Rèn kỹ năng giải bài tậpdạng oxit axit phản ứng với dung dịch kiềm

Rèn kỹ năng giải bài tậpdạng oxit axit phản ứng với
dung dịch kiềm.
1. Vấn đề đặt ra:
-Trong nhà trường phổ thông môn Hóa học là bộ môn
khoa học khá quan trọng. Môn
Hóa học cung cấp cho học sinh hệ thống kiến thức phổ
thông, cơ bản và thiết thực đầu tiên
về Hóa học, giáo viên bộ môn Hóa cần hình thành ở học
sinh một số kỹ năng cơ bản trong
đó có kỹ năng giải bài tập.
-Đối với các bài tập Hóa học có nhiều dạng bài nếu học
sinh không nắm được bản
chất của phản ứng thì việc giải bài toán sẽ gặp nhiều khó
khăn và làm không đúng như
dạng bài tập “oxit axit phản ứng với dung dịch kiềm”.
-Qua giảng dạy tôi nhận thấy đây là dạng bài tập tương
đối khó đối với học sinh
THCS. Tuy nhiên trong thực tế thì một số giáo viên còn
xem nh ẹ dạng bài tập này một
phần do quỹ thời gian không nhiều, một phần do ý nghĩ
ngại khó của học sinh đối với bài
tập. Do đó học sinh gặp nhiều khó khăn khi gặp những
dạng toán này trong quá trình học,
trong việc giải đề cương ôn thi học kỳ. Chính vì những lý
do trên mà người viết xin đưa ra
một giải pháp “Rèn kỹ năng giải bài tập dạng oxit axit
phản ứng với dung dịch kiềm”.
2. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu:
a. Phạm vi nghiên cứu:Oxit axit tác dụng với dung dịch
kiềm hóa trị I và dung dịc h
kiềm hóa trị II.

b. Đối tượng nghiên cứu:
-Học sinh khối 9 trường THCS Chà Là.
-Nghiên cứu cơ sở lý thuyết, bản chất của phản ứng :
Oxit axit với dung dịch kiềm
của kim loại hóa trị I với dung dịch kiềm hóa trị II.
-Xây dựng các cách giải với bài tập dạng oxit axit với
dung dịch kiềm.
3. Giải pháp mới, tính sáng tạo của đề tài:
-Giải pháp này nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả
dạy học Hóa học, giúp cho học
sinh nắm chắc được bản chất của các bài tập dạng oxit
axit phản ứng với dung dịch kiềm từ
đó rèn kỹ năng giải bài tập nói chung và bài tập dạng này
nói riêng, phát huy tính tích cực
và tạo hứng thú cho học sinh trong học tập đặc biệt là
trong giải bài tập Hóa học.
-Ngoài ra giải pháp này là tài liệu cần thiết cho việc ôn
tập, bồi dưỡng học sinh giỏi
khối 9 và giúp giáo viên hệ thống hóa được kiến thức,
phương pháp dạy học.
-Điểm sáng tạo của đề tài là học sinh chỉ cần nắm chắc tỉ
lệ mol giữa oxit và dung
dịch kiềm là có thể xác định đúng sản phẩm của và giải
đúng dạng bài tập này với những
nội dung sau:
1-Khi cho oxit axit(CO2,SO2
)vào dung dịch kiềm hoá trị I (NaOH, KOH ) có các
trường hợp xảy ra như sau:
* Trường hợp 1:
Khi cho CO2, SO2

vào dung dịch NaOH, KOH (Dung dịch kiềm) dư ta có
một sản
phẩm là muối trung hoà + H
2O ).
Tức là:
n
(CO
2, SO
2
) <
n
(NaOH, KOH)
* Trường hợp 2:
Khi cho CO2, SO2
dư vào dung dịch NaOH, dung dịch KOH thì sản phẩm
thu được là
muối axit duy nhất.
Tức là:
n
( CO
2, SO2) >
n
( NaOH, KOH )
* Trường hợp 3:Nếu biết thể tích hoặc khối lượng của
oxit axit và dung dịch kiềm
thì trước hết ta phải tính số mol của cả 2 chất tham gia
rồi lập tỉ số.
2-Khi cho dung dịch kiềm( NaOH, KOH ) tác dụng với
P2O5(H
3PO4

)
Tuỳ thuộc vào tỉ lệ số mol: Có thể có nhiều trường hợp
xảy ra:
n
n
3 4
NaOH
H PO
= T (*)
Do ta có tỉ lệ (*) vì khi cho P2O5
vào dung dịch KOH, dung dịch NaOH th ì P2O5
sẽ phản
ứng trước với H
2O.
Nếu: T ≤ 1thì sản phẩm là: NaH
2PO4
Nếu: 1 < T < 2thì sản phẩm tạo thành là: NaH
2PO4
+ Na2HPO4.
Nếu: T = 2thì sản phẩm tạo thành là Na
2HPO4.
Nếu: 2<T < 3thì sản phẩm tạo thành là hỗn hợp hai muối:
Na
2HPO4
và Na
3PO
4.
Nếu: T ≥ 3thì sản phẩm tạo thành là: Na
3PO4
và NaOH dư.

3-Cho oxit axit (SO2 , CO2
) vào dung d ịch kiềm hoá trị II (Ca(OH)2
, Ba(OH)2
)
* Trường hợp 1: Nếu đề bài cho CO
2, SO
2
vào dung dịch Ca(OH)2
, Ba(OH)2
dư thì
sản phẩm tạo ra là muối trung hoà và H
2O.
* Trường hợp 2: Nếu đề bài cho CO
2, SO2từ từ vào dung dịch Ca(OH)2
, Ba(OH)2
đến
dư cho sản phẩm duy nhất là muối axit.
* Trường hợp 3: Nếu bài toán chỉcho biết thể tích hoặc
khối lượng của một chất thì
phải biện luận các trường hợp:
* Nếu:
n
2
n
2 2
CO
(Ba(OH) ,Ca(OH) )
≤ 1
Kết luận: Sản phẩm tạo thành là muối trung hoà.
* Nếu :

n
2
n
2 2
CO
(Ba(OH) ,Ca(OH) )
≥ 2 (không quá 2,5 lần)
Kết luận:Sản phẩm tạo thành là muối axit.
* Nếu: 1<
n
2
n
2 2
CO
(Ba(OH) ,Ca(OH) )
< 2
Kết luận: Sản phẩm tạo thành là muối trung hoà và muối
axit.
4. Hiệu quả đem lại:
-Học sinh không còn tâm lý nặng nề, mệt mỏi khi giải
bài tập Hóa học, có ý thức
trong học tập, số học sinh tiến bộ ngày một nhiều.
-Lớp học sinh động, sôi nổi, không khí lớp học vui tươi,
thoải mái. Học sinh cảm
thấy hứng thú và yêu thích học tập bộ môn.
-Giáo viên hình thành cho học sinh kỹ năng giải bài tập
Hóa học.
-Học sinh không còn lúng túng khi giải dạng bài tập oxit
axit phản ứng với dung dịch
kiềm từ đó hình thành được mô hình và rèn k ỹ năng giải

bài tập.
5. Khả năng và áp dụng cho đến thời điểm hiện tại:
-Việc cung cấp cho học sinh các cách giải bài toán oxit
axit phản ứng với dung dịch
kiềmđặc biệt là xây dựng cho học sinh mô hình để giải
bài toán và các kỹ năng phân tích
đề giúp học định hướng đúng khi làm bài tập là điều rất
cần thiết, nó giúp học sinh có tư
duy khoa học khi học tập Hoá học nói riêng và các môn
học khác nói chung nhằm nâng
cao chất lượng trong giảng dạy và học tập của giáo viên
và học sinh.
-Học sinh nắm được bản chất của phản ứng giữa oxit axit
và cách giải của bài tập này
sẽ giúp các em có hứng thú trong giờ học, trong việc giải
bài tập và phát triển năng lực
nhận thức một cách toàn diện hơn.
-Đề tàiđược áp dụng giảng dạy cho các bài luy ện tập của
chương trình Hóa học lớp
9, các chuyên đề dạy bồi dưỡng ở trường Trung học cơ
sở Chà Là năm học 2011-2012 và
có thể vận dụng hoàn thiện cho các năm học sau.