bài giảng tổng quan về các hợp chất thiên nhiên

TS. LÊ TIẾN DŨNG
TS. LÊ TIẾN DŨNG
VIỆN CÔNG NGHỆ HOÁ HỌC
VIỆN CÔNG NGHỆ HOÁ HỌC
TS. LÊ TIẾN DŨNG
TS. LÊ TIẾN DŨNG
VIỆN CÔNG NGHỆ HOÁ HỌC
VIỆN CÔNG NGHỆ HOÁ HỌC
-
Một nhìn nhận toàn diện về quá trình phát triển
thuốc từ hợp chất thiên nhiên
-
Tầm quan trọng của hợp chất thiên nhiên trong y
học
-
Mô tả nguồn gốc, hóa học, sinh tổng hợp và ứng
dụng trong y dược của một số nhóm chất quan
trọng: flavonoid, alkaloid, steroid, glycosid…
ĐẠI CƯƠNG
HÓA HỢP CHẤT THIÊN NHIÊN
•
Khái niệm
•
Phân loại
•
Vai trò
•
Phương pháp trích ly
•
Phương pháp cô lập
-

Theo WHO 3,4 tỷ người sử dụng thực vật
trong phòng trị bệnh.
- Trung Quốc: 7925 loài thực vật được dùng
làm thuốc
- 119 hợp chất từ 90 loài thực vật là những
loại dược phẩm quan trọng.
•
Năm 2001, 8/30 loại thuốc bán nhiều nhất là hợp
chất thiên nhiên.
•
Có khoảng 125 000 loài thực vật, 10% mới được
nghiên cứu.
•
160 000 hợp chất đã được xác định, khoảng
10000 chất/năm.
Người Ai Cập (Sách Ebers papyrus, 1550 TCN)
Mô tả 1000 hợp chất và công thức điều
chế thuốc, phần lớn từ thực vật
Hippocrates (460-377 TCN)
“Cha đẻ của nền Y học”
Dioscorides (40-80 SCN)
nhà thực vật Hy Lạp
đã viết “De Materia Medica” (600 cây thuốc)
Y học cổ truyền TQ
Thuyết âm - dương
Âm: Tối, phái nữ, nước
Dương: Sáng, đàn ông, lửa
Âm và Dương
•
Âm được xem là yếu tố mạnh hơn: lửa bị

dập tắt bởi nước, và nước được xem là
không thể phá hủy. Do vậy Âm luôn được đề
cập trước Dương
•
Âm và Dương luôn cân bằng với nhau.
Việc nghiên cứu thuốc từ thực vật vào thế kỷ 16
Pyrethrin
O
N
CH
3
OH
MeO
Morphine
Plasmodium falciparum
Soát reùt
Anthocyanidins
O
HO
OH
OH
OH
OH
+
Vincristine
Hải sâm:
Holothuria scabra
O
O
O

HO
O
O
O
O
O
O
O
O
OH
OCH
3
OH
CH
2
OH
CH
2
OH
OH
OH
OH
OH
CH
3
OH
OH
NaO
3
SO

Xyl
1
4
9
12
17
6
30
15
28
29
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
10
11
13
1'
2'
4'
5'
1''
4''

2''
6''
1'''
2'''
4'''
6'''
1''''
2''''
4''''
6''''
3
Qui
Glc
MeGlc
Holothurin A (0.06%)
Có tác dụng gây độc tế bào
Chữa trị ung thư
Capsaicin
Chất kích thích
Allicin
Chống cảm
‘Taxol’
•
Thông đỏ Thái bình dương, Taxus brevifolia,
(vỏ cây)
•
1964, NCI phát hiện ra hoạt tính sinh học
•
1966 paclitaxel được cô lập

•
Được dùng trong hóa trị liệu ung thư
–
Phổi, buồng trứng, vú
Các nguồn để tìm kiếm thuốc
Những hợp chất trên đều được
thực vật/động vật tổng hợp

Tại sao chúng được tổng hợp?

Chúng được tổng hợp như thế nào?
N
ă
n
g

l
ư
ợ
n
g
hν
CO
2
O
2
H
2
O
“N”

N
2
NO
2
-
/NO
3
-
/NH
4
+
Nguyên tố vi lượng
Na, Ca, K, Mg
Fe, Cu, Co, Mo
QUANG HỢP
(Ngày)
THỰC VẬT
Đường phân
Vi khuẩn
H
2
O
HÔ HẤP
(Đêm)
CO
2
+ H
2
O
Quang hợp

Glucose Carbohydrates
Acetyl CoA
Chu trình
acid citric
Acid béo
Lipids
Acetogenins
Terpenes
Steroids
Đơn vị cơ bản
Amino Acids
Proteins
Tổng hợp
Enzymes
Chất điều hoà
Nucleic
Acids
Tái sản xuất
Alkaloids
Phenyl-
propanoids
RNA DNA
TRAO ĐỔI CHẤT SƠ CẤP
TRAO ĐỔI CHẤT SƠ CẤP
TRAO ĐỔI CHẤT
TRAO ĐỔI CHẤT
THỨ CẤP
THỨ CẤP
TRAO ĐỔI CHẤT
TRAO ĐỔI CHẤT

THỨ CẤP
THỨ CẤP
hν
CO
2
+ H
2
O + ATP
Flavonoids
Đ
ư
ờ
n
g
P
h
â
n
Hợp chất Thiên nhiên
Hợp chất Thiên nhiên
= Hợp chất
= Hợp chất
được cô lập từ động, thực vật.
được cô lập từ động, thực vật.
* Hợp chất sơ cấp: cần
cho sự sinh trưởng và phát
triển của thực vật.
* Hợp chất thứ cấp: được
tổng hợp ở giai đoạn sau
của sự phát triển và không

được tổng hợp liên tục.