Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12 ôn thi tốt nghiệp và LTĐH

Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

Vợ chồng A Phủ – Tơ Hồi ( in trong tập Truyện Tây Bắc, 1953)
Vợ chồng A phủ kể về đôi vợ chồng người H’ Mông ở vùng Tây Bắc. Mỵ
là một cơ gái xinh đẹp có tài thổi sáo. Trai bản nhiều người mê và Mỵ đã có
người u . Dù cha Mị nợ thống lí Pá Tra một món tiền lớn, chưa trả nổi, hằng
năm phải trả lãi cả một nương ngô nhưng Mị kiên quyết không lấy A Sử -con
trai thống lý Pá Tra- để xoá nợ. Nhưng một đêm xuân, Mị bị A Sử lừa, bắt về
trình ma nhà nó. Tiếng gọi là làm vợ A Sử nhưng Mị bị đối xử thậm tệ.
Ban đầu, Mị định tự tử nhưng vì thương cha đành cam chịu sống trong đau khổ,
câm lặng “lùi lũi như con rùa ni trong xó cửa”.
*Ngày Tết lại về, Mị lén uống rượu một mình. Khơng khí vui nhộn, nhất
là tiếng sáo gọi bạn tình đã giúp Mị nhớ lại những ngày trước, khơi dậy ở Mị
khát vọng tình yêu hạnh phúc. Mị vào buồng, định thay váy áo đi chơi thì bị A
Sử bắt trói đứng vào cột nhà, bằng cả thúng dây đay, cả tóc Mị. Trong cơn chập
chờn mê tỉnh, Mị vẫn thả hồn theo các cuộc chơi. Đến lúc thích chí vùng bước
đi mới biết tồn thân bị trói chặt, đau buốt.
Cũng đêm đó, A Phủ, một thanh niên mồ côi nhưng khoẻ mạnh, can trường, đã
đánh A Sử, vì bất bình trước trị xấc xược của hắn ta. A Phủ bị làng bắt về xử tội
và trở thành người ở trong nhà Pá Tra để trừ nợ.
*Một mùa đơng giá rét, rừng đói, hổ báo từng đàn ra phá nương, bắt bò
ngựa . A Phủ vì mải mê bẫy nhím nên đã để hổ bắt mất một con bị. A Phủ bị
thống lí Pá Tra bắt trói đứng vào một cây cột, suốt mấy ngày đêm- chờ khi nào
A Sử bắn được hổ mới tha.
Lúc ấy, tuy Mị đã trở thành một con người đờ đẫn, vơ cảm nhưng khi nhìn thấy
hai dịng nước mắt của A Phủ lặng lẽ rơi trên hai hóm má xám đen vì kiệt sức,
tuyệt vọng, Mị động lịng thương người cùng cảnh ngộ. Sau một hồi suy nghĩ,
Mỵ đã cắt dây trói cho A Phủ. Rồi, Mị vụt chạy theo anh ta.
*Cả hai băng rừng sang Phiềng Sa, trở thành vợ chồng. Quân Pháp tràn

tới, dân làng hoang mang lo sợ. A Châu, cán bộ Đảng đã tìm đến xây dựng
TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

1


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

phong trào và kết nghĩa anh em với A Phủ. A Phủ đã trở thành tiểu đội trưởng
du kích, cùng với Mị và đồng đội tích cực tham gia chống Pháp và tay sai bảo vệ
quê hương .

VỢ NHẶT (1955) – Kim Lân (in trong tập Con có xấu xí, 1962)
Giữa lúc xóm ngụ cư xơ xác, tiêu điều trong nạn đói đầu năm 1945, vào
một buổi chiều tà, Tràng- một người nông dân nghèo, luống tuổi, thô kệch, lại
dở hơi- dẫn một người phụ nữ về nhà.
Vì đang lâm cảnh ngộ đói rách cùng đường nên chỉ qua vài lần gặp gỡ với
một vài câu nói đùa, rồi cắm đầu ăn một chặp hết bốn bát bánh đúc do Tràng
“chiêu đãi”, người phụ nữ này ưng thuận theo khơng anh về nhà.
Mẹ Tràng (bà cụ Tứ) đón nhận người con dâu trong tâm trạng vừa buồn
vừa mừng, vừa lo âu, vừa hi vọng nhưng không hề tỏ ra rẻ rúng người phụ nữ đã
theo khơng con mình.
Đêm tân hơn của họ diễn ra trong khơng khí chết chóc, tủi sầu từ xóm ngụ
cư vọng tới. Sáng hơm sau, một buổi sáng mùa hạ, nắng chói lói. Bà cụ Tứ và cô
dâu mới xăm xắn dọn dẹp, quét tước trong ngồi. Trước cảnh ấy, Tràng cảm
thấy mình gắn bó và có trách nhiệm với cái nhà của mình và thấy mình nên
người, trơng người vợ đúng là một người phụ nữ hiền hậu đúng mực, khơng cịn
vẻ gì chao chát chỏng lỏn như lần đầu gặp nhau. Bà cụ Tứ hồ hởi đãi hai con vài

bát cháo loãng và một nồi chè cám.
Qua lời kể của người vợ, Tràng dần dần hiểu được Việt Minh và trong óc
Tràng hiện lên hình ảnh đám người đói kéo nhau đi phá kho thóc Nhật, phía
trước là một lá cờ đỏ bay phất phới.

RỪNG XÀ NU ( 1965)- Nguyễn Trung Thành
Truyện kể về một làng ở Tây Nguyên- làng Xô Man- nằm giữa cánh rừng
xà nu bạt ngàn, đang từng ngày hứng chịu những trận những trận đại bác của
TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

2


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

đồn giặc.
Chuyện chính thức bắt đầu bằng việc Tnú trở về thăm làng sau ba năm
tham gia lực lượng Giải phóng quân. Thằng bé Heng dẫn đường cho Tnú vì
đường vào làng nay đã bố phịng nghiêm ngặt: hầm chơng, hố chơng, dàn thị
chằng chịt….
Đêm đó, Tnú ăn cơm và ở lại nhà cụ Mết. Cả làng tụ họp, Dít kiểm tra
giấy phép xong, cụ Mết tự hào kể lại cho mọi người nghe trang sử đấu tranh
đồng khởi của làng, gắn bó sâu sắc với cuộc đời Tnú.
Hồi ấy, Mỹ- Diệm khủng bố dữ dội, nhưng làng vẫn bí mật ni giấu cán
bộ (anh Quyết). Tuy cịn nhỏ tuổi, Tnú và Mai được giao làm liên lạc cho anh
Quyết, rồi được anh Quyết dạy chữ.
Một lần, trong chuyến đưa thư của anh Quyết lên huyện, Tnú bị địch
phục bắt, bị tra tấn nhưng anh nhất quyết không khai báo. Ở tù ba năm, Tnú

vượt ngục trở về làng thay anh Quyết lãnh đạo bn làng tích cực chuẩn bị vũ
trang khởi nghĩa và kết hôn cùng Mai.
Tin làng Xơ Man chuẩn bị vũ khí chờ thời cơ nổi dậy đến tai giặc. Thằng
Dục đưa lính đến lùng sục vây ráp. Cụ Mết, Tnú, cùng thanh niên lánh vào rừng.
Không bắt được Tnú, bọn giặc bắt Mai với đứa con nhỏ chưa đầy tháng của hai
người đánh đập dã man.
Từ vị trí ẩn nấp, Tnú chứng kiến cảnh vợ con bị giặc hành hạ, Tnú nhảy
xổ vào cứu vợ con, rồi bị chúng bắt, Mai và đứa con chết. Bọn giặc tẩm nhựa Xà
nu đốt mười đầu ngón tay anh để khủng bố tinh thần dân làng.
Tnú kiên cường chịu đựng quyết khơng kêu la. Có tiếng động chung
quanh, Tnú thét lên một tiếng, dân làng đồng thanh, nhất tề nổi dậy, thằng Dục
và tiểu đội ác ôn đã bị cụ Mết và thanh niên diệt gọn. Làng Xơ Man đồng khởi
thắng lợi. Tnú gia nhập Giải phóng quân. Anh dũng cảm lập chiến công, được
cấp chỉ huy cho về phép thăm làng một đêm.
Sáng hôm sau, Cụ Mết, Dít tiến anh lên đường . Họ chia tay nhau ở đồi xà
nu, cạnh con nước lớn.

TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

3


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

Những đứa con trong gia đình – Nguyễn Thi (2/1966)
Chuyện kể về hai chị em Chiến – Việt, những đứa con trong một gia đình
có nhiều mất mát, đau thương: cha bị Pháp chặt đầu hồi chín năm, mẹ vừa bị đại
bác Mĩ bắn chết. Khi hai chị em Chiến – Việt trưởng thành, cả hai đều giành

nhau tịng qn. Nhờ sự đồng tình của chú Năm, cả hai đều được nhập ngũ và ra
trận.
Trong trận đánh ác liệt tại một khu rừng cao su, Việt diệt được một xe bọc
thép đầy Mĩ và sáu tên Mĩ lẻ nhưng anh cũng bị thương nặng, lạc đồng đội, một
mình nằm lại chiến trường khi còn ngổn ngang dấu vết của đạn bom và chết
chóc. Việt ngất đi, tỉnh lại nhiều lần. Mỗi lần tỉnh lại, Việt hồi tưởng về gia đình,
về những người thân yêu như mẹ, Chú Năm, chị Chiến… .
Đoạn trích thể hiện lần tỉnh dậy thứ tư của Việt trong đêm thứ hai. Tuy
mắt khơng nhìn thấy gì, tay chân đau buốt, tê cứng nhưng Việt vẫn trong tư thế
sẵn sàng chiến đấu và cố gắng từng tí một lê về phía có tiếng súng của qn ta vì
phía đó “là sự sống”.
Việt hồi tưởng lại những sự việc xảy ra từ sau ngày má mất. Cả hai chị em
đều háo hức tòng quân, nhưng Chị Chiến nhất định giành đi trước vì cho rằng
Việt chưa đủ 18 tuổi. Đến đêm mít tin, Việt nhanh nhảu ghi tên mình trước. Chị
Chiến chậm chân và “bật mí” chuyện Việt chưa đầy 18 tuổi. Nhờ chú Năm đứng
ra xin giúp, Việt mới được tịng qn. Đêm hơm ấy, chị Chiến bàn bạc với Việt
về mọi việc trong nhà. Việt răm rắp chấp nhận mọi sự sắp đặt của chị Chiến, vì
Việt thấy chị Chiến nói giống má q chừng.
Sáng hôm sau, hai chị em khiêng bàn thờ má sang gửi nhà chú Năm. Việt
cảm thấy lịng mình “thương chị lạ”.
Sau ba ngày đêm, đơn vị đã tìm thấy Việt. Anh được đưa về điều trị tại
một bệnh viện dã chiến; sức khoẻ hồi phục dần. Anh Tánh giục Việt viết thư cho
chị kể lại chiến cơng của mình. Việt rất nhớ chị, muốn viết thư nhưng không biết
viết như thế nào vì Việt cảm thấy chiến cơng của mình chưa thấm gì so với
thành tích của đơn vị và mong ước của má.
TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

4

Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA (1983, NGUYỄN MINH CHÂU)
Theo yêu cầu của trưởng phòng, nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đến một vùng
ven biển miền Trung (cũng là nơi anh từng chiến đấu) để chụp một tấm ảnh cho
cuốn lịch năm sau. Sau nhiều ngày “phục kích”, người nghệ sĩ đã phát hiện và
chụp được “một cảnh đắt trời cho” – đó là cảnh một chiếc thuyền ngồi xa đang
ẩn hiện trong biển sớm mờ sương. Nhưng khi chiếc thuyền vào bờ, anh đã ngạc
nhiên đến sững sờ khi chứng kiến từ chính chiếc thuyền đó cảnh người chồng vũ
phu đánh đập vợ một cách dã man, đứa con vì muốn bảo vệ mẹ đã đánh trả lại
cha mình.
Những ngày sau, cảnh tượng đó lại tiếp diễn và lần này người nghệ sĩ đã
ra tay can thiệp . . . Theo lời mời của chánh án Đẩu (một người đồng đội cũ của
Phùng) người đàn bà hàng chài đã đến toà án huyện. Tại đây, người đàn bà ấy đã
từ chối sự giúp đỡ của Đẩu và Phùng, nhất quyết không bỏ lão chồng vũ phu.
Chị đã kể câu chuyện về cuộc đời mình và đó cũng là lí do giải thích cho sự từ
chối trên. Rời vùng biển với khá nhiều ảnh, người nghệ sĩ đã có một tấm được
chọn vào bộ lịch “tĩnh vật hoàn toàn” về “thuyền và biển” năm ấy. Tuy nhiên,
mỗi lần đứng trước tấm ảnh, người nghệ sĩ đều thấy hiện lên cái màu hồng hồng
của ánh sương mai và nếu nhìn lâu hơn bao giờ anh cũng thấy hình ảnh người
đàn bà nghèo khổ, lam lũ bước ra từ tấm ảnh.

HỒN TRƯƠNG BA DA HÀNG THỊT - 1981 (Lưu Quang Vũ)
Trương Ba, gần 60 tuổi- là một người làm vườn tốt bụng, đặc biệt rất cao
cờ. Do tắc trách, Nam Tào gạch bừa tên Trương Ba, khiến ông phải chết oan. Vợ
Trương Ba lên Thiên đình kiện. Theo gợi ý của Đế Thích, để sửa sai, Nam Tào
cho hồn Trương Ba nhập vào thể xác hàng thịt ở làng bên vừa mới chết, mới
ngoài 30 tuổi, để được sống lại, ,.

Trú nhờ thể xác hàng thịt, hồn Trương Ba gặp rất nhiều phiền tối : lí
trưởng sách nhiễu, chị hàng thịt địi chồng; gia đình Trương Ba ngày càng lủng
TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

5


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

củng. Đặc biệt, sống bằng thân xác hàng thịt, Trương Ba dần dà tiêm nhiễm một
số thói xấu và những nhu cầu vốn xa lạ với ông. Gay nhất là chị hàng thịt đòi
hỏi Trương Ba phải là người đàn ơng thực sự của chị. Lí trưởng nhân đấy sách
nhiễu vòi tiền; con trai Trương Ba ngày càng đắc ý, lấn lướt, coi thường bố.
Ngược lại, vợ, con dâu, cháu nội Trương Ba không thể chịu nổi và dần dần xa
lánh. Trương Ba vô đau khổ.
Trước nghịch cảnh ấy, Trương Ba quyết định trả lại thân xác cho hàng
thịt, cũng không chấp nhận nhập vào xác cu Tị , kiên quyết chấp nhận cái chết.

Số phận con người (1957) của Sô-lô-khốp
Chiến tranh kết thúc, Xô-cô- lôp giải ngũ nhưng không muốn trở lại quê
nhà. Anh đến chỗ của một đồng đội cũ, xin làm lái xe cho một đội vận tải. Tình
cờ anh gặp chú bé Va-ni-a mồ cơi, khơng nơi nương tựa vì bố mẹ em đều đã
chết trong chiến tranh. Ngay lập tức, anh quyết định nhận Va-ni-a làm con. Chú
bé ngây thơ tin rằng Xô-cô-lốp là bố đẻ của mình. Xơ-cơ-lơp u thương, chăm
sóc chú bé thật chu đáo và xem nó là niềm vui lớn, niềm an ủi của mình. Tuy
nhiên, anh vẫn bị ảm ảnh bởi những mất mát quá lớn trong chiến tranh. Hằng
đêm anh vẫn mơ thấy vợ và các con của mình, « thức giấc thì gối đẫm nước
mắt ».

Rồi một chuyện rủi ro xảy ra : xe anh đụng phải con bò và anh bị thu hồi
bằng lái, phải chuyển sang làm thợ mộc để kiếm sống. Theo lời mời của một
người bạn khác, ở Ka-sa-rư, anh dẫn bé Va-ni-a đến đó với hi vọng chừng nửa
năm sau anh được cấp lại bằng lái mới. Dù thế, anh vẫn cố trấn tĩnh, vì khơng
muốn để bé Va-ni-a biết được tâm trạng đau buồn của mình.

Thuốc (1919) của Lỗ Tấn
- Chương I: Vợ chồng Hoa Thuyên- chủ một quán trà nghèo- có đứa con trai độc
nhất mắc bệnh lao rất nặng. Nhờ có người mách, vào một đêm thu lúc trời chưa
TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

6


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

sáng hẳn, lão Hoa Thuyên tìm tới pháp trường để mua chiếc bánh bao tẩm máu
người vừa chịu án chém về cho con ăn vì cho rằng ăn như thế nó sẽ khỏi bệnh.
- Chương II: Vợ chồng Hoa Thuyên cho bé Thuyên ăn thuốc. Thằng bé thật tiều
tuỵ, đáng thương. Vợ chồng Hoa Thuyên đặt hết niềm tin tưởng vào sự hiệu
nghiệm của phương thuốc này.
- Chương III: Trời vừa sáng, lúc bé Thuyên ăn thuốc xong, quán trà nhà lão Hoa
Thuyên dần đông khách. Câu chuyện của khách xoay quanh hai sự việc. Sự việc
thứ nhất là tất thảy bọn họ đều tin tưởng vào công hiệu của phương thuốc bánh
bao tẩm máu tươi mà thằng bé vừa ăn . Hai là họ bàn tán về người tù bị chém
sáng nay. Qua lời của Cả Khang thì người bị chém tên là Hạ Du người trong địa
phương. Hạ Du theo đuổi lí tưởng đánh đổ nhà Mãn Thanh, giành chủ quyền
cho người Trung Quốc (Thiên hạ nhà Mãn Thanh chính là của chúng ta). Hạ Du

bị bắt vì người bà con tố giác. Trong tù Hạ Du vẫn tuyên truyền tư tưởng cách
mạng. Tuy nhiên, tất cả những người có mặt trong qn trà hơm đó không một
ai hiểu đúng về Hạ Du. Bọn họ cho Hạ Du là điên, là thằng khốn nạn.
- Chương IV: Vào một buổi sáng Thanh minh năm sau, mẹ Hạ Du và bà Hoa
Thuyên cùng đến nghĩa địa (dành cho người nghèo, người tù và người bị chém)
viếng mộ con.Hai người mẹ đau khổ bước đầu có sự đồng cảm . Họ rất ngạc
nhiên khi thấy trên mộ Hạ Du có một vịng hoa. Mẹ Hạ Du đã bắt đầu hiểu ra
việc làm của con bà và tin tưởng những kẻ giết hại Hạ Du nhất định sẽ bị quả
báo.

Ông già và biển cả (1952)của Hê-minh-uê
Nhân vật trung tâm của tác phẩm là Xan-ti-a-gô -một "ông già" đánh cá
người Cuba, 74 tuổi .Suốt 84 ngày liền, ông lão không bắt được một mống cá
nào, dân làng chài cho rằng lão đã “đi đứt” vì vận rủi. Cậu bé Ma-nơ-lin cũng bị
cha mẹ không cho đi câu chung với lão nữa.
Vào ngày thứ 85, lão quyết định ra khơi trước khi trời sáng. Lần này lão
đi thật xa, đến tận vùng Giếng Lớn. Khoảng trưa, một con cá lớn cắn câu, kéo
TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

7


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

thuyền về hướng tây bắc.
Sáng ngày thứ hai, con cá nhảy lên . Đó là một con cá kiếm, lớn đến nỗi
trước đây lão chưa từng nhìn thấy. Con cá lại lặn xuống, kéo thuyền chạy về
hướng đông.

Sang đến ngày thứ ba, con cá bắt đầu lượn vòng. Dù đã kiệt sức, lão kiên
trì thu ngắn dây câu, rồi dốc tồn lực phóng lao đâm chết được con cá, buộc nó
vào mạn thuyền dong về. Nhưng chẳng bao lâu nhiều đàn cá mập đánh hơi được
đã lăn xả tới.Từ đó đến đêm, lão lại đem hết sức tàn chống chọi với lũ cá mậpphóng lao, vung chày, thậm chí dùng cả mái chèo để đánh- giết được nhiều con,
đuổi được chúng đi, nhưng lão biết con cá kiếm của mình chỉ cịn trơ lại một bộ
xương.
Đến khuya, đưa được thuyền vào cảng, về đến lều, lão vật người xuống
giường và chìm vào giấc ngủ , rồi mơ về những con sư tử

Bắt sấu rừng u minh hạ
Sang đến ngày thứ ba, con cá bắt đầu lượn vòng. Bằng tất cả kinh nghiệm
và sự khéo léo lão thận trọng thu dây câu nhưng lão biết vòng tròn còn khá lớn,
con cá hãy còn xa tầm tay của lão. Từng tí một lão cố gắng thu hẹp vịng lượn
của con cá và phát hiện rằng con cá đã thấm mệt nên liên tục ngoi lên trong lúc
bơi.
Sau cú quật đột ngột và cú nảy mạnh ở sợi dây, lão sợ con cá nhảy lên có
thể làm văng mất lưỡi câu. Nhưng con cá không nhảy lên mà bắt đầu lượn vịng
chầm chậm. Lão cho đó là cơ hội lí tưởng để mình nghỉ ngơi dưỡng sức .
Đến vịng lượn thứ ba, lần đầu tiên lão thấy con cá như một cái bóng đen
lướt qua dưới con thuyền, rồi trơng thấy rõ hơn khi nó mấp mé mặt nước. Đến
vịng lượn tiếp theo, lão trơng thấy lưng cá nhưng nó vẫn còn ở xa thuyền. Lão
chuẩn bị lao, và thu dần dây câu. Đến mấy vòng lượn sau con cá tiến gần mạn
thuyền . Dù đã kiệt sức, lão vẫn giẫm chân giữ dây câu, rồi dốc tồn lực phóng
TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

8


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

lao đâm vào chỗ hiểm giết chết được con cá. Máu cá loang ra nhuộm sẫm cả
vùng nước chung quanh. Con cá chết thẳng đơ, trắng bạc và bồng bềnh theo
sóng.
Khơng thể đưa con cá lên thuyền vì nó quá lớn, lão cẩn thận buộc nó dọc
theo mạn thuyền, giương buồm về bến. Lão thật sự hài lòng và tự hào với thành
quả lao động của mình.

MÙA LÁ RỤNG TRONG VƯỜN
Tiểu thuyết Mùa lá rụng trong vườn - được viết ra nhằm chia sẻ với người
đọc giữa đời về niềm lo lắng sâu sắc cho các giá trị truyền thống trước những
biến động, đổi thay của thời buổi kinh tế thị trường - được Ma Văn Kháng hoàn
thành vào năm 1985. Tác phẩm được xét tặng giải thưởng Hội Nhà văn Việt
Nam năm 1986. Tác phẩm gồm 20 chương. Đoạn trích được chọn đưa vào Sách
giáo khoa Ngữ văn 12 là một đoạn dẫn từ phần 4, chương II của tác phẩm.
Bằng một giọng kể ấm áp và cảm động, khi thì qua trật tự tuyến tính dẫn
dắt, khi thì qua ngơn ngữ đối thoại, khi thì để cho sự việc phơi trải giữa thời gian
hiện tại, khi thì để sự tình xa xơi sau một bức màn hồi ức, tác giả đã đưa người
đọc trở về với một buổi chiều cuối năm đầy bình yên và trầm hương. Trong buổi
chiều cuối năm đầy thiêng liêng mang tính truyền thống đó, người đọc nhận ra
những nét đẹp rất phương đông, rất Việt Nam của ngày Tết cổ truyền: sự đoàn
tụ, lễ cúng gia tiên và bữa cơm tất niên, những lời ước nguyện...
Có thể tiếp cận với khơng gian và thời gian đầy hương Tết của đoạn trích
được dẫn ở ba toạ độ nghệ thuật sau:
Thứ nhất, chị Hoài và sự trở về trong buổi chiều ba mươi Tết.
Chị Hoài - người vợ của một liệt sĩ. Chấp nhận sự vô thường, chị tái giá,
nhưng vẫn giữ sự hằng thường: sự trong sáng thuỷ chung với gia đình nhà chồng
(gia đình ơng Bằng). Hết mùa lá rụng năm ấy, chị như chiếc lá tìm về cội nguồn,
trở về thăm lại gia đình cũ đúng thời khắc buổi chiều tất niên. Chị Hoài (mà cái

tên như ngầm gợi lên một cái gì ổn định, hằng thường, thuỷ chung) hiện lên
trong tác phẩm và đoạn trích trong một lát cắt bất ngờ của đời sống, cũng là
TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

9


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

trong chặng cuối cuộc hành trình của một năm tàn tháng tận. Chị đem đến cho
khu vườn của nhà chồng một tiết tấu bình yên – như bù lại cho những gì mà thế
giới yên tĩnh ấy đã, đang và sẽ vừa bị tước đoạt vừa được bồi đắp mới để thích
nghi trước một nhịp điệu gấp gáp của đời sống thị trường. Lời nhắn gọn gắn mà
mênh mang biết bao, ít chữ mà nhiều nghĩa biết bao ở chương XX – chương
cuối cùng của truyện – của chị Hoài sau một mùa lá rụng nữa như hoàn chỉnh
thêm diện mạo tâm hồn của một người vợ liệt sĩ đã thanh thản chọn cho mình
cách sống vì mọi người (trước hết là mọi người trong gia đình dù đó chỉ là một
gia đình đã xưa cũ với chị mà chị hồn tồn có quyền khơng phải chia sẻ trách
nhiệm nữa): “Bao giờ cậu Cần cưới vợ, cô Phượng ở cữ, cơ Lí về, nhớ điện cho
tơi lên”.
Đúng như suy nghĩ của ba nhân vật Đơng, Lí và Luận: “Quan hệ của chị ở
gia đình này đã thuộc về quá khứ. Kỉ niệm của chị ở đây đẹp nhưng buồn. Chị
có quyền qn mà khơng ai được trách cứ.” Nhưng đoạn trích đã cho người đọc
đến với một nhân vật chị Hồi của hiện tại chứ khơng phải là của q khứ. Vẫn
cịn đó trong mùa tết năm này của tác phẩm sự chu đáo, lo toan, nghĩa tình vẹn
tồn của một người dâu trưởng. Điều đó làm tất cả mọi người trong gia đình ơng
Bằng đều cảm động. Qua cách miêu tả ấy của Ma Văn Kháng, người đọc cũng
bất giác bồi hồi theo tâm hồn nhân hậu, cách sống vị tha, trong sáng nghĩa tình,

thuỷ chung của người đàn bà đã một thời là dâu trưởng. Ma Văn Kháng đã ưu ái
dành cho nhân vật đặc biệt này cả hai cách giới thiệu, miêu tả vừa trực tiếp (qua
ngoại hình và diện mạo bình dị mà có nét tươi tắn: “một phụ nữ nông thôn trạc
năm mươi, người thon gọn trong cái áo bông chần hạt lựu. Chiếc khăn len thắt
nâu ơm một khn mặt rộng có cặp mắt hai mí đằm thắm và cái miệng tươi.”;
qua hai con mắt “đậm nỗi bồi hồi” cảnh cũ người xưa; qua ngôn ngữ thô mộc
dân dã mà không phải là không tinh tế: “Cô Phượng đấy như?”) vừa gián tiếp
(qua hồi ức của mọi người: “Chị Hoài, vợ anh cả Tường liệt sĩ. Chị Hoài, dâu
trưởng, nết na, thuỳ mị.”; qua cảm nhận của Phượng trong hiện tại: “Người phụ
nữ tưởng đã cắt hết mối dây liên hệ với gia đình này, vẫn giao cảm, vẫn chia sẻ
buồn vui và cùng tham dự cuộc sống cuả gia đình này”). Chín năm chưa gặp lại
TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

10


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

người cha chồng kính yêu. Phút gặp lại, chị Hồi “gần như khơng chủ động
được mình, chị lao về phía ơng Bằng, qn cả đơi dép...”. Ma Văn Kháng tinh tế
và sắc sảo để chị “kịp hãm lại khi cịn cách ơng già hai hàng gạch hoa” - hai
hàng gạch hoa của lễ giáo và sự xa cách của một lần tái giá. Chị thốt lên tiếng
“Ông” nghe như một tiếng nấc. Nhưng đến lễ cúng gia tiên, chị Hoài đã thật sự
trở về với niềm tin trong trẻo cũ. Người đàn bà đó đã giản dị một cách hồn nhiên
để tin rằng chị vẫn là một phần khơng thể tách rời của cái gia đình xưa cũ. Vì
vậy, ngay khi ơng Bằng vừa khấn vái và bng tay chắp xong, chị liền “thế chân
ông cụ, hai tay nâng lên trước ngực.” để cất lên lời khấn vái tổ tiên.
Có phải chính từ hình tượng này mà Ma Văn Kháng đã muốn nói lên một

điều khơng được nói ra nói tác phẩm: thì ra, con người ta có quyền vừa hội nhập
với cái mới mà vẫn vừa giữ gìn được những nét tinh tuý hằng thường của cái
xưa cũ.
Thứ hai, ông Bằng và cuộc gặp lại người con dâu.
Qua cách khắc hoạ của Ma Văn Kháng, ông Bằng vừa là hiện thân vừa là
biểu tượng cho giá trị mang tính chuẩn mực của đời sống gia đình. Ơng tìm bình
yên trong tiết tấu cổ điển của bản “Vườn khuya”. Nhưng giai điệu thong thả du
dương êm đềm ấy cũng không giúp ông chống đỡ nổi sự biến động phức tạp đầy
tăng tốc của đời sống thị trường. Ông phải chứng kiến dần dần sự đổ vỡ của gia
đình: con trai (Cừ bỏ xí nghiệp và có tin là đã vượt biên), con dâu (Lí - vợ của
Đơng) đang có biểu hiện chê chồng lạc hậu để đua theo lối sống xa hoa phù
phiếm. Khu vườn nhỏ và yên tĩnh của gia đình ơng Bằng vừa phải đối mặt với
quy luật rụng lá của thiên nhiên, vừa phải đối mặt với quy luật biến động của đời
sống xã hội. Ông Bằng chưa chịu nhận ra một điều - mà điều này cho đến cuối
tác phẩm, sẽ xuất hiện trong một chiêm nghiệm của con dâu ơng là Phượng: “Ai
có thể ngờ được căn nhà yên tĩnh, ở đầu cái phố dài yên tĩnh, lại chỉ có được sự
yên tĩnh bề ngồi. Gia đình, cái giọt nước của biển cả, có ai ngờ lại là một vùng
chứa nhiều sóng gió đến thế.”
Cuộc gặp mặt giữa ông Bằng và người dâu trưởng là chị Hoài là một cuộc
gặp gỡ vừa vui mừng vừa xót xa. Trong một chừng mực nào đó, cuộc gặp lại
TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

11


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

này xoa dịu niềm cô đơn và tiếp thêm niềm tin cho ơng Bằng trong cảnh ngộ gia

đình hiện tại. Ngịi bút miêu tả tâm lí tinh tế của Ma Văn Kháng tỉ mẫn ghi lại
cận cảnh phút giây rớm nước mắt đó: ơng Bằng sững lại khi nhìn thấy chị Hồi,
trên gương mặt cịn vướng vất ưu tư của ơng “thống một chút ngơ ngẩn”, rồi
mắt ơng “chớp liên hồi”, môi “lật bật không thành tiếng”. Tác giả nói thay người
đọc và thay cho cả nhân vật người cha chồng giàu cảm xúc này là “có cảm giác
ơng sắp khóc ồ”. Khi chị Hồi lao về phía cha, thốt lên tiếng “Ơng” nghe như
tiếng nấc, giọng ơng Bằng nghẹn ngào đẫm nước mắt: “Hoài đấy ư, con?”. Đúng
là một cuộc gặp gỡ nhiều tâm trạng, nhiều nỗi niềm mà một nhân vật trong
truyện đã nhận ra : “Cảnh gặp gỡ vui mừng nhiễm một nỗi tiếc thương, đau
buồn, ê nhức cả tim gan.”.
Mùa lá rụng. Cây cối trong thiên nhiên lớn của đất trời và thiên nhiên hẹp
là khu vườn của gia đình ơng Bằng cũng đều chấp nhận quy luật vừa khắc nghiệt
vừa thanh thản của tiết mùa cho một lần thay lá. Để lên non. Cũng như cây cối
trong khu vườn nhà ông Bằng, những con người trong Mùa lá rụng trong
vườn phải đối mặt cho một lần “lên đời” (cũng là một kiểu “thay lá”) để bước
vào cuộc sống đầy năng động, đầy biến động của cơ chế thị trường. Trong cuộc
sống tất bật để đi lên đó, một mặt những con người trong đoạn trích và tác phẩm
phải phấn đấu để trang bị thêm những giá trị mới để thích nghi với cuộc sống
mới; mặt khác, phải ra sức níu giữ, neo giữ những giá trị hằng thường đã trở
thành chuẩn mực bất biến của đời sống. Giá trị cần được giữ gìn trong mùa lá
rụng của tác phẩm và cũng chính trong đoạn trích là giá trị gia đình.
Thứ ba, mọi người trong gia đình ơng Bằng và lễ cúng tất niên.
Tất cả đều mong đợi chị Hoài lên thăm, chị Hoài trở về. Và “cầu được,
ước thấy”. Niềm vui mừng của mọi người trong gia đình ơng Bằng khởi phát từ
tiếng reo to mừng rỡ của Phượng, tiếp theo là cảnh Đơng, Lí, Luận hấp tấp vội
vã từ phịng khách “ùa ra vệt đường lát xi măng đi qua vườn cây ra cổng...”.
Cảnh Lí ơm chầm lấy chị Hồi. Rồi một loạt lời hỏi han, trao đổi rộn rã. Rồi
cảnh người cha chồng và con dâu trưởng gặp lại nhau trong nghẹn ngào cảm
xúc.
TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

12


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

Lễ cũng tất niên tràn ngập khơng khí trang nghiêm nhưng ấm cúng, lời
khấn thành kính mà chân thành. Đứng trước bàn thờ tổ tiên, ông Bằng “như
quên hết xung quanh và bản thể”. Ông thành tâm theo khói hương ngày Tết trơi
về q khứ hằng thường, cất lên lời vọng tưởng đầy tri ân với tổ tiên, ông bà,
cha mẹ, với người vợ đã qua đời, với người con trai cả đã xanh mồ. Để rồi từ
quá khứ thiêng, ông trở về với hiện tại bề bộn. Hơn ai hết trong gia đình này,
ơng ý thức sâu sắc sự kết nối giữa truyền thống và hiện tại, giữa tổ tiên và con
cháu.
Mâm cỗ tất niên thịnh soạn được cả nhà - nhất là Lí - tươm tất chuẩn bị.
Nỗi buồn năm cũ như qua đi, chỉ còn đó đêm trừ tịch đầy sự vui vẻ, hân hoan,
ấm cúng của một gia đình tưởng chừng khơng bao giờ có thể chia cắt.
Có lẽ người đọc tuy khơng nói ra nhưng đều cảm động hướng đến và sẻ
chia suy nghĩ lặng thầm của ông Bằng trong đêm cuối năm lặng gió ấy ở cuối
chương II: “Gia đình và sự sum họp đêm giao thừa, có gì đầm ấm, thiết tha hơn.
Kỳ diệu thay thời khắc này. ”
Tết, trong nỗi thiêng liêng thẳm sâu giản đơn mà huyền diệu đêm trừ tịch,
sau những bổi hổi đoàn tụ, cuối những hoài niệm xao xác và khởi đầu thinh lặng
những ước mơ, nghe vườn khuya rùng mình búng lá, nghe trước đường theo gió
có ai đó lất phất xuyên qua trầm hương đi về hát khẽ lời “anh đến thăm em đêm
ba mươi...” mà chợt làm huyên náo cả tách trà thơm, lặng thầm giở từng
trang Mùa lá rụng trong vườn...
Cũng là một cái thú giữa ngày xuân chăng!

Bắt sấu rừng U Minh Hạ
Thế giới vùng U Minh hạ
-Vùng đất lạ lùng , đầy bí ẩn .
-Giươa vùng tràm là căn cứ của loài cá sấu .
-Kỳ lạ , khủng khiếp .
-Tiếng hát ảo naơo , rùng rợn
TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

13


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

-“ Hồn ở đâu đây…sấu bắt ? “
-Không khí ma thiêng nước độc đầy hùm beo , thủy quái .
-Tiếng hát biết bao oan hồn , tổ tiên , ông bà rời quê bỏ xứ nơi đây .
-Đất phương Nam phì nhiêu ( khai phá đổ mồ hôi , nước mắt , xương máu .
Nhân vật Năm Hên .
-Con người tài trí phi thường
-Tính chất ghê gớm , phi thường của công việc ông cần phải giải quyết : Bắt
sống mấy chục con cá sấu hung dươ bằng tay không .
-Người dân không tin được .
-Học đến xem , mang nhiều dụng cụ ( không làm gì được.
-Cá sấu về cả đàn ( họ không tin ( sửng số chạy trốn .
-Ông Năm Hên bắt trong một giờ 45 con cá sấu rất nhẹ nhàng bằng cây mốp
tươi và nắm dây cóc kèn .
-Con người giàu tình cảm , nghóa khí .

-Bắt sấu kiếm sống mà còn là hành vi nghóa hiệp .
-Trả thù cho anh .
-Nạn cá sấu hoành hành .
-Tình sâu nghóa nặng đối với tổ tiên .
Nghệ thuật
-Trần thuật hấp dẫn .
-Khéo sắp đặt chi tiết .
-Miêu tả cảnh .
-Ngôn ngữ trong sáng giản dị, ngắn gọn .
Kết luận
“ Bắt sấu rừng U Minh hạ là kiểu truyện ngắn gọn , tiêu biểu cho bút pháp
Sơn Nam về vùng đất phương Nam lạ lùng và bí ẩn với như ơng con người tải

TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

14


Ôn tập Thi THPT Quốc gia.

Tóm tắt các tác phẩm Ngữ Văn 12

tử , phi thường .
( Tấm lòng yêu quê hương tha thiết

TRẦN THANH LIÊM - 12A1 - THPT ĐỨC HÒA (2014-2015)

15