trường hợp quyết định thu hồi đất

Vấn đề
Bà C hiện ở trên mảnh đất 120m
2
. Hiện diện tích đất này đang có tranh chấp
về ranh giới sử dụng với hộ bà N sử dụng đất liền kề. Do tuổi già, bà C làm giấy
ủy quyền cho ông H là người bà con họ hàng xa thay mặt mình giải quyết việc
tranh chấp ranh giới sử dụng đất với bà N. Năm 2007, bà C không để lại di chúc.
Ông H làm đơn gửi UBND xã X đề nghị được đứng tên chủ sử dụng mảnh đất
này. UBND xã X không đồng ý và ra quyết định thu hồi mảnh của bà C với lý do
bà không có người thừa kế. Ông H không đồng ý với quyết định thu hồi đất này
đã viết đơn khiếu nại gửi Chủ tịch UBND huyện.
Hỏi:
1. Anh (chị) hãy bình luận về các việc làm của UBND xã X
2. Ông H có được đứng tên chủ sử dụng mảnh đất này không? Vì sao?
3. Ông H gửi đơn khiếu nại đến Chủ tịch UBND huyện là đúng hay sai? Vì
sao?
4. Theo anh (chị) vụ việc này cần được giải quyết như thế nào?
1
Giải quyết vấn đề
Trước hết, cần phải hiểu rõ là mảnh đất 120 m
2
– nơi bà C sống trước khi chết
là có xảy ra tranh chấp với hộ bà N sử dụng đất liền kề về ranh giới sử dụng, việc
giải quyết tranh chấp của bà C được ủy quyền cho ông H là người bà con xa giải
quyết, và tranh chấp này vẫn chưa được giải quyết cho đến tận lúc bà C chết.
1. Anh ( chị ) hãy bình luận về việc làm của UBND xã X
Việc làm của UBND xã X là thu hồi mảnh đất trên với lý do bà C không có
người thừa kế là sai vì:
- Thứ nhất, mảnh đất của bà C vẫn còn đang tranh chấp về ranh giới sử dụng
mà vẫn chưa được giải quyết ổn thỏa, tức là ranh giới sử dụng đất của bà C chưa

được xác định rõ ràng. Nên nếu thu hồi mảnh đất thì sẽ có thể ảnh hưởng tới
quyền lợi chính đáng của hộ bà N
- Thứ hai, theo luật đất đai năm 2003 (đã được sửa đổi bổi sung năm 2009)
quy định về thẩm quyền thu hồi đất tại điều 44 như sau:
1. UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quyết định thu hồi đất đối với
tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức, cá nhân
nước ngoài, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 điều này.
2. UBND huyện, quận, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh quyết định thu hồi
đất đối với hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư, người Việt Nam định cư ở
nước ngoài thuộc đối tượng được mua nhà gắn liền với quyền sử dụng đất ở Việt
Nam.
3. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền thu hồi đất quy định tại khoản 1 và
khoản 2 điều này không được ủy quyền.”
Như vậy, việc thu hồi đất của cá nhân bà X là thuộc thẩm quyền của UBND
cấp huyện, mặt khác UBND huyện cũng không được ủy quyền nên việc làm
của UBND xã X là vượt quá phạm vi quyền hạn của mình. Cơ quan có thẩm
quyền thu hồi đất theo quy định của pháp luật trong trường hợp này phải là
2
UBND cấp huyện mà xã X trực thuộc. UBND cấp xã chỉ có thể quản lý đất đó
sau khi đã được thu hồi (theo khoản 3 Điều 41 và khoản 5 điều 36 Nghị định số
181/2004/NĐ – CP ngày 29/10/2004 của Chính phủ quy định: Nhà nước thu
hồi đất đối với trường hợp quy định tại các khoản 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 và
12 Điều 38 của Luật Đất đai và giao cho UBND xã quản lý nếu đất đã thu hồi
thuộc khu vực nông thôn, giao cho tổ chức phát triển quỹ đất quản lý nếu đất
đã thu hồi thuộc khu vực đô thị và khu vực có quy hoạch phát triển đô thị).
2, Ông H có được đứng tên chủ sử dụng mảnh đất này không ? Vì
sao?
Trước hết cần khảng định ông H không được đứng tên chủ sử dụng mảnh đất.
Thứ nhất, Ông H tham gia tranh chấp với bà N với tư cách là người đại diện
được ủy quyền của bà C nên về nguyên tắc ông chỉ có quyền, nghĩa vụ giải quyết

các công việc trong tranh chấp đó mà không có quyền định đoạt tài sản của bà C
là quyền sử dụng mảnh đất 120 m
2
. Hơn nữa, sau khi bà C chết, tư cách đại diện
của ông H cũng sẽ mất theo điểm c khoản 2 điều 147 luật dân sự 2005: “ Chấm
dứt đại diện của các nhân :
2. Đại diện theo ủy quyền của cá nhân chấm dứt trong các trường hợp sau
đây:
c. Người ủy quyền hoặc người được ủy quyền chết, bị tòa án tuyên bố
mất năng lực hành vi dân sự, bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc là
đã chết.”
Vậy khi bà C chết đi thì mọi mối quan hệ của ông H với mảnh đất đó đều
sẽ chấm dứt.
Thứ hai, nếu ông H muốn được sử dụng mảnh đất đó với tư cách người thừa
kế của bà C : Vì bà C chết mà không để lại di chúc nên tài sản của bà sẽ được
chia theo pháp luật, khoản 1 điều 676 Bộ luật dân sự 2005 quy định : “Những
người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
3
a. Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ
nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
b. Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh
ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là
ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại’
c. Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột,
chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà
người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người
chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.”
Như vậy, ông H là người họ hàng xa nên đương nhiên không nằm trong diện
thừa kế theo pháp luật. Mặt khác bà C lại không có người thừa kế ( do UBND xã
xác nhận) nên mảnh đất đó đương nhiên bị nhà nước thu hồi theo khoản 7 điều

38 luật đất đai 2003 về các trường hợp thu hồi đất: “Cá nhân sử dụng đất chết mà
không có người thừa kế”.
Vậy, dù với tư cách nào thì ông H cũng không được đứng tên chủ sử dụng
mảnh đất này.
3. Ông H viết đơn gửi chủ tịch UBND huyện là đúng hay sai, vì sao?
Vì không đồng ý với quyết định thu hồi đất của UBND xã X nên ông H đã
viết đơn khiếu nại đến chủ tịch UBND huyện, việc làm này là sai. Trước hết,
về mục đích khiếu nại, dễ dàng có thể thấy việc viết đơn khiếu nại của ông H
đến chủ tịch UBND huyện là vì ông nhận thấy quyết định thu hồi đất của
UBND xã X là không đúng, trái pháp luật và xâm phạm đến lợi ích hợp pháp
của ông, có thể ông H biết việc làm của UBND xã X là vượt quá quyền hạn và
ông cho rằng ông phải được hưởng thừa kế quyền sử dụng đất của bà C, như
vậy mục đích của ông H là đúng với việc viết đơn khiếu nại. Tuy nhiên, cái sai
ở đây là ông H viết đơn không đúng “địa chỉ”. Điều 33 luật khiếu nại, tố cáo
năm 2004 quy định như sau: “Người khiếu nại lần đầu phải khiếu nại với người
4
đã ra quyết định hành chính hoặc cơ quan có cán bộ, công chức có hành vi vi
phạm hành chính mà người khiếu nại có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó
là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.” Vì vậy, ông H
sẽ không có quyền khiếu nại đến chủ tịch UBND huyện và nếu có khiếu nại thì
UBND huyện sẽ không có trách nhiệm giải quyết khiếu nại này.
4. Theo anh (chị) vụ việc này nên giải quyết như thế nào ?
Vụ việc trên ta có thể thấy rõ khó khăn khi phải giải quyết vụ việc này là ở
chỗ bà C chết mà không có người thừa kế trong khi tài sản của bà C là quyền sử
dụng đất vẫn còn đang tranh chấp. Việc UBND xã X thu hồi đất chứng tỏ có cơ
sở để khẳng định rằng mảnh đất 120m
2
đó thuộc quyền sử dụng của bà C, tuy
nhiên lại chưa thể khẳng định rõ ràng về ranh giới sử dụng đất. Như vậy, để có
thể hoàn thành việc thu hồi đất của UBND huyện, cũng như giải quyết một cách

hợp tình, hợp lý thì phải làm rõ được ranh giới diện tích sử dụng đất của bà C, bà
N.
Trước tiên, các cơ quan chức năng có thẩm quyền cần phối hợp với nhau để
giải quyết việc làm rõ ranh giới sử dụng đất cho 2 hộ sử dụng liền kề là bà C và
bà N dựa trên những cơ sở pháp lý, lịch sử và các bằng chứng được cung cấp bởi
2 bên là bà N và bà C trước khi chết ( ông H). Bà N và ông H có trách nhiệm
cung cấp những điều mình biết một cách trung thực nhằm giúp cho việc điều tra,
làm rõ được thuận lợi. Trong trường hợp đã làm sáng tỏ về ranh giới sử dụng đất,
UBND huyện sẽ tiến hành thu hồi phần đất thuộc quyền sở hữu của bà C ứng với
phần ranh giới đã được làm sáng tỏ trước đó. Nếu dựa trên nhưng điều kiện đã
nêu mà cơ quan chức năng vẫn không thể làm sáng tỏ về ranh giới sử dụng đất
của 2 hộ do thiếu bằng chứng thì UBND huyện sẽ tiến hành thu hồi mảnh đất
120m
2
của bà C. Việc thu hồi trong trường hợp này chưa thể gọi là giải quyết
triệt để, hợp tình hợp lý nhưng là phương án tối ưu trong hoàn cảnh không thể
làm rõ ranh giới sử dụng đất của bà C.
5