Bài giảng sán dây lợn, sán dây bò, sán nhái , TS.Nguyễn Ngọc San bộ môn sốt rét kí sinh trùng và côn trùng học viện quân y

S
S
¸
¸
n d
n d
©
©
y
y
l
l
î
î
n
n
s
s
¸
¸
n d
n d
©
©
y
y
b
b
ß
ß
s

s
¸
¸
n
n
nh
nh
¸
¸
i
i
Häc viÖn qu©n y
Bé m«n Sèt rÐt - KST - CT
TS NguyÔn Ngäc San
Mục
Mục
ti
ti
ê
ê
u
u
b
b
à
à
i
i
h
h

ọ
ọ
c
c
1. Nắm đợc đặc điểm sinh học và vai trò y
học của sán dây lợn, sán dây bò và sán
nhái.
2. Nắm đợc phơng pháp chẩn đoán và
điều trị các bệnh sán dây và sán nhái.
3. Nắm đợc dịch tễ học và phòng chống các
loại sán dây và sán nhái.
S¸n d©y lîn
Taenia solium
Bệnh SDL phổ biến ở khắp nơi trên thế giới,
nhất là nhung nơi có tập tục an thịt lợn sống,
cha nấu chín, quan lí và xử lí phân cha tốt,
cha có chế độ kiểm tra thực phẩm chặt chẽ.
Ngời theo đạo Hồi giáo, Do thái giáo, không
có tục an thịt lợn sống nên không mắc bệnh
này.
Tổng quan
Tríc ®©y quan niÖm ngêi bÞ bÖnh s¸n
d©y lîn chØ nhiÔm ®¬n ®éc mét s¸n, nay cã
thÓ nhiÔm 2 - 5 s¸n, c¸ biÖt nhiÔm 17 s¸n.
ViÖt Nam, bÖnh SDL kh¸ phæ biÕn.
Tæng quan
Giíi thiÖu hinh thÓ
S¸n trëng thµnh
Giíi thiÖu hinh thÓ
®èt s¸n

®Çu s¸n
Giíi thiÖu hinh thÓ
Trøng
Nang Êu trïng
1. ®Æc ®iÓm sinh häc
Vßng ®êi cña s¸n d©y lîn (Taenia solium)
1.1. Ngời là vật chủ chính:
Ngời an phai thịt lợn chứa nang ấu
trùng lợn gạo còn sống, dới tác
dụng của dịch tá tràng, đầu sán
thoát ra khỏi nang bám vào niêm
mạc ruột, lớn lên phát triển thành
sán trởng thành khoang 67 - 72
ngày sau sán đã có nhung đốt già.
Sán trởng thành có thể sống tới 25
nam.
1. đặc điểm sinh học
Vßng ®êi cña s¸n d©y lîn (Taenia solium)
1.2. Ngời là vật chủ phụ:
Ngời còn có thể là vật chủ phụ của SDL
(trong trờng hợp ngời an phai trứng sán
dây lợn từ ngoại canh) theo đờng tiêu
hoá, dới tác dụng của dịch tiêu hoá, AT
thoát ra khỏi nang, xuyên qua thành ruột
lại vào vòng tuần hoàn tiếp tục chu du
khắp cơ thể rồi cuối cùng đến c trú tại
các tổ chức liên kết.
1. đặc điểm sinh học
Vßng ®êi cña s¸n d©y lîn (Taenia solium)
1.3. Ngời vừa là VCC vừa là VCP:

Thờng gặp hơn, mức độ nặng hơn, nguy
hiểm hơn là trờng hợp ngời an phai trứng
sán dây lợn từ ngoại canh. Nhung ngời mắc
sán trởng thành (ngời là VCC), bị nôn oẹ,
đốt sán già rụng ra ở ruột non theo nhu động
ngợc chiều lên dạ dày, trứng từ các đốt sán
già đợc giai phóng ra.
1. đặc điểm sinh học
Vßng ®êi cña s¸n d©y lîn (Taenia solium)
Khi xuống tá tràng, ấu trùng trong
trứng thoát ra, chui qua thành ruột
vào hệ tuần hoàn theo các mạch máu
đi khắp cơ thể, rồi lại vào các cơ, các
mô khác và phát triển thành nang ấu
trùng (ngời là VCP).
1. đặc điểm sinh học
2.1. Bệnh sán trởng thành:
Ngời mắc sán trởng thành không có
triệu chứng gi đặc biệt, nhng tùy sự phan
ứng của cơ thể: có thể thấy đầy hơi, khó
tiêu, buồn nôn, đau vùng thợng vị, đi lỏng
từng đợt, có thể chán an, an không ngon,
hoặc ngợc lại có khi đói cồn cào, an nhiều,
sút cân.
2. Vai trò y học
2. 2. Bệnh ấu trùng sán dây lợn:
+ Nang ấu trùng sán dây lợn có thể thấy
bất cứ nơi nào trong cơ thể vật chủ: da,
mô cơ, não, mắt
+ Tùy theo số lợng nang và vị trí của

nang mà có nhung biểu hiện lâm sàng
nặng nhẹ khác nhau hoặc có thể gây tử
vong.
2. Vai trò y học
Nang Êu trïng ë díi
da
2. Vai trß y häc
Nang Êu trïng ë m« c¬
2. Vai trß y häc
Nang Êu trïng ë
n·o
2. Vai trß y häc
BÖnh s¸n trëng thµnh: tim ®èt s¸n
hoÆc c¸c ®o¹n gåm 5 - 6 ®èt s¸n trong
ph©n quan s¸t ®èt s¸n trëng thµnh
thÊy nh¸nh tö cung cã tõ 6 - 12
nh¸nh ngang.
Thêng cã biÓu hiÖn rèi lo¹n tiªu ho¸.
3. ChÈn ®o¸n
Bệnh ấu trùng sán dây lợn:
- Dựa vào LS: các dấu hiệu động kinh,
giam thị lực mù, các nốt nang AT sán ở
dới da; kết hợp với BC ái toan cao.
- Sinh thiết, X quang, soi đáy mắt, chụp
CT scanner, chụp MRI.
- Các phơng pháp MD: có giá trị chẩn
đoán nhng thờng có phan ứng chéo.
3. Chẩn đoán
điều trị bệnh sán trởng thành:
Cần dùng thuốc chống nôn trớc khi

điều trị, trớc khi uống thuốc tẩy.
+ Hạt bí, hạt cau
+ Quinacrin (atebrin):
+ Niclosamide (yomesan, trédemine):
4. điều trị