Bài giảng Sán lá gan nhỏ, TS.Nguyễn Ngọc San bộ môn sốt rét kí sinh trùng và côn trùng học viện quân y

Häc viÖn qu©n y
Bé m«n Sèt rÐt - KST - CT
S¸n l¸ gan nhá
TS NguyÔn Ngäc San
S¸n l¸ gan nhá
tổng quan
Có 3 loại SLGN gây bệnh cho ngời.
Phân bố chủ yếu ở châu á: Trung Quốc, Nhật
Bản, Triều Tiên, Đài Loan, Lào, Campuchia,
Việt Nam
Theo ớc tính trên thế giới có khoảng 19 triệu
ngời mắc bệnh này (WHO, 1995).
Việt Nam, bệnh phân bố ở 21 tỉnh. Chủ yếu ở
vùng đồng bằng Bắc Bộ: Ninh Bình, Nam
Định, Nam Hà Miền Trung: Phú Yên, Bình
Định, Quảng Ngã i
Giíi thiÖu h×nh thÓ
S¸n trëng thµnh Trøng s¸n l¸ gan nhá
c¸c lo¹i slgn g©y bÖnh
O. viverrini
C.
sinensis
O. felineus
Opisthorsis felineus
Opisthorsis viverrini
H×nh thÓ 3 lo¹i s¸n l¸ gan bÐ
CLONORCHIS SINEnsIS
1. ®Æc ®iÓm sinh häc
Chu kú sinh häc vµ h×nh thøc l©y nhiÔm cña bÖnh slgn
Sán trởng thành kí sinh ở đờng
dẫn mật trong gan, đẻ trứng, trứng

theo ống dẫn mật vào ruột, theo
phân ra ngoài.
Sau khi rơi vào nớc, trứng phát
triển thành ấu trùng lông vào ốc
ấu trùng đuôi vào cá nang ấu
trùng (qua 2 vật chủ phụ).
1. Đặc điểm sinh học
Vßng ®êi sinh häc cña s¸n l¸ gan nhá C.
sinensis
Ngời hoặc các vật chủ chính khác (chó,
mèo) ăn cá có nang ấu trùng còn sống; khi
đến tá tràng, ấu trùng thoát nang.
Sau 15 giờ ấu trùng đi ngợc lên đờng dẫn
mật, hoặc đờng dẫn tụy; sau 1 tháng phát triển
thành sán truởng thành và kí sinh ở đó.
Trong cơ thể ngời sán sống đợc: 15 - 25
năm.
1. Đặc điểm sinh học
Tại nơi kí sinh ở ống mật, ống tụy, sán lá gây
phản ứng viêm, tăng sinh tổ chức liên kết và có
thể dẫn đến xơ chai. Thành ống mật, ống tụy
dày lên, có thể gây tắc hoặc gây ung th.
Trờng hợp nhiễm ít sán: bệnh tiến triển
thầm lặng, ít hoặc không có biểu hiện lâm sàng.
Trờng hợp nhiễm nhiều sán (khoảng 100
sán trở lên): triệu chứng lâm sàng rõ.
2. Vai trò y học
Biểu hiện LS đa dạng, với triệu chứng không
đặc trng: ngời mệt mỏi, kém ăn, đau vùng
rốn, vùng hạ sờn phải, đi lỏng, táo xen kẽ, có

thể có biểu hiện dị ứng, nổi mề đay, lên cơn
hen bạch cầu ái toan tăng cao: 15 - 25%.
Triệu chứng thờng gặp: viêm túi mật, viêm
đờng dẫn mật mạn tính: vàng da, chảy máu
cam, đau vùng gan, đầy bụng, đi lỏng, gan
sng to
2. Vai trò y học
Nếu sán kí sinh ở đờng dẫn tụy, có biểu
hiện viêm tụy cấp hoặc mạn
Nếu sán lá kí sinh ở cả đờng mật và
đờng tụy biểu hiện bệnh phức tạp đa dạng,
có thể xơ gan, suy mòn, cổ trớng
Bệnh nhân thuờng không chết vì sán lá
gan nhỏ, mà chết vì nhiễm trùng, do sức đề
kháng cơ thể giảm sút.
2. Vai trò y học
3.1. Lâm sàng:
Tuy có nhiều biểu hiện lâm sàng
khá rõ nhng không đặc hiệu.
3.2. Kí sinh trùng học:
Đây là chẩn đoán có tính chất
quyết định, xét nghiệm phân hoặc
dịch tá tràng, dịch mật tìm trứng.
3. Chẩn đoán
3.3. Miễn dịch học:
Các phản ứng ứng miễn dịch với kháng
nguyên của SLGN nh miễn dịch huỳnh
quang, ELISA có tính đặc hiệu cao.
3.4. Dịch tễ học:
Xác định các yếu tố dịch tễ học có vai trò

rất quan trọng, nh ở vùng dịch tễ sán lá
gan nhỏ lu hành, có thói quen ăn gỏi cá.
3. Chẩn đoán
+ Cloroquin diphosphate: thuốc trớc đây dùng.
+ Hexachloroparaxylol (cloxyl): uống 50 mg/kg/
ngày, uống cách ngày, điều trị 5 - 12 ngày.
+ Bithionol: liều 30 - 50 mg/kg thể trọng 1 ngày,
uống cách nhật 2 - 3 tuần.
+ Praziquantel: liều 75mg/ kg thể trọng/ chia ba
lần trong ngày uống 1 - 2 ngày.
4. điều trị
Các tỉnh miền Bắc có loài C.sinensis. Các tỉnh
miền Nam có loài O.viverrini.
5.1. Nguồn bệnh:ngời, chó, mèo.
5.2. Mầm bệnh: nang ấu trùng SLGN ở vật chủ phụ
2.
5.3. Đờng lây: đờng tiêu hoá.
5.4. Phòng bệnh: không ăn cha nấu chín kĩ. Điều trị
triệt để cho ngời bệnh, quản lí nguồn phân,
không nuôi cá bằng phân ngời.
5. dịch tễ học và phòng chống