GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP Ở NƯỚC TA HIỆN NAY – THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài: GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP Ở NƯỚC TA
HIỆN NAY – THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
Giáo viên hướng dẫn: Tiến sỹ Bùi Ngọc Sơn
Sinh viên thực hiện: Bùi Trọng Tuấn
Lớp: A2
Khoá: CN9
Hà nội, tháng 5/2003
LỜI CẢM ƠN
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo - Tiến sỹ Bùi Ngọc Sơn –
người đã trực tiếp hướng dẫn và tận tình giúp đỡ em – cùng các thầy cô
giáo trường Đại học ngoại thương, các cán bộ Toà án nhân dân tối cao, gia
đình, bạn bè và đồng nghiệp – những người đã tạo điều kiện cho em hoàn
thành bản khoá luận này.
Sinh viên
Bùi Trọng Tuấn
LỜI NÓI ĐẦU
Các hoạt động kinh tế luôn có vị trí vai trò đặc biệt quan trọng, nó quyết định
sự tồn tại cũng như phát triển của xã hội. Để thực hiện chức năng kinh tế, ngày nay
Nhà nước nào cũng ban hành Hệ thống các qui phạm pháp luật để điều chỉnh các
quan hệ kinh tế.
Trong hoạt động kinh doanh thường khó tránh khỏi các tranh chấp do nhiều
nguyên nhân khác nhau, do vậy, giải quyết các tranh chấp kinh tế cũng là yêu cầu tất
yếu. Để bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của các bên, đảm bảo các quan hệ kinh
doanh được ổn định, lành mạnh và phát triển, Nhà nước thông qua các cơ quan chức
năng hoặc các tổ chức được pháp luật thừa nhận để giải quyết tranh chấp.
Giải quyết tranh chấp kinh tế không phải là vấn đề mới mẻ đối với khoa học
pháp lý. Bởi vì, ngày nay các quan hệ kinh tế càng trở nên phong phú và đa dạng thì
pháp luật về giải quyết tranh chấp cũng phải từng bước đổi mới về pháp luật nội

dung cũng như pháp luật tố tụng để phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội.
Ở Việt Nam, thực tiễn cho thấy các văn bản pháp luật về giải quyết tranh chấp
kinh tế ngày càng bộc lộ những hạn chế. Hệ thống văn bản hướng dẫn còn thiếu
đồng bộ và chậm được ban hành, chưa phù hợp, chưa thống nhất dẫn đến cách hiểu
và vận dụng sai. Đây là vấn đề nổi cộm trong thực tiễn áp dụng pháp luật.
Tuy nhiên, việc tìm hiểu nghiên cứu về giải quyết tranh chấp kinh tế trong
điều kiện hiện nay vẫn còn mang tính chất thời sự có ý nghĩa về lý luận cũng như
thực tiễn.
Đề tài " Giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay - thực trạng và
giải pháp" sẽ góp phần làm rõ thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tế của Toà án
kinh tế và các Trung tâm trọng tài phi Chính phủ, phân tích rõ những khó khăn,
thuận lợi hiện nay của các cơ quan tài phán cũng như những hạn chế của các văn bản
pháp luật kinh tế hiện hành, trên cơ sở đố kiến nghị một số vấn đề cần sửa đổi bổ
sung trong hệ thống pháp luật kinh tế cho phù hợp với thực tiễn hoạt động của nền
kinh tế thị trường.
Đề tài được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin
về kinh tế xã hội và tư duy. Ngoài ra đề tài cũng vận dụng phương pháp phân tích
tổng hợp để làm rõ những vấn đề cần nghiên cứu .
Kết cấu của khoá luận gồm 3 Chương
- Chương 1: Tổng quan về pháp luật giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta
hiện nay
- Chương 2: Thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tế ở Việt Nam hiện nay
- Chương 3: Những giải pháp hoàn thiện pháp luật giải quyết tranh chấp ở
nước ta
MỤC LỤC
Trang
Chương I: Tổng quan về pháp luật giải quyết tranh chấp kinh tế ở nước ta
hiện nay.
I. Khái niệm về tranh chấp kinh tế và tố tụng kinh tế
II. Sự cần thiết khách quan của việc ban hành Pháp luật về giải quyết tranh kinh tế

III. Các phương pháp giải quyết tranh chấp kinh tế
1. Giải quyết tranh chấp bằng thương lượng:
+ Khái niệm và đặc điểm
+ Cách thức thương lượng
+ Một số bước thương lượng, đàm phán để gỡ rối khi các bên tranh chấp đều
bế tắc
2. Giải quyết tranh chấp bằng hoà giải:
3. Giải quyết tranh chấp bằng toà án:
+ Cơ cấu tổ chức, chức năng nhiệm vụ quyền hạn của toà án kinh tế
+ Nguyên tắc tố tụng vụ án kinh tế và các nguyên tắc xét xử tranh chấp kinh tế
của toà án kinh tế;
+ Thẩm quyền của toà án các cấp;
4. Giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài kinh tế:
- Khái niệm và những ưu thế cơ bản của trọng tài kinh tế
- Trung tâm trọng tài (Pháp lệnh số 08/ UBTVQH 11)
+ Khái niệm, đặc điểm, thẩm quyền của Trung tâm trọng tài
+ Thành lập chấm dứt hoạt động của Trung tâm trọng tài
- Giải quyết tranh chấp kinh tế của Trung tâm trọng tài kinh tế
Trung tâm trọng tài Quốc tế Việt nam
Chương II: Thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tế ở Việt nam hiện nay
I. Các loại tranh chấp kinh tế phổ biến ở nước ta hiện nay:
1. Tranh chấp phát sinh do một bên vi phạm nghĩa vụ giao hàng hoặc thực hiện
lao vụ
2. Tranh chấp phát sinh do một bên vi phạm nghĩa vụ thanh toán và tiếp nhận
hàng hoá công việc
3. Tranh chấp liên quan đến hợp đồng kinh tế vô hiệu
II. Giải quyết tranh chấp kinh tế bằng phương pháp tiền khởi kiện
III. Giải quyết tranh chấp kinh tế bằng toà án
IV. Giải quyết tranh chấp kinh tế bằng trọng tài
Chương III: Những giải pháp hoàn thiện pháp luật giải quyết tranh chấp

kinh tế ở nước ta
I. Lựa chọn phương pháp giải quyết tranh chấp kinh tế:
1. Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp giải quyết tranh chấp trước khi đi
kiện
2. Nhược điểm của đi kiện ở toà án so với đi kiện tại trung tâm trọng tài
II. Các giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp kinh tế
1. Biện pháp phòng ngừa tranh chấp
2. Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp
III. Kết luận .
Ù1Ẳ0ầ^hbrdr|rcf1 CHƯƠNG I
TỔNG QUAN VỀ PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT
TRANH CHẤP KINH TẾ Ở NƯỚC TA HIỆN NAY
I. KHÁI NIỆM TRANH CHẤP KINH TẾ VÀ TỐ TỤNG KINH TẾ
1. Khái niệm tranh chấp kinh tế:
Trong điều kiện nền kinh tế hàng hoá vận hành theo cơ chế thị trường với sự tham
gia của nhiều thành phần kinh tế có chế độ sở hữu khác nhau, các quan hệ kinh tế ngày
càng trở nên đa dạng và phức tạp. Mục đích tìm kiếm lợi nhuận chẳng những là động lực
trực tiếp thúc đẩy quá trình mở rộng các giao lưu kinh tế, mà còn là lý do tồn tại của các
chủ thể kinh tế.
Cùng với sự phát triển của các quan hệ kinh tế và dưới sự tác động trực tiếp của
quy luật cạnh tranh, tranh chấp kinh tế cũng trở nên phong phú hơn về chủng loại, gay gắt,
phức tạp hơn về tính chất và quy mô. Chính vì vậy, việc áp dụng hình thức và phương thức
giải quyết tranh chấp sao cho phù hợp, có hiệu quả là một đòi hỏi khách quan để bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể kinh doanh, bảo đảm nguyên tắc pháp chế Xã
hội Chủ nghĩa, thông qua đó góp phần tạo môi trường pháp lý lành mạnh để thúc đẩy quá
trình phát triển kinh tế.
Tranh chấp kinh tế là tranh chấp biểu hiện những mâu thuẫn hay xung đột về
quyền, nghĩa vụ giữa các nhà đầu tư, sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc thực hiện dịch
vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lời. Như vậy tranh chấp kinh tế có thể phát sinh
trong cả quá trình sản xuất và tái sản xuất xã hội. Tuy nhiên, dù tồn tại dưới hình thức nào

và có thể bắt nguồn từ nguyên nhân khách quan và chủ quan khác nhau, nhưng đặc trưng
chung của tranh chấp kinh tế là luôn gắn liền với hoạt động kinh tế và chủ thể tham gia chủ
yếu là các nhà doanh nghiệp. Về bản chất, mỗi tranh chấp xét cho cùng đều phản ánh
những xung đột về lợi ích kinh tế giữa các bên
Tranh chấp kinh tế khác với tranh chấp dân sự ở một số điểm sau:
♦ Tranh chấp kinh tế thường chỉ gắn liền với những yếu tố tài sản, những lợi ích
của các bên có tranh chấp và chỉ phát sinh từ các quan hệ vì mục đích kinh doanh, các
tranh chấp dân sự vừa mang tính chất tài sản, tính chất nhân thân phi tài sản.
♦ Giá trị tranh chấp kinh tế thường rất lớn, các tranh chấp kinh tế thường làm ảnh hưởng
kinh tế không những cho bên cùng tranh chấp mà còn làm ảnh hưởng đến sản xuất kinh
doanh của cả cộng đồng kinh doanh nữa. Do đó, tranh chấp kinh tế thường có tính nguy
hiểm hơn tranh chấp dân sự.
♦ Bên bị vi phạm trong quan hệ kinh tế không những được bồi thường
thiệt hại (nếu có thiệt hại xảy ra) giống như bên bị vi phạm trong quan
hệ luật dân sự mà có quyền đòi hỏi phạt vi phạm hợp đồng kinh tế.
♦ Chủ thể trong quan hệ có tranh chấp kinh tế chủ yếu là chủ thể kinh doanh khi tham gia
quan hệ kinh doanh hoặc nếu không trực tiếp kinh doanh thì ít nhất họ là những người tiến
hành hành vi đầu tư vốn nhằm mục đích kinh doanh sinh lời. Trong khi đó tranh chấp dân
sự chủ yếu phát sinh từ các chủ thể không tham gia kinh doanh.
Tranh chấp kinh tế gồm các loại sau:
• Tranh chấp Hợp đồng kinh tế giữa pháp nhân với cá nhân có đăng ký kinh doanh.
• Tranh chấp giữa Công ty với thành viên Công ty hoặc giữa thành viên Công ty với nhau
liên quan đến việc thiết lập hoạt động hoặc giải thể công ty.
• Tranh chấp đến việc mua bán chứng khoán (Cổ phiếu, Trái phiếu);
• Và các tranh chấp kinh tế khác theo qui định của pháp luật;
Trong điều kiện kinh tế thị trường sự đa dạng về đối tượng cũng như sự
xuất hiện của các thị trường yếu tố phi truyền thống đã làm phát sinh
nhiều tranh chấp mới như tranh chấp về thương hiệu, Ly- xăng, tranh
chấp về quảng cáo...
Những tranh chấp kinh tế xảy ra mà được cơ quan toà án có thẩm quyền giải quyết theo

một trình tự thủ tục nguyên tắc nhất định thì được gọi là "Vụ án kinh tế".
2. Khái niệm tố tụng kinh tế:
Tố tụng kinh tế là một chế định pháp luật quan trọng của pháp luật kinh tế, là tổng
hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh những quan hệ tố tụng giữa cơ quan toà án và
người tham gia tố tụng, trong quá trình toà án giải quyết các vụ án kinh tế để đảm bảo
quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia tố tụng. Cũng có thể hiểu tố tụng kinh tế là
quá trình cơ quan toà án có thẩm quyền giải quyết các vụ án kinh tế theo một trình tự nhất
định.
Với nội dung khái niệm tranh chấp kinh tế như trên có thể thấy các tranh chấp kinh
tế hiện nay là rất đa dạng và phức tạp, các chủ thể của nền kinh tế được mở rộng hơn trước
và phạm vi hoạt động cũng đa dạng hơn trước. Vì vậy, pháp luật áp dụng cho việc giải
quyết các tranh chấp kinh tế phải linh hoạt và mềm dẻo hơn, các cơ quan tài phán vừa phải
nâng cao trình độ nghiệp vụ của mình, vừa phải thay đổi phương pháp giải quyết tranh
chấp kinh tế cho phù hợp với nền kinh tế mở như hiện nay của nước ta.
II. SỰ CẦN THIẾT KHÁCH QUAN CỦA VIỆC BAN HÀNH PHÁP LUẬT
VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH TẾ
1. Sau chiến thắng mùa xuân 1975, cả nước ta bước vào
giai đoạn lịch sử mới xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cơ chế
quản lý cũ tập trung, quan liêu bao cấp trong thời kỳ chiến
tranh đã không phát huy tác dụng tích cực mà còn làm trì
trệ sự phát triển kinh tế, gây nhiều hiện tượng tiêu cực
trong xã hội, trước tình hình trên Đại hội Đảng toàn quốc
lần thứ VI (1986) đã kịp thời chỉ ra mặt yếu kém, sai lầm
chủ quan duy ý chí trong cơ chế quản lý tập trung bao cấp,
đề ra đường lối đổi mới toàn diện đặc biệt đường lối phát
triển kinh tế. Đường lối đổi mới đó được hoàn thiện và
chính thức đưa vào đời sống xã hội bằng pháp luật đó là
Hiến pháp 1992, đã thừa nhận nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần theo cơ chế thị trường ở nước ta.
Việc đổi mới tổ chức và hoạt động của hệ thống Tư pháp và các

Cơ quan tài phán nói chung và các cơ quan tài phán kinh tế nói riêng
cũng nằm trong khuôn khổ của công cuộc đổi mới này. Đáp ứng các đòi
hỏi tất yếu khách quan đó Quốc hội nước Cộng hoà xã hội Chủ nghĩa
Việt nam khoá IX kỳ họp thứ 4 đã thông qua luật sửa đổi bổ xung Luật
tổ chức Toà án nhân dân với những qui định và chức năng mới của toà
án là giải quyết các tranh chấp kinh tế và giải quyết yêu cầu tuyên bố
phá sản doanh nghiệp, Luật phá sản doanh nghiệp và pháp lệnh thủ tục
giải quyết các vụ án kinh tế cũng được ban hành với tư cách là luật nội
dung để giải quyết các tranh chấp kinh tế trong cơ chế mới.
Pháp lệnh Hội đồng trọng tài kinh tế ban hành ngày 12/1/1990
cũng không còn phù hợp với nền kinh tế nhiều thành phần nữa. Bởi
trọng tài kinh tế nhà nước là cơ quan thuộc hệ thống các cơ quan quản
lý Nhà nước nhưng lại có thẩm quyền xét xử. Đây là một cơ quan vừa có
chức năng quản lý lại vừa có chức năng của cơ quan tư pháp, kèm theo
đó thực lực của đội ngũ trọng tài viên còn hạn chế. Các quyết định của
trọng tài kinh tế không có một cơ chế thi hành hiệu quả, chủ yếu chỉ
mong vào sự tự nguyện của bên phải thi hành.
2. Nhằm hoà nhập vào nền kinh tế khu vực và quốc tế, nhà nước ta thực hiện một chính
sách kinh tế mở. Mở rộng các quan hệ kinh tế quốc tế chúng ta vừa thu hút được đầu tư
nước ngoài vào Việt Nam, vừa nắm bắt được những thành tựu khoa học kỹ thuật tiên tiến
và kinh nghiệm kinh doanh của các quốc gia có nền kinh tế phát triển. Vấn đề đặt ra là khi
mở rộng các quan hệ kinh tế chúng ta buộc phải xem xét, chấp nhận những tập quán
thương mại quốc tế và các nguyên tắc của luật pháp quốc tế về các lĩnh vực thương mại
kinh doanh quốc tế.
Mở rộng các mối quan hệ kinh tế quốc tế đã tác động tích cực vào nền kinh tế của
chúng ta làm các hoạt động kinh doanh trở nên đa dạng, sôi động và đương nhiên dẫn đến
sẽ có phát sinh các tranh chấp trong hoạt động kinh tế ngày càng nhiều và gay gắt. Các chủ
đầu tư nước ngoài vào Việt Nam họ đều quan tâm đến sự bảo đảm về mặt pháp lý cho hoạt
động kinh doanh của mình và pháp luật phải bảo đảm đầy đủ các quyền và lợi ích chính
đáng của họ khi nảy sinh các tranh chấp.

Chính vì vậy khi tiến hành đầu tư vào Việt Nam ngoài các yếu tố đảm bảo về mặt
pháp lý cho hoạt động kinh doanh, hiệu quả kinh doanh thì các chủ đầu tư cũng đặc biệt
quan tâm đến việc giải quyết các tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh, giải
quyết các tranh chấp phải nhanh chóng, có hiệu lực mới bảo đảm quyền lợi chính đáng của
họ.
III. CÁC PHƯƠNG PHÁP GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH TẾ TẠI VIỆT
NAM
Việc chuyển đổi nền kinh tế ở nước ta từ cơ chế tập trung, quan liêu bao cấp sang
cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước đã làm thay đổi quan niệm về một loạt vấn
đề xung quanh các chế định hợp đồng kinh tế (HĐKT), tranh chấp kinh tế, tài phán kinh tế,
quyền tự do của các bên tranh chấp trong việc lựa chọn cơ quan, tổ chức giải quyết tranh
chấp kinh tế, vị trí của cơ quan tài phán kinh tế trong bộ máy Nhà nước v.v.
Từ năm 1987 - 1990, nước ta đã có nhiều cố gắng để tiếp tục phát huy vai trò của
trọng tài kinh tế. Do đó năm 1989 Nhà nước đã ban hành Pháp lệnh Hợp đồng kinh tế và
năm 1990 ban hành Pháp lệnh Trọng tài kinh tế với mục đích làm cho hai chế định này
thích nghi với cơ chế quản lý kinh tế mới và mới đây Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã ban
hành Pháp lệnh trọng tài thương mại số 08/PL UBTVQH 11 ban hành ngày 25/2/2003
nhằm từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật tạo tính tương thích với các quy định của
luật pháp quốc tế.
Hiến pháp năm 1992 ra đời đã đánh dấu những thay đổi quan trọng trong chế độ
kinh tế của Nhà nước CHXHCN Việt nam và phần nào đã làm cho sự tồn tại của hệ thống
trọng tài kinh tế trở nên không còn phù hợp. Đó là những nguyên tắc như đa dạng hóa các
thành phần kinh tế, các hình thức sở hữu, các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế
đều bình đẳng trước pháp luật, cá nhân được tự do kinh doanh, tự do thành lập doanh
nghiệp, Nhà nước không can thiệp trực tiếp vào hoạt động sản xuất kinh doanh đúng pháp
luật của các doanh nghiệp...
Tranh chấp kinh tế tất yếu xảy ra trong hoạt động kinh doanh vì vậy, giải quyết
tranh chấp phát sinh được coi như là đòi hỏi tự thân của quá trình kinh tế. Theo cách hiểu
thông thường giải quyết tranh chấp kinh tế là cách thức, phương pháp cũng như các hoạt
động để khắc phục và loại trừ các tranh chấp đã phát sinh nhằm bảo vệ quyền và lợi ích

hợp pháp của các chủ thể kinh doanh, bảo vệ trật tự, kỷ cương xã hội.
Khi xảy ra tranh chấp các chủ thể kinh doanh đều muốn giải quyết tranh chấp kinh
tế được nhanh chóng và thuận lợi, từ đó các chủ thể kinh doanh có nhu cầu lựa chọn một
hình thức giải quyết các tranh chấp kinh tế phù hợp với mình.
1.Giải quyết tranh chấp bằng thương lượng:
1.1 Khái niệm, đặc điểm:
a. Khái niệm: Thương lượng là một phương thức giải quyết tranh chấp mà theo đó các bên
cùng nhau bàn bạc, thoả thuận để tự giải quyết tranh chấp phát sinh trong quan hệ hợp
đồng của mình mà không có sự tham gia của bên thứ ba.
b. Đặc điểm:
- Thương lượng là một phương pháp tự giải quyết tranh chấp của các bên.
- Thương lượng không mang tính chất bắt buộc trừ khi hợp đồng có quy định và không đòi
hỏi sự can thiệp hành chính của bất cứ một thiết chế nào. Thương lượng được áp dụng
tương đối phổ biến để giải quyết tranh chấp kinh tế thời gian và chi phí giành cho cuộc
thương lượng thông thường phụ thuộc vào tính chất và trị giá tranh chấp. Tuy nhiên, trong
thực tế thương lượng lại phụ thuộc vào thiện trí của các bên và cách thức thương lượng là
thương lượng trực tiếp hay thông qua thư tín, telex, fax ....
Việc giải quyết tranh chấp bằng thương lượng nhằm gạt bỏ các ý kiến bất đồng để
đạt tới sự thống nhất, thiện trí là một phương pháp giải quyết tranh chấp rất phổ biến ở
nhiều quốc gia, đặc biệt là các quốc gia Á Đông.
Theo Điều 7 Pháp lệnh hợp đồng kinh tế: “ Các tranh chấp phát sinh khi thực hiện
hợp đồng kinh tế được giải quyết bằng cách tự thương lượng giữa các bên với nhau hoặc
đưa ra trọng tài kinh tế”. Phương thức thương lượng này đẩy nhanh tốc độ giải quyết
tranh chấp giữa hai bên bày tỏ thái độ tôn trọng bên vi phạm hợp đồng cũng như để hai bên
hiểu rõ nội dung sự việc, nội dung tranh chấp dẫn đến sự thiện trí của cả hai bên.
- Trong các hợp đồng kinh tế, tại điều khoản về xử lý tranh chấp thường được ghi: “ Các
tranh chấp phát sinh trong quá trình thực hiện hợp đồng trước hết được giải quyết thông
qua đàm phán, thương lượng giữa các bên. Nếu tranh chấp không giải quyết được bằng
thương lượng sẽ được đem ra xét xử tại (toà án hoặc trọng tài) theo quy tắc của (toà án,
trọng tài) phí xét xử sẽ do bên thua kiện chịu” điều này càng chức tỏ một trong những đặc

điểm nổi bật của thương lượng là " hình thức tự giải quyết tranh chấp" được áp dụng phổ
biến nhất.
1.2 Cách thức thương lượng:
a. Thương lượng bằng cách gặp gỡ trực tiếp: Thương lượng bằng cách gặp nhau trực
tiếp là việc các bên cử đại diện của mình gặp mặt nhau tại một địa điểm nhất định trong
một thời gian xác định để bàn bạc vấn đề tranh chấp nhằm đưa ra các giải pháp giải quyết
tranh chấp.
b. Thương lượng thông qua thư từ, điện tín, telex...
Với sự phát triển vượt bậc của công nghệ điện tử Internet, email thì việc thương lượng
giữa các bên đương sự được thực hiện hết sức thuận lợi. Tuy vậy tất cả các thư từ điện tín
email đều phải được trả lời một cách nhanh chóng cho dù nguyên nhân tranh chấp là do
phía mình gây ra cũng cần phải được trả lời sớm, để giải quyết thoả đáng nếu trì hoãn hoặc
cố tình quên không trả lời sẽ gây ấn tượng xấu.
Khi xem xét những điểm cơ bản về phương pháp giải quyết tranh chấp kinh tế
thông qua thương lượng cho thấy rằng phương pháp này cũng có một số điểm hạn chế nhất
định, cụ thể do sự thành công hay thất bại của việc thương lượng chủ yếu phụ thuộc vào
thái độ thiện chí của các bên tranh chấp nên chỉ cần một trong các bên đương sự thiếu thiện
chí thì quá trình thương lượng có thể đi đến chỗ bế tắc buộc các bên phải tìm kiếm hình
thức giải quyết tranh chấp khác.
Một số bước thương lượng, đàm phán lại để gỡ rối khi các bên
tranh chấp bế tắc:
Bước 1: Trong một số trường hợp, cuộc thương lượng giải quyết tranh chấp gặp bế tắc,
điều quan trọng nhất là các bên tìm được giải pháp thích hợp, vấn đề sẽ đơn giản hơn nhiều
nếu hai bên có thiện chí và tìm cách xử lý hợp lý.
Khi đối mặt với những tình huống gay cấn, trước hết các bên phải thật bình tĩnh,
tập trung tìm các phương pháp khắc phục những vướng mắc để đi tới thống nhất, sự bình
tĩnh sẽ mang lại cho cả hai bên một thái độ tích cực làm cho việc giải quyết tranh chấp đi
theo hướng thuận lợi.
Hai bên lần lượt đưa ra các giải pháp của mình, tránh tranh luận cái nào tốt và hợp
lý hơn cái nào. Sau đó, tất cả các giải pháp được gộp thành một bản danh sách lần lượt sắp

xếp chúng theo thứ tự cho là thích hợp nhất. Sau khi phân loại các phương án đã hoàn
thành, đôi bên mới bắt đầu trình bày lý do việc lựa chọn của mình, bằng cách trên mới
vượt qua được một số “điểm chết” trong quá trình thảo luận, đây là tiền đề để cho việc tìm
kiếm một phương án khả thi nhất. Cuộc thảo luận nhờ đó chuyển hướng từ chỗ bế tắc sang
chọn lựa một giải pháp tối ưu nhất.
Bước 2: Xem xét nội dung chính của vấn đề:
Trong trường hợp này cần thiết phải tập trung vào vấn đề chính của cuộc thảo luận
thay vì cân đong đo đếm xem phương án nào nặng nhẹ hơn, xem xét lại vấn đề từ đầu từ
chỗ khúc mắc mà hai bên chưa có cách giải quyết, tránh sa đà vào các cuộc tranh luận
ngoài lề nếu cảm thấy phương án đưa ra không được phía bên kia chấp nhận, tiếp tục đặt
lại vấn đề chính yếu nhất mà cả hai bên đều có ý định đạt được trong buổi gặp gỡ.
Chọn một phương án nào đó tối ưu nhất cho cả hai bên, đề nghị bên kia cũng
nghiên cứu trên tinh thần xây dựng và với yêu cầu phải bám sát mục tiêu chính của cuộc
thương lượng chỉ có như vậy mới không rơi vào bế tắc một lần nữa.
Khi có quá nhiều vấn đề được nêu ra nhưng rút cục hai bên đều không đạt được sự
thống nhất cần thiết, các bên đương sự cần phải biết cách chẻ nhỏ vấn đề đặt riêng từng cái
một để dễ dàng nhất trí được với nhau về cách giải quyết. Nếu thấy cần thiết đại diện của
các bên chủ động rút lại các vấn đề của mình, lần lượt cùng nhau xem xét và giải quyết
từng vấn đề theo thứ tự, không nên vội vàng vì nông nóng dễ làm hỏng việc.
2. Giải quyết tranh chấp kinh tế bằng hoà giải:
2.1 Định nghĩa và đặc điểm của hoà giải: Hoà giải là một phương pháp để giải quyết
tranh chấp, trong đó bên thứ ba là người đóng vai trò trung gian hoà giải tham gia vào các
cuộc họp chung giữa các bên và tham gia vào các phiên họp riêng với từng bên để điều hoà
lợi ích các bên, phân tích cho họ thấy nội dung, thực chất của tranh chấp và cố gắng giúp
các bên tìm ra một giải pháp để giải quyết tranh chấp.
Từ khái niệm đó hoà giải mang những đặc điểm chủ yếu sau:
♦ Các bên tranh chấp thoả thuận bên thứ 3 tạo điều kiện thuận lợi cho việc đàm phán.
♦ Bên thứ 3 không có quyền quyết định tranh chấp;
♦ Khi các bên đạt được sự nhất trí trong việc giải quyết tranh chấp, thì sự nhất trí phải
được thể hiện bằng văn bản và văn bản này có giá trị pháp lý ràng buộc các bên.

Việc hoà giải thành công hay không là do sự kết hợp hai yếu tố chủ chốt trong bất
kỳ cuộc thương lượng nào, sự trao đổi thông tin và sự tin cậy lẫn nhau, Vì vậy, bên thứ 3
phải là người mà các bên tranh chấp đủ tin cậy để có thể trao đổi những lập trường riêng
đích thực của họ trong vụ tranh chấp. Quá trình hoà giải mang tính chất tự nguyện, mềm
dẻo và không bắt buộc, thông thường việc hoà giải diễn ra nhanh chóng với chi phí vừa
phải. Các vụ giải quyết tranh chấp bằng hoà giải có thể rất đơn giản hoặc có thể lớn và
phức tạp, có thể chỉ có hai bên hay nhiều bên tham gia tranh chấp.
Trong quá trình hoà giải tính đối kháng của các bên ít quyết liệt hơn so với các hình
thức giải quyết tranh chấp bằng toà án hoặc trọng tài do vậy đặc trưng của việc hoà giải là
cho phép duy trì mối quan hệ làm ăn lâu dài và đưa ra những giải pháp hữu hiệu. Các bên
có thể xoá bỏ vai trò của người hoà giải vào bất cứ thời điểm nào mà họ muốn, người hoà
giải không áp đặt quan điểm riêng của mình cho các bên mà để các bên thoả thuận và thể
hiện bằng văn bản có giá trị bắt buộc cho cả hai bên. Khi người hoà giải nắm được các sự
kiện, nguyên nhân các tình tiết của vụ tranh chấp đồng thời lại biết được những chi tiết
riêng tư trong lập trường của từng bên thì họ có thể tháo gỡ hoặc góp phần làm giảm đi
những bất đồng, những rào cản và khác biệt trong quan điểm của các bên theo những cách
thức, lập luận, dẫn dắt của mình nếu chỉ có các bên tranh chấp với nhau cùng với những
lập trường riêng của họ thì không thể giải quyết nổi.
Nhìn chung hoà giải là phương pháp giải quyết tranh chấp nhanh, tiết kiệm chi phí,
nỗ lực giải quyết tranh chấp của các bên cùng với sự đóng góp của hoà giải viên sẽ làm cho
tiến trình hoà giải diễn ra nhanh chóng và mang lại kết quả theo mong muốn của các bên.
3. Giải quyết tranh chấp kinh tế bằng tòa án.
3.1 Cơ cấu tổ chức của toà án kinh tế.
a. Cơ cấu của toà án trong điều kiện mới:
Toà án kinh tế được tổ chức thành tòa chuyên trách trong hệ thống tòa án nhân dân
như: Tòa dân sự, Toà hình sự, gồm có: Tòa kinh tế Tòa án nhân dân tối cao, Tòa kinh tế
thuộc Tòa án nhân dân cấp Tỉnh, Thẩm phán chuyên trách xét xử các vụ án kinh tế ở Toà
án cấp Huyện.
• Ở Trung Ương: Toà án nhân dân tối cao có toà án kinh tế tồn tại độc lập và song
song với các toà chuyên trách khác như: Toà hình sự, Toà dân sự, Toà lao động … Cơ cấu

tổ chức của Toà kinh tế Toà án nhân dân tối cao gồm có Chánh toà, các Phó Chánh toà, các
Thẩm phán và Thư ký toà.
• Ở Địa phương: Cơ cấu tổ chức của toà kinh tế toà án nhân dân cấp Tỉnh gồm có:
Chánh toà, Phó chánh toà, các Thẩm phán và Thư ký toà.
• Ở Toà án nhân dân cấp Huyện không có tổ chức chuyên trách song TAND cấp
Huyện vẫn có chức năng giải quyết các tranh chấp kinh tế và có các Thẩm phán kinh tế
đảm nhận xét xử các vụ án kinh tế.
b. Chức năng và nhiệm vụ của toà án:
b.1. Chức năng: Theo quy định hiện nay toà kinh tế có 2 chức năng chủ yếu sau:
♦ Chức năng xét xử các vụ án kinh tế theo qui định của
pháp luật. Đây là chức năng chủ yếu thường xuyên mang
tính truyền thống của một cơ quan xét xử, toà án có thẩm
quyền nhân danh nước CHXHCN Việt Nam để tuyên án và
kết quả của việc xét xử là bản án hoặc quyết định.
♦ Chức năng tuyên bố phá sản doanh nghiệp: Toà án nhân dân cấp Tỉnh, Toà án nhân dân
tối cao là cơ quan có thẩm quyền giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp.
b.2. Nhiệm vụ của toà án kinh tế:
• Giải quyết đúng pháp luật, kịp thời các vụ án kinh tế
nhằm bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích của cá
nhân, pháp nhân.
• Nhiệm vụ bảo vệ pháp chế XHCN.
• Nhiệm vụ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
• Nhiệm vụ giải quyết nhanh chóng kịp thời các vụ án kinh tế.
Thực tiễn hoạt động kinh doanh yêu cầu đặt ra là phải có phương thức giải quyết
tranh chấp kinh tế phù hợp với nền kinh tế thị trường, cần giải quyết tranh chấp kinh tế kịp
thời đúng pháp luật và đạt hiệu quả cao, không chỉ giảm bớt những tổn thất về kinh tế, mà
còn có tác dụng bảo vệ và khôi phục quyền lợi của các doanh nghiệp, các nhà kinh doanh,
tạo ra động lực thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển. Mặt khác khuyến khích các cá
nhân và tổ chức trong nước cũng như ở nước ngoài yên tâm bỏ vốn để đầu tư phát triển đất
nước.

Ngày 16/3/1994 Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh thủ tục giải
quyết các vụ án kinh tế, theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật tổ chức tòa án
nhân dân, từ ngày 1/7/1994 giải quyết tranh chấp kinh tế được chuyển sang tòa kinh tế -
Tòa chuyên trách trong hệ thống Tòa án nhân dân. Ngày 28/6/1996 Tòa án nhân dân tối
cao, Viện kiểm soát nhân dân tối cao đã ban hành Thông tư liên nghành số 04 TTLT hướng
dẫn áp dụng Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế. Trong đó quy định tổ chức toà
kinh tế nằm trong hệ thống tòa án nhân dân với vai trò như những tòa chuyên trách khác,
có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp kinh tế phát sinh trong nền kinh tế thị trường.
3.2 Nguyên tắc tố tụng vụ án kinh tế:
Nguyên tắc giải quyết các vụ án kinh tế là những tư tưởng chỉ đạo đối với việc giải
quyết các vụ án kinh tế được các quy phạm pháp luật về tố tụng kinh tế ghi nhận qua
những nội dung và đặc trưng cơ bản của tố tụng kinh tế. Việc tuân thủ các nguyên tắc của
tố tụng kinh tế là cơ sở cho việc đảm bảo giải quyết vụ án kinh tế khách quan, đúng luật,
đặc biệt cần phải tuân thủ những nguyên tắc sau đây:
3.2.1 Nguyên tắc tự định đoạt
Đây là nguyên tắc cơ bản trong tố tụng kinh tế, nó xuất phát từ quyền tự do kinh
doanh, tự do giao kết hợp đồng của các chủ thể kinh doanh. Theo nguyên tắc này, thủ tục
giải quyết các vụ án kinh tế đã quy định cho đương sự được quyền khởi kiện, quyền yêu
cầu toà án bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp, có quyền lựa chọn Toà án giải quyết tranh
chấp trong những trường hợp nhất định. Nguyên đơn được quyền thay đổi nội dung đơn
kiện, quyền rút đơn kiện, cũng như đương sự có quyền hoà giải, thương lượng trong quá
trình giải quyết vụ án.
3.2.2 Nguyên tắc đương sự có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ và
chứng minh:
Trong tố tụng kinh tế, toà án không có nghĩa vụ phải điều tra xác minh sự thật của
vụ án, mà các đương sự phải có nghĩa vụ cung cấp thu thập tài liệu chứng cứ để bảo vệ
quyền lợi của mình. Có thể nói, sự thất bại trong một vụ tranh tụng tại toà án phụ thuộc
nhiều vào việc đương sự có cung cấp đầy đủ các chứng cứ bảo vệ quyền lợi của mình hay
không.
3.2.3 Nguyên tắc hoà giải:

Khi có tranh chấp kinh tế xảy ra các bên đương sự phải chủ động gặp gỡ nhau để
hoà giải, thương lượng, khi sự thương lượng đó không đem lại kết quả thì bên bị vi phạm
có quyền khởi kiện vụ án kinh tế ra toà án nhân dân có thẩm quyền. Trong quá trình giải
quyết vụ án kinh tế toà án có nhiệm vụ phải hoà giải giữa các bên đương sự, hoà giải là bắt
buộc trong tố tụng kinh tế, nếu như khi giải quyết vụ án kinh tế Toà án không hoà giải giữa
các bên thì coi như đã vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. Toà án chỉ đưa ra xét xử khi
hoà giải không thành. Xét về nguyên tắc, hoà giải không chỉ giải quyết "Ai đúng, Ai sai"
mà chính là khuyến khích các bên thừa nhận quyền lợi chung. Thực tiễn xét xử cho thấy
rằng phần lớn các vụ án kinh tế thành công ở giai đoạn hoà giải. Hoà giải thật sự có ý
nghĩa quan trọng đối với cả hai bên đương sự và với cả toà án, nó giúp vụ án được giải
quyết nhanh chóng đạt được yêu cầu của cả hai bên và tạo điều kiện thuận lợi cho việc
thực hiện những thoả thuận đó sau này.
3.2.4 Nguyên tắc giải quyết vụ án nhanh chóng kịp thời:
Đây là nguyên tắc đặc trưng của tố tụng vụ án kinh tế, bởi lẽ nó chi phối tất cả các
thời hạn tố tụng trong việc giải quyết vụ án kinh tế, nhanh chóng về thời gian là đòi hỏi của
các chủ thể kinh doanh khi giải quyết vụ án.
3.2.5 Nguyên tắc xét xử công khai:
Đây là nguyên tắc hiến định đối với hoạt động của toà án. Trong một số trường hợp
pháp luật cho phép toà án được xử kín: Khi xét xử các vụ án kinh tế, toà án có thể xét xử
kín nếu xét thấy cần giữ bí mật Nhà nước hoặc bí mật của đương sự theo yêu cầu chính
đáng của họ. Bí mật của đương sự trong tranh chấp kinh tế thường là bí quyết về kinh
doanh như phát minh sáng chế... có liên quan trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của người
kinh doanh, nếu bí quyết đó bị tiết lộ thì sẽ đem lại hiệu quả xấu cho doanh nghiệp đó vì
vậy họ có quyền đề nghị toà xét xử kín.
3.3 Thẩm quyền giải quyết vụ án kinh tế của toà án.
3.3.1 Thẩm quyền của Toà án:
Khi có vụ tranh chấp kinh tế xảy ra, đương sự phải khởi kiện tại toà án có thẩm
quyền hoặc các toà án phải xem xét và xử lý vụ án đúng thẩm quyền theo qui định của
pháp luật tố tụng.
Chúng ta hiểu thẩm quyền của toà án ở các mặt sau đây:

- Thẩm quyền chung;
- Thẩm quyền của toà án các cấp;
- Thẩm quyền của toà án theo lãnh thổ;
- Thẩm quyền theo sự lựa chọn của nguyên đơn;
a. Thẩm quyền chung của toà án:
Theo qui định của pháp luật tố tụng thì toà án có thẩm quyền giải quyết các vụ án
kinh tế sau:
♦ Tranh chấp về hợp đồng kinh tế giữa pháp nhân với pháp nhân, giữa pháp nhân với cá
nhân có đăng ký kinh doanh.
♦ Các tranh chấp giữa công ty với thành viên của công ty, các thành viên của công ty với
nhau có liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể công ty.
♦ Các tranh chấp liên quan đến việc mua bán cổ phiếu, trái phiếu.
♦ Các tranh chấp khác theo quy định của pháp luật.
Do đó khi xảy ra tranh chấp và đưa đến toà án thì cần phải xác định được rằng: vụ
tranh chấp đó thuộc về một trong số các loại vụ việc kể trên không?. Cũng cần phải lưu ý
rằng đối với những tranh chấp kinh tế thuộc các loại kể trên nhưng lại có nhân tố nước
ngoài thì chỉ áp dụng luật tố tụng của Việt nam để giải quyết theo thủ tục tố tụng kinh tế
khi không có điều ước quốc tế mà Việt nam tham gia, hoặc ký kết có qui định khác.
b. Thẩm quyền của Toà án các cấp:
Toà án kinh tế cấp Tỉnh và toà án nhân dân cấp Huyện có quyền xử sơ thẩm vụ án
kinh tế, nhưng cần phải lưu ý rằng không phải quyền xét xử Sơ thẩm mọi vụ án kinh tế đều
do toà án kinh tế giải quyết, bởi lẽ toà án nhân dân cấp Huyện cũng có thẩm quyền giải
quyết các vụ án kinh tế theo quy định của pháp luật tố tụng. Do đó khi có một tranhh chấp
kinh tế mà chúng ta xác định nó thuộc thẩm quyền chung như đã nói ở trên thì cần phải xác
định bước tiếp theo là toà án cấp nào có thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án kinh tế đó.
Toà án nhân dân cấp Huyện có thẩm quyền xét xử sơ thẩm các vụ án kinh tế có đủ
3 điều kiện sau:
- Đó là tranh chấp về hợp đồng kinh tế;
- Giá trị tranh chấp dưới 50 triệu đồng;
- Không có nhân tố nước ngoài.

b.1 Thẩm quyền của toà án kinh tế - toà án nhân dân cấp Tỉnh
- Sơ thẩm: Những vụ án kinh tế trừ những vụ án thuộc thẩm quyền của toà án nhân dân cấp
Huyện. Tuy nhiên trong những trường hợp cần thiết toà án cấp Tỉnh có thể lấy những vụ án
kinh tế thuộc quyền của toà án nhân dân cấp Huyện lên để giải quyết do vụ án đó có nhiều
tình tiết phức tạp, có ảnh hưởng đến an ninh chính trị hoặc vì lý do cần thiết nào đó.
- Phúc thẩm: Những vụ án kinh tế mà bản án, quyết định Sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp
luật của toà án cấp dưới bị kháng cáo, kháng nghị theo qui định của pháp luật tố tụng.
- Giải quyết việc phá sản doanh nghiệp theo qui định của pháp luật.
Tóm lại, thẩm quyền xét xử của Toà án Nhân dân cấp Tỉnh đối với các vụ án kinh
tế là: Giám đốc thẩm, Tái thẩm; các vụ án mà bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của
toà án cấp dưới bị kháng cáo, kháng nghị.
b.2 Thẩm quyền của toà kinh tế - toà án nhân dân tối cao:
♦ Giám đốc thẩm, Tái thẩm những vụ án mà bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật bị
kháng nghị theo qui định của pháp luật tố tụng. Toà kinh tế - toà án nhân dân tối cao không
có quyền xét xử sơ thẩm đồng thời chung thẩm các vụ án kinh tế như toà hình sự toà án
nhân dân tối cao.
♦ Về phúc thẩm: Toà án Nhân dân tối cao có các Thẩm phán kinh tế được phân công giải
quyết và có thẩm quyền:
• Phúc thẩm những vụ án mà bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật
của toà án cấp dưới trực tiếp bị kháng cáo, kháng nghị theo qui định của pháp luật tố tụng.
• Giải quyết khiếu nại đối với các quyết định của TAND Tỉnh, Thành phố trực thuộc
TW về tuyên bố phá sản doanh nghiệp theo qui định của pháp luật.
c. Thẩm quyền của toà án theo lãnh thổ:
Theo qui định của pháp luật thì toà án có thẩm quyền xét xử sơ thẩm các vụ án kinh
tế là toà án nơi bị đơn có trụ sở hoặc cư trú; trong trường hợp vụ án chỉ liên quan đến bất
động sản, thì toà án nơi có bất động sản giải quyết.
d. Thẩm quyền theo sự lựa chọn của nguyên đơn:
Theo qui định của pháp luật thì nguyên đơn có quyền lựa chọn một trong số toà án
có thẩm quyền theo những trường hợp dưới đây để khởi kiện vụ án kinh tế:
- Nếu không biết rõ trụ sở, hoặc nơi cư trú của bị đơn thì có quyền yêu cầu toà án nơi có tài

sản, nơi có trụ sở hoặc nơi cư trú cuối cùng của bị đơn để giải quyết vụ án.
- Nếu vụ án phát sinh là hoạt động của Chi nhánh, thì có thể yêu cầu toà án nơi doanh
nghiệp có trụ sở hoặc nơi Chi nhánh đó để giải quyết.
- Nếu vụ án phát sinh do vi phạm hợp đồng kinh tế, thì có
quyền yêu cầu: Toà án nơi thực hiện hợp đồng giải quyết.
- Nếu bị đơn có trụ sở hoặc nơi cư trú khác thì có quyền yêu cầu toà án nơi có trụ sở hoặc
nơi cư trú của một trong số các bị đơn giải quyết vụ án.
- Nếu vụ án không chỉ liên quan đến bất động sản thì có quyền yêu cầu toà án nơi có bất
động sản hoặc nơi cư trú của bị đơn giải quyết.
- Nếu vụ án liên quan đến bất động sản ở nhiều nơi khác nhau thì có quyền yêu cầu toà án
của một trong số các nơi đó giải quyết.
- Trong trường hợp có tranh chấp về thẩm quyền của toà án thì do toà án cấp trên trực tiếp
giải quyết.
4. Giải quyết tranh chấp kinh tế bằng trọng tài
4.1 Khái niện và những ưu thế cơ bản
a. Khái niệm:
Trọng tài là một tổ chức trung gian được thành lập ra và có thẩm quyền giải quyết
các tranh chấp kinh tế và tranh chấp khác phù hợp với pháp luật của nước trọng tài. Giải
quyết tranh chấp bằng trọng tài là một phương thức giải quyết mà ở đó trọng tài với tư
cách là người thứ 3 độc lập phán xử và quyết định tranh chấp của các bên. Đó thông
thường là một cơ quan trung gian được các bên đương sự giao tranh chấp để xét xử. Phán
quyết của trọng tài thông thường mang tính chất chung thẩm được áp dụng phổ biến nhất
hiện nay.
b. Những ưu thế cơ bản của trọng tài:
Cùng với việc quyết định chuyển giao việc xét xử tranh chấp kinh tế từ trọng tài
kinh tế sang tòa án, Chính phủ Việt Nam chủ trương soạn thảo và ban hành Pháp luật về
trọng tài kinh tế phi Chính phủ, nhằm tạo điều kiện cho các bên tranh chấp thực hiện quyền
tự do định đoạt phương thức giải quyết tranh chấp của mình.
Vấn đề đặt ra ở đây là tại sao việc giải quyết các tranh chấp kinh tế đã có toà án
kinh tế theo Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế, vậy trọng tài phi Chính phủ

được thành lập nhằm mục đích gì? Có các nguyên nhân sau đây:
Một là: Thủ tục tố tụng của toà án có thể qua nhiều cấp xét xử khác nhau, điều đó không
phù hợp với đòi hỏi của các nhà kinh doanh về mặt thời gian. Các nhà kinh doanh muốn vụ
tranh chấp được phán quyết nhanh chóng bằng thủ tục đơn giản, phù hợp với công việc
kinh doanh của họ;
Hai là: Các nhà kinh doanh có quyền tự do kinh doanh theo luật định đồng thời cũng có
quyền lựa chọn cơ quan tài phán trong việc giải quyết tranh chấp về kinh tế. Họ muốn
"chọn mặt gửi vàng" vào cơ quan tài phán mà họ tín nhiệm, muốn có "người" giải quyết
tranh chấp do họ lựa chọn, thậm chí muốn lựa chọn về thời gian, địa điểm để giải quyết vụ
tranh chấp … Về vấn đề này tố tụng của toà án không thể đáp ứng đầy đủ được.
Ba là: Các nhà kinh doanh muốn gữi bí mật, đảm bảo uy tín trong hợp đồng kinh doanh họ
thường không muốn doanh nghiệp mình phải ra "hầu toà" bị đưa tin trên các phương tiện
thông tin đại chúng, nhưng về nguyên tắc tố tụng của toà án đòi hỏi xét xử công khai trừ
trường hợp đặc biệt có lý do chính đáng;
Bốn là: Các quan hệ kinh tế đối ngoại của nước ta ngày càng phát triển với những hình
thức đa dạng, phong phú như hợp đồng mua bán ngoại thương, hợp đồng đầu tư…. có
những tranh chấp phát sinh từ quan hệ kinh tế Quốc tế như: tranh chấp về tài chính, tín
dụng, bảo hiểm, vận tải, du lịch quốc tế... trong khi các đương sự không muốn giải quyết
bằng toà án và theo thông lệ chung các nước có nền kinh tế thị trường thì những tranh chấp
đó thường do Trọng tài thương mại giải quyết.
Năm là: Mô hình giải quyết tranh chấp kinh tế trong kinh doanh bằng con đường trọng tài
thương mại phi Chính phủ ở các nước có nền kinh tế thị trường rất được ưa chuộng điều
này chứng tỏ một số ưu điểm độc đáo phù hợp với các nhà kinh doanh.
4.2 Trung tâm Trọng tài:
Trước đây văn bản Pháp luật quan trọng điều chỉnh
tổ chức và hoạt động của trọng tài kinh tế là Nghị định 116
ngày 5/9/1994 nhưng đã được thay thế bằng Pháp lệnh
trọng tài thương mại số 08/2003 PL - UBTVQH 11 ban
hành ngày 25/2/2003 có hiệu lực ngày 01/07/2003.
4.2.1 Khái niệm, đặc điểm:

a. Khái niệm: Trung tâm trọng tài là tổ chức phi Chính phủ có tư cách pháp nhân, có con
dấu, tài khoản riêng, Trung tâm trọng tài được lập Chi nhánh, Văn phòng đại diện cho
Trung tâm, có Ban điều hành và các trọng tài viên có Chủ tịch, Phó chủ tịch, Tổng thư ký.
b. Đặc điểm: Trọng tài là phương thức giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động
thương mại được các bên thoả thuận và được tiến hành theo trình tự, thủ tục tố tụng do
Pháp lệnh trọng tài thương mại ban hành ngày 25/2/2003.
Tranh chấp giữa các bên được giải quyết tại Hội đồng trọng tài do Trung tâm trọng
tài tổ chức hoặc tại Hội đồng trọng tài do các bên thành lập (Điều 2 Khoản 1 và Điều 4).
- Về hình thức: Trọng tài thương mại là tổ chức phi Chính phủ;
- Tổ chức hoạt động: Để tổ chức và hoạt động theo Điều lệ và Quy tắc tố tụng của mỗi
Trung tâm phù hợp với quy định của các văn bản pháp luật hiện hành nhưng không được
trái với những qui định của Pháp lệnh số 08/2003 UBTVQH 11;
- Một đặc điểm nữa là: Các quyết định của Hội đồng trọng tài là Chung thẩm, các bên phải
thi hành;
- Đặc điểm thứ tư là: Các bên có quyền thoả thuận lựa chọn Trung tâm trọng tài để giải
quyết tranh chấp.
4.2.2 Thẩm quyền:
Theo qui định của Pháp lệnh số 08/PL/2003 UBTVQH 11 trọng tài có thẩm quyền
giải quyết các vụ tranh chấp phát sinh trong “hoạt động thương mại” theo sự thoả thuận
của các bên bằng văn bản hoặc hình thức văn bản khác như thư, điện báo, telex, fax, thư
điện tử....
Hoạt động thương mại là một hay nhiều hành vi thương mại của cá nhân, tổ chức
kinh doanh bao gồm: mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ; phân phối; đại diện, đại lý
thương mại; ký gửi; thuê, cho thuê; thuê mua; xây dựng; tư vấn; kỹ thuật; li – xăng; đầu tư;
tài chính, ngân hàng; bảo hiểm; thăm dò; khai thác; vận chuyển hàng hoá, hành khách bằng
đường hàng không, đường biển, đường sắt, đường bộ.... Điều 2 khoản 3 Pháp lệnh Trọng
tài Thương mại số 08/PL/2003).
4.2.3 Thành lập và chấm dứt hoạt động của Trung tâm trọng
tài:
a. Điều kiện: Trung tâm trọng tài chỉ được phép thành lập khi có ít nhất năm Trọng tài

viên là sáng lập viên đề nghị và được Hội luật gia Việt nam giới thiệu, Bộ trưởng Bộ Tư
pháp xem xét Quyết định cấp giấy phép thành lập Trung tâm trọng tài.
Trọng tài viên phải là người có đủ các điều kiện theo qui định mới được công nhận
là Trọng tài viên: phải là công dân Việt Nam, có phẩm chất đạo đức tốt, trung thực, vô tư,
khách quan, có bằng đại học và đã qua thực tế công tác theo ngành đã học từ 05 năm trở
lên.
Pháp luật cũng đưa ra điều kiện cấm chỉ: người đang bị quản chế hành chính, đang
bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc bị kết án mà chưa được xoá án tích không được làm
Trọng tài, Thẩm phán, Kiểm sát viên, Điều tra viên, Chấp hành viên, Công chức đang công
tác tại Toà án, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan điều tra, Cơ quan thi hành án không được
đồng thời làm trọng tài viên (Điều 12 Pháp lệnh 08/2003 UBTVQH 11).
b. Thủ tục:
- Các sáng lập viên phải gửi hồ sơ đề nghị thành lập Trung tâm trọng tài đến Bộ Tư pháp,
trong thời hạn 40 ngày, kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cấp
giấy phép thành lập Trung tâm trọng tài và phê chuẩn Điều lệ của Trung tâm trọng tài,
trong trường hợp từ chối, phải trả lời bằng văn bản nêu rõ lý do;
- Hồ sơ đề nghị thành lập Trung tâm trọng tài gồm có các nội dung sau:
+ Đơn xin phép thành lập Trung tâm trọng tài;
+ Họ và tên, địa chỉ, nghề nghiệp của các sáng lập viên;
+ Điều lệ của Trung tâm trọng tài;
+ Văn bản giới thiệu của Hội luật gia Việt nam;
- Đơn xin phép thành lập Trung tâm trọng tài gồm có các nội dung sau:
+ Ngày, tháng, năm viết đơn;
+ Họ và tên, địa chỉ, nghề nghiệp của các sáng lập viên;
+ Lĩnh vực hoạt động của Trung tâm trọng tài:
+ Địa điểm dự định đặt trụ sở của Trung tâm trọng tài;
- Trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày nhận được Giấy phép thành lập, Trung tâm trọng tài
phải đăng ký hoạt động tại Sở Tư pháp Tỉnh, Thành phố trực thuộc TW nơi Trung tâm
trọng tài đặt trụ sở, hết thời hạn này mà Trung tâm trọng tài không đăng ký thì giấy phép bị
thu hồi.

- Trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày được cấp giấy đăng ký hoạt động Trung tâm trọng tài
phải đăng báo hàng ngày của TW hoặc báo Địa phương nơi đăng ký hoạt động trong 3 số
liên tiếp về những nội dung chủ yếu sau:
+ Tên, địa chỉ, trụ sở của Trung tâm trọng tài
+ Lĩnh vực hoạt động của Trung tâm;
+ Số giấy đăng ký hoạt động, cơ quan cấp, ngày, tháng, năm cấp;
+ Thời điểm bắt đầu hoạt động của Trung tâm trọng tài;
Trung tâm trọng tài, phải niêm yết tại trụ sở những nội dung trên và danh sách
trọng tài viên của Trung tâm trọng tài.
c. Chấm dứt hoạt động:
Điều 18 Pháp lệnh Trọng tài thương mại số 08/2003 UBTVQH 11 thì Trung tâm
trọng tài chấm dứt hoạt động trong các trường hợp sau:
- Các trường hợp qui định tại Điều lệ của Trung tâm trọng tài;
- Bị thu hồi Giấy phép thành lập;
Khi chấm dứt hoạt động, trung tâm trọng tài phải nộp lại Giấy phép thành lập cho
cơ quan đã cấp giấy phép.
4.2.4. Giải quyết tranh chấp kinh tế của Trung tâm trọng tài kinh tế.
a. Nộp đơn:
Khi yêu cầu giải quyết tranh chấp Nguyên đơn phải gửi đơn hợp lệ cho Trung tâm
trọng tài mà các bên đã thoả thuận bằng văn bản về việc đưa vụ tranh chấp ra giải quyết tại
trung tâm trọng tài.
Đơn yêu cầu phải có đầy đủ những nội dung sau:
+ Ngày, tháng, năm viết đơn;
+ Tên và địa chỉ của các bên;
+ Tóm tắt nội dung tranh chấp;
+ Các yêu cầu của Nguyên đơn;
+ Trị giá tài sản mà Nguyên đơn yêu cầu;
+ Trọng tài viên của Trung tâm mà Nguyên đơn chọn;
- Để giải quyết vụ tranh chấp tại Hội đồng trọng tài do các bên thành lập nguyên đơn phải
làm đơn kiện gửi cho bị đơn nội dung đơn kiện như trên đã qui định.

- Kèm theo đơn kiện nguyên đơn phải gửi bản chính hoặc bản sao thoả thuận trọng tài, bản
chính , bản sao các tài liệu, chứng cứ, bản sao phải có chứng thực hợp lệ.
- Tố tụng trọng tài bắt đầu khi Trung tâm trọng tài nhận được đơn kiện của nguyên đơn
hoặc từ khi bị đơn nhận được đơn kiện của nguyên đơn, nếu vụ tranh chấp được giải quyết
tại Hội đồng trọng tài do các bên thành lập;
Trong thời hạn 5 ngày làm việc, kể từ khi nhận được đơn kiện, Trung tâm trọng tài phải
gửi cho bị đơn bản sao đơn kiện của nguyên đơn và những tài liệu, chứng cứ;
b. Bản tự bảo vệ:
- Đối với vụ tranh chấp mà các bên đã chọn Trung tâm trọng tài để giải quyết nếu các bên
không có thoả thuận khác thì trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được đơn kiện và
các tài liệu kèm theo của nguyên đơn do Trung tâm trọng tài gửi đến, bị đơn phải gửi cho
Trung tâm trọng tài bản tự bảo vệ;
- Đối với vụ tranh chấp được giải quyết tại Hội đồng trọng tài do các bên thành lập, nếu
không có thoả thuận khác thì trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được đơn kiện của
nguyên đơn và các tài liệu kèm theo bị đơn phải gửi cho nguyên đơn bản tự bảo vệ và tên
Trọng tài mà mình lựa chọn.
Bản tự bảo vệ phải gồm có các nội dung sau:
+ Ngày, tháng, năm viết bản tự bảo vệ;
+ Tên và địa chỉ của bị đơn;
- Lý lẽ và chứng cứ để tự bảo vệ trong đơn bao gồm việc phản bác một phần hoặc toàn bộ
nội dung đơn kiện của nguyên đơn. Ngoài những nội dung qui định tại điểm này, nếu bị
đơn cho rằng vụ tranh chấp không thuộc thẩm quyền giải quyết của trọng tài không có thoả
thuận trọng tài hoặc thoả thuận trọng tài vô hiệu thì có quyền nêu ra trong bản tự bảo vệ.
- Thời hạn bị đơn gửi bản tự bảo vệ kèm theo chứng cứ có thể dài hơn 30 ngày nhưng phải
trước ngày Hội đồng trọng tài mở phiên họp.
c. Thành lập Hội đồng trọng tài:
Trong thời hạn 5 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được đơn kiện Trung tâm trọng
tài phải gửi cho bị đơn bản sao đơn kiện, tên Trọng tài viên mà nguyên đơn chọn và các tài
liệu kèm theo cộng với danh sách trọng tài viên của Trung tâm trọng tài;
- Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được tài liệu và các tài liệu kèm theo do Trung

tâm trọng tài gửi đến, bị đơn phải chọn Trọng tài viên có tên trong danh sách Trọng tài
viên đã gửi và báo cho Trung tâm trọng tài biết hoặc yêu cầu Chủ tịch Trung tâm trọng tài
chỉ định trọng tài viên cho mình. Hết thời hạn này nếu bị đơn không chọn Trọng tài viên
cho mình hoặc không yêu cầu Chủ tịch Trung tâm trọng tài chỉ định Trọng tài viên thì
trong thời hạn 7 ngày làm việc kể từ ngày hết hạn qui định này, Chủ tịch trung tâm trọng
tài chỉ định trọng tài viên có tên trong danh sách của Trung tâm cho bị đơn.
- Trong trường hợp vụ tranh chấp có nhiều bị đơn mà các bị đơn không thống nhất chọn
được trọng tài viên trong thời hạn 30 ngày thì trong thời hạn 7 ngày làm việc kể từ ngày
nhận được yêu cầu chọn Trọng tài viên Chủ tịch trung tâm trọng tài chỉ định Trọng tài viên
có tên trong danh sách của Trung tâm trọng tài cho các bị đơn.
- Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày hai Trọng tài viên được các bên chọn, các Trọng tài
viên này phải chọn Trọng tài viên thứ 3 có tên trong danh sách trọng tài viên của Trung
tâm làm Chủ tịch hội đồng trọng tài. Hết thời hạn trên mà hai Trọng tài viên được chọn
không chọn được Trọng tài viên thứ 3 làm Chủ tịch thì trong thời hạn 7 ngày kể từ ngày
hết hạn theo yêu cầu của một bên hoặc các bên, Chủ tịch Trung tâm trọng tài chỉ định
Trọng tài viên thứ 3 có tên trong danh sách Trọng tài viên làm Chủ tịch Hội đồng trọng tài.
- Trong trường hợp các bên thoả thuận vụ tranh chấp do Trọng tài viên duy nhất của Trung
tâm trọng tài giải quyết nhưng không chọn được Trọng tài viên thì theo yêu cầu của mỗi
bên, Chủ tịch trung tâm trọng tài chỉ định Trọng tài viên duy nhất cho các bên trong thời
hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu và thông báo cho các bên (Điều 25 khoản 4
Pháp lệnh 08/2003 UBTVQH11).
d. Hội đồng trọng tài do các bên thành lập:
Tương tự như thành lập Hội đồng Trọng tài tại Trung tâm trọng tài việc giải quyết
tranh chấp kinh tế có thể được giải quyết bởi một Hội đồng trọng tài gồm 3 trọng tài viên
hoặc do một trọng tài viên duy nhất thực hiện. Tuy nhiên trong trường hợp này Chánh án
Toà án Tỉnh, Thành phố trực thuộc Trung ương giao cho một Thẩm phán chỉ định Trọng
tài viên cho bị đơn nếu bị đơn không chọn được Trọng tài viên theo yêu cầu của nguyên
đơn trong thời hạn 7 ngày làm việc.
- Chánh án Toà án cấp Tỉnh cũng thực hiện việc giao cho một Thẩm phán chỉ định trọng tài
viên thứ 3 làm Chủ tịch Hội đồng, trong thời hạn 15 ngày nếu hai Trọng tài viên được chọn

hoặc người được chỉ định không chọn được trọng tài viên thứ 3 làm Chủ tịch Hội đồng
trọng tài;
- Trọng tài viên do các bên chọn hoặc toà án chỉ định có thể là trọng tài viên trong danh
sách hoặc ngoài danh sách trọng tài viên của các trung tâm trọng tài của Việt Nam. Trong
trường hợp các bên có thoả thuận giao vụ tranh chấp do một trọng tài viên giải quyết
nhưng không thoả thuận được việc chọn Trọng tài viên duy nhất thì theo yêu cầu của một
bên Chánh án Toà án nhân dân cấp Tỉnh nơi bị đơn có trụ sở hoặc cư trú giao cho một
Thẩm phán chỉ định Trọng tài viên duy nhất cho các bên trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày
nhận được yêu cầu và thông báo cho các bên.
- Trọng tài viên duy nhất làm nhiệm vụ như một Hội đồng trọng tài, Quyết định của trọng
tài viên này có hiệu lực thi hành như quyết định của Hội đồng trọng tài.
4.3 Giải quyết tranh chấp: