TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY

TR   N G   I H C KINH T  TP. H  CHÍ MINH
Vi n  à o To Sau   i Hc

TI  U LU  N TRI T H C
  tài:
TRI T H C ARISTOTE
VÀ S   NH H   N G C  A NÓ   N XÃ H  I PH   N G
TÂY
GVHD: TS. BÙI V  N M A
H  C VIÊN TH C HI  N:
HV:   N G PHÚ QU  C
STT: 81
MSHV: 7701220940
NHÓM: 8
L  P: K22_DEM1
KHÓA: 23
TP.HCM, ngày 08 tháng 12 nm 2014
TRI T H  C ARISTOTE
VÀ S   N H H   N G C A NÓ   N XÃ H I PH   N G TÂY
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
I. GI  I THI U
Lch s loài ng i t thu s khai ã sinh ra nhiu bc hin trit v   i mà
nhng t t ng ca h vn còn nh h ng rt sâu rng   n xã hi ngày nay. Aristote
là mt trong nhng bc hin trit v  i nh vy thi Hy Lp c  i. Ông    c xem
là mt B Bách Khoa Toàn Th   s nht thi by gi, óng góp rt ln   n nn
vn minh Hy Lp c   i nói riêng và vn minh nhân loi nói chung.
Ông    c cho là tác gi ca khong 150 lun thuyt. Trong s ó, 30 lun
thuyt    c lu li   cp  n nhiu lnh vc: t sinh hc, vt lý hc  n   o   c,
m hc và chính tr… Mc dù có nhng hn ch và sai lm trong mt s t t ng,
  c bit là trong lnh vc vt lý hc, nhng s nh h ng và thng tr trong t t ng
ca ông vn rt rõ nét, tri rng và kéo dài   n hàng chc th k ca vn minh nhân

loi.
Chính vì l ó, bài tiu lun này s i sâu vào nghiên cu nhng t t ng trit
hc ca Aristote và làm rõ s nh h ng ca trit hc ca ông   n xã hi ph ng
Tây nói riêng vã xã hi loài ng  i nói chung.
Nhng kin thc    c tip thu trên ging    n g t bài ging ca thy TS. Bùi
Vn Ma và t sách “Trit Hc - Phn I -   i C ng V Lch S Trit Hc” (do
TS. Bùi Vn Ma ch biên) s là nn tng cho bài tiu lun này. Bên cnh ó, tác
gi ã tham kho rt nhiu ngun ti liu khác trên Internet   xem xét nh h  ng
ca trit hc Aritxtot  n xã hi Ph  ng Tây và xã hi loài ng i.
II. T  NG QUAN V  ARISTOTE VÀ  I  U KI N LCH S 
HÌNH THÀNH TRI T H C ARISTOTE
Aristote Sinh nm 384 tr.CN. ti Stagia min bc Hy Lp. B ông
(Nichomachus) là bác s cho hoàng gia Macedonia. Lúc
  u ông theo hc ngành y. Nm 367 ông    c gi  n
Athen hc trit hc vi thy Plato cho   n nm 347.
Aristote   li cho nhân loi mt h thng tri thc
  s và có nh h ng sâu rng v nhiu mt   n   i
sng ca nhân loi;   c bit, ông ã xây dng lôgích
2
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
hc… Vi ph  ng châm “Platông là thy nhng chân lý còn quý hn nhiu”,
Arxitot ã   ng trên quan nim duy vt tin b phê phán thuyt ý nim ca Platông;
nhng ông cng không ng h các quan i m ca các tr ng phái duy vt bàn v
khi nguyên vt cht ca v tr. Khi bàn v các vn   siêu hình, s do d gia ch
ngha duy vt và ch ngha duy tâm ã   a Aristote  n vi ch ngha nh nguyên;
và t ch ngha nh nguyên ông ã ri vào ch ngha duy tâm khi   a ra thuyt
nguyên nhân (thay cho thuyt ý nim ca Platông hay thuyt khi nguyên ca vt
cht ca các nhà duy vt). Tuy nhiên, khi bàn v vt lý hc, ông li bc l rõ quan
i  m duy vt ca mình. Thuy nguyên nhân là nn tng ca Siêu hình hc mang tính

thn thánh ca Aristote. Siêu hình hc là c s lý lun   Aristote xây dng Vt lý
hc mang tính t nhiên, bàn v v tr, gii t nhiên và quá trình vn   ng ca
chúng…
III. TRI T H  C ARISTOTE
1. Thuyt nguyên nhân – c s ca siêu hình hc
Aristote cho rng tn ti nói chung phi xut phát t bn nguyên nhân c
bn: vt cht (vt liu), hình thc (hình dng), vn   ng (thao tác), mc ích (cu
cánh); trong ó, hình thc và vt cht gi vai trò quan trng nht (nh nguyên lun).
Tuy nhiên, ông li cho rng, hình thc có vai trò quyt  nh hn so vi vt cht
(nht nguyên lun duy tâm); bi vì, nu không có hình thc thì vt cht ch là kh
nng th   ng ch không phi là hin thc. Hình thc là thc cht ca tn ti, là
bn cht tích cc ca s vt ; nó cha trong mình vn   ng và mc ích. Nh tính
tích cc ca nó mà mà mi s vt vn   ng    c ; Còn vn   ng ca s vt là mt
quá trình khách quan, din ra theo nhng trình t xp   t tr c, tc có mc ích ca
Th ng   . Aristote cho rng, tn ti c vt cht ban   u phi hình thc (cái kh
nng th   ng) ln hình thc ban  u phi vt cht (hình thc ca mi hình thc, lý
lun thun túy, Th ng   ,   ng c   u tiên ca th gii, nguyên nhân tn cùng,
mc ích ti th ng ca mi hin t ng). Nh vy, khi chuyn t lp tr ng nh
nguyên sang duy tâm, Aristote ã ri vào mc ích lun ca thn hc. Ti ây, thay
3
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
vì phi tách xa thuyt ý nim ca Platông thì ng c li, thuyt nguyên nhân ca
Aristote li tin gn, thm chí hòa nhp vào thuyt ý nim ca Platông.
2. Thuyt vn   n g – c  s  ca vt lý hc
Aristote cho rng gii t nhiên là toàn b các s vt, quá trình luôn vn   ng
có liên h vi nhau và    c cu thành t mt bn th vt cht. Vn   ng không th
b tiêu dit và cng không th tách khi s vt, quá trình t nhiên. Có sáu hình thc
vn   ng là phát sinh, tiêu dit , thay   i trng thái, tng , gim , di chuyn v trí.
Aristote ã dng li tr c quan nim vn   ng t thân ca vt cht mà tha nhn cái

hích ban   u ca Th ng   nm ngoài gii t nhiên là ngun gc thn thánh ca
mi vn   ng xy ra trong gii t nhiên. Aristote cho rng v tr là hu hn, liên tc
và khép kín trong không gian nhng vnh vin v thi gian. Vn vn trong v tr t
Mt Trng tr xung Trái   t   u cu thành t bn yu t vt cht ( t, n c, la,
không khí) mang bn tính cht nguyên thy (nóng, lnh, khô và m),    c  c trng
bng chuyn   ng thng, mang tính c ng bc, da trên nguyên lý vt nng ri
nhanh hn vt nh; do vy mà mi yu t có mt xu h ng vn   ng riêng, chim
gi mt v trí nht  nh tng v tr. Tuy nhiên, v tr bên ngoài Mt Trng    c bao
trùm bi ete,    c   c trng bi chuyn   ng tròn, mang tính t do, ly Trái   t làm
tâm. Aristote   t nn móng cho thuyt v tr  a tâm.
3. Quan nim v sinh th, con ng  i và linh hn
Khi ph nhn quan i m ca Platông coi th xác là ni trú ng tm thi ca
linh hn bt t, Aristote da trên thuyt nguyên nhân cho rng cng ging nh s vt
   c hình thành t hình thc và vt cht, sinh th và con ng i    c cu thành t th
xác và linh hn. Không có linh hn bt t, không có linh hn trong c th cht và
cng không có linh hn nm bên ngoài th xác vt cht. Nhng tùy theo cp d,
Aristote chia linh hn ra thành ba loi là: linh hn thc vt kh t thc hin chc
nng nuôi d  ng và sinh sn; linh hn   ng vt kh t thc hin chc nng cm ng
vi môi tr ng xung quanh và; linh hn lý tính (mt b phn linh hn con ng i) bt
t thc hin chc nng hot   ng nhn thc. Trong th xác con ng i có   ba loi
linh hn trên; khi con ng i cht i, linh hn thc vt và linh hn   ng vt mt i
cùng vi s tan rã ca th xác nhng linh hn lý tính cha tri thc vn tn ti bt
dit. Theo ông, con ng  i là mt sinh th có lý trí.
4. Quan nim v nhn th c
4
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
Aristote cho rng bn cht con ng  i là khát vng h  ng   n tri thc, con
ng i sinh ra   nhn thc, k nào không nhn thc k ó không là con ng  i. Nhn
thc là mt quá trình xut phát t thc ti khách quan tri qua giai o  n cm giác,

biu t ng     n t duy, lý lun. Không có s tác   ng ca   i t  ng nhn thc
(hin thc khách quan) vào giác quan (c s ca nhn thc) thì s không có mt tri
thc nào; nhng nhn thc cm tính ó không có kh nng i sâu vào bn cht ca
s vt; mà ch có nhn thc lý tính (khái quát hóa, tru t ng hóa…) mi khám phá
   c cái ph bin, tt yu, tc cái quy lut, bn cht ca s vt. Dù nhn thc là hot
  ng bn tính ca linh hn con ng i, nhng linh hn con ng i sinh ra nh mt
tm bng trng . Nhn thc là quá trình phn ánh hin thc khách quan bên ngoài vào
bên trong linh hn là ghi chép lên linh hn nhng dòng tri thc. Nhim v ca kho
hc là khám phá ra cái ph bin – tt yu (cái bn cht, cái quy lut) trong các s
vt, hin t ng riêng l nhm tích ly tri thc… Vi b óc “bách khoa toàn th ” ca
mình, Aristote v n lên bao quát và nm bt    c mi tri thc khoa hc có    c lúc
by gi.   i vi ông, khoa hc là mt h thng tri thc phc tp nhm ti ti ba mc
ích: hot   ng   i sng, sáng to và t bin. Vì vy, có ba nhóm khoa hc: khoa
hc thc hành ( o   c hc, chính tr hc…), khoa hc sáng to (siêu hình hc, vt
lý hc, toán hc, logích hc…). Càng ngày, khoa hc càng nhn thc  y   th gii
và càng    c nhiu chân lý, ngha là càng có nhiu tri thc hay t t ng phù hp vi
hin thc khách quan; còn thc tin, cuc sng là tiêu chun   xác  nh s phù hp
ó… Mun   t    c chân lý, tránh sai lm trong quá trình tìm hiu bn cht, khám
phá quy lut ca hin thc khách quan thì linh hn lý tính phi    c trang b các
ph ng pháp suy ngh úng  n, phi tuân th nhng yêu cu ca logích hc.  ó là
tuân theo yêu cu ca quy lut   ng nht, quy lut phi mâu thun, quy lut trit tam;
h ng t duy theo các quy tc tam o n lun… B Organon ca Aristote ã  t nn
móng vng chc cho b môn logích hình thc.
5. Quan nim v   o   c
Aristote coi   o   c hc là s m rng nhn thc vào lnh vc hành vi con
ng i. Khi ph nhn quan i m Platông coi hnh phúc ca con ng  i gn lin vi
th gii ý nim, Aristote cho rng: Ngu dt, sai lm là ngun gc ca cái ác; lý trí và
l phi   i th  ng là c s ca i u thin, là nn tng ca phm hnh (làm mt cách
t nhiên, không gò bó) ca con ng i. Phm hnh ca con ng i nu có    c nh
vào vic hiu thu và làm theo chân lý (hành   ng da theo cái tt yu – ph bin,

do thông qua giáo dc và ào to) thì ó là phm hnh lý tính; Còn phm hnh ca
5
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
con ng i có    c nh vào thói quen làm theo l phi   i th ng (hành   ng da
theo cái trung dung, tc là không thái quá, thông qua tp quán lâu   i ca cng
  ng) thì ó là phm hnh luân lý. Con ng i cm thy khoái lc khi bn thân sng
có   c hnh, khi mình làm i u thin mt cách t nhiên. Khoái lc ch là mt c s
ca cuc sng hnh phúc. Hnh phúc tht s ca con ng i phi gn lin vi cuc
sng trn gian, gn lin vi bn tính t nhiên ca mình. Hnh phúc ca con ng i
không ch b chi phi bi các yu t ch quan nh s khôn ngoan ca lý trí,   c
hnh trong hành vi, s khoái lc trong trng thái… mà còn b chi phi bi các i u
kin khách quan nh tin bc, sc khe, tình bn, xã hi công bng… Vy theo
Aristote,   i sng  o   c, hnh phúc ca con ng i không nm trong th gii ý
nim trên tri mà nm trong th gii hin thc d i   t, ni trn gian;   ng thi
chúng phc thuc vào i u kin, hoàn cnh, nhu cu ca tng ng  i trong cng   ng
xã hi.
6. Quan nim v chính tr - xã hi
Aristote coi chính tr hc là s khai trin ca  o   c hc vào trong   i sng xã
hi. Aristote vn dng thuyt trung dung xây dng lý lun v nhà n c. Theo
Aristote, con ng i không ch là sinh th nhn thc, bit sng có  o   c mà còn là
mt   ng vt chính tr . Con ng i không th sng ngoài cng   ng, bên ngoài s
giao tip. Nhà n  c là mt hình thc giao tip cng   ng cao nht, trên c gia ình,
dòng h, làng xã. Con ng i, v bn cht, phi thuc v nhà n c. Ch có   ng vt
thun túy hay Th ng   mi tn ti bên ngoài nhà n c. S mng ca nhà n c là
  m bo mi ng i (tr nô l, vì nô l không phi là con ng i mà ch là công c
sng bit nói) trong cng   ng mt cuc sng hnh phúc vi mc   phúc li ngày
càng cao.   thc hin s mng này nhà n c phi tin hành hot   ng tren ba lnh
vc lp pháp, hành chính, và xét x. Theo ông, chính quyn không nên thuc v
ng i giàu mà cng chng nên ri vào tay ng  i nghèo, chính quyn nên thuc v

tng lp ch nô trung lu. Ch   chính tr tt nht không phi là ch   dân ch
hay ch   quân ch mà là ch   cng hòa quý tc. Trt t xã hi by gi (chim
hu nô l),   i vi Aristote. là mt trt t xu, nhng nó li là mt trt t xu cn
thit, vì vy phi bo v nó… Aristote xem xét c mi liên h gia   o   c và kinh
t trên bình din xã hi. Theo ông, công bng trong trao   i sn phm là nn tng
ca công bng xã hi và bình  ng gia các cá nhân trong cng   ng. Aristote òi
hi phi quan tâm  n lao   ng và phân công lao   ng.
6
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
IV.  NH H   N G C  A TRI T H  C ARISTOTE   N XÃ H I
PH   N G TÂY
1. N n tng ca lý lun hc và nh h  ng ca nó
Có th nói Aristote là ông t ca logích hc, là ng i  t nn móng cho khoa
hc lý lun
Giá tr ca Aristote là  ch ông ã phát minh môn hc mi, hoàn toàn không
da vào các tác phm t tr c   li. Li suy lun ca ng i Hy Lp tr c thi
Aristote không    c minh bch, chính Aristote ã chn chnh tình trng này bng
cách   t ra nhng quy lut cho s suy lun. Ngay c Platon ôi khi cng vp phi li
lm suy lun không chính xác. D i thi trung c, mt ngàn nm sau khi Aristote
qua   i ng i ta còn hng say dch li các sách v lun lý   theo ó mà h ng dn
t t ng
Mt trong các phát minh ca Aristote trong lãnh vc lun lý là tam o n lun.
 ó là mt li suy lun theo 3 phn, phn th ba hay là phn kt lun theo sau phn
th nht và phn th hai. Thí d ng i là con vt có lý trí, Socrate là ng i, vy
Socrate là mt con vt có lý trí. Tam o n lun có th    c áp dng trong toán hc
theo các công thc sau ây: A = B, B = C vy C = A.  i  u khó khn cn phi gii
quyt trong mt tam o n lun là nu phn th nht không    c chính xác thì phn
kt lun l c nhiên cng sai. Tuy nhiên, ng i ta th ng chú trng  n phn kt
lun hn là phn th nht, do ó tam o n lun không em   n nhng kt qu tt.

Vi s trình bày các ph ng pháp lun lý Aristote ã có công ln vi nhân loi là
7
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
  t nn tng cho ph  ng pháp suy lun chính xác mc dù môn lun lý hc gp
nhng chông gai và    c coi nh mt môn hc khó hiu
 nh h ng ca lý lun hc Aristote   n không ch xã hi ph ng Tây mà c
loài ng i là rt ln, cho   n tn hôm nay. Logích hc ca Aristote là ht nhân trung
tâm ca ngành khoa hc máy tính, i n t ni mà mi tính toán ca máy móc  u
   c xây dng da trên nn tng suy lun logích. Không nhng khoa hc máy tính
mà còn nhiu ngành khoa hc công ngh khác ã ang và s ly nn tng logích hc
  xây dng lâu ài vng chc cho mình.
2.  nh h  n g ca Aristote   n vt lý hc
Nu chúng ta bt  u bng cách kho sát mt tác phm ca Aristote nhan  
là Vt lý hc, chúng ta s b tht vng. S tht là trong cun vt lý hc y ch trình
bày nhng khái nim siêu hình v vt cht, s chuyn   ng, không gian, thi gian,
nguyên lý, và nhng khái nim t  ng t. Mt o n  c sc trong tác phm trên là
o  n công kích khái nim chân không ca mt hc gi    n g thi. Aristote cho rng
trong v tr không làm gì có chân không. Ngày nay thuyt ca Aristote ã b khoa
hc chng minh là sai, nhng chính nh s công kích mà chúng ta bit    c mt
thuyt khoa hc có giá tr.
 nh h ng ca thuyt  a tâm ca Aristote  n   i sng xã hi Ph ng Tây
và loài ng i rt sâu sc và rng ln, nó thng tr t t ng con ng i t thi c   i
cho  n mãi   n cui th k 16. Mãi  n t cui th k 16 tr v sau, t t ng này
ã b thay th bi thuyt nht tâm ca Copernicus, Galileo và Kepler. Ngoài ra, hc
thuyt “vt nng ri nhanh hn vt nh ” ca Aristote cng ã thng tr hiu bit ca
con ng i mt thi k dài mà không nhà khoa hc, trit hc nào dám bác b tính
dúng  n ca nó; Mãi   n sau này, Galieo ã dng cm   ng lên chng li hc
thuyt y trong s soi xét rt khc khe ca giáo hi Công giáo Rôma.
B óc bách khoa toàn th ca Aristote ã giúp xã hi thi y gii thích    c

thu áo nhng hin t ng thiên nhiên thn bí, m mang hiu bit con ng i thi y.
Nhng hiu bit này vn còn úng cho   n tn thi   i hôm nay. Có th k ra nh:
ông cng có nhiu nhn xét giá tr v sc nóng ca mt tri làm bc hi n c bin,
làm cn sông ngòi, n c bc hi thành mây và ri xung thành ma. Ông cho rng
x Ai cp là công trình ca xông Nil: chính phù sa ca n c sông này trong hàng
ngàn th k ã em li cho x Ai cp nhng vùng   t phì nhiêu. Aristote cng ã
8
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
ging gii mt cách tho áng s thành lp các lc  a trên trái   t, ông cho rng các
lc  a    c ny sinh và dn dn bin mt d i áy bin cùng vi tt c nhng nn
vn minh  trên y trong mt s thay   i tun hoàn. Con ng i i t trng thái s
khai  n trng thái vn minh cc   ri s tr v trng thái s khai do nhng bin c
v  i ca to hoá
3.  nh h  n g ca Aristote   n   o   c và giáo dc
Aristote i tìm li gii áp thu áo cho nhng câu hi: cái gì là mc ích ti
th ng ca cuc   i ?   o   c là gì ? Làm sao có th tìm thy hnh phúc?
 i  u kin ca hnh phúc do ó là s phát trin ca kh nng suy lun.   o
  c tu thuc vào s suy lun chính xác, s kim soát tinh thn, s quân bình ca
lòng ham mun. ó không phi là nhng   c tính ca nhng ng  i th  ng mà là kt
qu ca s tp luyn và kinh nghim trong nhng ng i hoàn toàn tr ng thành. Con
   ng i   n mc ích ó là ý nim trung dung. Mi mt  c tính có th xp thành
3 loi: loi   u và loi chót là nhng   c tính quá khích, ch loi gia mi là  o
  c. Ví d s nhút nhát và tánh liu lnh thuc v loi  u và loi chót, ngha là
nhng   c tính quá khích. Tánh rng rãi nm gia tánh bin ln và phung phí. Tánh
khiêm nh ng nm gia tánh rt rè và ngo mn. Tánh vui v nm gia tánh cau có
và tánh ba hoa sng s ng
Thuyt trung dung không phi là mt thuyt có th áp dng mt cách máy
móc theo toán hc.  i  m trung dung có th thay   i tu theo tr ng hp và ch có
th tìm thy bng s suy lun tr ng thành. Chính thói quen quy lun   a ng i ta

  n ch thánh thin. Con ng i có th    c ánh giá bng nhng hành   ng ca h.
Do ó s thánh thin không phi là mt hành   ng   n   c mà chính là mt thói
quen.
V vn   giao thip bn bè, t t ng ca Aristote cng rt phù hp vi suy
ngh ca thi  i ngày nay.  ó là ông cho rng: mt yu t khác rt cn thit cho   i
sng hnh phúc là s kt bn. Càng    c san s, hnh phúc càng tng tr ng. Khái
nim v công bng không quan trng trong tình bng hu, khi ã là bn, ng  i ta
không ngh  n s công bng so o tính toán trong vic giao thip. Mt khác, s bn
chân tht không th có nhiu: k nào có quá nhiu bn tht ra không có ng i bn
nào. Làm bn vi tt c mi ng i là mt i u không th thc hin    c. Tình bn
chân tht phi    c th thách vi thi gian, nó òi hi s n  nh trong tánh tình.
9
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
Mt khi tánh tình không n  nh thì s kt bn l c nhiên cng b nh h  ng. Bình
  ng là mt yu t cn thit trong s giao thip, s bit n không làm cho s giao
thip    c lâu dài. Nhng k thi n luôn luôn mun ng i khác chu n mình mãi
mãi trong khi nhng k chu n luôn luôn mun xa lánh k thi n càng sm càng tt.
Do ó, s giao thip không th nào    c vng bn.
Con ng i hin   i cng bng khon v hình t ng ca mt con ng i lý
t ng. Nhng t t ng ca Aristote v con ng i lý t ng vn còn úng cho chúng
ta hôm nay. Theo ông, ng i lý t ng không bao gi khen ai quá áng vì h nhn
thy rng  trên   i tht s không có cái gì áng khen c. H không th sng a dua
vi k khác vì tánh a dua là  c tính ca k nô l. H không bao gi mun làm hi ai
và sn lòng tha th tt c nhng li lm ca k khác. H không mun nói chuyn
nhiu, cng không mun    c ng i khác tâng bc hoc ch trích ng i khác. H
không nói xu ng i khác dù ó là k thù ca h. H i   ng khoan thai, nói nng
ôn tn, không bao gi hp tp vì tâm trí h không b bn rn bi nhng i u phc
tp. H không bao gi hng hái quá   vì h bit rng trên   i này không có cái gì
quan trng. H chu   ng nhng s bt trc    i mt cách vui v và oan trang,

ging nh mt t ng lãnh gii cm quân ngoài mt trn nm vng chin thut chin
l c.
4.  nh h  n g ca trit hc   n sinh vt hc
 nh h ng ca Aristote  n xã hi ph ng Tây lúc by gi v nhng hiu
bit xung quanh sinh vt hc cng rt to ln. Ví d ông bit rng loài chim và loài
bò sát có c th rt ging nhau, loài kh là mt loài trung gian gia ng i và vt 4
chân. Ông nhn xét rng linh hn ca tr s sinh cng ging nh linh hn ca súc
vt. Các món n quyt  nh cách sinh sng: có nhng con thú sng theo àn, có
nhng con thú sng cô   c, min làm sao chúng có th kim n mt cách d dàng.
Ông ã tìm ra kt lun gn ging nh thuyt ca Von Baer v các  c tính ca ging
nòi và thuyt ca Spencer v s t ng quan ca các ging vt và s phát trin ca
chúng. Nói mt cách khác, mt ging vt càng phát trin thì s sinh   càng ít. Ông
nhn xét khuynh h ng bình   ng ca các ging vt ngha là nhng phn t xut
chúng, do s giao cu vi các phn t thp kém hn dn dn s mt các  c tính ca
mình.
10
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
Aristote to nên mt khoa hc v s phát trin ca bào thai. Ông nói rng
mun quan sát s vt mt cách chính xác không gì bng quan sát ngay trong thi k
thai nghén. Hyppocrate cng ã áp dng ph ng pháp này bng cách quan sát trng
gà ln trong nhng thi k khác nhau và ã vit cun sách nhan   là Ngun gc
ca   a tr. Aristote cng nghiên cu hin t ng này và nhng nhn xét ca ông còn
làm cho các nhà khoa hc ngày nay phi ngc nhiên. Chc ông ã làm nhiu thí
nghim v khoa sinh sn vì ông ph nhn thuyt cho rng nam tính hoc n tính ca
bào thai ph thuc vào v trí ca ngc hành.
Có l Aristote ã có công là ng i   t viên á  u tiên cho di truyn hc mà
sau này Mendel ã phát trin nó lên thành mt ngành khoa hc v   i nh h ng
rng ln   n   i sng con ng i sau này.  ó là ông   a ra nhiu vn   thi s v
nhân chng chng hn nh ông ã nhn xét mt cuc hôn nhân gia ng i àn bà da

trng và ng i àn ông da en. Tt c nhng   a con sinh ra  u da trng nhng   n
th h th hai thì nhiu   a con da en xut hin.  ó ch là mt nhn xét m   u cho
 nh lut danh ting v nhân chng hc mnh danh là  nh lut Mendel. Nói tóm li
mc dù nhng sai lm trong các tác phm v sinh lý hc ca ông, Aristote cng ã
  t nn móng cho khoa hc này. Nu chúng ta   ý rng các ph ng pháp su tm
và nghiên cu thi y rt thô s, chúng ta phi công nhn thiên tài v  i ca
Aristote.
5.  nh h  n g ca trit hc Aristote   n chính tr xã h i
V chính tr hc, Aristote ã   li cho loài ng i tác phm Chính Tr Lun
ni ting bàn v mi vn   ca chính tr hc. Aristote vit Chính Tr Lun nm 350
tr c Thiên Chúa giáng sinh (BC). Cun sách này    c xem là cn bn cho Chính
tr hc Tây ph ng và nh h  ng sâu rng ti các t t ng gia   i sau nh Cicero,
St. Augustine, Aquinas, và các lý thuyt gia khác thi Trung C. Các lý thuyt gia
hin   i nh Machiavelli, Hobbes, và các nhà t t ng thi Khai Sáng   u da trên
nn tng này mà phê phán lý thuyt và mô hình chính tr kiu Aristote. Nh vy, h
ã phát trin nên các h t t ng mi. Vì th, dù ta   ng ý hay không vi lp lun và
lý thuyt ca Aristote, hiu rõ các nguyên lý cn bn mà Aristote ã   ra vn là
i  u cn thit   có th hiu    c các nhà t t ng thi Khai sáng và Hu hin   i.
Trong Chính Tr Lun , Aristote dùng ph ng pháp lun lý quy np, i t   n
v xã hi nh nht là gia ình ti xã hi và cui cùng là quc gia,   tìm ra nhng
11
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
  c tính thit yu mà nhà n c phi có   tr thành mt nhà n  c lý t ng. Ngoài
ph ng pháp quy np, Aristote cng dùng ph ng pháp so sánh gia mô hình nhà
n c "lý t ng" và mô hình nhà n c trong thc t và   a ra nhng nguyên lý xây
dng mt nn chính tr mang li "i u tt nht" cho con ng i.
Tuy nhiên, t t ng chính tr ca Aristote l tt nhiên phi chu nh h ng t
 a v giai cp mà ông ang thuc vào nó. Nói cách khác Aristote thiên v ch  
quí tc. Mt khác, vi t cách là thy hc ca mt v hoàng   và chng ca mt v

công chúa, Aristote không có lý do   thiên v thuyt dân ch hoc có cm tình vi
giai cp th ng gia: Túi tin ca chúng ta nm  âu, trit lý ca chúng ta nm  ó.
V. K T LU  N
Là mt con ng i “khng l ” v t t ng, Aristote ã m ra mt chân tri
mênh mông cho khoa hc ph ng Tây phát trin và lý trí Hy Lp ny n. Rt
nhiu t t ng ca ông trên hu ht mi mt ca cuc sng con ng i vn còn rt
có ý ngha sâu sc   i vi xã hi ngày nay.
Nhng do hn ch lch s, và bn thân là nhà t t ng ca giai cp ch nô
quý tc, nên v mt trit hc , ông do d gia ch ngha duy vt và ch ngha duy
12
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
tâm; v mt chính tr , ông ch bo v li ích cho tng lp ch nô trung lu ca
chính mình.
13
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
M C L C:
MỤC LỤC: 14
14
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA
TRIẾT HỌC ARISTOTE VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ ĐẾN XÃ HỘI PHƯƠNG TÂY
TÀI LI U THAM KH  O:
[1] TS. Bùi Vn Ma, “Trit Hc Phn I   i C ng V Lch S Trit Hc ”, Tr  ng
  i Hc Kinh T TP.HCM - Khoa Lý Lun Chính Tr - Tiu Ban Trit Hc
[2] TS. Bùi Vn Ma, “Slide bài ging trit hc ”
[3] TS. Bùi Vn Ma, “Trit Hc & Bc Tranh Vt Lý Hc V Th Gii ”, Nhà
Xut Bn   i Hc Quc Gia TP. H Chí Minh
[4] “Câu truyn
trit hc (ARISTOTE, PLATON)”

[5] “Aristoteles”
[6] “  o
  c Hc Ca Aristotle”
[7]
“Ba M  i Trit Gia Tây Ph  ng ”
[8] “Chính Tr Lun - Aristotle”
[9] o/index.php?
option=com_content&view=article&id=51:vt-ly-hc-ca-aristote&catid=41:lch-s-vt-
ly&Itemid=58, “Vt Lý Hc Ca Aristotle”
[10] “ nh H  ng Ca Nhà
  i Hin Trit Aristotle”
[11] “Aristotle”
[12] “Galileo Galilei”
15
| SVTH: ĐẶNG PHÚ QUỐC GVHD: TS. BÙI VĂN MƯA