Phương pháp giải nhanh môn vật lý ôn thi đại học

PTX
[ỏy laỡ phỏửn lyù thuyóỳt Lyù hoỹc nm lồùp 12.
Sồ lổồỹc laỷi 1 chuùt, coỡn nhióửu phỏửn nổợa
chổa õổa vọ õổồỹc. Chuùc caùc baỷn hoỹc tọỳt!]

NHAè XUT BAN THN 1 FC

PTX
Lyù thuyóỳt vỏỷt lyù


Lyù thuyóỳt vỏỷt lyù


PTX

www.fb.com/thon1fc

1
1. Toỹa õọỹ goùc: goùc giổợa hai mỷt phúng cọỳ õởnh (nũm ngang, ) P
0
vaỡ mỷt phúng õọỹng P
(2 mp õóửu chổùa truỷc quay)
2. Toỹa õọỹ goùc laỡ õaỷi lổồỹng õaỷi sọỳ




2.1 Tọỳc õọỹ goùc trung bỗnh:

tb
t






2.2 Tọỳc õọỹ goùc tổùc thồỡi:
'(t)
tb
d
dt



goỹi từt laỡ tọỳc õọỹ goùc : õỷc trổng cho mổùc õọỹ
nhanh chỏỷm cuớa chuyóứn õọỹng quay vỏỷt rừn quanh truỷc cọỳ õởnh ồớ thồỡi õióứm t.
3. Gia tọỳc goùc: laỡ õaỷi lổồỹng õaỷi sọỳ

a


3.1 Gia tọỳc goùc trung bỗnh:
tb
t

3.2 Gia tọỳc goùc tổùc thồỡi:
'(t)


goỹi từt laỡ Gia tọỳc goùc : õỷc trổng cho sổỷ bióỳn thión cuớa
tọỳc õọỹ goùc taỷi thồỡi õióứm õoù, õổồỹc xaùc õởnh bũng õaỷo haỡm cuớa tọỳc õọỹ goùc theo thồỡi gian
t.
4. Phổồng trỗnh:
4.1 Nóỳu vỏỷt rừn quay õóửu = const thỗ gia tọỳc goùc = 0 do õoù =
0
+ t.
4.2 Nóỳu vỏỷt quay bióỳn õọứi õóửu: gia tọỳc k õọứi theo thồỡi gian
0
2
0 0
1
2
t
t t

;
2 2
0 0
2 ( )



* Vỏỷt chuyóứn õọỹng nhanh dỏửn khi > 0, tng theo t.
* Vỏỷt chuyóứn õọỹng chỏỷm dỏửn khi < 0, giaớm theo t.
5. Vỏỷn tọỳc, gia tọỳc chỏỳt õióứm trón truỷc quay:
5.1 Khi vỏỷt rừn quay, mọựi õióứm thuọỹc vỏỷt trổỡ õióứm thuọỹc truỷc quay õóửu coù cuỡng , , .
5.2 Khi vỏỷt rừn quay õóửu thỗ veùc tồ vỏỷn tọỳc
v

chố thay õọứi vóử hổồùng maỡ k thay õọứi vóử õọỹ
lồùn coù gia tọỳc hổồùng tỏm
2
2
ht
v
a r
r



5.3 Khi vỏỷt quay khọng õóửu thỗ
v

thay õọứi vóử caớ phổồng lỏựn õọỹ lồùn:
*

n
a v

: õỷc trổng thay õọứi vóử hổồùng.
L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

2
*
t
a v
 
âàûc trỉng cho thay âäøi vãư âäü låïn: gia täúc tiãúp tuún a
t
= r.
*
2 2
n t n t
a a a a a a    
  
.
a

håüp bạn kênh gọc  våïi
2
tan






5.4 Âiãøm no cng xa trủc quay thç täúc âäü di cng låïn.
5.5 Vẹc tå gia täúc tiãúp tuún l vẹc tå gia täúc hỉåïng tám.
5.6 Qu âảo cạc âiãøm trãn váût ràõn l cạc âỉåìng trn cọ tám trãn trủc quay.
5.7 Khi váût ràõn quay âãưu quanh trủc:
5.7.1 Täúc âäü gọc tỉïc thåìi bàòng täúc âäü gọc trung bçnh
'(t)
tb
d
dt

  
  

5.7.2 Vẹc tå váûn täúc di biãún âäøi
5.7.3 Vẹc tå âäüng lỉåüng khäng âäøi
5.8 Nãúu táút c cạc lỉûc tạc dủng lãn váût cọ giạ qua trủc quay thç a
t
= 0 
a v
 
cọ nghéa l
váût khäng quay hồûc quay âãưu nhỉ trảng thại c.
5.9 Täøng momen tạc dủng lãn váût bàòng 0  täúc âäü gọc váût khäng âäøi nãúu khạc 0 thç täúc
âäü gọc thay âäøi.
6. Mä men âäüng lỉåüng:

.L I


(kg.m
2
/s)
7. Mä men quạn tênh:
2
.
i i
i
I m r

âàûc trỉng cho mỉïc quạn tênh ca váût ràõn trong chuøn
âäüng quay quanh trủc, phủ thüc vo khäúi lỉåüng váût ràõn v sỉû phán bäú khäúi lỉåüng gáưn hay
xa trủc quay, hçnh dảng v kêch thỉåïc ca váût ràõn
8. Phỉång trçnh cå bn chuøn âäüng quay ca váût ràõn:
.
dL
M I
dt

 
cng âụng cho trỉåìng
håüp mä men quạn tênh váût (hãû) thay âäøi (do thay âäøi hçnh dảng)
9. Âënh lût bo ton mä men âäüng lỉåüng:
Nãúu täøng mä men lỉûc tạc dủng lãn váût âäúi våïi trủc quay cäú âënh bàòng 0 thç täøng mä men
âäüng lỉåüng ca váût âäúi våïi trủc quay âỉåüc bo ton
* Nãúu
I

khäng âäøi thç váût k quay hồûc quay âãưu
* Nãúu
I
thay âäøi thç
.I const


(hãû kên)
10. Xẹt hãû gäưm 2 âéa:
10.1 Nãúu
1 2 1 2 1 2he
L L L L L
 
     
   

10.2 Nãúu
1 2 1 2 1 2he
L L L L L
 
     
   
: Nãúu chn chiãưu dỉång l chiãưu quay váût 1


xạc âënh theo quy tàõc bn tay phi, cọ phỉång trng våïi trủc quay
11. Âäüng nàng:
2
2
1

2 2
d
L
W I
I

 

11.1 I v L ln cọ giạ trë dỉång, tuy nhiãn
L

l âải lỉåüng vẹc tå nãn cọ thãø ám.
11.2 I cng låïn, tênh ç cng låïn.
11.3 L thay âäøi khi cọ mä men ngoải lỉûc tạc dủng
L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

3
11.4 Ta cọ:
 
0
'L I I t L I M
   
     
váûy âảo hm ca L theo t l mä men lỉûc
tạc dủng lãn váût nãn

2 1
dL L L L
M M
dt t t
 
   
 

11.5 Nãúu  khäng âäøi xem nhỉ váût ràõn quay biãún âäøi âãưu.
12. Mäüt vi chụ :
12.1 Khi váût ràõn quay quanh trủc cäú âënh, cạc âiãøm trãn váût cọ cng täúc âäü gọc v gia
täúc gọc. Âiãøm no cng xa trủc quay thç täúc âäü di cng låïn.
12.2 Do dáy càng khäng dn v khäng trỉåüt trãn rng rc nãn giỉỵa gia täúc ca váût v gia
täúc ca rng rc trong chuøn âäüng quay quanh trủc cäú âënh cọ
a
R



12.3 phỉång phạp gii bi toạn Âäüng lỉûc hc váût ràõn:
* Kho sạt lỉûc tạc dủng lãn hãû
* Tênh gia täúc ca rng rc:  = ? räưi lê lûn do dáy k gin v khäng trỉåüt trãn rng rc
nãn gia täúc ca 2 váût l a = R. våïi R l bạn kênh rng rc
* Tênh lỉûc càng dáy: váût A: ptrinh; váût B: ptrinh; rng rc: ptrinh
12.4 Khäúi trủ âäưng cháút, räùng, mng, bạn kênh R thç
2
I mR

12.5 Khäúi trủ âäưng cháút hçnh trủ âàûc, bạn kênh R thç
2

1
2
I mR

12.6 Khi váût quay quanh trủc våïi 
0
bäùng M tạc dủng lãn váût máút âi khi âọ váût quay âãưu
quanh trủc våïi  = 
0

12.7 Gi
 
,v a


 
khi âọ nãúu
*
2



: váût quay cháûm dáưn âãưu
*
2



: váût quay nhanh dáưn âãưu
12.8 Täøng hçnh hc cạc vẹc tå ngoải lỉûc tạc dủng lãn váût bàòng 0 thç täøng âải säú mä men

lỉûc âäúi våïi trủc quay báút kç cng bàòng 0
12.9 Váût âang quay våïi váûn täúc a vng/phụt räưi dỉìng lải sau t giáy. Khi âọ säú vng quay
l
.
120
a t
N 
vng v gọc quay
.
2
t



(rad) våïi  (rad/s)
12.10 Nãúu bn quay khäng quạ nhanh,
0
msn q
F F 
  
suy ra váût âỉïng n so våïi màût bn
F
q
= m.
2
.r. Nãúu  â låïn thç
q
F

thàõng lỉûc ma sạt nghè cỉûc âải khiãún váût bë trỉåüt xa

tám
12.11 Váût âang quay  bàõt âáưu dỉìng lải sau N vng suy ra
 
2.2 . 4
;
N N
t s
 
 
 
v
0
.
2
t
N


 
(vng)
Lyù thuyóỳt vỏỷt lyù


PTX

www.fb.com/thon1fc

4
12.12 Mọ men õọỹng lổồỹng L chởu taùc duỷng cuớa mọ men caớn M suy ra thồỡi gian vỏỷt dổỡng
laỷi laỡ

L
t
M


12.13 Khọỳi cỏửu coù õọỹng nng tởnh tióỳn laỡ
2
1
2
d
W mv

12.14 Khi lổỷc taùc duỷng khọng qua troỹng tỏm thỗ vỏỷt coù thóứ quay
12.15 Khi lổỷc taùc duỷng qua troỹng tỏm thỗ vỏỷt k quay
12.16 Chuyóứn õọỹng cuớa vỏỷt bở neùm:
12.16.1 Neùm xión goùc so vồùi phổồng ngang:
0 0
.cos
x
v v


;
0 0
.sin
y
v v


;

0
.cos
x
v v


suy ra phổồng Ox: vỏỷt chuyóứn õọỹng thúng õóửu
0
.sin .
y
v v g t


suy ra phổồng Oy: vỏỷt chuyóứn õọỹng bióỳn õọứi õóửu
phổồng trỗnh:

0
cos .v tx


;


2
2
0
2 2
0
1 1 .
sin . tan .

2 2 2 .cos
g x
v t gt x
y
v




- õióứm cao nhỏỳt: khi õoù v
y
= 0;
2 2
0
.sin
2
v
H
g



- õióứm xa nhỏỳt: khi õoù y=0;
2
0
.sin 2v
L
g

12.16.2 Neùm ngang:
0
0
2
0
.
1
.
.
2
x
y
x v t
v v
v g t
y y g t

; vỏỷn tọỳc chaỷm õỏỳt:
2 2
x y
v v v

12.16.3 Khi 10 thỗ
2
1
2
cosa




1. Dao õọỹng vaỡ caùc loaỷi dao õọỹng:
1.1. Dao õọỹng chờnh laỡ chuyóứn õọỹng coù giồùi haỷn trong khọng gian, lỷp õi lỷp laỷi nhióửu
lỏửn quanh 1 vở trờ cỏn bũng
Dỏỳu hióỷu nhỏỷn bióỳt:
* Coù vở trờ cỏn bũng bóửn (trồớ laỷi vở trờ cỏn bũng)
* Coù lổỷc taùc duỷng lón vỏỷt (keùo vỏỷt vóử vở trờ cỏn bũng mọựi khi vỏỷt rồỡi khoới vở trờ õoù)
1.2. Dao õọỹng tuỏửn hoaỡn: laỡ dao õọỹng maỡ traỷng thaùi chuyóứn õọỹng cuớa vỏỷt õc lỷp õi lỷp
laỷi nhổ cuợ sau nhổợng khoaớng thồỡi gian bũng nhau bỏỳt kỗ.
x
y
O

v

Lyù thuyóỳt vỏỷt lyù

PTX

www.fb.com/thon1fc

5
1.3. Dao õọỹng õióửu hoỡa:laỡ dao õọỹng maỡ li õọỹ biens thión theo thồỡi gian õổồỹc mọ taớ bồới
õởnh luỏỷt haỡm sọỳ sin hoỷc cos:
sin( . ) cos( .t )
2
x A t A




1.4. Dao õọỹng tổỷ do (dao õọỹng rióng): laỡ dao õọỹng cuớa hóỷ xaớy ra dổồùi taùc duỷng cuớa nọỹi
lổỷc
1.4.1 ỷc õióứm: chu kỗ dao õọỹng cuớa hóỷ (vỏỷt) chố phuỷ thuọỹc vaỡo õỷc tờnh cuớa hóỷ
maỡ khọng phuỷ thuọỹc vaỡo caùc yóỳu tọỳ bón ngoaỡi. Bión õọỹ phuỷ thuọỹc vaỡo caùch
kờch thờch bón ngoaỡi.
1.4.2 ióửu kióỷn xem dao õọỹng cuớa con lừc õồn vaỡ loỡ xo laỡ dao õọỹng tổỷ do:
Con lừc loỡ xo: lổỷc caớn mọi trổồỡng vaỡ ma saùt khọng õaùng kóứ, õọỹ bióỳn daỷng
thuọỹc giồùi haỷn õaỡn họửi.
Con lừc õồn:
+ Lổỷc caớn mọi trổồỡng vaỡ ma saùt khọng õaùng kóứ, vở trờ õỷt con lừc khọng õọứi.
+ Goùc lóỷch so vồùi phổồng thúng õổùng rỏỳt nhoớ ( 10) hay 1rad
1.5 Dao õọỹng từt dỏửn:
+ Laỡ dao õọỹng tổỷ do khi coù ma saùt vaỡ lổỷc caớn mọi trổồỡng
+ Laỡ dao õọỹng coù bión õọỹ giaớm dỏửn theo thồỡi gian.
Trong õoù õaỷi lổồỹng giaớm dỏửn theo thồỡi gian laỡ Cồ nng vaỡ bión õọỹ. aỷi lổồỹng khọng

giaớm dỏửn laỡ chu kỗ vaỡ tỏửn sọỳ.
+ Nguyón nhỏn: Do lổỷc caớn mọi trổồỡng, lổỷc caớn mọi trổồỡng caỡng lồùn thỗ dao õọỹng từt
dỏửn caỡng nhanh. Nhổợng lổỷc naỡy ngổồỹc chióửu chuyóứn õọỹng, nóỳu lổỷc nhồùt caỡng lồùn thỗ
dao õọỹng từt dỏửn coù thóứ khọng dao õọỹng.
1.6 Dao õọỹng cổồợng bổùc: laỡ dao õọỹng cuớa hóỷ dổồùi taùc duỷng cuớa 1 ngoaỷi lổỷc bióỳn thión
tuỏửn hoaỡn theo thồỡi gian goỹi laỡ lổỷc cổồợng bổùc F
n
= H.sin(.t + ). Dao õọỹng cổồợng
bổùc laỡ õióửu hoỡa.
1.7 Sổỷ cọỹng hổồớng: bión õọỹ dao õọỹng cổồợng bổùc tng nhanh vaỡ õaỷt õóỳn giaù trở cổỷc õaỷi khi
tỏửn sọỳ dao õọỹng cổồợng bổùc bũng tỏửn sọỳ dao õọỹng rióng cuớa hóỷ. f
cổồợng bổùc
= f
rióng

1.8 Sổỷ tổỷ dao õọỹng: dao õọỹng duy trỗ maỡ khọng cỏửn ngoaỷi lổỷc taùc duỷng. Hóử naỡy gọửm: Hóỷ
dao õọỹng, cồ cỏỳu truyóửn nng lổồỹng, nguọửn nng lổồỹng.
1.9 Dao õọỹng duy trỗ: laỡ dao õọỹng coù bión õọỹ khọng õọứi theo thồỡi gian, laỡ dao õọỹng từt
dỏửn maỡ ngổồỡi ta taùc duỷng lổỷc bióỳn thión õióửu hoỡa.
* Nguyón từc: Taùc duỷng vaỡo con lừc lổỷc tuỏửn hoaỡn vồùi tỏửn sọỳ = tỏửn sọỳ rióng maỡ khọng
laỡm thay õọứi f
0 rióng
1.10 Mọỹt sọỳ lổu yù:
L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

6
1.10.1 So sạnh:
Dao âäüng tưn hon Dao âäüng âiãưu ha
cọ A, T khäng âäøi
Cọ li âäü x tn theo hm säú sin(cos)
1.10.2 Táưn säú ca dao âäüng cỉåỵng bỉïc bàòng táưn säú ca ngoải lỉûc cỉåỵng bỉïc
1.10.3 Dao âäüng ngỉåìi âạnh âu l dao âäüng thäng säú
1.10.4 biãn âäü dao âäüng cỉåỵng bỉïc phủ thüc vo:
 Biãn âäü ngoải lỉûc tưn hon
 táưn säú ca ngoải lỉûc tưn hon
 hãû säú lỉûc cn (ma sạt nhåït) tạc dủng lãn váût
 Khäng phủ thüc vo cạch kêch thêch ban âáưu
1.10.5 Biãn âäü dao âäüng A ca váût ln dỉång, khäng âäøi, phủ thüc vo cạch kêch
thêch.
1.10.6 Chu kç l thåìi gian ngàõn nháút váût làûp âi làûp lải trảng thại nhỉ c chênh l thåìi
gian ca 1 dao âäüng,
2 1
T
f


 
. T khäng âäøi, phủ thüc vo âäü cỉïng v
khäúi lỉåüng váût (hay chiãưu di dáy v gia täúc trng trỉåìng g). Tỉì vë trê cán
bàòng (VTCB) âãún
2
A

máút
12

T
(s), âãún
2
A

máút
8
T
(s) v âãún
3
2
A

máút
6
T
(s).
1.10.7 Táưn säú gọc : l 1 âải lỉåüng trung gian cho phẹp xạc âënh trảng thại dao
âäüng ca váût tải thåìi âiãøm t báút kç. Nọ l säú dao âäüng làûp lải trong 1 giáy.
1.10.8 Lỉûc kẹo vãư (Lỉûc phủc häưi) l lỉûc lm cho váût dao âäüng âiãưu ha:
2
. . .F m x k x

   
cọ giạ trë bàòng lỉûc ân häưi, ln hỉåïng vãư vë trê cán
bàòng, âäü låïn tè lãû våïi li âäü. Âiãưu ny tỉång âỉång våïi con làõc l xo nàòm
ngang.
1.10.9 Pha dao âäüng dng âãø xạc âënh trảng thại dao âäüng (x,v) nọ khäng phi l
gọc tháût. Âäü lãûch pha:
1 2

  
  
hồûc
2 1
  
  
.
 v såïm pha
2

so våïi li âäü
 a såïm pha

so våïi li âäü
 a v v vng pha nhau hay a såïm pha
2

so våïi váûn täúc.
Lyù thuyóỳt vỏỷt lyù


PTX

www.fb.com/thon1fc

7
Nóỳu
2

>

1

thỗ
0


khi õoù ta noùi vỏỷt coù
2

sồùm pha hồn vỏỷt coù
1


vaỡ ngổồỹc laỷi vỏỷt coù
1

tróự pha hồn so vồùi vỏỷt coù
2


1.10.10
Mọỹt vỏỷt dao õọỹng õióửu hoỡa coù thóứ xem laỡ hỗnh chióỳu cuớa 1 chỏỳt õióứm
chuyóứn õọỹng troỡn õóửu xuọỳng 1 truỷc toỹa õọỹ nũm trón mỷt phúng quyợ õaỷo cuớa
noù.

1.10.11
Quyợ õaỷo cuớa 1 vỏỷt laỡ 1 õoaỷn cong, õoaỷn thúng coỡn li õọỹ thỗ bióỳn thión
theo thồỡi gian vồùi haỡm sọỳ cos hoỷc sin.

2. Nng lổồỹng trong dao õọỹng õióửu hoỡa:

ọỹng nng Thóỳ nng Cồ nng
2
1
.
2
d
W m v

2 2
1
. .
2
t
W m x



2 2
1
. .
2
d t
W W W m A


õổồỹc baớo toaỡn.
* Con lừc õồn, con lừc vỏỷt lyù, con lừc loỡ xo chởu taùc duỷng cuớa lổỷc thóỳ thỗ õổồỹc baớo toaỡn
nng lổồỹng do õoù õọỹng nng, thóỳ nng bióỳn thión tuỏửn hoaỡn theo thồỡi gian tuỏửn hoaỡn vồùi
tỏửn sọỳ
' 2

;
' 2f f
vaỡ
'
2
T
T
. Taỷi vở trờ :
3
2
d t
A
x W W
;
2
d t
A
x W W
;
3
3
2
d t
A
x W W

* Sau khoaớng thồỡi gian bũng nhau vaỡ bũng
'

2 4
T T
t
thỗ õọỹng nng cuớa vỏỷt bũng thóỳ
nng.
* Cồ nng cuớa vỏỷt:
- Tố lóỷ vồùi bỗnh phổồng bión õọỹ dao õọỹng
- Cồ nng cuớa vỏỷt phuỷ thuọỹc vaỡo caùch kờch thờch dao õọỹng
3. Tọứng hồỹp cuớa 2 dao õọỹng thaỡnh phỏửn:
* Bión õọỹ cuớa dao õọỹng tọứng hồỹp:
+ Phuỷ thuọỹc vaỡo bión õọỹ thaỡnh phỏửn
+ Hióỷu 2 pha ban õỏửu cuớa 2 dao õọỹng
+ Khọng phuỷ thuọỹc vaỡo tỏửn sọỳ 2 dao õọỹng
* óứ bióứu dióựn dao õọỹng tọứng hồỹp coù thóứ duỡng phổồng phaùp Frenen hoỷc cọỹng lổồỹng giaùc,
x= x
1
+ x
2


Lyù thuyóỳt vỏỷt lyù


PTX

www.fb.com/thon1fc

8
1. Goỹi O laỡ nguọửn soùng coù bión õọỹ A vaỡ tỏửn sọỳ f. M laỡ õióứm bỏỳt kỗ thỗ OM = d. Thồỡi gian õóứ
soùng truyóửn õóỳn M laỡ

x
v


.
* Soùng truyóửn cuỡng chióửu dổồng:
2
cos(2 f .t )
M
d
u A


l


* Soùng truyóửn ngổồỹc chióửu dổồng:
2
cos(2 f .t )
M
d
u A


l


* Tờnh chỏỳt phổồng trỗnh soùng: tuỏửn hoaỡn theo thồỡi gian vaỡ khọng gian.
* Hai õióứm M, N coù õọỹ lóỷch pha:

2 1
2 d d


l



* ọỹ lóỷch pha giổợa 2 õióứm M
1
, M
2
caùch nguọửn khoaớng
2 1
d d d
laỡ:
+
d n
l

: 2 õióứm dao õọỹng cuỡng pha
+

1
2 1
2 2
d n k
l
l

: 2 õióứm dao õọỹng ngổồỹc pha
+
1
2 2
d n
l




: 2 dao õọỹng vuọng pha
Cổỷc õaỷi
Cổỷc tióứu
S
1
S
2

2. Giao thoa soùng: laỡ hióỷn tổồỹng õỷc trổng cuớa soùng. Xeùt õióứm M trón phổồng truyóửn soùng.
ỷt S
1
M= d
1
vaỡ S
2
M= d
2

vồùi S
1,
S
2
laỡ 2 nguọửn kóỳt hồỹp coù phổồng trỗnh
2
. cos
t
u A cos t A
T



.
Soùng taỷi M do S
1
truyóửn õóỳn laỡ:
1
1
cos 2
M
t d
u A
T

l

Soùng taỷi M do S
2
truyóửn õóỳn laỡ:
2
2
cos 2
M
t d
u A
T

l





Dao õọỹng taỷi M laỡ tọứng hồỹp cuớa 2 dao õọỹng do S
1
, S
2
truyóửn õóỳn:
1 2M M M
u u u

L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

9
Âàût
 
2 1 2 1
2
d d

  
l
    
âäü lãûch pha 2 dao âäüng v biãn âäü dao âäüng
2 cos
2
M
A A



suy ra phỉång trçnh sọng cå tải M l:
2 1
cos ( )
M M
u A t d d


l
 

  
 
 

- Nãúu
2k
 
 
: dao âäüng cng pha
2 1
d d k A
l
   
cỉûc âải
- Nãúu
 
2 1k
 
  
: dao âäüng cng pha
2 1
1
2
d d k A
l
 
    
 
 
cỉûc tiãøu.

* Âiãưu kiãûn giao thoa sọng: 2 sọng phi l 2 sọng kãút håüp (cng táưn säú, hiãûu säú pha khäng
âäøi) v dao âäüng cng phỉång. Qu têch cạc âiãøm cọ A
max
, A
min
l nhỉỵng âỉåìng Hypebol
xen k nhau, chênh l ván giao thoa.
* Hiãûn tỉåüng sọng gàûp phi váût cn m âi lãûch khi phỉång truưn thàóng ca sọng v âi
vng qua váût cn l hiãûn tỉåüng nhiãùu xả sọng (âäúi våïi váût cn nh). Cn nãúu gàûp váût cn
låïn thç khi âi qua váût cn, sọng truưn thàóng. Khi sọng gàûp khe chàõn hẻp cọ kêch thỉåïc låïn
hån
l
thç sọng truưn qua khe, khe l tám phạt sọng måïi.
Vi chụ :
a) Khong cạch giỉỵa 2 gåün sọng läưi liãn tiãúp (ván max) l
2
l

b) Khong cạch giỉỵa 2 nụt sọng cảnh nhau (ván min) l
2
l

c) Khong cạch giỉỵa bủng v nụt kãú tiãúp nhau l
4
l

d) Khong cạch giỉỵa cỉûc tiãøu v cỉûc âải kãú tiãúp nhau l
4
l

e) Khong cạch giỉỵa 2 âènh sọng kãú tiãúp nhau l 1 bỉåïc sọng
l

f) Bãư räüng bủng sọng l 4A (khi cọ sọng dỉìng)
g) Thåìi gian dáy 2 láưn dùi thàóng liãn tiãúp l
2
T
t 

h) Säú láưn nháúp nhä ca váût näøi lãn màût nỉåïc khi cọ sọng lan truưn hay säú ngn sọng âi
qua trỉåïc màût ngỉåìi quan sạt l n thç säú chu k dao âäüng T = (n-1), säú bỉåïc sọng
( 1)d n
l
 

i) Trảng thại dao âäüng : nghéa l dao âäüng cng pha hay ngỉåüc pha våïi ngưn.
3. Sọng dỉìng: 2 sọng kãút håüp (âäưng bäü) giao thoa nhau trãn phỉång truưn sọng xút hiãûn
bủng v nụt cäú âënh tải âọ cọ sọng dỉìng.
* Âiãưu kiãûn sọng dỉìng: cọ 2 ngưn sọng kãút håüp cng phỉång, táưn säú, âäü lãûch pha khäng
âäøi.
L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

10
* ỈÏng dủng: âãø xạc âënh täúc âäü truưn sọng trãn dáy.
3.1 Nãúu sọng phn xả tải 1 âáưu cäú âënh tải âọ l nụt sọng. Nụt l âiãøm âỉïng n trãn dáy,

biãn âäü bàòng 0. Bủng l âiãøm dao âäüng våïi biãn âäü cỉûc âải.
3.2 Bãư räüng bủng sọng: 4A
3.3 Nãúu sọng phn xả m 2 âáưu l 2 nụt hồûc 2 bủng thç chiãưu di dáy
;n *
2
l n
l
  
: âäü
di dáy bàòng säú bạn ngun láưn bỉåïc sọng: sọng phn xả ngỉåüc pha sọng tåïi
3.4 Nãúu 1 âáưu l nụt, 1 âáưu l bủng thç
(2 1) ;
4
l k k
l

  
âäü di dáy bàòng säú l láưn
pháưn tỉ bỉåïc sọng, sọng phn xả cng pha sọng tåïi.
3.5 Nãúu dáy cọ 1 âáưu cäú âënh, âáưu tỉû do thç: säú bủng = säú nụt= säú l:
(2 1) ;
4
l k k
l

  

3.6 Nãúu dáy cọ 2 âáưu cäú âënh: säú bủng = säú nụt – 1:
;n
2

l n
l
 

3.7 Nãúu dáy cọ 2 âáưu tỉû do: säú bủng = säú nụt + 1
3.8 Âáưu A tỉû do, âáưu B cäú âënh thç sọng phn xả k âäøi chiãưu tải A

sọng phn xả tải A
giäúng sọng tåïi tải A
3.9 Âáưu A dao âäüng, B cäú âënh: sọng phn xả tải B ngỉåüc pha våïi sọng tåïi tải B
3.10 Mụi sọng

bủng sọng: âiãøm dao âäüng cỉûc âải
3.11 Nụt sọng

âiãøm khäng dao âäüng hồûc dao âäüng våïi biãn âäü A
min

4. Hiãûu ỉïng Âäúp le: l hiãûn tỉåüng m táưn säú mạy thu ám thu âỉåüc khạc våïi táưn säú ca ám m
ngưn phạt ra khi cọ sỉû chuøn âäüng tỉång âäúi giỉỵa mạy phạt v mạy thu
'
M
S
v v
f f
v v

 

våïi v

M
, v
S
< v v láưn lỉåüt l täúc âäü mạy thu v ngưn ám
4.1 Nãúu ngưn ám chuøn âäüng lải gáưn mạy thu

trãn (+) dỉåïi (-)
4.2 Nãúu ngưn ám chuøn âäüng ra xa mạy thu

trãn (-) dỉåïi (+)
4.3 Nãúu mạy thu chuøn âäüng lải gáưn ngưn ám

trãn (+) dỉåïi (-)
4.4 Nãúu mạy thu chuøn âäüng ra xa ngưn ám

trãn (-) dỉåïi (+)
4.5 QUY TÀÕC: lải gáưn: trãn cäüng (+) dỉåïi trỉì (-). Ra xa: trãn trỉì (-) dỉåïi cäüng (+)
5. Sọng ngang: l sọng cọ pháưn tỉí váût cháút dao âäüng tải chäù theo phỉång vng gọc våïi
phỉång truưn sọng. Chè truưn âỉåüc trong cháút ràõn. Sọng trãn màût nỉåïc l 1 trỉåìng håüp
âàûc biãût.
L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

11
6. Sọng dc: cạc pháưn tỉí mäi trỉåìng dao âäüng theo phỉång truưn sọng. Truưn âỉåüc trong
c mäi trỉåìng ràõn, lng, khê.

7. Sọng ám: l nhỉỵng sọng cå cọ táưn säú 16 -20000 Hz truưn trong mäi trỉåìng khê, lng, ràõn.
sọng ám khäng truưn âỉåüc trong chán khäng.
* Trong cháút khê, cháút lng: sọng ám l sọng dc do khäng khê xung quanh ngưn ám bë
dn, nẹn tảo thnh.
* Trong cháút ràõn: sọng ám l sọng ngang láùn sọng dc vç lỉûc ân häưi xút hiãûn khi xút
hiãûn biãún dảng lãûch, nẹn.
Âàûc trỉng sinh l
Âàûc trỉng váût l
Âäü cao, âäü to, ám sàõc, giåïi hản nghe liãn
quan.
táưn säú, cỉåìng âäü, dảng âäư thë v nàng
lỉåüng
* Âäü cao ám: phủ thüc vo táưn säú ám (tàng hồûc gim theo táưn säú ám): cm giạc sỉû
tráưm, bäøng.
* Âäü to ám:tàng theo cỉåìng âäü ám v âàûc trỉng båíi nọ.
Âãø so sạnh ám dng âải lỉåüng mỉïc cỉåìng âäü ám âáy l âàûc trỉng váût l gàõn liãưn våïi âäü to.
0
( ) 10log
I
L dB
I

. Ngỉåỵng nghe con ngỉåìi: 0-130dB. Giåïi hản nghe: 16-20000 Hz. Khi j <
13Hz gi l hả ám.
* Cỉåìng âäü ám: âỉåüc xạc âënh bàòng nàng lỉåüng sọng ám truưn qua1 âån vë diãûn têch âàût
vng gọc theo phỉång truưn sọng trong 1 âån vë thåìi gian. Âäü to ám tè lãû thûn våïi
cỉåìng âäü ám.
* Cm giạc ám: phủ thüc vo ngưn ám v tai ngỉåìi nghe.
* Ám sàõc: phủ thüc vo dảng âäư thë ca ám. Phán biãût cạc loải ngưn ám hçnh thnh dỉûa
trãn âàûc trỉng váût l: táưn säú v biãn âäü. Ngỉåỵng âau khäng phủ thüc vo táưn säú ca ám.

* Ngưn nhảc ám (dáy ân, kn håi…) khi phạt ám, dáy ân, cäüt khê tảo ra sọng dỉìng våïi
dáy 2 âáưu cäú âënh.
;n
2 2
nv
l n f
l
l
   
våïi n= 1 ta cọ
2
v
f
l

gi l ám cå bn.
* Häüp cäüng hỉåíng : lm tàng cỉåìng âäü ám

cäüng hỉåíng ám.
* Täúc âäü truưn ám phủ thüc vo bn cháút ca mäi trỉåìng (âäü ân häưi, máût âäü váût cháút
trong mäi trỉåìng, nhiãût âäü mäi trỉåìng,…) khäng phủ thüc vo táưn säú ám. Máût âäü cng
âàûc: truưn ám cng nhanh, ngỉåüc lải cng long thç truưn ám cng cháûm.
* Täúc âäü truưn sọng trong cháút ràõn > cháút lng > cháút khê.
* Truưn sọng tỉì khäng khê vo nỉåïc thç táưn säú khäng âäøi, váûn täúc tàng nãn bỉåïc sọng
tàng.
* Sọng truưn âi trong mäùi mäi trỉåìng våïi täúc âäü khäng âäøi.
Lyù thuyóỳt vỏỷt lyù


PTX

www.fb.com/thon1fc

12
Dao õọỹng õióỷn tổỡ
1.1 Dao õọỹng õióỷn tổỡ trong maỷch LC maỡ khọng coù tổồng taùc õióỷn tổỡ vồùi bón ngoaỡi laỡ dao
õọỹng õióỷn tổỡ õióửu hoỡa, tổỷ do coù phổồng trỗnh dao õọỹng laỡ

0
cos .q q t


. Mọựi
maỷch LC õóửu coù tỏửn sọỳ dao õọỹng rióng
1
LC


Hióỷn tổồỹng caớm ổùng õióỷn tổỡ bồới
tổỷ caớm.
1.2 Trong quaù trỗnh dao õọỹng õióỷn tổỡ, coù sổỷ chuyóứn hoùa qua laỷi giổợa Nng lổồỹng õióỷn vaỡ
nng lổồỹng tổỡ nhổng nng lổồỹng õióỷn tổỡ toaỡn phỏửn cuớa maỷch coù giaù trở khọng õọứi.
1.3 Maỷch LC coù õióỷn trồớ thuỏửn R laỡm tióu hao nng lổồỹng õióỷn nng, dỏựn tồùi dao õọỹng từt
dỏửn. Nóỳu R quaù lồùn thỗ sổỷ chuyóứn hoùa õióỷn tổỡ trong maỷch khọng coỡn tuỏửn hoaỡn nổợa.
1.4 Muọỳn duy trỗ õổồỹc dao õọỹng õióỷn tổỡ trong maỷch thỗ cỏửn phaới buỡ nng lổồỹng cho maỷch
õuớ vồùi phỏửn bở tióu hao sau mọựi chu kỗ. Khi õoù coù hóỷ tổỷ dao õọỹng. Ta coù thóứ sổớ duỷng
õỷc tờnh õióửu khióứn cuớa tranzito õóứ taỷo dao õọỹng duy trỗ. Khi õoù:
2 2 2 2
0 0
1 1

2 2
CU LI CU LI
vồùi
0 0
;
2 2
U I
U I
Laỡ giaù trở hióỷu duỷng. Tổỡ õoù
2
C
I U
L


P
2
2
0
max 0 0
2
CRU
C
RI I I U
L L


1.5 Taỷi bỏỳt kỗ nồi naỡo, khi coù sổỷ bióỳn thión õióỷn trổồỡng thỗ õóửu xuỏỳt hióỷn tổỡ trổồỡng bióỳn
thión vaỡ ngổồỹc laỷi. Sổỷ bióỳn thión va chuyóứn hoùa gỏy ra õióỷn tổỡ trổồỡng (trổồỡng õióỷn tổỡ).
ióỷn tổỡ trổồỡng coù khaớ nng lan truyóửn trong khọng gian caớ chỏn khọng, dổồùi daỷng

soùng õióỷn tổỡ.
1.6 Soùng õióỷn tổỡ laỡ soùng ngang, coù tọỳc õọỹ lan truyóửn bũng tọỳc õọỹ aùnh saùng trong õoù
E

vaỡ
B

vuọng goùc vồùi nhau vaỡ vuọng goùc vồùi phổồng truyóửn soùng. Soùng õióỷn tổỡ luọn mang
theo nng lổồỹng vaỡ cuợng tuỏn theo caùc quy luỏỷt soùng cồ nhổ phaớn xaỷ, khuùc xaỷ, giao
thoa vaỡ nhióựu xaỷ.
1.7 Bừt soùng õióỷn tổỡ laỡ õióửu chốnh õóứ tỏửn sọỳ cuớa maỷch dao õọỹng truỡng vồùi tỏửn sọỳ soùng cỏửn
thu, khi õoù
0
0
. .2 2 .C.
Q
C
C T C LC
f I
l


1.8 Kờch dao õọỹng õióỷn tổỡ cho maỷch bũng caùch tờch õióỷn cho tuỷ.
Lyù thuyóỳt vỏỷt lyù


PTX

www.fb.com/thon1fc

13
1.9 Nng lổồỹng tuỷ õióỷn vaỡ nng lổồỹng cuọỹn caớm bióỳn thión õióửu hoỡa vồùi chu kỗ bũng nổớa
chu kỗ dao õọỹng rióng trong maỷch. Nng lổồỹng tổỡ tố lóỷ vồùi bỗnh phổồng tỏửn sọỳ dao
õọỹng rióng cuớa maỷch vồùi
' 2


,
' 2f f
vaỡ
'
2
T
T
.

1.10 Dao õọỹng õióỷn tổỡ từt dỏửn coù bión õọỹ giaớm dỏửn vaỡ chu kỗ khọng õọứi theo thồỡi gian.
1.11 Tọỳc õọỹ bióỳn thión tổỡ trổồỡng
B
t


vaỡ tọỳc õọỹ bióỳn thión õióỷn trổồỡng
E
t


quy õởnh lỏựn
nhau.
E

vaỡ
B

cuỡng tọửn taỷi trong khọng gian vaỡ chuyóứn hoùa lỏựn nhau, coù caùc õổồỡng
sổùc luọn laỡ õổồỡng cong kheùp kờn.
Dao õọỹng õióỷn tổỡ Dao õọỹng cồ
q

x

'i q


'v x


1
C

k
L
m

2. Mọỹt sọỳ lổu yù:
2.1

0
cosq q t

;

0
0
cos( ) cos
Qq
u U t t
C C


;
0 0 0
' sin( ) cos( t ) cos( t )
2 2
i q q t q I



;
0
cos( t );
2
B B




0 0 0
;I q CU

0 0
q CU
; õióỷn tờch tuỷ:
q CU
.
2
2
1 1
. ;
2 2
C
q
W C u
C


2
1
. ;
2
L
W L i

2 2
0 0
2 2
0 0

.
.
C U Q
L
I C I

;
0 0 0 0 0
.
C L
I Q U U I
L C



ióỷn tờch trón baớn tuỷ õióỷn bióỳn thión chỏỷm pha
2

hồn doỡng õióỷn.
ióỷn tờch vaỡ hióỷu õióỷn thóỳ trón baớn tuỷ õióỷn dao õọỹng cuỡng pha.
Cổồỡng õọỹ doỡng õióỷn bióỳn thión cuỡng pha vồùi tổỡ thọng.
Dao õọỹng cuớa õióỷn trổồỡng vaỡ tổỡ trổồỡng cuỡng pha.
2.2 Baỡi toaùn maỷch dao õọỹng L-C, coù cuọỹn caớm L, hai tuỷ C
1
, C
2
coù tỏửn sọỳ lỏửn lổồỹt laỡ f
1
, f
2

.
L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

14
Ta cọ:
 
2 2 2
2 2 2
1 2 1
1 2 1
1 2 1
1 2
2
2 2
1 2 2
2 2 2
1 2 1 2
1 2 2
,
1 1 1
. .
b
b
b
b

b b
b
f f f
f f f
C ntC f
f f
C C f
f f f f
f f f

 

 


 
  
  
 



 



l nghiãûm
ca phỉång trçnh
 
 

2
2 2
1 1 2
. . 0
b b b
f f f f f  
tỉì âọ suy ra
2 2 2
1 2
1 1 1
;
nt
T T T
 

2 2 2
1 2
T T T 


2.3 Bi toạn cho L-C
1
: cọ l
1
v L-C
2
: cọ l
2
. Tçm l
nt

v l
gii:
khi L- C
1
näúi tiãúp C
2
:
2 2 2
1 2
1 1 1
nt
l l l
 

khi L- C
2
C
1
thç
2 2 2
1 2
l l l
 


2.4 Cho âiãûn têch cỉûc âải (Q
0
), âiãûn têch tỉïc thåìi (q) v I cỉûc âải I
0
, tçm i tỉïc thåìi.

gii:
Ta cọ:
2 2
0 0
1
i q
I Q
   
 
   
   
tỉì âọ suy ra i tỉïc thåìi. chụ
 
2 2 2 2
0
i Q q

 

2.5 Cho U
0
, I
0
, v u tỉïc thåìi, tçm i tỉïc thåìi.
gii:
ta cọ:
2 2
0 0
1
i U

I U
   
 
   
   
, tỉì âọ tçm i tỉïc
thåìi
2.6 Cho
0
, ,L C U
V u tçm
i
tỉïc thåìi.
gii:
 
2 2
0
C
i U u
L
   

2.7 Cho
0
, ,L C I
V
i
tçm
u
tỉïc thåìi.

gii:
 
2 2
0
L
u I i
C
   

2.8 Cho L-C. Tçm thåìi gian âãø
d t
mW nW
tỉïc l
C L
mW nW
. Gii: ta tçm
0
n
q Q
n m


.
Ta cọ nhỉ sau: tỉì
0
: (s)
8
2
Q T
O 

;
0
3
: (s)
2 6
Q
T
O 
;
0
: (s)
2 12
Q T
O 
v
0
: (s)
4
T
O Q

2.9 Cho L, t
0
: thåìi âiãøm âãø W
L
= W
C
. Tçm C. gii: trong 1 chu kç cọ 4 láưn W
L
= W

C
do âọ
2
0
0
22 1
4 4
tT LC
t C
L


 
    
 
 

2.10 Cho L v
0 max
Q
t
tçm C. Gii: ta cọ
0 max
2
2
Q
LC
t LC



 

2.11 Âäúi våïi tủ xoay thç gọc xoay l:
180
M V
M m
C C
C C


 


HỒÛC
180
m V
M m
C C
C C


 


.
Trong âọ: C
M
: âiãûn dung cỉûc âải; C
m
: âiãûn dung cỉûc tiãøu v C

V
: âiãûn dung ca bäü tủ.
L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

15
1. CẠC NHÁÛN XẸT, L THUÚT:
1.1 Näúi 2 cỉûc mạy phạt âiãûn xoay chiãưu våïi âoản mảch tiãu thủ âiãûn, trong mảch cọ dao
âäüng âiãûn cỉåỵng bỉïc våïi táưn säú bàòng táưn säú ca sút âiãûn âäüng do mạy phạt ra.
1.2 Dng âiãûn xoay chiãưu cọ âäư thë dảng hçnh sin, cos l dng cọ cỉåìng âäü biãún thiãn tưn
hon v âiãưu ha theo thåìi gian theo quy lût hm cos hồûc sin do dao âäüng âiãûn
cỉåỵng bỉïc tảo ra.
1.3 Âãø âo giạ trë hiãûu dủng cỉåìng âäü v hiãûu âiãûn thãú dng âiãûn, ta dng Ampe kãú va Vän
kãú nhiãût. Chụng cọ cáúu tảo khäng phủ thüc vo chiãưu dng âiãûn. Ampe kãú v
Vän kãú khäng bao giåì hiãøn thë giạ trë càn báûc hai.
1.4 Cỉåìng âäü hiãûu dủng dng âiãûn xoay chiãưu se bàòng Cỉåìng âäü khäng âäøi ca dng âiãûn
nãúu cho 2 dng âiãûn âọ láưn lỉåüt qua cng 1 âiãûn tråí trong thåìi gian t â di thç Nhiãût
lỉåüng Q ta ra nhỉ nhau.
1.5 V vẹc tå quay v gin âäư:
Chỉïa R: U, I cng pha

Chỉïa L: u såïm pha hån i
2

Chỉïa C: u trãù pha hån i
2






Do âọ
R L C RC L RL C
u u u u u u u u      
       
. Cün dáy thưn cm thç r = 0 (mảch l
tỉåíng).
Âiãûn tråí R v cün thưn cm cho dng âiãûn k âäøi âi qua. Tủ âiãûn C khäng cho dng âiãûn
k âäøi âi qua, nọ cn tråí hon ton.
1.6 Âäü lãûch pha:


Âoản mảch





Âäü lãûch
pha 
tan
L C
Z Z
R





tan
L
Z
R


, u
såïm pha hån i
gọc 
tan
C
Z
R



, i
ln såïm pha
hån u gọc 
*
:
L C
Z Z
u såïm
pha hån i gọc
2


*
:
L C
Z Z
u såïm
pha hån i gọc
2

















L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

16
* L, C ln ngỉåüc
pha
Ta cọ:
1
0.318;



1
0.159
2


;
3 37
tan
4 180

 
    
;
4 53
tan
3 180

 
    

.
1.7 Dng âiãûn xoay chiãưu 3 pha: hãû thäúng 3 dng âiãûn xoay chiãưu gáy båíi 3 sút âiãûn âäüng
xoay chiãưu cng táưn säú, biãn âäü nhỉng âäü lãûch pha l
2
3

.

 
1 0
2 0
3 0
cos
2
cos
3
2
cos
3
e E t
e E t
e E t






 
 

 
 
 
 
 
 
nãúu ti âäúi xỉïng
 
1 0
2 0
3 0
cos
2
cos
3
2
cos
3
i I t
i I t
i I t











 
 

 
 


 
 

 
 


1.8 ÅÍ mạy phạt v ti tiãu thủ thỉåìng chn cạch màõc tỉång ỉïng nhau.
1.9 Âãø tảo ra dng âiãûn xoay chiãưu: cho khung dáy quay trong tỉì trỉåìng âãưu âỉåüc âàût
vng gọc våïi tỉì trỉåìng.
1.10 Âãø tảo ra dng âiãûn 1 chiãưu: chènh lỉu dng xoay chiãưu bàòng âi-äút bạn dáùn 2 nỉía
chu kç hồûc 1 nỉía chu kç ta thu âỉåüc dng âiãûn 1 chiãưu nháúp nhạy: âáy l phỉång ạn
kinh tãú v phäø biãún nháút.
1.11 Dng âiãûn cm ỉïng cọ chiãưu sao cho tỉì trỉåìng do nọ sinh ra chäúng lải ngun
nhán sinh ra nọ, chè täưn tải trong khong thåìi gian t khi cọ sỉû biãún thiãn tỉì thäng qua
mảch.
1.12 Bng tọm tàõt:
Tãn
Mạy phạt âiãûn 1
pha
Mạy phạt âiãûn 3
pha

Âäüng cå khäng
âäưng bäü 3 pha
Mạy biãún thãú
Ngun
tàõc hoảt
âäüng
Dỉả trãn hiãûn tỉåüng
cm ỉïng âiãûn tỉì
Hiãûn tỉåüng cm ỉïng
âiãûn tỉì
Âäüng nàng

Cå
nàng. Hiãûn tỉåüng cm
ỉïng âiãûn tỉì v tỉì
trỉåìng quay
Hiãûn tỉåüng cm
ỉïng âiãûn tỉì
Cáúu tảo
3 pháưn
S S
N
N

a) Pháưn cm: âỉïng
n – Stato. Dng
nam chám âiãûn hồûc
2 pháưn
N
S

Chn theo 2 cạch:
Pháưn cm quay,
pháưn ỉïng cäú âënh
2 pháưn

a) Pháưn cm: Roto-
hçnh trủ. Cọ tạc dủng
nhỉ cün dáy qún
2 pháưn: li thẹp,
cün dáy så cáúp v
thỉï cáúp.
a) Li thẹp: gäưm
nhiãưu lạ thẹp ké
thût mng ghẹp
cạch âiãûn

Trạnh
O



L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

17

nam chám vénh cỉỵu
tảo ra tỉì trỉåìng.
b) Pháưn ỉïng: pháưn
quay- Räto: Cọ cün
dáy cọ nhiãưu vng

sút âiãûn âäüng
cm ỉïng

dng
âiãûn.
pháưn cm, pháưn ỉïng
cọ thãø quay hồûc
âỉïng n.
c) Bäü gọp: âỉa âiãûn
ra mảch ngoi gäưm 2
vnh khun, 2 chäøi
quẹt.
* Nãúu b qua âiãûn
tråí r trong mạy phạt
hồûc mảch ngoi âãø
håí thç u = e 
 
0
0
.sin ;
u U t
NBS
 


 

tỉì thäng cỉûc âải W
b

.
60
np
f n p 
(vng/phụt

vng/s)
0 0
0
0
2
2 . .
e N
fN
np N
 
 
 




våïi N: täøng säú vng
cạc cün dáy. Tỉì âọ
nháûn xẹt: e phủ

thüc vo f.
* Tỉì thäng gỉíi qua
khung dáy diãûn têch
S gäưm N vng dáy
quay âãưu våïi váûn täúc
 quanh  
B


.cos
.cos( )
NBS
NBS t
 
 

 


hồûc ngỉåüc lải.
a) Pháưn ỉïng: cäú âënh
– Stato. 3 cün dáy
cọ li sàõt xãúp thnh
vng trn cäú âënh âàût
lãûch nhau
2 1
3 3


vng trn.

b) Pháưn cm: pháưn
quay - Rä-to.L nam
chám âiãûn tảo ra tỉì
trỉåìng. Chuøn âäüng
quay rä to âỉåüc ỉïng
dủng lm quay cạc
mạy khạc.
* Hãû thäúng 3 dng
âiãûn xoay chiãưu gáy
båíi 3 sút âiãûn âäüng
e xoay chiãưu cọ cng
táưn säú f, biãn âäü A
lãûch pha nhau
2
3

.
Cọ 2 cạch màõc:
* Màõc hçnh sao:
3
4
1
nong
nguoi




dáy.
Ti tiãu thủ khäng

cáưn âäúi xỉïng.

3
p d
d p
I I
U U








* Màõc tam giạc ():
màõc 3 dáy. Ti tiãu
thủ phi âäúi xỉïng

3
d p
d p
I I
U U









Ỉu âiãøm:
- Tiãút kiãûm säú dáy tỉì
nåi sn xút âãún nåi
tiãu thủ âiãûn.
- Tảo ra tỉì trỉåìng
quanh li thẹp

rä to
läưng sọc.
b) Pháưn ỉïng: Stato
giäúng mạy phạt âiãûn
xoay chiãưu 3 pha.
Täúc âäü quay ca rä to
khäng bàòng täúc âäü
quay ca tỉì trỉåìng
m nh hån
tutruong

.
* P
mạy
=
∑
P3cuondaystato
= 3P
ti
=
3 . .cosU I


 
1 0
2 0
3 0
cos
2
cos
3
2
cos
3
B B t
B B t
B B t










 
 

 
 



 
 

 
 

1 2 3
0
1.5
B B B B
B B
   
 
   


v quay våïi täúc âäü
gọc .
* Cỉåìng âäü dng âiãûn
chảy trong âäüng cå l
I
pha
.
Hiãûu sút:  =





*
Mạy phạt âiãûn 1
chiãưu:
Ngun tàõc:
dỉûa trãn
hiãûn tỉåüng cm ỉïng
âiãûn tỉì.
Cáúu tảo:
2 pháưn:
* Pháưn cm

tỉì
trỉåìng
* Pháưn ỉïng

dng
âiãûn
Bäü gọp:
2 vnh bạn
khun, âàût âäưng
nh hỉåíng dng
Âiãûn Fu-cä.
b) hai cün dáy:
lm bàòng âäưng,
âiãûn tråí nh, qún
trãn li thẹp.
* Hiãûu sút:
2

1
P
H
P

våïi
1 2
2 1
U I
U I

.
P
truưn ti
= P
cå
+
P
nhiãût
=
. .cosU I

.
P
hao phê
=
 
2
2
2

.
.
cos
R P
I R
U



* Cün så cáúp: näúi
våïi ngưn.
* Cün thỉï cáúp: näúi
våïi ti tiãu thủ.
* hao phê ny l do
dng âiãûn Fuco
trong li thẹp v
nhiãût ta ra trãn
dáy dáùn.
* Âãø gim hao phê
trãn âỉåìng dáy, ta
tàng hiãûu âiãûn thãú
nåi phạt.
* Trỉåìng håüp lê
tỉåíng (H =100%)
thç cäng sút 2
cün dáy så cáúp v
thỉï cáúp nhỉ nhau.
* Hãû säú cäng sút
cng låïn thç hao phê
cng nh.

Nh mạy
TAT
Hả thãúTàng thãú
r/
2
r/
2

Lyù thuyóỳt vỏỷt lyù


PTX

www.fb.com/thon1fc

18
e do maùy phaùt ra.
0
'( )
NBS sin( t )
E sin( t )
e t






* E
0

= NBS: goỹi laỡ
suỏỳt õióỷn õọỹng cổỷc
õaỷi
quay õóứ õọỹng cồ coù
P lồùn hoaỷt õọỹng.
* P
taới
=
2
3 . .cosU I


* Tổỡ U
taới
ta tỗm õổồỹc
I
taới
laỡ
tai
tai
tai
U
I
Z


truỷc. 2 chọứi queùt tỗ lón
2 vaỡnh baùn khuyón.
2. Yẽ nghộa cuớa R, caớm khaùng Z
L

, dung khaùng Z
C
:
ióỷn trồớ R Caớm khaùng Z
L
Dung khaùng Z
C

Caớn trồớ doỡng xoay chióửu do
hióỷu ổùng Jun
* Caớn trồớ doỡng xoay chióửu
do õởnh luỏỷt Len-xồ vóử caớm
ổùng õióỷn tổỡ.
* Nóỳu Z
L
lồùn (nghộa laỡ L lồùn)
laỡm caớn trồớ doỡng õióỷn xoay
chióửu nhỏỳt laỡ doỡng õióỷn xoay
chióửu cao tỏửn.
* i tróự pha hồn u goùc:
2


* C caỡng tng

Z
C
caỡng
giaớm => doỡng xoay chióửu ờt bở
caớn trồớ. Tổồng tổỷ cho

C
Z



* Doỡng xoay chióửu cao tỏửn (f
lồùn) chuyóứn qua maỷch õióỷn
dóự daỡng hồn doỡng xoay chióửu
coù tỏửn sọỳ thỏỳp (f nhoớ)
* i sồùm pha hồn u goùc:
2


3. Cọỹng hổồớng õióỷn: xaớy ra khi
tan 0
L C
Z Z
R



khi õoù ta coù:
tan 0
L C
Z Z
R

min
2
2
max max
max
cos 1 sin 0
1 1
;
2
; . .
.
L C
L C
Z Z
UI
f
LC LC
Z R
U U
I P I R U I
R R
L
U U I
C

4. Mọỹt vaỡi lổu yù nhoớ:
4.1 Trong maùy bióỳn thóỳ, loợi kim loaỷi coù taùc duỷng dỏựn caùc õổồỡng caớm ổùng. Sọỳ õổồỡng caớm
ổùng xuyón qua tióỳt dióỷn ngang bỏỳt kỗ bũng nhau.
L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

19
4.2 Cün thỉï cáúp näúi våïi mảch tiãu thủ âiãûn nàng. Mạy biãún thãú khäng hoảt âäüng våïi
ngưn âiãûn khäng âäøi

khäng xút hiãûn cm ỉïng tỉì.
4.3 Mún hn âiãûn

phi dng cỉåìng â dng âiãûn i thỉï cáúp låïn

säú vng dáy thỉï cáúp
< säú vng dáy så cáúp.
4.4 Hiãûu âiãûn thãú 2 âáưu mäùi cün dáy så-thỉï cáúp khäng nhỉỵng phủ thüc vo säú vng dáy
2 cün m cn phủ thüc vo âiãûn tråí thưn mäùi cün: cün så cáúp: mạy phạt. Cün
thỉï cáúp: mạy thu.
4.5 Táưn säú dng âiãûn xoay chiãưu 2 cün dáy så cáúp v thỉï cáúp l nhỉ nhau

tỉì thäng qua
mäùi cün dáy så cáúp v thỉï cáúp l nhỉ nhau
4.6 Cỉåìng âäü dng âiãûn trãn dáy:
cos
P
I
U


.
4.7 Mún truưn ti âiãûn nàng âi xa bàòng dáy dáùn, dng mạy biãún ạp âãø tàng U

phạt
trỉåïc
khi truưn ti v mạy hả ạp åí nåi tiãu thủ âãø cọ âỉåüc giạ trë âiãûn thãú cáưn dng, nhàòm
gim P
hao phê
.
4.8 Mạy biãún ạp lm viãûc åí chãú âäü khäng ti

khäng tiãu thủ âiãûn nàng
4.9 Mạy biãún ạp lm viãûc åí chãú âäü cọ ti

khäng
2
I
khäng vỉåüt quạ giạ trë cho phẹp
4.10 Cün nhiãưu vng dáy chênh l cün så cáúp: cọ tiãút diãûn nh v Cün thỉï cáúp thç êt
vng dáy cọ tiãút diãûn låïn hồûc ngỉåüc lải.
Hiãûu sút truưn ti  =




=







4.11 Chiãưu di dáy truưn ti = 2 láưn chiãưu di mäùi såüi dáy truưn ti âiãûn.
4.12 Âãø tàng sút âiãûn âäüng e ca mạy phạt: ta thỉûc hiãûn nhỉ sau:
4.12.1 Pháưn ỉïng: cọ nhiãưu cün dáy, mäùi cün dáy gäưm nhiãưu vng dáy màõc näúi tiãúp.
4.12.2 Pháưn cm: cọ nhiãưu nam chám âiãûn, nhiãưu càûp cỉûc N – S bäú trê lãûch nhau 1N –
2S v ngỉåüc lải.
4.12.3 Cạc cün dáy pháưn cm v pháưn ỉïng âỉåüc qún trãn li thẹp ké thût (gäưm
nhiãưu lạ thẹp mng ghẹp cạch âiãûn våïi nhau=> gim hao phê dng Fuco) âãø
tàng tỉì thäng qua chụng
4.12.4 Dng âiãûn i tảo ra bàòng mạy biãún ạp biãún thiãn tưn hon, chiãưu khäng âäøi nhỉ
dng âiãûn tảo ra bàòng chènh lỉu 2 nỉía chu kç.
4.13 ÅÍ cạc nh mạy nhiãût âiãûn: Ro to cọ täúc âäü quay lån 1500 – 3000 vng/phụt.
4.14 ÅÍ cạc nh mạy thy âiãûn: Rä to quay våïi täúc âäü tháúp hån, khong vi tràm
vng/phụt.
Lyù thuyóỳt vỏỷt lyù


PTX

www.fb.com/thon1fc

20
4.15 Quaỷt õióỷn, bồm õióỷn, sổớ duỷng õọỹng cồ cọng suỏỳt nhoớ, laỡ tổỡ trổồỡng quay taỷo bồới
maỷng õióỷn 1 pha.
4.16 ọỹng cồ coù cọng suỏỳt lồùn trong cọng nghióỷp thổồỡng laỡ õọỹng cồ khọng õọửng bọỹ 3
pha.
4.17 Tổỡ trổồỡng quay õọỹng cồ khọng õọửng bọỹ 1 pha:
Stato gọửm 2 cuọỹn dỏy giọỳng nhau, õỷt lóỷch nhau
2

. 1 cuọỹn thỗ nọỳi trổỷc tióỳp vồùi maỷng

õióỷn, cuọỹn coỡn laỷi nọỳi vồùi maỷng õióỷn qua tuỷ õióỷn.
4.18 Trong maùy phaùt õióỷn xoay chióửu, sọỳ cuọỹn dỏy = sọỳ cổỷc tổỡ.
4.19 Sọỳ chố cuớa cọng tồ õióỷn cho ta bióỳt õióỷn nng sổớ duỷng laỡ bao nhióu.1kWh = 3 600
000 J = 3.6x10
6
J
1. Taùn sừc aùnh saùng:
1.1 ởnh nghộa: sổỷ taùn sừc aùnh saùng laỡ sổỷ phỏn tờch 1 chuỡm saùng phổùc taỷp thaỡnh 1 chuỡm
saùng õồn sừc khaùc nhau, xaớy ra taỷi mỷt phỏn caùch 2 mọi trổồỡng khaùc nhau vóử chióỳt
quang.
1.2 Giaới thờch:
- Aùnh saùng trừng laỡ họựn hồỹp cuớa nhióửu aùnh saùng õồn sừc coù maỡu tổỡ õoớ õóỳn tờm.
- Chióỳt suỏỳt (n) cuớa caùc chỏỳt trong suọỳt bióỳn thión theo maỡu sừc aùnh saùng, tng dỏửn tổỡ
õoớ õóỳn tờm. n
max
as tờm, n
min
as õoớ, bổồùc soùng thỗ ngổồỹc laỷi.
* Aùnh saùng õồn sừc laỡ aùnh saùng khọng bở taùn sừc maỡ coù 1 maỡu nhỏỳt õởnh vaỡ bở lóỷch khi
õi qua lng kờnh. ổồỹc thờ nghióỷm Newton chổùng minh.
ỷc trổng nhỏỳt cuớa aùnh saùng
õồn sừc õoù laỡ tỏửn sọỳ cuớa bổồùc soùng aùnh saùng.

* Aùnh saùng mỷt trồỡi:
+ oớ-Cam-Vaỡng-Luỷc-Lam-Chaỡm-Tờm
+ Goùc lóỷch caùc chuỡm tia coù maỡu sừc khaùc nhau qua lng kờnh thỗ khaùc nhau. Do õoù.
goùc lóỷch chuỡm tia tờm laỡ lồùn nhỏỳt do n
min
vaỡ goùc lóỷch chuỡm tia õoớ laỡ nhoớ nhỏỳt do n
max

.
1.3 ặẽng duỷng:
- Trong maùy quang phọứ, õóứ phỏn tờch aùnh saùng õa sừc thaỡnh aùnh saùng õồn sừc.
- Baớy sừc cỏửu vọửng: do bở khuùc xaỷ vaỡ phaớn xaỷ lión tuỷc trong caùc gioỹt nổồùc.
- Caùc maỡu chuớ õaỷo: oớ Luỷc Lam: 3 maỡu sồ cỏỳp.
L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

21
Tràõng
Lam
Lủc
Â
 têa
Xanh
nhảt
Vng

2. Nhiãùu xả ạnh sạng:
2.1 Âënh nghéa: nhiãùu xả ạnh sạng l hiãûn tỉåüng ạnh sạng khäng tn theo âënh lût truưn
thàóng , quan sạt âỉåüc khi ạnh sạng truưn qua läù nh hồûc gáưn mẹp nhỉỵng váût trong
sút v khäng trong sút.
2.2 Gii thêch:
- Nãúu thỉìa nháûn ạnh sạng cọ tênh cháút sọng, sọng ạnh sạng l sọng dc cọ phỉång
dao âäüng theo phỉång truưn sọng.
- Mäùi chm sạng âån sàõc (chm bỉïc xả âån sàõc) l 1 chm sọng cọ bỉåïc sọng v táưn

säú xạc âënh cọ l  [380(mu têm) – 760(mu â)] gáy cm giạc sọng nãn nhçn tháúy
âỉåüc, phán biãût âỉåüc.
* Trong chán khäng: bỉåïc sọng ạnh sạng âån sàõc:
l
=


våïi c = 3.10
5
(km/s) l váûn
täúc trong chán khäng v f: táưn säú ạnh sạng.
* Vç chiãút sút khäng khê  1 nãn
l

=
l

=



* Trong mäi trỉåìng chiãút sút n, bỉåïc sọng ạnh sạng âån sàõc l:
l

=


=

.

=
l

nhỉ
váûy, täúc âäü ạnh sạng gim âi nhỉng chu kç T v táưn säú f khäng âäøi nãn l’ gim.
* Vê dủ: ạnh sạng khi truưn tỉì khäng khê vo nỉåïc thç l gim, ngỉåüc lải thç l tàng.
3. Giao thoa ạnh sạng
3.1 Âàûc âiãøm:
- L bàòng chỉïng quan trng chỉïng minh ạnh sạng cọ tênh cháút sọng.
- L hiãûn tỉåüng âàûc trỉng ca sọng.
3.2 Âiãưu kiãûn giao thoa ạnh sạng: 2 ngưn (chm) sạng giao thoa l 2 ngưn (chm) kãút
håüp
- 2 ngưn sạng phạt ra 2 sọng ny cng táưn säú v bỉåïc sọng.
- Âäü lãûch pha 2 ngưn khäng âäøi theo thåìi gian.

Âo bỉåïc sọng ạnh sạng bàòng phỉång phạp giao thoa.
4. Khong ván, bỉåïc sọng v mu sàõc ạnh sạng:
a = S
1
S
2
: khäng quạ vi milimet
D: vi chủc, vi tràm cm
S
2
S
1
D
d
1

d
2
O
x
A
L thuút váût l


PTX

www.fb.com/thon1fc

22
x = AO, l bỉåïc sọng ạnh sạng
I trung âiãøm ca S
1
v S
2

* Nãúu D ≫ a thç
2 1
1 2
2ax ax
d d
d d D
  


* Âãø tải A l 1 ván sạng thç
2 1

d d k
l
  
vë trê ván sạng
k D
x
a
l


* Âãø tải A l 1 ván täúi thç
2 1
1
2
d d k
l
 
   
 
 
vë trê ván täúi
1
2
D
x k
a
l
 
 
 

 

* Giỉỵa 2 ván täúi l 1 ván sạng v ngỉåüc lải, chụng cạch âãưu nhau
* Ván sạng trung tám: ván chênh giỉỵa, ván 0, sau âọ l ván sạng báûc k:  1, 2,…
* Ván täúi khäng cọ khại niãûm báûc giao thoa.
* Nãúu giao thoa våïi ạnh sạng tràõng thç trãn mn quan sạt, ván trung tám l ván sạng tràõng,
2 bãn l nhỉỵng di mu liãn tủc nhỉ cáưu väưng, mu têm trong, mu â ngoi.
* Khong ván i l khong cạch giỉỵa 2 ván täúi hồûc ván sạng liãn tiãúp nhau, vê dủ khong
cạch giỉỵa ván sạng báûc k v ván sạng báûc k+1 l:
 
1
1
k k
D D
i x x k k
a a
l l

     
do
âọ nãúu xạc âënh âỉåüc chênh xạc D, i, a (nhåì kênh hiãøn vi, kênh lụp) ta tênh âỉåüc l bàòng
phỉång phạp giao thoa.
* Chu kç v táưn säú sọng ạnh sạng âån sàõc khäng âäøi trong mi mäi trỉåìng nhỉng bỉåïc
sọng thç thay âäøi âỉåüc.
* Âỉåìng cong biãøu diãùn sỉû phủ thüc ca chiãút sút mäi trỉåìng trong sút vo bỉåïc sọng
ạnh sạng trong chán khäng gi l âỉåìng cong tạn sàõc,
2
B
n A
l

 
.
Nháûn xẹt: chiãút sút n gim khi l tàng (trong háưu hãút cạc mäi trỉåìng). Sỉû phủ thüc ny
xy ra våïi mi cháút khê, lng, ràõn.
5. Mạy quang phäø, cạc loải quang phäø:
5.1 Mạy quang phäø làng kênh:
* Nhiãûm vủ: phán têch chm sạng phỉïc tảp thnh nhỉỵng tia sạng âån sàõc khạc nhau
* Cáúu tảo:
 ÄÚng chøn trỉûc: cho tia lọ l nhỉỵng tia song song.
 Hãû tạn sàõc qua làng kênh P: tạch thnh chm tia âån sàõc song song nhau(cọ thãø
thay bàòng cạch tỉí nhiãùu xả)
 Bưng täúi (tháúu kênh häüi tủ L
2
, táúm kênh nh): hiãûn lãn nh ca F hiãûn lãn trãn
tiãu diãûn nh L
2
l nhỉỵng vảch mu riãng biãût, mäùi chm sạng âån sàõc häüi tủ
thnh 1 vảch trãn tiãu diãûn ca L
2
.
Lyù thuyóỳt vỏỷt lyù


PTX

www.fb.com/thon1fc

23
* Mọựi vaỷch maỡu ổùng vồùi bổồùc soùng xaùc õởnh goỹi laỡ vaỷch quang phọứ.
* Tỏỷp hồỹp caùc vaỷch maỡu goỹi laỡ quang phọứ nguọửn S.

5.2 Caùc loaỷi quang phọứ
Tón
q.phọứ
Quang phọứ lión tuỷc Quang phọứ vaỷch phaùt xaỷ

Quang phọứ vaỷch hỏỳp thuỷ
ỷc
õióứm
Gọửm nhióửu daới maỡu, nọỳi lióửn tổỡ õoớ
õóỳn tờm mọỹt caùch lión tuỷc. Vd:
quang phọứ aùnh saùng trừng mỷt
trồỡi, do boùng õeỡn dỏy toùc noùng
saùng, cồ thóứ ngổồỡi.
gọửm caùc vaỷch maỡu rióng
leớ, ngn caùch nhau bũng
nhổợng khoaớng tọỳi.
Vaỷch, õaùm vaỷch tọỳi trón
nóửn cuớa 1 quang phọứ lión
tuỷc.
Nguọửn
phaùt
Chỏỳt rừn, loớng, khờ aùp suỏỳt lồùn
Do caùc chỏỳt khờ bay hồi ồớ
aùp suỏỳt thỏỳp phaùt ra khi bở
kờch thờch (noùng saùng,
doỡng õióỷn chaỷy qua)
Chỏỳt rừn , loớng, khờ
Tờnh
chỏỳt
* Khọng phuỷ thuọỹc vaỡo baớn chỏỳt

vỏỷt maỡ phuỷ thuọỹc vaỡo nhióỷt õọỹ
cuớa vỏỷt.
* ồớ moỹi nhióỷt õọỹ, vỏỷt õóửu bổùc xaỷ.
Nhióỷt õọỹ tng dỏửn thỗ cổồỡng õọỹ
bổùc xaỷ caỡng maỷnh, mióửn quang
phọứ lan dỏửn tổỡ bổồùc soùng coù
bổồùc soùng daỡi sang bổồùc soùng coù
bổồùc soùng ngừn (tổỡ maỡu õoớ õóỳn
maỡu tờm)
* Sổỷ phỏn bọỳ õọỹ saùng cuớa caùc
vuỡng maỡu khaùc nhau phuỷ thuọỹc
vaỡo nhióỷt õọỹ cuớa vỏỷt, nhióỷt õọỹ
caỡng cao, vuỡng maỡu saùng nhỏỳt vaỡ
coù bổồùc soùng ngừn.
* Khi tng dỏửn nhióỷt õọỹ dỏy toùc
boùng õeỡn thỗ ban õỏửu coù maỡu õoớ
sau õoù saùng dỏửn vaỡ traới rọỹng
thóm maỡu cam, vnag, khi nhióỷt
õọỹ cao thỗ mồùi coù 7 maỡu.
* Phaùt ra quang phọứ vaỷch
phaùt xaỷ nhỏỳt õởnh, coù bổồùc
soùng xaùc õởnh, õỷc trổng
cho nguyón tọỳ ỏỳy (thaỡnh
phỏửn hoùa hoỹc).
* Muọỳn õo nhióỷt õọỹ vỏỷt
nung noùng: so saùnh õọỹ
saùng vỏỷt õoù vồùi õọỹ saùng
cuớa dỏy toùc boùng õeỡn.
* Quang phọứ hỏỳp thuỷ cuớa
caùc chỏỳt khờ chổùa caùc vaỷch

hỏỳp thuỷ vaỡ õỷc trổng cho
caùc chỏỳt khờ õoù.
* ióửu kióỷn: nhióỷt õọỹ cuớa
õaùm khi hay hồi hỏỳp thuỷ
phaới thỏỳp hồn nguọửn saùng
do quang phọứ lión tuỷc phaùt
ra.
Sổỷ õaớo vaỷch quang
phọứ (hay õaớo sừc): laỡ sổỷ
chuyóứn tổỡ vaỷch saùng trón
nóửn tọỳi thaỡnh vaỷch tọỳi trón
nóửn saùng.
Kóỳt luỏỷn: Mọựi
nguyón tọỳ hoùa hoỹc õóửu coù
thóứ hỏỳp thuỷ nhổợng bổùc xaỷ
coù khaớ nng phaùt xaỷ vaỡ
phaùt ra bổùc xaỷ coù khaớ nng
hỏỳp thuỷ.
5.3 Phỏn tờch quang phọứ
5.3.1 Muỷc õờch: xaùc õởnh thaỡnh phỏửn họựn hồỹp cuớa hồỹp chỏỳt (dổaỷ trón hióỷn tổồỹng taùn
sừc aùnh saùng) tổỡ õoù nghión cổùu quang phọứ aùnh saùng do chỏỳt õoù phaùt ra hoỷc
hỏỳp thuỷ, cho bióỳt thaỡnh phỏửn, nhióỷt õọỹ, tọỳc õọỹ chuyóứn õọỹng cuớa vỏỷt chỏỳt, nhồỡ õoù
phaùt hióỷn ra khờ Heeli trong khờ quyóứn.
Lyù thuyóỳt vỏỷt lyù


PTX

www.fb.com/thon1fc

24
5.3.2 So saùnh õỷc õióứm vaỷch quang phọứ cuớa 2 nguyón tọỳ khaùc nhau:
- ọỹ saùng tố õọứi giổợa caùc vaỷch quang phọứ
- Vở trờ vaỷch quang phọứ.
- Sọỳ lổồỹng vaỷch quang phọứ
- Maỡu sừc vaỡ vở trờ vaỷch maỡu
Vờ duỷ: Quang phọứỳ nguyón tổớ Hidro: 4 vaỷch laỡ õoớ- lam-chaỡm-tờm
Quang phọứ vaỷch Natri laỡ 2 vaỷch saùng taỷo thaỡnh vaỷch keùp maỡu vaỡng.
Ngoaỡi quang phọứ aùnh saùng nhỗn thỏỳy coỡn coù quang phọứ aùnh saùng khọng nhỗn thỏỳy, ta
phaùt hióỷn õổồỹc nhồỡ mọỳi haỡn cuớa cỷp nhióỷt õióỷn vaỡ bọỹt huyỡnh quang.
6. Tia họửng ngoaỷi, tia tổớ ngoaỷi, tia X, thuyóỳt õióỷn tổỡ aùnh saùng, thang soùng õióỷn tổỡ:
6.1 Baớng so saùnh:
Tón
Tia họửng ngoaỷi
(Bổùc xaỷ họửng ngoaỷi)
Tia tổớ ngoaỷi Tia X (tia Rồn-ghen)
ỷc
õióứm
Bổùc xaỷ khọng nhỗn thỏỳy,
bổồùc soùng daỡi 0.76
m
>
bổồùc soùng aùnh saùng õoớ vaỡ
nhoớ hồn bổồùc soùng vọ
tuyóỳn õióỷn
Bổùc xaỷ khọng nhỗn thỏỳy, bổồùc soùng
ngừn hồn 0.38 m cồợ 10
-9
(m)
Ngừn hồn bổồùc soùng aùnh saùng tờm.

Bổùc xaỷ soùng õióỷn tổỡ coù
bổồùc soùng ngừn tổỡ 10
-8

10
-11
m
Nguọửn
phaùt
* Moỹi vỏỷt duỡ ồớ nhióỷt õọỹ thỏỳp
hay coù nhióỷt õọỹ cao hồn.
* Cồ thóứ ngổồỡi phaùt ra tia
họửng ngoaỷi coù bổồùc soùng
khoaớng 9 m
* nhióỷt õọỹ cao, ngoaỡi tia
họửng ngoaỷi coỡn phaùt ra bổùc
xaỷ nhỗn thỏỳy.
* Nguọửn phaùt thổồỡng laỡ: loỡ
than, loỡ õióỷn, õeỡn õióỷn dỏy
toùc nhióỷt õọỹ thỏỳp, õi ọỳt phaùt
quang họửng ngoaỷi

taỷo
chuỡm tia họửng ngoaỷi õởnh
hổồùng.
* Vỏỷt nung nhióỷt õọỹ cao trón 2000
o
,
phọứ bióỳn nhổ õeỡn hồi thuớy ngỏn.
* Họử quang õióỷn coù nhióỷt õọỹ trón

3000
o
C laỡ nguọửn tia tổớ ngoaỷi maỷnh
* Do anot ọỳng Rồn-ghen
phaùt ra.
* Aùp suỏỳt trong ọỳng Rồn
ghen vaỡo khoaớng 10
-
3
mmHg.
* Hióỷu õióỷn thóỳ giổợa anot
vaỡ catot khoaớng vaỡi vaỷn
vọn, õổồỹc taỷo ra bũng
caùch cho chuỡm electron
bừn nhanh vaỡo chỏỳt rừn
khoù noùng chaớy, khọỳi lổồỹng
mol (M) lồùn.
Tờnh
chỏỳt
* Nọứi bỏỷt: taùc duỷng nhióỷt,
õoù laỡ vỏỷt hỏỳp thuỷ tia họửng
ngoaỷi thỗ noùng lón
* Khaớ nng gỏy ra phaớn ổùng
hoùa hoỹc, taùc duỷng lón 1 sọỳ
loaỷi phim aớnh. Do tia họửng
ngoaỷi ờt bở taùn xaỷ bồới caùc
* Taùc duỷng maỷnh lón phim aớnh, laỡm
õen phim aớnh cho nón thổồỡng duỡng
phim aớnh õóứ nghión cổùu tia tổớ ngoaỷi.
Ion hoùa khọng khờ vaỡ chỏỳt khờ khaùc.

* Kờch thờch sổỷ phaùt quanh nhióửu
chỏỳt nón gỏy ra phaớn ổùng quang
hoùa, phaớn ổùng hoùa hoỹc, duỡng trong
* ọỳi ca tọỳt noùng lón rỏỳt
nhanh nón phaới laỡm nguọỹi
= doỡng nổồùc.
* Phỏn bióỷt tia X cổùng (l
ngừn) duỡng trong chổợa trở
bóỷnh vaỡ tia X móửm (l daỡi)
gỏy haỷi cho da. Nóỳu tia X