Cách làm văn nghị luận tác phẩm truyện

- Thế nào là nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)?
- Trong các đề bài sau, đề bài nào là nghị luận về tác phẩm
truyện( hoặc đoạn trích)?
A. Suy nghĩ về đạo lý của dân tộc: “ Uống nước nhớ nguồn”.
B. Đất nước ta có nhiều tấm gương vượt khó học giỏi.Em hãy
trình bày một số tấm gương đó và nêu suy nghĩ của mình.
C. Phân tích truyện ngắn “ Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang
Sáng.
D. Cảm nhận của em về tình bà cháu trong bài thơ “ Bếp lửa” của
Bằng Việt.
C.

I. Đề bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích).
a. Đề bài
Đề 1: Suy nghĩ về thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ
qua nhân vật Vũ Nương ở Chuyện người con gái Nam
Xương của Nguyễn Dữ.
Đề 2: Phân tích diễn biến cốt truyện trong truyện ngắn
“Làng” của nhà văn Kim Lân.
Đề 3: Suy nghĩ về thân phận Thúy Kiều trong đoạn trích” Mã
Giám Sinh mua Kiều” của Nguyễn Du.
Đề 4: Đời sống tình cảm gia đình trong chiến tranh qua “
Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng.

Các từ “suy nghĩ “ và “
phân tích” cho ta biết giữa
các đề bài có sự giống
nhau và khác nhau như
thế nào?

Đều là kiểu bài nghị luận về tác phẩm truyện hoặc
đoạn trích.
* Khác nhau:
Suy nghĩ Phân tích
Suy nghĩ là xuất phát từ
sự cảm, hiểu của mình để
nhận xét đánh giá về tác
phẩm.
Phân tích là xuất phát từ
tác phẩm ( cốt truyện,
nhân vật, sự việc, tình
tiết…) để lập luận, sau
đó nhận xét, đánh giá tác
phẩm.
* Giống nhau

II. Các bước làm bài văn nghị luận về tác phẩm
truyện( hoặc đoạn trích).
Đề bài: Suy nghĩ về nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “Làng”
của nhà văn Kim Lân.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý
a.Tìm hiểu đề
-
Thể loại:
-
Phương pháp:
-
Đối tượng:
-
Tư liệu:

nghị luận về một nhân vật
xuất phát từ sự cảm, hiểu của bản thân.
nhân vật ông Hai
truyện ngắn “ Làng” của nhà văn Kim Lân.

b. Tìm ý
-
Phẩm chất nổi bật:
Tình yêu làng hòa quyện gắn bó với lòng yêu nước.
+ Chi tiết tản cư, nhớ làng.
+ Theo dõi tin tức kháng chiến.
+ Khi nghe tin làng theo giặc.
+ Khi nghe tin cải chính.
-
Các chi tiết nghệ thuật:
+ Chọn tình huống tin đồn thất thiệt
+ Các chi tiết miêu tả nhân vật.
+ Các hình thức trần thuật (đối thoại, độc thoại)

Thảo luận nhóm
( theo bàn) để thống
nhất dàn ý chung.

2. Dàn ý
a. Mở bài:
-
Giới thiệu nhà văn Kim Lân và truyện ngắn “ Làng”.
-
Nêu ý kiến đánh giá sơ bộ về nhân vật ông Hai: tình yêu làng hòa quyện với lòng yêu
nước.

b. Thân bài: Triển khai tình yêu làng, yêu nước của ông Hai và nghệ thuật xây dựng
nhân vật.
* Tình yêu làng, yêu nước của nhân vật ông Hai:
- LĐ 1: Ông Hai nhớ Làng.
-
LĐ 1: Ông theo dõi tin tức kháng chiến
-
LĐ 3: Tâm trạng đau đớn, tủi nhục của ông khi nghe tin làng chợ Dầu theo Tây.
-
LĐ 4: Ông vui sướng khi được tin cải chính.
* Nghệ thuật xây dựng nhân vật:
-
Chọn tình huống tin đồn thất thiệt để thể hiện nhân vật.
-
Các chi tiết miêu tả nhân vật: ý nghĩ, hành vi, ngôn ngữ tự nhiên dân dã giàu tính
khẩu ngữ, đặc biệt là tâm lý hay khoe làng của nhân vật ông Hai.
- Các hình thức trần thuật phong phú: đối thoại, độc thoại nội tâm.
c. Kết bài:
- Thành công của nhà văn khi xây dựng nhân vật ông Hai
- Sức hấp dẫncủa hình tượng nhân vật

II. Các bước làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặcđoạn trích)
3. Viết bài
a. Mở bài
•
Đoạn 1:
- Giới thiệu nhà văn Kim Lân:
- Giới thiệu truyện ngắn “ Làng”:
+ Hoàn cảnh: Viết trong thời kỳ đầu kháng chiến chống thực dân pháp.
+ Nội dung: Truyện đã thể hiện một cách sinh động vẻ đẹp của người

nông dân
- Suy nghĩ về nhân vật:
Đi từ khái quát đến cụ thể: từ nhà văn đến tác phẩm và nhân vật.
•
Đoạn 2:
- Suy nghĩ:
- Giới thiệu nhân vật ông Hai và truyện ngắn “ Làng”
Trực tiếp nêu suy nghĩ của người viết



Khó quên, thật đáng yêu.
Tình yêu làng là một tình cảm sâu nặng…

b. Thân bài
Ông Hai yêu làng say mê bao nhiêu thì nghe tin làng theo giặc,
ông lại đau đớn, thất vọng, tủi hổ bấy nhiêu. Cái tin ấy, khiến ông
sững sờ: “ Cổ ông lão nghẹn ắng lại, da mặt tê dân dân. Ông lão
lặng đi tưởng không thở được”. Lúc ấy tâm trí ông Hai chỉ còn cái
tin dữ ấy xâm chiếm, nó thành một nỗi ám ảnh day dứt. Ông “ cúi
gằm mặt xuống mà đi”. Về đến nhà, ông nằm vật ra giường trong
nỗi tủi thân đau đớn, xót xa. Suốt ngày, ông lão chẳng dám đi đến
đâu. Chỉ quanh quẩn trong nhà nghe ngóng tình hình. Lúc nào cũng
nơm nớp, chột dạ. Cứ thoáng nghe thấy tiếng Tây,Việt gian,cam
nhông là ông lủi ra góc nhà nín thin thít: “ Thôi, lại chuyện ấy
rồi”.Bao nhiêu điều tự hào về quê hương như sụp đổ trong tâm hồn
người nông dân hết mực yêu quê hương ấy. Có lẽ đây là lần mà nỗi
đau về làng đến với ông một cách tê tái, quằn quại nhất. Còn gì đau
khổ hơn khi người yêu làng thiết tha nhường ấy lại nghe được tin
làng phản bội theo giặc. Trong lòng ông diễn ra một cuộc đấu tranh

nội tâm quyết liệt: “ Làng thì yêu thật, nhưng làng theo Tây mất rồi
thì phải thù.” Khi tâm sự với con, nghe con nói: “Ủng hộ cụ Hồ Chí
Minh!” thì nước mắt ông Hai chảy ròng ròng . Tình quê và lòng
yêu nước của người nông dân ấy sâu nặng và thiêng liêng biết bao.
Ông Hai yêu làng say mê bao nhiêu thì nghe tin làng theo giặc
yêu nước của người nông dân ấy sâu nặng và thiêng liêng biết bao.
Tình quê và lòng
ông lại đau đớn, thất vọng, tủi hổ bấy nhiêu.

c. kết bài:
- Thành công của nhà văn khi xây dựng nhânvật
- Sức hấp dẫn của hình tượng nhân vật.

* Chú ý :
- Cách trình bày nội dung trong một đoạn văn: diễn
dịch, qui nạp , tổng- phân- hợp.
-
Phương pháp lập luận chứng minh, phân tích,
giải thích…
-
Các dẫn chứng chính xác và tiêu biểu.
-
Lý lẽ phải xuất phát từ tính cách số phận nhân
vật.
-
Các đoạn phải có sự liên kết.
-
Chú ý dùng dấu câu: dấu hai chấm,dấu ngoặc
kép…

II. Các bước làm bài văn nghị luận về tác phẩm
truyện( hoặc đoạn trích).
1. Tìm hiểu đề và tìm ý
2. Lập dàn ý
3. Viết bài
4. Đọc lại bài viết và sửa chữa
-
Bài viết có phù hợp với vấn đề nghị luận, với dàn bài
không?
-
Cách dùng từ, đặt câu và diễn đạt.
-
Các phần đã có sự liên kết hợp lý chưa?

III. Ghi nhớ
1. Bài nghị luận về tác phẩm truyện
2. Dàn ý:
a. Mở bài:
-
Giới thiệu tác phẩm
-
Nêu ý kiến đánh giá sơ bộ của mình
b. Thân bài: Triển khai các luận điểm chính về nội dung và nghệ thuật
•
Nội dung:
-
LĐ 1: lý lẽ + dẫn chứng + lập luận
-
LĐ 2: chuyển ý + lý lẽ + dẫn chứng + lập luận
-

LĐ 3:…
•
Nghệ thuật:
-
LĐ 1: lý lẽ + dẫn chứng + lập luận
-
LĐ 2: chuyển ý + lý lẽ + dẫn chứng
-
LĐ 3 …
c. Kết bài: Nêu nhận định đánh giá chung của mình về tác phẩm.
•
Cần thể hiện sự cảm thụ và ý kiến riêng của người viết về tác phẩm.
•
Giữa các câu, các đoạn phải có sự liên kết hợp lý.
Chủ đề, nhân vật, cốt truyện, nghệ thuật của truyện, giá trị của truyện…

B. Luyện tập:
2. Bài tập 2:
Một bạn dự định viết hai đoạn văn phân tích nhân vật ông
Hai với hai luận điểm sau:
LĐ 1: Ông Hai nhớ Làng.
LĐ 2: Ông luôn theo dõi tin tức kháng chiến.
Hãy giúp bạn viết những câu mở đoạn sao cho chúng có
sự liên kết với nhau chặt chẽ.
* Gợi ý:
- Câu mở đầu đoạn 1:
+ Trước hết, tình yêu làng của ông được bộc lộ trong nỗi nhớ
quê.
+ Phải tản cư đi kháng chiến, ông Hai đau đáu nỗi nhớ quê.
-

Câu mở đầu đoạn 2:
+ Càng nhớ làng bao nhiêu, ông càng háo hức ngóng chờ tin
thắng trận bấy nhiêu.
+ Dù không được trực tiếp ở lại quê hương tham gia đấu
tranh nhưng ông luôn theo dõi tin tức kháng chiến.

Nghị luận
văn học
Nghị luận về một vấn đề tư tưởng,
đao lý

Nghị
luận
Nghị luận
văn học
Nghị luận
xã hội
Nghị luận về một sự việc,
hiện tượng, đời sống.
Nghị luận về một vấn đề tư tưởng,
đạo lý.
Nghị luận về tác phẩm truyện
( hoặc đoạn trích).
Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ