SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM DẠY TẬP ĐỌC NHẠC LỚP 3-4-5

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
DẠY TẬP ĐỌC NHẠC LỚP 3-4-5
A- PHẦN MỞ ĐẦU
Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật nhằm phản ánh hiện thực khách
quan bằng những hình tượng có sức biểu cảm của âm thanh. Ở nhà trường tiểu
học mục tiêu của môn học là thông qua việc giảng dạy một số vấn đề sơ giảng
về nghệ thuật âm nhạc, nhằm hình thành và phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc
của học sinh, tạo một “trình độ văn hoá âm nhạc” nhất định, từ đó góp phần đào
tạo có chất lượng những lớp người có ích cho xã hội.
Từ mục tiêu của môn học chúng ta hiểu rằng: Môn âm nhạc ở trường tiểu
học không nhằm đào tạo những người làm nghề âm nhạc chuyên nghiệp, những
diễn viên, những nhạc sĩ mà mục đích chính là thông qua môn học này để tác
động vào đời sống tinh thần của các em nhằm thực hiện nhiệm vụ giáo dục đạo
đức, giáo dục thẩm mĩ cho học sinh. Muốn làm được điều đó nhất thiết các em
phải được tiếp cận với âm nhạc đích thực, bản thân các em phải là người trực
tiếp tham gia ca hát. Tuy môn âm nhạc trong trường tiểu học là một môn học
riêng lẻ. Song mục đích của nó nhằm trang bị cho các em những kiến thức kĩ
năng giúp khơi dậy sự say mê sáng tạo trong hoạt động âm nhạc, làm cho đời
sống tinh thần của các em thêm phong phú, tạo điều kiện để các em tham gia
vào các hoạt động khác của nhà trường.
I. Lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, nắm bắt tình hình thực tế những đòi hỏi của
sự phát triển xã hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã điều chỉnh nội dung giáo dục
nghệ thuật trong nhà trường và coi đây là môn học bắt buộc. Âm nhạc là
phương tiện hiệu quả nhất trong giáo dục thẩm mỹ trong nhà trường phổ thông,
đặc biệt là ở bậc tiểu học, thông qua môn học này đã hình thành cho các em
những kiến thức ban đầu về ca hát, về kiến thức Âm nhạc, đặc biệt là trang bị
cho các em có một thế giới tinh thần thoải mái hơn, giúp các em phát triển toàn
diện hơn, từ đó giúp các em học tốt các môn học khác.
1
Bản thân tôi là giáo viên được phân công giảng dạy bộ môn, tôi nhận thấy

đại đa số các em rất thích ca hát nhưng lại ngán ngại tập đọc nhạc. Qua thực tế
giảng dạy từ những năm trước đây. Tôi nhận thấy rằng trước một bài tập đọc
nhạc, ghi chép nhạc, để các em hiểu, nắm được và thực hiện tốt yêu cầu của bài
người giáo viên cần có một phương pháp truyền đạt, hướng dẫn thật tốt , đơn
giản nhưng lại hiệu quả nhất, để giúp các em nắm bắt, tiếp thu nhanh nhất kiến
thức bài học.
Những năm trước đây việc giảng dạy bộ môn này giao cho giáo viên
đứng lớp giảng dạy, không có giáo viên chuyên biệt. Bên cạnh đó là đồ dùng
dạy học còn thiếu, đặc biệt là nhạc cụ, cùng với những phương pháp giảng dạy
cũ, chủ yếu là dạy hát và dạy đọc nhạc theo phương pháp truyền miệng. Do đó
kết quả đạt được chưa cao, ít gây hứng thú cho các em trong việc học tập và tiếp
thu kiến thức của bộ môn. Từ thực tế đó, tôi xin đưa ra một vài biện pháp dạy
tập đọc nhạc cho học sinh Tiểu học. Đây là những kinh nghiệm mà tôi đã đúc
kết được trong những năm giảng dạy tại trường.
II. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Học sinh khối 3, 4 và 5 .
III. Phương pháp nghiên cứu :
Giúp giáo viên dạy tốt phân môn và khảo sát ,điều tra , chất vấn Tập đọc nhạc
và học sinh học tốt phân môn này.
B- PHẦN NỘI DUNG
I. Cơ sở lý luận
Xuất phát từ thực trạng giảng dạy Âm nhạc cho học sinh ở lứa tuổi Tiểu
học. Vấn đề học và kết quả học tập của các em là hết sức quan trọng, điều đó
không chỉ phụ thuộc vào chương trình giảng dạy phù hợp mà còn phụ thuộc vào
phương pháp truyền thụ của người thầy. Hơn nữa còn phụ thuộc vào ý thức học
tập của các em cùng với sự quan tâm chăm sóc, tạo điều kiện của gia đình và
toàn thể xã hội.
2
Như chúng ta đã biết, Âm nhạc là một môn học mang tính nghệ thuật cao,
nó khác rất nhiều so với môn học khác, tuy nó không đòi hỏi sự chính xác một

cách tuyệt đối như những con số nhưng lại đòi hỏi người học phải có sự yêu
thích, sự đam mê thậm chí là một chút cái gọi là “năng khiếu”, điều này không
phải học sinh nào cũng có được. Học Âm nhạc mang đến cho học sinh những
phút giây thư giãn, thoải mái, học mà chơi, chơi mà học. Thông qua những câu
nhạc, những lời ca, Âm nhạc giúp các em nhận thức những hình tượng âm
thanh, giai điệu, kích thích cảm xúc của các em, giúp các em cảm thụ những
giai điệu qua từng bài nhạc, từng câu nhạc.
Vậy làm thế nào để các em đọc đúng được bài tập đọc nhạc? Trước tiên
các em phải nắm vững kiến thức về Âm nhạc, vị trí các nốt nhạc trên khuông
nhạc tương ứng với độ cao âm thanh, các hình nốt nhạc tương ứng độ dài, giúp
các em hiểu và phân biệt được những âm thanh cao, thấp, dài, ngắn với lực độ
khác nhau, tốc độ thể hiện khác nhau. Để các em có hứng thú trong học tập,
người giáo viên cần tạo cho các em có một tâm trạng thoải mái, một hứng thú
tràn đầy khi học âm nhạc. Để làm được việc đó, một trong nhiều yếu tố quan
trọng là người giáo viên phải truyền tải chính xác các kiến thức về Âm nhạc.
Là giáo viên được bồi dưỡng chuyên ngành Âm nhạc Tiểu học, qua thời
gian trực tiếp giảng dạy bộ môn, bản thân ít nhiều đã đúc kết được những kinh
nghiệm trong công tác, tôi nhận thấy thực tế việc học tập và tiếp thu các kiến
thức của môn học, đặc biệt là kiến thức đọc và ghi chép nhạc của các em là
chưa cao, nhiều em còn rất lúng túng. Đứng trước những hạn chế thực tại, tôi
xin đưa ra một số kinh nghiệm hướng dẫn các em học tập đọc nhạc khá hiệu quả
mà tôi đã tiến hành dạy mấy năm qua.
II. Thực trạng của vấn đề
Trường Tiểu học nơi tôi đang công tác là một trường có phong trào văn
hoá văn nghệ khá tốt. Các hoạt động văn hoá văn nghệ diễn ra rất sôi nổi trong
suốt những năm học qua. Các hoạt động đó được tác động nhiều bởi bộ môn
Âm nhạc, trong đó góp phần thành công không nhỏ là phân môn tập đọc nhạc.
3
Tập đọc nhạc là nền tảng để cho các em học sinh hát đúng, chuẩn, thể hiện
chính xác bài hát, đổi lại tập đọc nhạc đòi hỏi thái độ học tập nghiêm túc đúng

đắn mang tính chính xác cao, vì vậy để các em học tốt và có hứng thú học tập,
đòi hỏi người thầy phải có một phương pháp truyền đạt, phương pháp thu hút,
tạo sự hứng thú cho các em, đây là một quá trình cần phải rèn luyện lâu dài, bền
vững, mang tính căn bản và hệ thống. Đa số các em do ít được tiếp xúc với loại
hình này nên còn thể hiện nhiều nhược điểm khi học tập. Vì vậy người giáo viên
phải từng bước giúp các em có được sự tự tin, nắm được các kiến thức, các kỹ
năng cơ bản từ đó giúp các em phát triển tai nghe và khả năng thể hiện tốt các
bài tập đọc nhạc.
Những năm trước đây, việc đầu tư trang thiết bị cho môn học còn hạn
chế. Do đó việc truyền đạt và giúp các em tiếp thu kiến thức Âm nhạc là hết sức
khó khăn, thậm chí những kiến thức đó đến với các em hết sức trừu tượng. Việc
truyền thụ các kiến thức âm nhạc chỉ qua phương pháp truyền khẩu thuần tuý, ít
phát triển khả năng tư duy của các em. Do đó không tạo được sự thu hút, ít gây
hứng thú học tập cho các em.
Dựa vào cơ sở lý luận đã có cùng với thời gian giảng dạy tại trường, tôi
đã tìm hiểu khả năng học nhạc của học sinh hai lớp Năm. Bằng việc quan sát
thực tế các giờ học tôi nhận thấy việc tiếp thu các kiến thức Âm nhạc và sự yêu
thích học tập bộ môn chỉ rơi vào một số em gọi là có năng khiếu. Còn lại các em
khác chỉ học theo bản năng phải học nên ít có sự sáng tạo trong vận dụng kiến
thức.
Qua kiểm tra đọc một bài tập đọc nhạc thì số lượng các em đọc tốt còn rất
khiêm tốn. Thực tế khi nghe các em thực hiện bài tập, bên cạnh những em trình
bày tự nhiên và thoải mái vẫn còn một số em chưa thực sự mạnh dạn, tự tin, chỉ
đọc với tính chất thuộc lòng, đọc nhạc thì chỉ đúng tên nốt mà chưa đúng trường
độ, ngắt, nghỉ tuỳ tiện không đúng tiết tấu của bài nhạc.
III. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
Để có một tiết học nhạc hiệu quả, gây hứng thú cho học sinh trước tiên
người giáo viên phải xây dựng nề nếp học tập ngay từ bài học đầu tiên. Cụ thể
4
như xác định thái độ, ý thức học tập đối với môn Âm nhạc. Ở lớp dưới, các em

đã được làm quen với các kí hiệu Âm nhạc: các hình nốt, khuông nhạc, khóa
Son, đọc 8 bài tập đọc nhạc ở lớp bốn, Sang lớp 5, các kỹ thuật đó được duy
trì và nâng cao hơn một bước. Vì vậy, giáo viên phải nắm vững các phương
pháp và các bước trong giảng dạy để truyền thụ lại cho các em các kiến thức của
bài học cũng như phát triển các kỹ năng đã có của các em một cách tốt nhất.
1. Xây dựng phương pháp tập đọc nhạc:
Ở lớp 3, học sinh mới làm quen với các kí hiệu ghi nhạc: khóa Son,
khuông nhạc, một số hình nốt nhạc, vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc, … đặc
biệt vị trí các nốt nhạc trên khuông nhạc rất quan trọng, nó quyết định cho việc
đọc nhạc của học sinh ở các lớp trên, vì vậy để cho dễ nhớ tôi đã cho học sinh
ghi nhớ bằng các câu văn như sau:
Nốt Đô: ở dòng kẻ phụ dưới
Nốt Rê: sát dưới dòng kẻ thứ nhất
Nốt Mi: ở dòng kẻ thứ nhất
Nốt Pha: ở khe thứ nhất
Nốt Son: ở dòng kẻ thứ hai
Nốt La: ở khe thứ hai
Nốt Si: ở dòng kẻ thứ ba.
Ta thường xuyên ôn tập củng cố cho học sinh ghi nhớ vị trí các nốt nhạc
trên khuông nhạc bằng các câu văn này kết hợp sử dụng khuông nhạc bàn tay
trái để khắc sâu kiến thức cho học sinh.
Ở lớp 4, do mới được tiếp xúc nên yêu cầu của phân môn tập đọc nhạc
đặt ra cho các em là hết sức nhẹ nhàng, đơn giản. Ở giai đoạn đầu tiếp cận với
phân môn này, các em phải thực hành các bài tập về cao độ, về tiết tấu, người
giáo viên phải giúp các em nhận ra được âm thanh cao, thấp tương ứng với vị trí
các nốt nhạc trên khuông trong phạm vi 1 quãng 8. Sau đó, các em được tiếp
cận với thang 5 âm: Đô - Rê - Mi – Son – La và tiến tới thang 7 âm: Đô - Rê -
Mi – Pha – Son La – Si.
5
Sang lớp 5, phân môn tập đọc nhạc cũng dựa trên cơ sở các kiến thức đã

học ở lớp 4 nhưng nâng cao hơn. Cả năm, các em được học 8 bài tập đọc nhạc
đều viết ở nhịp ; dựa trên cao độ của thang 5 âm: Đô, Rê, Mi, Son, La
hoặc thang 7 âm: Đô, Rê, Mi, Pha, Son, La, Si.
Về tiết tấu, các em tiếp tục được củng cố lại trường độ với các hình móc
đơn, nốt đen, nốt trắng, lặng đen và chấm dôi. Cách dạy thực hành các hình nốt
có thể thực hiện gõ theo tiết tấu, cũng có thể cho học sinh tập đọc bằng tên gọi
các hình nốt: đơn, đen, trắng, ta có thể thay bằng tiếng trống: Tùng, rinh
Việc giúp học sinh tập đọc 1 bài tập đọc nhạc muốn thu được kết quả
cũng phải được thực hiện theo đúng các bước theo trình tự nhất định. Sau khi
giới thiệu bài tập đọc nhạc, nếu như ở tập hát, bước đầu tiên là luyện thanh thì ở
tập đọc nhạc sẽ phải là luyện tập cao độ. Cho các em đọc lại cao độ của các nốt
nhạc không chỉ giúp các em khởi động giọng mà còn giúp các em nhớ vị trí các
nốt trên khuông nhạc và cảm nhận cao độ các nốt so với nhau. Muốn các em
thực hiện tốt bài tập, giáo viên phải đưa ra yêu cầu để các em tìm hiểu, nhận
xét bài nhạc, bài tập đọc nhạc có mấy nốt? gồm nốt gì? Rút ra thang âm cho
học sinh đọc, có thể hoán đổi vị trí các nốt nhạc để học sinh tìm tòi ở mức
độ cao hơn nhằm kiểm tra tai nghe của các em. Về trường độ gồm những
hình nốt gì? Rút ra hình tiết tấu chung của bài tập cho học sinh đọc tiết tấu.
Trong bài có sử dụng các ký hiệu Âm nhạc nào? mục tiêu của giai đoạn này
là làm thế nào để các em nắm và thể hiện được hình tiết tấu chủ đạo của
bài. Việc thể hiện tiết tấu phải được kết hợp theo nhiều hình thức, có thể là
vừa đọc vừa vỗ tay, vừa đọc vừa gõ đệm nhạc cụ. Hình thức thể hiện cũng
có thể là cả lớp, theo tổ nhóm, cá nhân xen kẽ. Khi các em đã thực hiện tốt
tiết tấu của bài, giáo viên đàn để các em nghe và cảm nhận giai điệu theo
tiết tấu, Đây là lúc bắt đầu tập đọc bài nhạc, tập đọc từng câu theo đàn, giáo
6
viên sửa lỗi truyền miệng. Luyện tập củng cố theo nhóm, tổ hoặc cá nhân.
Khi các em đọc đúng cao độ, trường độ của bài, mới chuyển sang ghép lời
ca. Để các em có cảm nhận tốt hơn trong việc ghép lời ca với nhạc, giáo
viên nên cho các em tự ghép lời, sau đó, giáo viên đàn giai điệu và hát mẫu

lời ca để các em nghe, so sánh. Giáo viên bắt nhịp, học sinh đọc lại nhạc và
ghép lời ca. Giáo viên đàn lại từng câu, sửa lỗi cho các em. Giai đoạn này
đòi hỏi sự kết hợp luyện tập nhịp nhàng giữa đọc nhạc, hát lời và gõ đệm
nhạc cụ. Cuối cùng là việc đánh giá, đây là giai đoạn động viên khích lệ các
em học tập. Phải thường xuyên động viên học sinh, việc động viên giúp cho
các em chưa thể hiện bài tập đọc nhạc tốt sẽ cố gắng học tập hơn.
2. Xây dựng phương pháp ghi chép nhạc:
Ghi chép lại các bài nhạc đã học giúp các em nắm chắc vị trí các nốt trên
khuông cũng như nhớ các hình nốt, ký hiệu đã học. Nếu như tập đọc nhạc mang
nhiều tính chất trừu tượng vì nó còn phụ thuộc vào tai nghe của từng em thì ghi
chép nhạc mang tính cụ thể hơn, hiện thực hơn. Do vậy, việc hướng dẫn các em
ghi chép đơn giản và dễ thực hiện. Tuy nhiên, đơn giản không có nghĩa là
không quan trọng, ngược lại tập ghi chép nhạc là sự đúc kết giữa 2 phân môn
tập hát và tập đọc nhạc để khắc sâu kiến thức. Do đó đòi hỏi phải có sự chính
xác tuyệt đối từng vị trí nốt trên khuông nhạc, quan trọng hơn nữa là qua chép
nhạc các em phải nhớ được tên các nốt nhạc là gì, nằm ở vị trí nào, cách viết các
hình nốt ra sao, các hình nốt đó có ý nghĩa gì và phải thể hiện thế nào. Việc ghi
chép nhạc còn giúp các em ghi nhớ các ký hiệu khác về âm nhạc. Các kiến thức
đó hổ trợ cho việc tập đọc nhạc hoặc thực hiện các bài hát theo yêu cầu của tác
giả như: dấu luyến, dấu chấm dôi, dấu quay lại, dấu hồi đoạn, dấu lặng đen, lặng
đơn, ngắt câu,
Việc ghi chép nhạc là công việc đòi hỏi phải hướng dẫn các em thực hiện
một cách thường xuyên. Tuy nhiên không nhất thiết lúc nào cũng phải thực hiện
ngay tại lớp vì như thế sẽ mất rất nhiều thời gian. Ở lớp chỉ hướng dẫn các em
cách thực hiện việc ghi chép, nhận ra cách trình bày thế nào cho đúng, cho đẹp
còn việc ghi chép lại bài nên cho các em thực hiện ở nhà.
7
IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Từ đầu năm học tôi đã áp dụng thực hiện giảng dạy tập đọc nhạc với các
phương pháp và biện pháp như đã trình bày ở trên và thấy các em rất say mê

hứng thú học tập, do đó kết quả đã nâng lên rõ rệt: Kết quả đánh giá học lực
môn Âm nhạc học kì I năm học 2013-2014 của cả 3 khối 3, 4, 5 không có học
sinh xếp loại B, học sinh hoàn thành tốt đã tăng lên khoảng 20%, trong đó phần
tập đọc nhạc các em thể hiện được tốt hơn cụ thể ở khối lớp 5 như sau:
Phân loại học sinh đọc bài tập
đọc nhạc
Tổng số
HS 30
Số em đạt
Đầu năm
Đạt Cuối học
kỳ II
Tỉ lệ học sinh đọc bài tập đọc
nhạc tốt, trôi chảy 10 em 14em
Tỉ lệ học sinh đọc được bài tập
đọc nhạc 12em 15em
Tỉ lệ học sinh chưa đọc được bài
tập đọc nhạc 8em 1em
Tập đọc nhạc là phân môn khó học, việc giảng dạy cho học sinh cấp Tiểu
học đòi hỏi phải có những phương pháp, biện pháp đặc thù riêng. Hơn nữa
người giáo viên còn phải biết lựa chọn và áp dụng các phương pháp, biện pháp
sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh. Về phía bản thân, với một số
phương pháp, biện pháp nêu trên, qua thực tế giảng dạy tại trường, tôi nhận thấy
hiệu quả của các phương pháp, biện pháp này là khá cao. Tuy nhiên, khi vận
dụng những phương pháp, biện pháp này, giáo viên có thể tuỳ cơ ứng biến sao
cho phù hợp với từng hoàn cảnh, từng đối tượng cụ thể để thu được kết quả tốt
nhất. Và điều quan trọng là chúng ta cùng nhau xây dựng nên những phương
pháp, biện pháp giảng dạy hay nhất, phù hợp nhất đối với phân môn tập đọc
nhạc để kết quả học tập của các em ngày càng được nâng cao hơn.
Qua đề tài này tôi muốn trao đổi với quý đồng nghiệp về vấn đề học Âm

nhạc, học Âm nhạc sẽ làm cho con người thoải mái, hứng thú hơn khi học tập
môn học cũng như học các môn học khác, giáo dục Âm nhạc cùng với giáo dục
8
các môn học khác lập nên một nền giáo dục toàn diện để đào tạo một thế hệ trẻ
đủ năng lực, đầy tự tin trở thành người chủ tương lai của đất nước.
C- PHẦN KẾT LUẬN
I. Những bài học kinh nghiệm
Khả năng nhận thức của con người nói chung, của học sinh Tiểu học nói
riêng là rất lớn và sẵn có. Điều cơ bản là người giáo viên giảng dạy phải nắm
được đối tượng, tìm hiểu cụ thể những sở thích của các em để tìm ra phương
pháp, biện pháp giảng dạy thích hợp nhất giúp các em tiếp thu kiến thức một
cách dễ dàng và tạo sự say mê trong việc vận dụng các kiến thức đã học vào
thực tế cuộc sống.
II. Khả năng ứng dụng, triển khai: Có thể ứng dụng đối với những giáo viên
giảng dạy Âm nhạc trong các trường Tiểu học cho khối lớp 3, 4, 5.
III. Những kiến nghị, đề xuất
Để nâng cao chất lượng học tập phân môn tập đọc nhạc cho học sinh Tiểu
học tôi xin có ý kiến đề xuất như sau: Bổ sung thêm những đồ dùng học tập, đồ
dùng giảng dạy của bộ môn như: Bảng phụ chép nhạc và chép bài hát để đáp
ứng nhu cầu học tập của các em.
* Đề tài này nghiên cứu dựa trên thực tế tôi đã giảng dạy trong những
năm qua tại trường Tiểu học nơi tôi công tác, đúc kết những kinh nghiệm xin
trình bày với quý đồng nghiệp. Rất mong được sự đóng góp nhiệt tình của quý
đồng nghiệp, của các bạn .
Chân thành cảm ơn!
* ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI
CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CẤP HUYỆN
Điểm:
Xếp loại:
9

Ngày tháng năm 2014

Giám khảo1:
Giảm khảo 2:
10