Một số biện pháp quản lý hoạt động ngoại khoá bộ môn trong nhà trường THPT

Luận văn thạc sỹ

1
LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu, triển khai đề tài “Một số biện pháp
quản lý hoạt động ngoại khố bộ mơn trong nhà trường trung học phổ
thông”, chúng tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình, có hiệu quả của các thầy
giáo, cơ giáo khoa tâm lý giáo dục trường Đại học sư phạm Hà Nội và đặc biệt là
sự giúp đỡ tận tình của cơ Trần Thị Bích Liễu, đến nay tơi đã hồn thành đề tài
nghiên cứu của mình.
Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy giáo, cơ giáo đặc biệt là cơ
Trần Thị Bích Liễu- người thầy đã hướng dẫn tơi trong suốt q trình nghiên
cứu.
Tơi bày tỏ lịng tri ân của mình tới các thầy cô - những người đồng nghiệp
của tôi ở trường THPT Ngọc Tảo và các trường THPT trên địa bàn huyện Phúc
Thọ, tới bè bạn- những người đã cung cấp cho tơi những tư liệu cần thiết, đã
giúp đỡ tơi hồn thành cơng trình nghiên cứu này.
Ngọc Tảo ngày 16 tháng 7 năm 2005
Tác giả
Nguyễn Minh Châu

Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

2

MỤC LỤC
Mở đầu

1. Lý do chọn đề tài...........................................................................Trang 5
2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................7
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...........................................................7
4. Nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................................8
5. Giả thuyết khoa học...................................................................................8
6. Phạm vi nghiên cứu và giới hạn của đề tài.................................................8
7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................8
8. Đóng góp của đề tài................................................................................... 9
9. Cấu trúc của luận văn................................................................................ 9
Chương1

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
NGOẠI KHĨA BỘ MƠN TRONG NHÀ TRƯỜNG THPT

1.1 Tổng quan về vấn đề nghiên cứu.....................................................................
1.2 Một số khái nịêm cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu.............................
1.3 Vai trò ý nghĩa của hoạt động ngoại khố bộ mơn........................................
1.4 Cơ sở tâm lý – giáo dục của việc tổ chức hoạt động ngoại khố bộ mơn: ......
1.5. Mục tiêu, nội dung, hình thức của hoạt động ngoại khóa bộ mơn..................
1.6. Quản lý các hoạt động ngoại khóa bộ mơn .....................................................
1.7 Vai trị của giáo viên và nhà quản lý trong hoạt động ngoại khóa bộ mơn ......
1.8 Mối quan hệ của hoạt động ngoại khóa bộ môn với việc nâng cao chất lượng
giáo dục phổ thông..................................................................................................
Kết luận chương 1..................................................................................................
Chương 2 THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHỐ

BỘ MƠN Ở CÁC NHÀ TRƯỜNG THPT HUYỆN PHÚC THỌ
2.1. Vị trí địa lý, điều kiện kinh tế và văn hoá của huyện Phúc Thọ ....................
2.2. Thực trạng nhận thức, quản lí và các điều kiện tổ chức hoạt động ngoại khoá
của các trường THPT trên địa bàn huyện Phúc

Thọ.................................................
2.3. Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khoá bộ môn ..........................................
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

3

2.4. Kết quả tổ chức hoạt động ngoại khố bộ mơn.................................................
2.5. Đánh giá chung về thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khố bộ mơn ở 3
trường.......................................................................................................................
Kết luận chương2....................................................................................................
Chương 3 CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHỐ BỘ
MƠN VÀ KẾT QUẢ KHẢO NGHIỆM, THỰC NGHIỆM VIỆC SỬ DÔNG
CÁC BIỆN PHÁP
3.1

Cơ sở đề xuất các biện pháp...........................................................................

3.2 Hệ thống các biện pháp ....................................................................................
3.2.1 Tuyên truyền nâng cao nhận thức về tác dụng của hoạt động ngoại khóa
bộ mơn cho giáo viên và học sinh ...........................................................................
3.2.2. Nâng cao năng lực lập kế hoạch cho hiệu trưởng, các tổ trưởng chuyên
môn, tăng cường các hoạt động quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn(chỉ đạo
thực hiện, kiểm tra đánh giá…).......................................................
3.2.3 Rèn luyện kỹ năng cho giáo viên về tổ chức hoạt động ngoại khóa bộ
mơn.....................................................................................................................
3.2.4 Xây dựng điều kiện để tổ chức tốt hoạt động ngoại khóa bộ mơn (Cơ sở vật
chất, tài chính, thời gian...........................................................................................

3.2.5 Tổ chức đa dạng và kết hợp nhiều hoạt động ngoại khóa khác nhau ở các
bộ môn ....................
3.2.6 Trao đổi kinh nghiệm giữa các trường............................................................
3.2.7. Sử dụng các biện pháp..................................................................................
3.3 Kết quả khảo nghiệm:........................................................................................
3.4.Thực nghiệm sư phạm................................................................................. ......
3.5. Một số kết luận chung về tính khả thi và tầm quan trọng của các biện pháp
qua khảo nghiệm và thực nghiệm............................................................................
Kết luận và khuyến nghị........................................................................................

Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

4

MỘT SỐ CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

THCS...................Trung học cơ sở.
THPT....................Trung học phổ thông
GDCD...................Giáo dục công dân
XHCN.................. Xã hội chủ nghĩa
G...........................Giỏi
KH........................Khá
TB....................... Trung bình
Y..........................Yếu
K..........................Kém
ĐH-CĐ.................Đại học cao đẳng
HS........................Học sinh

UBND...................Uỷ ban nhân dân
VD........................Ví dơ
NXB......................Nhà xuất bản
DTNT....................Dân tộc nội trú
KHGD...................Khoa học giáo dục
ĐHSP.....................Đại học sư phạm
CBQL.....................Cán bộ quản lý
QLGD....................Quản lý giáo dục
GV.........................Giáo viên
đ/c..........................Đồng chí

Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

5

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Hoạt động ngoại khố các mơn học là một trong những hình thức
hoạt động ngồi giờ lên lớp có tác dụng góp phần nâng cao chất lương học tập và
giáo dục cho học sinh. Hoạt động ngoại khoá bao gồm một số các hình thức tổ
chức như câu lạc bộ khoa học, dạ hội khoa học hay nghệ thuật, tổ ngoại
khoá...Đây là những hình thức tổ chức hoạt động dựa trên sự hứng thú và tự
nguyện của học sinh, như những trị chơi mà trong đó các em được trổ tài, được
giao lưu và được bộc lộ mình. Hoạt động này không chỉ giúp cho học sinh phát
triển nhanh về tư duy mà còn tạo cho học sinh khả năng ứng xử tốt, vận dụng
kiến thức tổng hợp linh hoạt, biết cách củng cố, mở rộng và nâng cao kiến thức,
làm cho học sinh hứng thú, u thích hơn mơn học. Mặt khác, hoạt động ngoại

khóa bộ mơn cịn huy động được mọi học sinh cùng tham gia, là điều kiện thuận
lợi cho việc hình thành kỹ năng làm việc nhóm, kĩ năng giao tiếp - rất cần thiết
cho mỗi cá nhân trong cuộc sống và công việc ngày nay. Hơn thế nữa, hoạt động
ngoại khố bộ mơn cũng góp phần đắc lực vào việc cung cấp sự hiểu biết và
hình thành hứng thú nghề nghiệp cho học sinh. Thông qua các hoạt động ngoại
khoá, học sinh củng cố, mở rộng các kiến thức đã học, tìm kiếm các kiến thức
mới, phát triển hứng thú nhận thức các môn học, do đó kiến thức, kĩ năng của
các em vững chắc hơn, sâu hơn và rộng hơn.
Một nghiên cứu ở Mĩ cho thấy, có 49% học sinh khơng tham gia vào các
hoạt động ngoài giờ lên lớp sử dụng ma tuý, 37% trong độ tuổi từ 13-19 phải
làm bố mẹ sớm hơn những em khác có tham gia từ 1đến 4 giờ vào các hoạt động
ngoại khố. Gần 8/10 em có tham gia các hoạt động ngoại khoá đạt được kết quả
học tập cao. Những học sinh thường xuyên tham gia vào các chương trình hoạt
động ngồi giờ lên lớp có chất lượng thường đạt được thành tích học tập cao
hơn, có hành vi đạo đức tốt hơn trong nhà trường, có mối quan hệ và xúc cảm tốt
hơn, phát triển tốt hơn và khơng có các hiện tượng sử dụng ma tuý, bạo lực...
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

6

Đặc biệt ngày nay, trong điều kiện tri thức bùng nổ, kiến thức của các môn
học quá nhiều, có nhiều mơn học mới xuất hiện, chương trình mới và sách giáo
khoa mới bắt buộc học sinh phải tiếp thu một cách toàn diện một khối lượng đồ
sộ về kiến thức - kỹ năng - thái độ. Các giờ học với số lượng thời gian hạn chế
không thể thoả mãn nhu cầu của học sinh và yêu cầu của chương trình, sách giáo
khoa mới. Vì vậy, việc tổ chức hoạt động ngoại khố đang trở nên cần kíp hơn
bao giờ hết.

Do tầm quan trọng của hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại
khoá như vậy nên Bộ Giáo dục và Đào tạo qui định thời gian dành cho hoạt động
ngoài giờ lên lớp là khá lớn trong một năm học: Kỳ I 19 tuần: 18 tuần học, 1
tuần dành cho các hoạt động khác, Kỳ II 19 tuần, 16 tuần học, 1 tuần nghỉ tết, 2
tuần dành cho các hoạt động khác. Trong chương trình giáo dục của các cấp học
bậc học đã có những hướng dẫn cụ thể cho các hoạt động này. Tại hướng dẫn
thực hiện nhiệm vụ năm học 2004 – 2005 bậc trung học do thứ trưởng Nguyễn
Văn Vọng ký ngày 3/8/ 2004 nhấn mạnh việc tổ chức các hoạt động ngoại khố,
giáo dục ngồi giờ lên lớp (Trang 17).
Tuy nhiên, để hoạt động ngoại khoá thực sự hữu Ých và thành cơng, ngồi
vai trị của học sinh và giáo viên, thì các biện pháp quản lí và tổ chức hoạt động
ngoại khố bộ mơn là chìa khố quyết định sự thành công này. Đặt mục tiêu, lên
kế hoạch hoạt động, tổ chức các hình thức ngoại khố bộ mơn phù hợp, chỉ đạo
của người hiệu trưởng và công tác giám sát, đánh giá kết quả là những công việc
cần thiết khi thực hiện các hoạt động ngoại khố bộ mơn. Người hiệu trưởng có
trách nhiệm trong việc tạo các điều kiện cần thiết về thời gian, không gian và
tiền bạc, xây dựng mối quan hệ với các cơ quan đoàn thể để họ hỗ trợ nhà trường
thực hiện các hoạt động ngồi nhà trường nói chung, hoạt động ngoại khố mơn
học nói riêng. Ngồi ra, hiệu trưởng cũng là người chịu trách nhiệm trong việc
đào tạo, huấn luyện các giáo viên để họ tổ chức tốt các hoạt động này.
Nhưng hiện nay, hoạt động ngoại khố bộ mơn trong các nhà trường trung
học phổ thơng cịn rất hạn chế, chưa được các nhà quản lí quan tâm. Các hoạt
động này mới chỉ dừng lại ở những mơn có thế mạnh (ngữ văn, sinh học…) và
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

7

ngay cả những mơn đó thì hình thức tổ chức cũng chưa phong phú, chưa tạo
được hứng thú thật sự cho học sinh. Nhiều môn học giáo viên chỉ chú trọng
cung cấp và nhồi nhét kiến thức, làm cho học sinh và phụ huynh cảm thấy nặng
nề, kết quả học tập của các em không cao nên nhiều gia đình, để đảm bảo cho
con thi đỗ đại học buộc các em phải đi học thêm. Nguyên nhân dẫn đến tình
trạng này là do các nhà quản lí và giáo viên chưa được cung cấp đầy đủ lí luận về
tổ chức và quản lí hoạt động ngoại khố mơn học. Cịn q Ýt các cơng trình
nghiên cứu về vấn đề này. Giáo viên và cán bộ quản lí giáo dục nói chung, cán
bộ quản lí nhà trường nói riêng chưa ý thức được đầy đủ về vai trò và tác dụng
của các hình thức hoạt động ngoại khố. Hiểu biết của người giáo viên về hoạt
động ngoại khoá cịn phiến diện, năng lực tổ chức ngoại khố cịn hạn chế, các
nhà quản lý chưa có được những biện pháp đồng bộ cần thiết để thúc đẩy các
hoạt động ngoại khố bộ mơn. Các điều kiện để tổ chức hoạt động ngoại khố
cịn hạn chế: thiếu địa điểm, thiếu phương tiện, đặc biệt là các tài liệu tham
khảo...
Nếu xem nhẹ hoạt động ngoại khóa khơng những nhà quản lý đánh mất đi
tính tồn diện của q trình giáo dục mà còn làm cho hoạt động dạy học trong
nhà trường trở nên đơn điệu, làm giảm đi hứng thú học tập của học sinh đối với
các môn học, kiến thức và kĩ năng của các em hình thành thiếu sâu sắc, khơng
đủ độ rộng và tính vững chắc. Vì vậy, quản lý và tổ chức các hoạt động ngoại
khóa bộ môn trong nhà trường hiện nay cần phải được chú trọng cả về lý luận
và thực tiễn, cần phải có những biện pháp quản lý đúng và phù hợp. Với lÝ do
này, tác giả quyết định chọn đề tài nghiên cứu “Một số biện pháp quản lý hoạt
động ngoại khoá bộ mơn trong nhà trường THPT”.
2. Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu công tác quản lý và tổ chức hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở
nhà trường THPT, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động này một cách
có hiệu quả để góp phần nâng cao chất lượng học tập của học sinh.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu:
Nguyễn Minh Châu

Luận văn thạc sỹ

8

- Khách thể: Hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở nhà trường THPT (Các mơn
Tốn – Lý – Hóa – Sinh - Văn – Sử - Địa - GDCD …)
- Đối tượng: Các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn ở nhà
trường THPT.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc quản lý và tổ chức các hoạt động
ngoại khoá…
- Nghiên cứu thực trạng tổ chức và quản lí các hoạt động ngoại khoá
- Đề xuất các biện pháp quản lý có kết quả hoạt động ngoại khóa bộ mơn
trong nhà trường THPT và thử nghiệm một số biện pháp.
5. Giả thuyết khoa học:
Hoạt động ngoại khóa bộ mơn trong nhà trường THPT có một vai trị quan
trọng. Tuy nhiên, hiện nay việc tổ chức và quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn
cịn nhiều hạn chế. Nếu có những biện pháp tổ chức và quản lý phù hợp như:
Tuyên truyền nâng cao nhận thức về tác dụng của hoạt động ngoại khố bộ mơn
cho học sinh và giáo viên; Lập kế hoạch và xây dựng các điều kiện tổ chức hoạt
động ngoại khố bộ mơn; Rèn luyện kỹ năng cho giáo viên về tổ chức ngoại
khố bộ mơn... thì các nhà trường THPT sẽ tiến hành có hiệu quả hoạt động
ngoại khố, giúp học sinh học tập có hứng thú và đạt kết quả cao, phát triển toàn
diện các phẩm chất và năng lực của các em.
6. Phạm vi nghiên cứu và giới hạn của đề tài:
Đề tài tiến hành nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khố
bộ mơn của người hiệu trưởng tại ba trường THPT Ngọc Tảo, THPT Phúc Thọ,
THPT Vân Cốc thuộc huyện Phúc Thọ, tỉnh Hà Tây.

7. Phương pháp nghiên cứu
- Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu các tài liệu có liên
quan đến cơng tác quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn: các bài báo trong các
tạp chí, các văn bản chỉ thị chỉ đạo công tác hoạt động ngoại khóa, sách và các
cơng trình nghiên cứu khoa học, phân tích, đánh giá tìm ra các cơ sở lí luận đã
được nghiên cứu và những vấn đề cần giải quyết.
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

9

- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
Khảo sát qua:
+ bảng hỏi
+ tham dự các hoạt động ngoại khóa bộ mơn
+ phỏng vấn cán bộ quản lí nhà trường, giáo viên, học sinh.
nhằm đánh giá đúng thực trạng quản lí và tổ chức các hoạt đơng ngoại khố bộ
mơn và kết qủa của nó.
- Thử nghiệm sư phạm một số biện pháp quản lí và tổ chức các hoạt
đơng ngoại khố bộ mơn, phân tích và đánh giá kết quả.
- Phương pháp toán thống kê để xử lý số liệu
8. Đóng góp của đề tài:
Đề tài hệ thống hố lại lí luận tổ chức và quản lí các hoạt động ngoại khố
bộ mơn, đưa ra bức tranh về thực trạng cơng tác quản lí hoạt động này, làm rõ
hơn vai trị quan trọng của nó đối với việc nâng cao chất lượng học tập của học
sinh - một vấn đề bức xúc hiện nay và đưa ra một số biện pháp quản lý hoạt động
ngoại khóa bộ mơn có kết quả để giúp các nhà trường THPT tổ chức tốt các hoạt
động này.

9. Cấu trúc luận văn: gồm các phần:
Mở đầu: trình bày lÝ do chọn đề tài, mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu, giả
thuyết khoa học, nội dung và phương pháp nghiên cứu...(6 trang)
Các chương: Chương 1: Một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động
ngoại khóa bộ mơn trong nhà trường THPT( trang); Chương 2: Thực trạng tổ
chức hoạt động ngoại khoá bộ môn ở các trường trung học phổ thông( trang);
Chương 3: Các biện pháp quản lí hoạt động ngoại khố bộ môn (trang);
Kết luận và khuyến nghị
Danh mục tài liệu tham khảo
Phụ lục.

Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

10
CHƯƠNG1

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHĨA
BỘ MƠN TRONG NHÀ TRƯỜNG THPT
1.1 Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Trên thế giới:
Hoạt động ngồi giờ lên lớp và hoạt động ngoại khố là một phần quan
trọng trong chương trình giáo dục ở hầu hết tất cả các nước trên thế giới. Hoạt
động này được chú trọng nghiên cứu và thực hiện nh là một công cụ hữu Ých để
giúp học sinh học tập có kết quả hơn và phát triển tồn diện hơn nhân cách của
các em.
Tại Anh [24], gần 7 triệu học sinh hàng năm được tham gia vào các hoạt động
ngoại khố và hoạt động ngồi giờ lên lớp, có nghĩa là hàng tuần có hàng nghìn

em được đi tham quan hay tham gia vào các câu lạc bộ học tập. Theo các nhà
giáo dục Anh, các hoạt động này giúp học sinh gắn kiến thức với cuộc sống.
Chính phủ Anh cho rằng, cần xem các hoạt động này là một phần quan trọng của
công tác giáo dục thế hệ trẻ. Để nâng cao chất lượng và tăng cường số lượng các
hoạt đơng này, chính phủ Anh đã đưa ra các qui định về trách nhiệm của giáo
viên và nhà trường, tăng cường các nguồn lực và các điều kiện cho việc tổ chức
các hoạt động ngoại khoá và các hoạt động ngoài giờ lên lớp khác. Bà Ruth
Kelly, Bộ trưởng Bộ Giáo dục Anh nhận xét: các hoạt động ngoài giờ lên lớp,
nhất là các hoạt động ngoại khoá đã làm giàu chương trình học, tạo dựng niềm
tin và củng cố kĩ năng cho học sinh. Qui định mới của Bộ Giáo dục Anh năm
2005 về tổ chức và quản lí các hoạt động ngồi giờ lên lớp nêu rõ:
• Cần cam kết rằng tất cả mọi trẻ em phải có cơ hội tham gia một
cách có chất lượng các hoạt động ngoài giờ lên lớp, học tập các
kinh nghiệm sống;
• Khuyến khích các trường học liên kết với nhau trong việc tổ chức
các hoạt động này;
• Khuyến khích cha mẹ học sinh tham gia;
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

11

• Đưa ra các hỗ trợ và các lời khun;
• Cung cấp thơng tin và các hướng dẫn thực hành; và
• Đặt mục tiêu ưu tiên cho việc tổ chức các hoạt động ngồi giời lên
lớp.
Cơng trình nghiên cứu gần đây của các nhà giáo dục Mĩ [30] cho thấy tác
dụng to lớn của các hoạt động ngoại giờ lên lớp nói chung và ngoại khố nói

riêng sau đây đối với đời sống của học sinh: có 49% học sinh khơng tham gia
vào các hoạt động ngồi giờ lên lớp sử dụng ma tuý, 37% trong độ tuổi từ 13-19
phải làm bố mẹ sớm hơn những em khác có tham gia từ 1đến 4 giờ vào các hoạt
động ngoại khố. Gần 8/10 em có tham gia các hoạt động ngoại khoá đạt được
kết quả học tập cao. Những học sinh thường xuyên tham gia vào các chương
trình hoạt động ngồi giờ lên lớp có chất lượng thường đạt được thành tích học
tập cao hơn, có hành vi đạo đức tốt hơn trong nhà trường, có mối quan hệ và xúc
cảm tốt hơn, phát triển tốt hơn và khơng có các hiện tượng sử dụng ma t, bạo
lực...
Các nhà giáo dục Nhật Bản[25] nhấn mạnh tầm quan trọng của các hoạt
động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại khoá. Học sinh Nhật Bản dành khá
nhiều thời gian cho các hoạt động này vì hầu hết các trường học ở Nhật Bản là
các trường bán trú. Tuy nhiên, các hoạt động ngoài giời lên lớp này tập trung chủ
yếu vào việc giáo dục đạo đức và giáo dục truyền thống cho học sinh như dạy
các nghi thức giao tiếp theo tập tục của người Nhật, dạy cách pha trà, nấu nướng,
các nghề truyền thống của Nhật Bản... Ngoại khố các mơn học chủ yếu tổ chức
qua các cuộc thi, các trò chơi ở trường và trên ti vi. Chương trình cải cách giáo
dục của Nhật Bản giảm bớt thời lượng các giờ lớp để tăng cường nhiều hơn các
hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh.[28]
Nghiên cứu so sánh của các nhà giáo dục Mĩ năm 2002[30] giữa chất
lượng giáo dục của Mĩ và 8 nước trong khối G8 cho rằng, hoạt động ngoài giờ
lên lớp và ngoại khoá là một trong những điều kiện đem lại chất lượng giáo dục
cao ở các nước.
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

12

Các hình thức hoạt đơng ngoại khố của các trường học phổ thông ở các
nước chủ yếu tập trung vào: các trị chơi trí tuệ, dạ hội, câu lạc bộ nhạc, kịch, thể
thao, hội hoạ...
J.A.Cô men xki [10] -ông tổ của nền sư phạm cận đại trong thời gian làm
cố vấn giáo dục tại Hung ga ri đã rất coi trọng hoạt động ngoại khố bộ mơn.
Ơng cho học sinh tham gia biểu diễn sân khấu để giúp các em ghi nhớ sâu sắc
những nội dung cần thiết.Ông thấy rằng những chàng trai thường ngày so ro, rụt
rè nay ra trước công chúng với vẻ tự tin, xử sự điềm tĩnh. Những con người mới
mấy tuần lễ trước cịn đọc câu ngắc ngứ, bây giờ đã có thể nói một đoạn độc
thoại dài mà khơng phạm lỗi hoặc giải thích những khái niệm một cách hùng hồn
đầy tính thuyết phục.
Cơ men xki ở thời đó đã áp dụng phương pháp dạy học mới, đặc biệt là
việc mở rộng các hình thức học tập ngồi lớp, nhằm khơi dậy và phát huy những
khả năng tiềm Èn, nhằm rèn luyện cá tính cho học sinh, đã chứng minh cho quan
điểm giáo dục mới đầy tính thuyết phục.
Nhà sư phạm người Nga T.V Smiêc nô va[4] cũng tổng kết lại rằng:
“Muốn giáo dục học sinh thành người có kiến thức văn hố, trong các bài nội
khố về văn học, tơi đã giới thiệu cho các em về các mặt khác nhau của nghệ
thuật, đào sâu những kiến thức đó trong hoạt động ngoại khố bộ mơn”. Ơng cho
rằng “ Ngoại khoá để thu hút học sinh, làm cho họ hứng thú và đi đến kết luận
rằng cơng tác ngoại khố cần được suy nghĩ kỹ và tiến hành ở tất cả các lớp
trong hệ thống giáo dục mà không được mang tính chất thất thường”.
Nhà sư phạm A.T. Cơp chi ê va [4] xem hoạt động ngoại khố bộ mơn là
để nâng cao đạo đức và năng khiếu mọi mặt của học sinh. “ Công việc chuẩn bị
dạ hội chuyên đề đã làm cho thầy trò gần gũi nhau. Thầy nắm vững được yêu
cầu xu hướng của học sinh, xác định thái độ đạo đức cho mỗi em”.
Từ thực tiễn trải nghiệm, nhà sư phạm A.T Côp chi ê va kết luận:
“Cơng việc ngoại khố nếu được tiến hành có hệ thống khơng những nâng cao
trình độ chung về sự tiến bộ của học sinh mà cịn cả về trình độ ngôn ngữ, kiến
thức của các em” .

Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

13

Cai Rôp [4] – Nhà giáo dục học người Nga đã viết : “ Khi đặt kế hoạch
công tác giảng dạy chung cho cả năm học mới, người hiệu trưởng phải xét kết
quả hoạt động ngoài lớp năm học trước và nhằm mục đích nâng cao thành tích
của học sinh, củng cố kỷ luật và nâng cao chất lượng giảng dạy của nhà trường,
mà định nhiệm vụ hoạt động ngoài lớp cho năm học sắp tới. Trong kế hoạch
cơng tác của nhà trường có dành một mục riêng cho hoạt động ngồi lớp. Mục
đích đó gồm mấy yếu tố sau: Xây dựng điều kiện và cơ sở vật chất cho hoạt
động ngoài lớp năm tới, các hoạt động ngoài lớp của nhà trường và của lớp, phân
phối lực lượng và định kỳ hạn cho kế hoạch. Về kế hoạch tỷ mỉ, cụ thể về cách
tổ chức các hoạt động quần chúng đặc biệt, hoặc các ngày nghỉ… thì người phụ
trách tổ chức và người chỉ đạo sẽ quyết định riêng và bổ sung cho kế hoạch toàn
năm. Những người phụ trách tổ chức và người chỉ đạo Êy chính là những người
được uỷ nhiệm thi hành những điều khoản bổ sung kia”.
Như vậy, các cơng trình nghiên cứu này đã làm nổi rõ tầm quan trọng của
các hoạt động ngồi giờ lên lớp, hoạt đơng ngoại khố và chỉ ra một số biện pháp
cần thiết cho người hiệu trưởng phải làm gì để tổ chức và quản lí tốt các hoạt
động này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
1.1.2. Trong nước:
Trong nước, từ những năm 60, khi xây dựng chương trình giáo dục, Bộ
Giáo dục đã xác định rõ trong cuốn “ Giải thích chương trình quốc văn – 1961 –
1962”:
“ Muốn thực hiện giáo dục và giáo dưỡng trong các môn học đạt kết quả
đầy đủ thì ở nhà trường cần tổ chức ngoại khố. Hồn cảnh kháng chiến trước

đây chưa cho phép chúng ta thực hiện đầy đủ cơng tác này cho nên trong chương
trình cũng chưa ghi phần ngoại khố. Từ lúc hồ bình được lập lại, vấn đề này
được nêu ra và được các địa phương thực hiện lẻ tẻ. Trong chương trình mới
cơng tác ngoại khố trở thành một phần quan trọng, khăng khít với nội khố.
Cơng tác ngoại khố khơng nên vì cái tên ngoại khóa của nó mà bị đặt vào một
vị trí quá ư thấp kém nh một số trường vẫn làm nh vậy. Cơng tác ngoại khố
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

14

khơng hề mâu thuẫn gì với nội dung giáo dục, giáo dưỡng của nhà trường XHCN
mà trái lại bổ sung và nâng cao chất lượng của nội khố lên một bước”.
Tác giả Phạm Lăng[17] khi tìm hiểu hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
ở trường trung học Chu Văn An Hà Nội đã xác định nhiều hình thức hoạt động
giáo dục ngồi giờ lên lớp và nhấn mạnh : Nếu tổ chức hoạt động này một cách
khoa học sẽ không làm giảm đi chất lượng các môn học.
Tác giả Nguyễn Văn Thiềm trong bài “ Mấy biện pháp giáo dục học sinh
ngoài giờ lên lớp theo địa bàn dân cư” cho rằng chất lượng giáo dục học sinh ở
nhà trường giảm sút có nguyên nhân từ việc tổ chức các hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp bị buông lỏng.
Tác giả Đinh Xuân Huy với công trình nghiên cứu các biện pháp quản lý
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của người hiệu trưởng trong trường phổ
thông Dân Tộc Nội Trú – Tỉnh Lai Châu [8] đã khẳng định vai trò quan trọng
của tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đối với việc nâng cao chất
lượng giáo dục của trường phổ thông Dân Tộc Nội Trú, xây dựng các biện pháp
quản lý hoạt động này của người hiệu trưởng, trong đó có hoạt động ngoại khố
bộ mơn .

Các tác giả Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt trong cuốn giáo dục học [6] cũng
nhấn mạnh vai trò và tác dụng của hình thức họat động ngọai khố, coi đây là
một trong những hình thức dạy học có khả năng tạo hứng thú cho học sinh, giúp
các em mở rộng, nâng cao, khắc sâu kiến thức được tốt hơn.
Nhìn chung các tác giả trên thế giới và trong nước đều đề cao vai trị và
tác dụng của hoạt động ngoại khố bộ mơn trong q trình giáo dục học sinh,
xem hoạt động ngoại khố bộ mơn là một trong những hình thức tổ chức dạy học
quan trọng, không thể thiếu trong quá trình dạy học và giáo dục học sinh.
Tuy nhiên bên cạnh việc khẳng định tính cần thiết của việc tổ chức hoạt
động ngoại khố bộ mơn, những cơng trình nghiên cứu này chưa chỉ ra một cách
cụ thể việc cần tổ chức và quản lý hoạt động ngoại khoá bộ mơn ra sao? Làm thế
nào để hoạt động ngoại khố bộ môn trong nhà trưởng trung học phổ thông thực
sự là một họat động thường xuyên có kết quả tốt? Các cơng trình nghiên cứu
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

15

chưa chỉ ra cách thức cho nhà quản lý khi tổ chức hướng dẫn thực hiện các tổ
nhóm chun mơn đưa hoạt động ngoại khố bộ mơn vào trong kế hoạch năm
học … Điều này khiến cho không Ýt trường trung học phổ thông vẫn cảm thấy
hoạt động ngoại khố bộ mơn cịn là việc làm có tính hình thức, Ðp buộc…
Vì thế việc xây dựng cơ sở lý luận cho quản lý hoạt động ngoại khoá bộ
mơn cần thiết giúp nhà quản lý có cơ sở điều hành cơng tác chun mơn của nhà
trường nói chung, hoạt động ngoại khố bộ mơn nói riêng đạt kết quả tốt hơn.
1.2 Một số khái nịêm cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu
1.2.1 Khái niệm quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp
1.2.1.1. Quản lý

Quản lý là một quá trình lựa chọn các tác động (cả coi sóc và phát triển),
nhà quản lý phải biết sắp xếp và thể hiện hợp lý các tác động lên đối tượng bị
quản lý sao cho đảm bảo sự cân đối cả hai mặt ổn định và phát triển của bộ máy.
Nếu chỉ có ổn định mà khơng phát triển thì tất yếu dẫn đến suy thoái và ngược
lại nếu phát triển mà khơng ổn định thì sẽ có nguy cơ rối ren. Quản lý còn là việc
đặt ra mục tiêu, lựa chọn các phương tiện, điều kiện và tác động vào từng thành
tố của hệ thống bằng các phương pháp thích hợp nhằm đạt mục tiêu quản lý. Về
phương diện nhà quản lý thì quản lý là sự tác động của nhà quản lý trong việc
chỉ huy, điều khiển, tổ chức quản lý hướng vào các quá trình xã hội và hành vi
hoạt động của từng con người trong quá trình quản lý nhằm đưa đến sự phát
triển, biến đổi phù hợp với quy luật khách quan, đạt mục tiêu quản lý. Để quản lí
người quản lí phải lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm soát công
việc.
+ Lập kế hoạch: Được hiểu là sự xếp đặt có tính tốn trước một cách khoa
học các mục tiêu, nội dung, trình tự tiến hành các cơng việc của người quản lí
trong khoảng thời gian định sẵn với sự phân cơng con người và bố trí vật lực hợp
lí để cơng việc đó có thể tiến hành một cách chủ động, đạt hiệu quả cao nhất, tốn
kém Ýt thời gian và công sức nhất.
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

16

+ Tổ chức: Là quá trình hình thành những cấu trúc quan hệ giữa các thành
viên, giữa các bộ phận trong một tổ chức, thực hiện phân công lao động khoa
học, phối hợp, điều phối các nguồn lực, vật lực một cách thích hợp để thực hiện
thành công các kế hoạch nhằm đạt được mục tiêu tổng thể của tổ chức.
+ Lãnh đạo, chỉ đạo: Là liên kết liên hệ với những người khác, chỉ dẫn

người khác, động viên họ hoàn thành những nhiệm vụ nhất định để đạt các mục
tiêu của tổ chức.
+ Kiểm tra, đánh giá: Là một chức năng của quản lí, thơng qua đó mỗi cá
nhân, mỗi nhóm hay một tổ chức theo dõi, giám sát các thành quả hoạt động, so
sánh với mục tiêu đặt ra hay các chuẩn và tiến hành những sửa chữa, uốn nắn
nếu cần thiết.
Như vậy quản lý là một q trình tác động có định hướng, có tính chất lựa
chọn các tác động phù hợp dựa trên các thơng tin về tình trạng của đối tượng và
mơi trường nhằm tạo cho đối tượng vừa vận hành trong thế ổn định, vừa tạo sự
phát triển theo mục đích đề ra được thực hiện thông qua các hoạt động lập kế
hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.
1.2.1.2. Khái niệm quản lý giáo dục
Nhà giáo dục học người Nga P. V Khu đô min xki cho rằng: “Quản lý giáo
dục là những tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức và có mục đích của
chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống giáo dục
nhằm bảo đảm sự phát triển toàn diện và hài hoà cho thế hệ trẻ.”
Theo giáo sư Nguyễn Ngọc Quang: Quản lý giáo dục là hệ thống những tác
động có mục đích, có kế hoạch hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho
hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện các tính
chất của nhà trường XHCN ở Việt Nam mà tiêu điểm là quá trình dạy học, giáo
dục thế hệ trẻ, đưa giáo dục tới mục tiêu ,tiến lên trạng thái mới về chất.
Giáo sư Phạm Viết Vượng cho rằng: Mục đích cuối cùng của quản lý giáo
dục là tổ chức quá trình giáo dục có hiệu quả để đào tạo lớp thanh niên thông
minh sáng tạo, năng động, tự chủ, biết sống và phấn đấu vì hạnh phúc của bản
thân và xã hội.
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

17

Như vậy, có thể nói, quản lí giáo dục về thực chất là quản lí có hiệu quả
chất lượng giáo dục (bao gồm dạy học và giáo dục theo nghĩa hẹp) được thực
hiện thông qua các tác động có mục đích, có kế hoạch, qua các chức năng tổ
chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá để đào tạo thế hệ trẻ thông minh sáng tạo,
năng động, tự chủ, biết sống và phấn đấu vì hạnh phúc của bản thân và xã hội.
1.2.1.3. Quản lý nhà trường:
Giáo sư- viện sỹ Phạm Minh Hạc cho rằng: Quản lý nhà trường ở Việt Nam
là thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm, đưa nhà
trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu
đào tạo với thế hệ trẻ và với từng học sinh .
Bản chất của việc quản lý nhà trường là: Quản lý hoạt động dạy, quản lý hoạt
động học và các hoạt động giáo dục, trong đó có hoạt động ngoại khố bộ mơn.
Q trình quản lý Êy làm sao đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái
khác để dần dần đạt mục tiêu. Các hoạt động trong nhà trường bản thân nó đã có
tính giáo dục song cần có sự quản lý, tổ chức chặt chẽ mới phát huy được hiệu
quả của bộ máy.
Mục tiêu quản lý của nhà trường được cụ thể hoá trong kế hoạch, nhiệm vụ
năm học, tập trung vào việc phát triển toàn diện nhân cách của học sinh. Để thực
hiện mục tiêu này người hiệu trưởng phải tiến hành các hoạt động quản lí: xây
dựng mơi trường giáo dục, xây dựng cơ sở vật chất nhà trường và các điều kiện
phục vụ cho dạy và học, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, tạo lập và duy trì
tốt mối quan hệ nhà trường –gia đình –xã hội, thực hiện dân chủ hoá trong quản
lý nhà trường và các hoạt động khác.
Như vậy, quản lí nhà trường là việc người hiệu trưởng xây dựng mục tiêu, kế
hoạch, tổ chức, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá các kết quả đạt được
so với yêu cầu và chuẩn mực đề ra trong chương trình giáo dục và nhiệm vụ
năm học về chất lưọng phát triển toàn diện nhân cách của học sinh.
Quản lí nhà trường tập trung vào việc nâng cao chất lượng giáo dục mà

trọng tâm là quản lí các hoạt động dạy học và giáo dục diễn ra trong nhà
trường, trên lớp học và các hoạt đơng ngồi nhà trường.
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

18

1.2.1.4. Quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp
• Hoạt động ngồi giờ lên lớp:
Đây là một bộ phận quan trọng trong hoạt động giáo dục chung của nhà
trường, là những hoạt động được tổ chức ngoài giờ học các bộ mơn theo thời
khố biểu. Hoạt động này có mục tiêu giúp học sinh mở rộng, củng cố, nâng cao
kiến thức, hình thành và phát triển ở các em các kỹ năng, thái độ, hành vi, phát
triển năng lực sở trường, có thái độ và hành động đúng trước cuộc sống. Hoạt
động ngoài giờ lên lớp được thực hiện có mục đích, có kế hoạch, có tổ chức
nhằm góp phần vào việc đào tạo những phẩm chất nhân cách tốt đẹp cho học
sinh, đáp ứng những yêu cầu đa dạng của đời sống xã hội.
• Quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp:
Đây là hoạt động của nhà quản lý tác động đến tập thể giáo viên và học sinh
ngoài giờ lên lớp nhằm tổ chức, điều hành để đưa hoạt động này thành nề nếp,
phục vụ cho việc thực hiện mục tiêu đào tạo nhân cách người học sinh trong nhà
trường THPT. Hoạt động này được tiến hành xen kẽ hoặc nối tiếp chương trình
dạy học trong phạm vi nhà trường hoặc trong đời sống xã hội do nhà trường
quản lý. Nó diễn ra trong suốt năm học. Nhà quản lý vừa phải kiểm soát được
mục tiêu, vừa có các biện pháp quản lý kế hoạch tổ chức các hoạt động, vừa nắm
chắc các điều kiện cần thiết trong quá trình tổ chức, lại vừa hướng dẫn cán bộ,
giáo viên thực hiện sao cho có hiệu quả các hoạt động này.
1.2.2. Quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn

1.2.2.1. Hoạt động ngoại khóa bộ mơn
Đến nay khái niệm ngoại khoá cũng chưa được lý giải cặn kẽ, thấu đáo và
nhất qn. Ngoại khố bộ mơn là hình thức học tập hay vui chơi? là chính khố
hay ngồi chính khố? Dạy thêm, bồi dưỡng học sinh giỏi, giúp đỡ học sinh kém
có phải là ngoại khố hay không? Trong điều kiện dạy học hiện nay, do yêu cầu
về sự cập nhật thông tin, tri thức khoa học những khái niệm của lý luận dạy học
nh: lớp học, giờ học, bài học sẽ có sự thay đổi. Ranh giới giữa trong lớp học và
ngoài lớp học trong giờ học và ngoài giờ học cũng sẽ khác đi . … cần phải đổi
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

19

mới và khẳng định lại nhận thức về khái niệm ngoại khố, vai trị và tác dụng
của nó cho cả người dạy, người học và nhà quản lý.
Theo Phan Trọng Luận, Trương Dĩnh, Nguyễn Thanh Hùng, Trần Thế Duật(Phương pháp dạy học văn- NXB Đại học quốc gia –Hà Nội 1998, trang
378-389):
“Ngoại khố khơng nên hiểu là cơng việc ngồi giờ học, ngồi chương
trình, thực hiện tuỳ tiện được sao hay vậy. Ngoai khố chỉ có nghĩa là
không đặt sự giảng dạy của giáo viên bộ môn lên hàng đầu mà xem trọng
hoạt động tự giác vận dụng sáng tạo của học sinh. Đó cũng là việc học đích
thực, do học sinh tự nguyện, tự chọn, tự làm ra mà học’’
Vì vậy, có thể nói, ngoại khố bộ mơn là một hình thức tổ chức học tập ngồi
giờ lên lớp có kế hoạch có phương hướng xác định được học sinh tiến hành theo
nguyên tắc tự nguyện ở ngồi giờ lên lớp chính khố, dưới sự điều khiển, hướng
dẫn của giáo viên, nhằm bổ sung, củng cố, mở rộng và nâng cao kiến thức, kỹ
năng bộ môn đã được học trong chương trình chính khố, đồng thời góp phần
giáo dục học sinh một cách tồn diện.

Với cách hiểu như trên, ngoại khố bộ mơn được xem là một hình thức tổ
chức dạy học quan trọng, là một trong những con đường để thực hiện đổi mới
phương pháp dạy học theo định hướng “ phát huy tính tích cực, tự giác, chủ
động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học,
bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức đó vào
thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học
sinh’’ (Điều 24.2 Luật giáo dục )
1.2.2.2. Quản lý hoạt động ngoại khóa bộ mơn
Từ cách hiểu về các khái niệm quản lí liên quan và khái niệm hoạt động
ngoại khố bộ mơn có thể xem quản lí hoạt động ngoại khố bộ mơn trong
nhà trường phổ thơng trung học là công việc của người hiệu trưởng đặt ra
các mục tiêu, lập kế hoạch, xây dựng các điều kiện, tổ chức, chỉ đạo thực
hiện và kiểm tra giám sát các hoạt động này trong mối quan hệ với các hoạt
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

20

động chính khố để phát triển tồn diện nhân cách của học sinh, nâng cao
chất lượng học tập cho các em.
1.2.6. Mối quan hệ giữa hoạt động ngồi giờ lên lớp với hoạt động ngoại
khố và với các hoạt động dạy học, giáo dục
Việc tổ chức hoạt động trên lớp và tổ chức ngoài giờ lên lớp là hai bộ phận
hữu cơ hợp thành một thể thống nhất trong quá trình giáo dục học sinh nhằm đạt
mục tiêu đào tạo của nhà trường THPT. Những đặc điểm cơ bản của hai dạng
hoạt động này có ý nghĩa làm cơ sở để tổ chức thực hiện các biện pháp sư phạm
thích hợp. Do vậy các biện pháp tổ chức học tập ngoài giờ lên lớp phải được đặt
trong mối quan hệ học tập chính khố và học tập ngoại khố. Trong nhà trường

muốn hồn thành tốt nhiệm vụ của việc giảng dạy môn học, người giáo viên cần
phải phối hợp một cách khéo léo các mặt hoạt dộng chính khố và ngoại khố
này.
1.3. Vai trị ý nghĩa của hoạt động ngoại khố bộ mơn trong việc nâng cao
chất lượng giáo dục học sinh
Với tư cách là một hình thức hoạt động ngồi giờ lên lớp, hoạt động ngoại
khố bộ mơn có một tầm quan trọng đặc biệt, đem lại nhiều tác dụng to lớn, góp
phần đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục đào tạo, nâng cao chất lượng giáo
dục.
Theo quan niệm của nhiều nhà giáo dục, chất lượng giáo dục phổ thơng là
sự phát triển tồn diện nhân cách học sinh về tất cả các mặt: trí tuệ, thể chất, tâm
hồn, thể hiện ở việc học sinh có được những kiến thức và kĩ năng cơ bản trong
các lĩnh vực đọc, viết, làm toán, khoa học, các kĩ năng ứng xử, giao tiếp xã hội..,
được đo bằng các chuẩn nhằm xem xét mức độ đạt được các nhiệm vụ, mục tiêu
giáo dục. Các chuẩn này được xây dựng trên cơ sở thống nhất giữa nhà trường
và cộng đồng, được công chúng chấp nhận, đáp ứng nhu cầu phát triển của mỗi
cá nhân học sinh và yêu cầu của cộng đồng đối với nhân cách được đào tạo.
Hoạt đơng ngoại khố bộ mơn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục vì
nó có các tác dụng sau đây:
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

21

1.3.1 Ngoại khố bộ mơn giúp học sinh mở rộng, nâng cao kiến thức
Khối lượng tri thức nhân loại ngày càng tăng lên nhanh chóng. Cácdự báo
khoa học cho thấy vào thập niên đầu của thế kỷ 21, cứ khoảng 5 năm tri thức
nhân loại lại tăng gấp đôi. Nhà trường không thể cung cấp tất cả nguồn tri thức

đó mà chỉ có thể trang bị cho học sinh kiến thức cơ bản của các môn học. Ngay
trong những bài học trên lớp, học sinh cũng chỉ có thể học được những kiến thúc
cơ bản nhất, những khái niệm những quy tắc chung nhất mà thơi. Cịn rất nhiều
kiến thức khác cần phải nắm, phải hiểu, phải vận dụng được vào trong thực tế
cuộc sống của mình nhưng lại chưa được đưa và cũng không thể đưa hết vào
trong chương trình. Vì thế ngoại khố bộ mơn là một trong những cách thức,
những con đường tốt nhất giúp học sinh bổ sung, mở rộng, tích luỹ thêm những
kiến thức cần thiết cho mình, hiểu biết, vận dụng vào trong cuộc sống hàng ngày
của bản thân. Mặt khác mỗi học sinh là một chủ thể của quá trình học tập của
mình, mang trong mình những tiềm năng to lớn về trí nhớ, lập luận, quan sát,
giao tiếp. Hoạt động ngoại khố bộ mơn tạo cho các em khả năng phát huy, đa
dạng hoá tất cả những tiềm năng đó. Nó tạo điều kiện để các em tham gia, có dịp
thể hiện những hiểu biết của mình, bổ sung, phát triển những tri thức cần thiết.
Cụ thể hơn hoạt động ngoại khố bộ mơn nếu được tổ chức tốt sẽ phát huy được
những tác dụng chủ yếu về mặt cung cấp tri thức sau đây:
- Mở rộng kiến thức các môn học
- Bổ sung, cập nhật những kiến thức cần thiết
- Là điều kiện rèn luyện, củng cố và nâng cao các kỹ năng giao tiếp, tìm tịi,
phát hiện và hệ thống hoá thêm những kiến thức khác để làm giàu vốn tri
thức cho mình
- Nâng cao hiểu biết các giá trị truyền thống dân tộc, khơi dậy tình u với
khoa học, những ham muốn tìm tịi sáng tạo, giải thích những hiện tượng
tự nhiên – xã hội có cơ sở khoa học.
1.3.2. Hoạt động ngoại khố bộ mơn giúp việc phát hiện năng khiếu của
học sinh
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

22

Trong hoạt động ngoại khố bộ mơn học sinh tham gia có dịp trổ tài bộc lộ
những hiểu biết của mình, đó là lúc để người giáo viên nhìn nhận để phát hiện ra
những học sinh có năng khiếu, từ đó có kế hoạch bồi dưỡng. Trong hoạt động
ngoại khố bộ mơn, tính độc lập và sự sáng tạo của học sinh rất được tôn trọng.
Các kỹ năng nghe nói của các em được hình thành và phát triển một cách tự giác,
chủ động, tạo cơ sở thuận lợi cho việc giáo viên thực hiện việc đổi mới các
phương pháp dạy học trong nhà trường trung học phổ thơng theo hướng phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh, bồi dưỡng phương pháp tự
học đặc biệt là rèn kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tế.
1.3.3. Hoạt động ngoại khoá bộ môn hướng hứng thú vào các hoạt động bổ
Ých, làm giảm thiểu tình trạng yếu kém về đạo đức của học sinh
Hoạt động này hướng các em sử dụng thời gian rảnh rỗi vào những việc có
Ých, hợp lý trong quá trình học tập của mình . Một sân chơi thú vị với nhiều
hình thức phong phú giúp các em giảm bớt việc tham gia những hoạt động
không lành mạnh. Thơng qua hoạt động ngoại khố bộ mơn giáo viên có thể phát
huy được tính tích cực từ chính những đặc điểm tâm lý của những học sinh yếu
kém về đạo đức ( Những học sinh yếu kém về đạo đức thường có nhận thức sai
lệch về cuộc sống nhưng lại có niềm tin mạnh mẽ vào những việc mình làm,
thích làm những cơng việc mang tính hướng ngoại, đơi khi Ých kỷ, nhưng với
bạn bè chí cốt lại rất nghĩa hiệp, thậm chí sẵn sàng hi sinh vì bạn ) Qua hoạt
động ngoại khố bộ mơn nếu giáo viên tin tưởng, giao việc, khích lệ sẽ có thể
làm thay đổi cách nhìn, cách sống của chính những học sinh đó. Các em sẽ hồn
thành nhiệm vụ một cách vui vẻ, tự nguyện. Mỗi lần nh vậy các em sẽ xích lại
gần nhau hơn. Dần dần giáo viên tạo ra được thói quen và cách ứng xử tốt cho
các em. Hoạt động ngoại khố bộ mơn với nhiều hình thức phong phú, lại diễn ra
ở nhiều thời điểm, hoàn cảnh khác nhau đòi hỏi cách thức hoạt động khác nhau,
sẽ rèn luyện cho học sinh đức tính thích nghi chủ động, năng động, bước đầu làm
quen với việc sưu tầm tài liệu, tập dượt hoạt động và kỹ năng nghiên cứu, giáo

dục thói quen quan sát, phán xét, suy luận. Từ đó góp phần tăng cường hứng thú
học tập cho học sinh với các môn học.
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

23

1.3.4. Hoạt động ngoại khố bộ mơn tạo sự gắn bó đồn kết trong tập
thể
Để thực hiện tốt hoạt động ngoại khố bộ mơn địi hỏi các tập thể học sinh
phải có sự đồn kết hợp tác, giúp đỡ nhau để cùng hoàn thành nhiệm vụ. Hoạt
động ngoại khố bộ mơn cịn rèn luyện tinh thần trách nhiệm ý thức gắn bó với
tập thể của học sinh. Qua đó học sinh vừa khẳng định được bản ngã, vừa xác
định được vai trò, trách nhiệm của mỗi cá nhân trước cộng đồng. Học sinh sẽ
hoà nhập vào cuộc sống tập thể một cách vui vẻ. Đó là những tiền đề quan trọng
để rèn luyện học sinh trở thành những con người lao động mới, đáp ứng mục tiêu
giáo dục phổ thơng
1.3.5. Hoạt động ngoại khố bộ mơn là con đường quan trọng để hình
thành, phát triển nhân cách cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo
dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới để Việt Nam có thể hội nhập với giáo dục khu
vực và thế giới
Qua hoạt động ngoại khố bộ mơn giáo viên giúp học sinh hình thành
được một số năng lực như năng lực tổ chức quản lý, năng lực tự hoàn thiện, năng
lực giao tiếp, năng lực hoạt động chính trị – xã hội. Nó cũng giúp cho học sinh
khả năng làm việc độc lâp, khả năng diễn đạt trước đám đông, khả năng phản xạ
nhanh … các em hình thành cho mình một cách sống đúng đắn, phù hợp với
những chuẩn mực của thanh niên Việt Nam trong giai đoạn công nghiệp hố hiện đại hố đất nước, biết hồ đồng với tự nhiên xã hội và cộng đồng, biết đấu
tranh với những biểu hiện sai trái của bản thân và của người khác.

Với những tác dụng to lớn trên đây, nếu tổ chức quản lý tốt hoạt động
ngoại khố bộ mơn cho học sinh thì có thể tạo chiếc cầu nối, sự thể nghiệm chặt
chẽ giữa lý thuyết với kỹ năng thực hành, góp phần đa dạng hố các hình thức tổ
chức dạy học, tạo hứng thú cho học sinh. Có thể nói hoạt động ngoại khố bộ
mơn là hình thức dạy học mang tính tích hợp cao, có tác dụng phát triển kiến
thức và rèn luyện kỹ năng một cách tồn diện.
1.3.6. Hoạt đơng ngoại khố bộ mơn huy động các lực lượng xã hội
tham gia vào việc giáo dục học sinh
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

24

Sở dĩ các hoạt đơng ngoại khố góp phần đắc lực trong việc nâng cao chất
lượng giáo dục của nhà trường vì qua các hoạt động này nhà trường gắn kết các
lực lượng xã hội và tạo điều kiện cho họ tham gia tích cực vào cơng tác giáo dục
thế hệ trẻ.
Chất lượng giáo dục phụ thuộc rất nhiều vào sự tác động tích cực của các
yếu tố mơi trường khác nhau nh mơi trường gia đình- mơi trường nhà trường và
xã hội. Hoạt động ngoại khố bộ mơn là dịp để từng gia đình học sinh có thêm ý
thức đóng góp trong điều kiện có thể để xây dựng phong trào giáo dục ở địa
phương.
Hoạt động ngoại khố bộ mơn trong chừng mực nhất định cịn tạo được sự
phối hợp của liên ngành chức năng trong xã hội. Tuỳ từng lĩnh vực một mà các
ngành có phần việc tham gia với giáo dục đào tạo nhà trường. Những ngành cần
phối hợp để làm tốt hoạt động này như: Hội cựu chiến binh(ngoại khoá về anh
bộ đội Cụ Hồ trong văn học và trong thực tế sống chiến đấu), các trung tâm văn
hoá (ngoại khoá về lịch sử - địa lý ) Toà án, Viện kiểm sát (ngoại khố về giáo

dục cơng dân ) Các trung tâm nghiên cứu vật ni, cây trồng (ngoại khố về sinh
học )… Sự phối hợp này không đơn thuần là một hành động nhất thời mà phải
được xác định trong một chương trình, kế hoạch dài hạn, được xây dựng trên cơ
sở chiến lược giáo dục nói chung của trường. Sự huy động các lực lượng tham
gia vào hoạt động ngoại khố bộ mơn trong nhà trường sẽ tạo ra được môi
trường cần thiết để thúc đẩy chất lượng giáo dục.
Mặt khác quản lý tốt hoạt động ngoại khố bộ mơn buộc người giáo viên
phải có sự làm việc nghiêm túc từ khâu lên kế hoạch đến tổ chức thực hiện. Mỗi
chương trình ngoại khố bộ mơn cụ thể đều do một nhóm giáo viên phụ trách
.Họ sẽ phải trình bày tồn bộ q trình thực hiện ngoại khố của mình và tổ bộ
môn giao việc cho từng thành viên. Trước đồng nghiệp, trước học sinh người
giáo viên không thể qua quýt. Sự chuẩn bị tốt, công phu, là cơ sở cho sự thành
cơng. Buổi tổ chức hoạt động ngoại khố bộ môn sẽ không chỉ khắc sâu kiến
thức, mở rộng tầm hiểu biết mà cịn giúp các em có thêm hứng thú trong q
trình học tập. “ Trăm nghe khơng bằng một thấy’’ Các em có dịp chứng kiến
Nguyễn Minh Châu


Luận văn thạc sỹ

25

những kiến thức sách vở thầy cô truyền đạt nay có trong thực tế cuộc sống, được
vận dụng vào cuộc sống một cách có kết quả tốt.
1.4 Cơ sở tâm lý học– giáo dục học của việc tổ chức hoạt động ngoại khố
bộ mơn:
1.4.1. Cơ sở giáo dục học
Hoạt động ngoại khố bộ mơn trong nhà trường trung học phổ thông phải
xuất phát từ mục tiêu giáo dục của nhà trường: đào tạo học sinh thành con người
phát triển tồn diện, có khả năng thích ứng nhanh với hoàn cảnh xã hội hiện nay.

“Bất cứ hoạt động ngoài lớp, hoạt động ngoài trường nào, bất cứ hoạt
động nào của các tiểu tổ, bất cứ hoạt động văn hố quần chúng nào cũng đều
phải hồn tồn phù hợp với mục đích và nhiệm vụ của giáo dục” ( Cairơp ) [4]
Để có kiến thức sâu rộng, học sinh khơng chỉ học tập trên lớp mà có thể
học ở nhiều hình thức khác nhau. Trên lớp, đó chỉ là kiến thức phổ thông cơ bản,
do điều kiện thời gian hạn chế thầy cô không thể đi sâu. Muốn hiểu biết tường
tận, học sinh phải có ý thức tự giác, phải có hứng thú tìm tịi. Ngoại khố bộ mơn
sẽ giúp học sinh làm được điều này.
Thái độ của các em cũng vậy, tham gia các sinh hoạt ngoại khoá, các em
được giao lưu, được học tập kinh nghiệm thực tế. Nhờ đó các em tù rót ra cho
mình kinh nghiệm ứng xử, giao tiếp sẽ thấy tự tin.
Để hình thành nhân cách con người một cách toàn diện, học sinh phải
được tham gia các hoạt động.
Sự hình thành và phát triển nhân cách của học sinh trung học phổ thông
chịu sự tác động của nhiều nhân tố: nhân tố sinh học, môi trường, giáo dục và
các hoạt động của bản thân các em, trong đó giáo dục giữ vai trò chủ đạo và việc
tham gia các hoạt động giáo dục là yếu tố quyết định sự hình thành nhân cách
của các em. Những hoạt động này bao gồm: hoạt động lao động, hoạt động vui
chơi giải trí, tham quan học tập, các hoạt động thể dục, thể thao, giao lưu, giao
tiếp, các hoạt động xã hội...
Nguyễn Minh Châu