Bồi dưỡng vốn dân ca cho học sinh lớp 5

……………………………S.K.K.N : .Bồi dưỡng vốn dân ca cho học sinh lớp 5……………………………….
……………….Người thực hiện : Nguyễn Thị Tâm - Trường TH Lê Hồng Phong……………………… 1
PHÒNG GIÁO DỤC KRÔNG ANA
TRƯỜNG TH LÊ HỒNG PHONG
SÁNG KIẾN - KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI :
Bồi dưỡng vốn dân ca
cho học sinh lớp 5
Người viết : Nguyễn Thị Tâm
Đơn vị : Trường TH Lê Hồng Phong.
Trình độ chuyên môn : Cao đẳng sư phạm
Môn Đào tạo : Âm nhạc
Eana, tháng 3 năm 2010
……………………………S.K.K.N : .Bồi dưỡng vốn dân ca cho học sinh lớp 5……………………………….
I/ ĐẶT VẤN ĐỀ :
Dân ca là một trong những tinh hóa văn hóa của dân tộc Việt Nam rất được quan
tâm và gìn giữ. Đối với giáo dục các bài hát dân ca cũng đã được đưa vào trong chương
trình học của các bậc học. Tuy nhiên với chương trình môn Âm nhạc bậc tiểu học thì các
bài hát dân ca đưa vào còn rất hạn chế do vậy sự hiểu biết của các em học sinh tiểu học
về dân ca chưa thật sự sâu rộng.
Mặt khác sự xâm nhập tràn lan những dòng nhạc phong trào cộng với các dòng
nhạc phục vụ nhu cầu lại là nhưng nguyên nhân khách quan trực tiếp tác động làm cho
học sinh không còn quan tâm đến dân ca Việt Nam. Ngay cả trong gia đình, các em cũng
thường xuyên được nghe các bài hát của phong trào, của giải trí, do vậy các em còn thuộc
các bài hát ấy nhanh hơn cả các bài học trên trường, trên lớp.
Đối với trường TH Lê Hồng Phong, nơi tôi đang công tác, trường có địa bàn rộng
với 3 phân hiệu. 2 buôn dân tộc Êđê, ngoài ra còn có nhiều các dân tộc khác như : Tày
Mường, Nùng… sinh sống, do đó các nền văn hóa đặc trưng của các dân tộc cũng hòa
nhập và dần bị mai một. Mặt khác tuy dân cư địa bàn đa số là nông dân nhưng lại có nền
kinh tế, văn hóa rất phát triển, do vây các em cũng được tiếp thu các nền văn hóa mới,
các dòng nhạc hiện đại đang từng ngày lan tràn trên khắp các buôn làng, thôn xóm là

những nguyên nhân đã làm cho các em không còn biết, và lưu giữ được các nền văn hóa
đặc trưng riêng của quê hương mình.
Trong năm qua Phòng giáo dục đã tổ chức hội thi hát dân ca học sinh ở cấp tiểu
học, qua hội thi đã làm phát triển phong trào hát dân ca trong các trường tiểu học rất hiệu
quả. Tuy nhiên để phong trào đó mãi được duy trì như mục tiêu đã định thì đòi hỏi nhà
trường và giáo viên cần phải có những hoạt động thường xuyên hơn …
Vì vậy là một giáo viên âm nhạc tôi luôn trăn trở và đặt cho mình câu hỏi : Phải
làm gì, và làm như thế nào để mãi duy trì được phong trào ca hát dân ca trong trường tiểu
học.
Từ những lý do trên cùng với những kinh nghiệm thực tế của bản thân, nay tôi xin
được trình bày Một vài kinh nghiệm bồi dưỡng vốn dân ca cho học sinh khối lớp 5 .
II/ THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN :
Với học sinh trường tôi, dù là học sinh lớp 5 lớp cuối của bậc học tiểu học nhưng
vốn dân ca của các em còn rất nghèo nàn, bởi vì lâu nay các em cũng chỉ biết đến một
vài bài dân ca trong chương trình của bậc học, ở mỗi lớp học các em chỉ được biết thêm 1
đến 2 bài dân ca được giới thiệu ngắn gọn, vắn tắt , đơn giản mà các em chỉ có thể nhớ
như nhớ một kiến thức cơ bản chứ các em chưa có được một niềm yêu thích và một vốn
kiến thức thật sự sâu sắc với dân ca.
Nhận thức của các em về dân ca còn chưa đúng đắn, các em nghĩ dân ca cũng là
một trong nhiều bài hát phải học, phải thuộc, các em chưa thật sự quan tâm, chú ý tới dân
ca, vì vậy về việc tự học và nghe hát các bài dân ca của các em ở gia đình và ngoài xã hội
là rất hiếm .
Mặt khác trong chương trình tiểu học mặc dù môn âm nhạc đã được đưa vào từ
lâu, song về việc giữ gìn và phát huy vốn dân dân ca trong trường tiểu học chưa thật sự
được chú trọng, học sinh chưa có chưa có điều kiện để được thưởng thức, được tìm hiểu
……………….Người thực hiện : Nguyễn Thị Tâm - Trường TH Lê Hồng Phong……………………… 2
……………………………S.K.K.N : .Bồi dưỡng vốn dân ca cho học sinh lớp 5……………………………….
sâu sắc để tăng cường vốn hiểu biết về nhiều bài dân ca khác nhau.
Về cá nhân tôi cũng như nhà trường thì chưa có nhiều cơ hội để tổ chức các hoạt
động nhằm tuyên truyền, khuyến khích phong trào ca hát dân ca cho học sinh trong

trường. Từ đó dẫn đến vốn dân ca của học sinh trường tôi còn rất hạn chế.
III/ CÁC GIẢI PHÁP TIẾN HÀNH NHẰM BỒI DƯỠNG
VỐN DÂN CA CHO HỌC SINH KHỐI LỚP 5 :
1. Cơ sở thực hiện :
- Học sinh khối 5 ở trường tiểu học Lê Hồng Phong năm học 2009-2010.
- Sách giáo khoa, chương trình Âm nhạc tiểu học .
- Chuẩn kiến thức – kỹ năng môn Âm nhạc.( Bộ GD & ĐT )
- Trình độ và khả năng âm nhạc của học sinh.
- Sách : Những bài hát địa phương ĐăkLăk ( Sở GD – ĐT ĐăkLăk ).
- Tìm hiểu các bài dân ca qua sách báo, đĩa nhạc, các chương trình thông tin,
truyền thông.
- Tìm hiểu nền văn hóa các vùng miền ( Báo Vietnam.net.com.vn )
- Sách : Nguồn gốc và các thể loại dân ca Việt Nam ( NXB.Âm nhạc… )
- Các kinh nghiệm thực tế của bản thân.
2. Các giải pháp tiến hành :
Tìm hiểu vốn dân ca của học sinh các lớp 5 :
( Phân hiệu chính có 3 lớp 5A, 5B, 5C với 100% là học sinh người kinh.
Phân hiệu Buôn Dray có 1 lớp 5D với 100% là HS Dân tộc Ê đê .
Phân hiệu Buôn Eana có 2 lớp với 50% là HS Đồng bào, 50% là người kinh.)
* Để tìm hiểu về vốn dân ca của học sinh khối lớp 5 tôi tiến hành khảo sát vốn dân
ca của các em như sau :
Ở đầu 1 tiết học của môn Âm nhạc, thay cho hoạt động kiểm tra bài cũ, tôi tiến
hành kiểm tra vốn kiến thức về dân ca của các em, tìm hiểu các vấn đề sau :
- Kể tên các bài Dân ca Bắc Bộ, Nam Bộ và Miền Trung, Tây Nguyên mà em biết?
(ngoài chương trình học)…
Qua quá trình thu phiếu và tổng hợp tôi thu được kết quả như sau :
* Mặt khác nhằm tìm hiểu kỹ năng hát dân ca của các em ra sao, nên ở cuối mỗi
tiết học tôi thường tổ chức trò chơi thi hát đối đáp dân ca giữa các nhóm : Nhóm 1 hát
xong một bài thì đến nhóm 2 hát nối tiếp một bài khác cứ thế cho đến khi nhóm nào
không thể hát được thêm một bài dân ca nào nữa thì coi như nhóm đó thua cuộc…

Khi tiến hành trò chơi tôi quan sát thấy mỗi nhóm chỉ có thể hát được từ 3 4 bài
hát dân ca trong chương trình các em đã học mà ngoài ra không biết hát thêm một bài nào
……………….Người thực hiện : Nguyễn Thị Tâm - Trường TH Lê Hồng Phong………………………
Dân ca 3 miền
( lớp )
TS HS Trên 5 bài
(học sinh)
Tỉ lệ
(%)
4-5 bài
(học sinh)
Tỉ lệ
(%)
1-3 bài
(học sinh)
Tỉ lệ
(%)
Phân hiệu chính 83 5 6 26 31 18 63
Phân hiệu DRai 19 0 0 2 11 17 89
Phân hiệu Eana 46 1 2 10 22 35 76
3
……………………………S.K.K.N : .Bồi dưỡng vốn dân ca cho học sinh lớp 5……………………………….
khác, đặc biệt các em cũng không hề hát đến dân ca Êđê quê hương Tây Nguyên của các
em.
Qua kết quả khảo sát cụ thể cho thấy vốn dân ca của học sinh tiểu học, đại diện là
học sinh khối lớp 5 là rất hạn chế, các em chưa chú ý, chưa yêu thích hát dân ca, dẫn đến
việc các em chưa có được vốn kiến thức phong phú về dân ca đôi khi ngay cả những bài
dân ca trong chương trình học các em còn quên, đặc biệt là đối với học sinh dân tộc.
Dựa vào kết quả khảo sát cho thấy vốn kiến thức về dân ca của các em ở phân hiệu
chính có khá hơn so với số học sinh ở 2 phân hiệu còn lại. Hơn nữa ở 2 phân hiệu có các

điều kiện cơ sở vật chất không được như ở phân hiệu chính sẽ ảnh hưởng đến việc tiến
hành các biện pháp sau này… Vì vậy để thuận lợi cho việc tiến hành các biện pháp cụ thể
tôi phân loại ra 2 đối tượng :
- Đối tượng 1 : Học sinh ở Phân hiệu chính. ( lớp 5A,5B, 5C )
- Đối tượng 2 : Học sinh ở Phân hiệu Drai.( lớp 5D )
- Đối tượng 3 : Học sinh ở Phân hiệu Eana. ( lớp 5E, 5G)
Sau khi phân loại đối tượng tôi lên kế hoạch thực hiện cho từng biện pháp theo thứ
tự từ trước đến sau như sau :
a. Biện pháp 1 ( Đối tượng 1,2,3): Tạo sự chú ý, hiểu biết và yêu thích của học
sinh đối với Dân ca: ( Biện pháp này tôi tiên hành tổ chức lồng ghép ở hoạt động 2 :
nghe nhạc dân ca của tiết 8, tiết 11, tiết 14… – Âm nhạc lớp 5 )
 Giới thiệu sơ lược về dân ca :
Đầu tiên tôi yêu cầu 1 em trình bày lại một bài hát dân ca trong chương trình đã
học (Bài Cò lả) và hỏi đó là dân ca miền nào? (Dân ca Bắc Bộ) và yêu cầu học sinh củng
cố lại các kiến thức đã học về dân ca :
- Dân ca là gì ? là những bài hát không phải do một nhạc sĩ nào sáng tác mà nó
được người dân tự hát lên trong khi lao động sản xuất hoặc trong các sinh hoạt văn hóa,
văn nghệ. Sau đó các bài hát ấy được lưu truyền qua từng thế hệ trở thành các bài hát đặc
trưng riêng của từng vùng, từng miền khác nhau …Và dân ca của của vùng nào thì thể
hiện rõ ngữ điệu, giọng nói, và cuộc sống của người dân vùng đó .
 Hướng dẫn học sinh cách nhận biết đơn giản các vùng dân ca :
Dân ca Bắc Bộ : Tôi cho các em chú ý nghe các bài hát để thi đua nhận biết tên
bài và xuất sứ của các bài dân ca .
Bài thứ nhất : Cho các em nghe 1 bài dân ca : ( mở đài đĩa – hoặc giáo viên hát )
Bài : Lý cây Đa
Trèo lên quán dốc ngồi gốc ới à cây đa rằng tôi lý ới à cây đa, rằng tôi lới ối
à cây đa , ai xui ôi à tính tang tình rằng cho cô nàng gặp, xem hội cái đêm hôm rằm rằng
tôi lý ối à cây đa, rằng tôi lới ối à cây đa…
Sau khi cho các em nghe xong, tôi hỏi các em về xuất sứ của bài hát. Chọn một
trong các đáp án sau :

A. Dân ca Bắc Bộ.
B. Dân ca Nam Bộ.
C. Dân ca Trung Bộ.
Và kết quả thu được là:
……………….Người thực hiện : Nguyễn Thị Tâm - Trường TH Lê Hồng Phong……………………… 4
……………………………S.K.K.N : .Bồi dưỡng vốn dân ca cho học sinh lớp 5……………………………….
TT Đối tượng Tổng số Trả lời đúng Tỉ lệ
1 Phân hiệu chính 83 40 48%
2 Phân hiệu Dray 19 7 37%
3 Phân hiệu Eana 46 26 40%
Qua kết quả thu được chứng tỏ các em chưa nhận biết tốt một bài dân ca , hoặc
cũng chưa biết đến bài dân ca này mặc dù qua lời ca của bài dân ca có những ngôn từ rất
đặc trưng của vùng Bắc Bộ : ai xui, nón tầm ba tầm,…vv.
Từ đó tôi hướng dẫn cho các em cách nhận biết một bài dân ca : Đầu tiên ta có thể
dựa vào ngôn từ, lời ca của từng bài hát , Ở bắc bộ có các từ như : í a, ì a, tính tang, tính
tình, cô mình rằng , í ì i…
 Dân ca Nam Bộ :
Tiếp theo tôi cho các em nghe một bài Dân ca khác : bài : Lý con cua .
Con cua quẫy, nó ở trong hang quẫy a rượng a quẫy a rượng a, nó kêu ớ rịnh
boòng rình, ớ rịnh boòng ơi quẫy a rượng a lang tang tính lính tính tàng lịnh tịnh tang, giã
gạo chày ba quẫy a rượng a quẫy a rượng a.
Sau khi nghe hát, tôi cho các em phát hiện xem đó là bài Dân ca vùng nào ? Dựa
vào ngôn từ đặc trưng : ớ rịnh bòng rình, quẫy a, rượng a, lang tang tính…và các cách
phát âm : quẫy

wẩy, chày

chài, dấu hỏi hát thành dấu ngã : ở

ỡ. ( giáo viên phát

âm lại ). Sau khi có các hướng dẫn đơn giản trên tôi thấy học sinh của các lớp cũng đã
nhận biết đúng gần đến 90% đó là bài dân ca Nam bộ.
Sau khi các em đã biết cách nhận biết 2 vùng dân ca đơn giản tôi giao nhiệm vụ
cho các em theo nhóm : Mỗi nhóm 4 em phải tìm và hát được 4 bài Dân ca khác nhau của
2 miền ( Mỗi em tìm và hát được ít nhất 1 bài sau đó 4 em cùng trao đổi và hướng dẫn
cho nhau cùng hát được 4 bài ).
Dân ca Miền Trung :
Về phần Dân ca miền Trung học sinh có thể khó nhận biết hơn vì nó có nhiều thể
loại và nhiều dạng, trong đó có các bài đặc trưng như : Lý ngựa ô, lý chiều chiều, lý kéo
chài…Và ngôn ngữ đặc trưng của miền trung nhiều nhất cõ lẽ là các ngôn từ của đất Huế,
như trong bài Lý qua đèo ( dân ca Thừa Thiên Huế ), (GV trình bày ).
Chiều ơ chiều, dắt ớ ơ bạn dắt ớ ơ bạn tà là đèo mà qua đèo.Chim bớ kêu, chim bớ
kêu tình kêu bên nớ, uấy, wá, chi rứa, chi rứa, ức ức cọn vượn trèo tà là đèo mà qua đèo,
kia bến kia ơi hỡi con vượn trèo, kìa bên kìa…
Các từ ngữ đặc trưng dễ nhận biết của Miền Trung : Chi rứa, uấy uóa,và các từ
đệm như : ố tang tình tang, ơ hờ, ơi hời (hỡi), tà là, í a bằng răng …
 Dân ca Tây Nguyên
Đặc biệt Dân ca và văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã được thế giới công nhận
là một là một giá trị văn hóa phi vật thể của thế giới, chứng tỏ bản sắc rất độc đáo của nền
văn hóa Tây Nguyên. Tôi cho các em nghe 1 vài bài Dân ca Tây Nguyên:
Bài : Ru em ( Dân ca Xê Đăng )
Ru em em ngủ cho ngoan để mẹ đi chặt cây chuối trên non, em ngủ đừng
khóc nữa, ngoài rừng xa cha đang đi kiếm măng non, nín đi hỡi em ơi.
Bài : Đến trường ( Dân ca Êđê – lời mới : La Sơn )
……………….Người thực hiện : Nguyễn Thị Tâm - Trường TH Lê Hồng Phong……………………… 5