng sản Trung Quốc từ 1978 đến nay.
Câu 24) Trình bày sự ra đời và hoạt động của liên minh Châu Âu ( EU)
Câu 25) Mĩ phát động cuộc “chiến tranh lạnh” nhằm mục tiêu gì? Mĩ phát động cuộc
“chiến tranh lạnh” như thế nào?
Câu 26) trình bày nội dung chủ yếu chính sách mới của Ph. Ru-dơ-ven?
2) CÂU HỎI PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM
Câu 1) Dịng sơng Bặch Đằng đã đi vào lịch sử như một huyền thoại chống giặc ngoại
xâm của ông cha ta. Em hãy chứng minh điều đó?
Câu 2) Nêu chủ trương, chiến thuật của ông cha ta qua ba lần kháng chiến chống quân
xâm lược Nguyên Mông?

23


Câu3) Em hãy trình bày những nội dung của luật Hồng Đức. luật Hồng Đức ra đời ở thời
vua nảo? Bảo vệ quyền lợi của giai cấp, tầng lớp nào?
Câu4) Em hãy làm sáng tỏ một số thuật ngữ sau đây trong thời gian từ nguồn gốc đến thế
kỉ X: Tù trưởng, hào trưởng, lạc tướng, huyện lệnh, thứ sử, tiết độ sứ.
Câu 5) Trong bài Bình Ngơ Đại cáo của Nguyễn Trãi có viết:
Thế trận xuất kì lấy yếu chống mạnh
Dùng qn mai phục lấy ít địch nhiều.
Đó chính là tư tưởng chỉ đạo chiến lược không những trong thời kì chống quân Minh mà
sau này chống quân Xiêm, Thanh vẫn được Quang Trung áp dụng. Em hãy làm sáng tỏ
điều trên.
Câu 6) Trong thời kì phong kiến nước ta có những bộ luật hành văn nào? Điểm giống
nhau và khác nhau của các bộ luật là gì?
Câu 7) Tóm tắt chiến tranh Nam Triều- Bắc Triều và chiến tranh Trịnh- Nguyễn. Hậu
quả của nó đối với lịch sử dân tộc?

Câu 8) Hãy so sánh phân tích phong trào Cần Vương với khởi nghĩa Yên Thế từ đó rút ra
những điểm giống nhau và khác nhau?
Câu 9) Quang Trung( Nguyễn Huệ) là vị anh hùng áo vải nổi tiếng của dân tộc ta ở thế kỉ
XVIII, nhất là trên lĩnh vực quân sự. Em hãy nêu nét độc đáo trong cách đánh giặc của
ông?
Câu 10) Phong trào Tây Sơn gắn liền với tên tuổi anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ-Quang
Trung đã thu được thắng lợi rực rỡ, lập nên nhiều chiến cơng hiển hách. Tại sao Tây Sơn
có được những chiến thắng lừng lẫy như vậy?
Câu 11) Tình hình kinh tế nước ta ở đầu thế kỉ XIX như thế nào? Vì sao cơng thương
nghiệp nước ta ở đầu thế kỉ XIX lại không phát triển?
Câu 12) Hãy nêu tên các phong trào yêu nước của dân tộc ta ở đầu thế kỉ XX từ đó rút ra
sự khác nhau về tính chất, hình thức đấu tranh của giai đoạn này với giai đoạn cuối thế kỉ
XIX.
Câu 13) Tóm tắt những nét chính về hội Duy Tân và phong trào Đông Du do Phan Bội
Châu sáng lập(1904-1909).
Câu 14) Hãy trình bày sự ra đời và đặc điểm của giai cấp cơng nhân Việt Nam. Tại sao
nói: Giai cấp cơng nhân có đủ khả năng lãnh đạo cách mạng nước ta?

24


Câu 15) Dưới tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp, tình
hình phân hoá giai cấp trong xã hội Việt Nam diễn ra như thế nào?
Câu 16) Nội dung của luận cương chính trị tháng 10- 1930 do đồng chí Trần Phú soạn
thảo? Hãy so sánh cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng và luận cương chính trị tháng
10-1930.
Câu 17) Trình bày sự ra đời của ba tổ chức cộng sản trong năm 1929. Tại sao chỉ trong
thời gian ngắn ba tổ chức cộng sản nối tiếp nhau ra đời?
Câu 18) “ Chủ Tịch Hồ Chí Minh vị “ cứu tinh” của dân tộc. Con người của những thời
khắc có tính bước ngoặt vĩ đại đối với vận mệnh dân tộc và cách mạng Việt Nam”bằng

những sự kiện tiêu biểu từ(1919-1945) em hãy làm sáng tỏ nhận định trên?
Câu 19) Qua hoạt động cách mạng của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh từ (19111969). Em hãy nêu công lao to lớn của Người đối với dân tộc ta?
Câu 20) Bằng những sự kiện có chọn lọc, hãy làm sáng tỏ vai trị của Nguyễn Ái Quốc
trong q trình vận động thành lập Đảng cộng sản Việt Nam.
Câu 21) Quá trình thành lập Đảng cộng sản Việt Nam diễn ra như thế nào? Vì sao nói sự
thành lập Đảng cộng sản Việt Nam là bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử cách mạng Việt
Nam?
Câu 22) Vai trị của Hồ Chí Minh với thắng lợi của cách mạng tháng Tám và sự ra đời
của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà?
Câu 23) Chứng minh rằng trong thời kì lịch sử từ tháng 9-1945 đến trước ngày (19-121946), Đảng ta đứng đầu là chủ tịch Hồ Chí Minh dã đề ra chủ trương thể hiện sự “ cứng
rắn về nguyên tắc, mềm dẻo về sách lược” để đấu tranh chống thù trong, giặc ngoài, bảo
vệ thành quả cách mạng tháng Tám năm 1945?
Câu 24) Tại sao nói: nước Việt Nam dân chủ cộng hồ ngay khi mới thành lập đã rơi vào
tình thế “ ngàn cân treo sợi tóc”. Nhân dân ta đã thốt khỏi tình thế “ngàn cân treo sợi tóc
như thế nào”?
Câu 25) Hãy nêu ghi lại bài thơ được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta?
Cho biết hoàn cảnh ra đời và ý nghĩa của bài thơ đó?
Câu 26) Bản tun ngơn độc lập lần thứ hai của nước ta có tên gọi là gì? Do ai sáng tác?
Hãy nêu thời điểm sáng tác và nội dung cơ bản của bản tun ngơn đó?
Câu 27) Hãy nối thời gian ở cột A với sự kiện ở cột B cho hợp lí:
A

B

25