Nghĩa biểu trưng của nhóm danh từ chỉ động vật trong biểu thức khen chê

Website: Email : Tel : 0918.775.368
Nghĩa biểu trưng của nhóm danh từ chỉ động vật trong biểu thức khen chê
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp quan trọng nhất của con người, là một hệ
thống tín hiệu đặc biệt được rất nhiều nhà khoa học quan tâm và lấy đó làm đối
tượng khảo sát. Tìm hiểu và khảo sát các khía cạnh của ngôn ngữ cũng chính là đi
sâu tìm hiểu về phương tiện giao tiếp con người vẫn sử dụng hàng ngày mà có thể
không biết hết tính linh hoạt, đa dụng của ngôn ngữ. Tuy nhiên chức năng của ngôn
ngữ thường chỉ nhận diện khi nó được đặt trong một ngữ cảnh cụ thể. Một vài
nghiên cứu đã chỉ ra rằng: có những cấu trúc tách khỏi ngữ cảnh mà vẫn biểu đạt
được nội dung ý nghĩa mà cấu trúc này hướng tới.
Biểu thức là từ thường xuất hiện trong các chuyên ngành của khoa học tự
nhiên. Trong đề tài nghiên cứu này, biểu thức xuất hiện với tư cách là một đơn vị từ
vựng không phải ngôn ngữ nào cũng có: “biểu thức khen chê”. Do đó, nó trở thành
đối tượng, thành đề tài của rất nhiều những nhà nghiên cứu, đặc biệt đối với chuyên
ngành ngôn ngữ học. Nó còn hấp dẫn bởi cấu tạo phức tạp về mặt cấu trúc cũng
như về ngữ nghĩa. Không những thế, nó còn liên quan đến văn hóa và cách nói có
tính chất ví von của từng dân tộc hay nói cách khác là: tư duy dân tộc được phản
chiếu rỗ nét trong những biểu thức khen chê khiến cho ngôn ngữ dân tộc càng đa
màu sắc. Với đề tài này, tôi hy vọng sẽ đi vào một khía cạnh mới có những đóng
góp trong phạm vi có liên quan của ngôn ngữ. Hơn nữa, chúng ta đang trong xu
thế hội nhập mạnh mẽ thì giữ gìn và phát triêng ngôn ngữ dân tộc là một điều cần
thiết. Tìm hiểu sâu hơn về một khía cạnh của ngôn ngữ cũng chính là góp phần tạo
sự phát triển, khám phá thêm những điều thú vị trong ngôn ngữ Việt.
2. Đối tượng và phạm vi của đề tài
Nhằm khảo sát các biểu thức đánh giá tích cực (khen) hay tiêu cực (chê)
Website: Email : Tel : 0918.775.368
trong giao tiếp tiếng Việt và tương ứng với nó là những cấu trúc được trình bày
dưới dạng biểu thức. Tiêu đề của đề tài cho thấy chỉ có những bểu thức có thành tố
chỉ động vật (nhóm danh từ chỉ động vật) mới được mang ra khảo sát. Qua đây

nhằm tìm hiểu trong giao tiếp tiếng Việt, những cấu trúc ngôn ngữ dưới dạng biểu
thức hóa có thể hiện được thật rõ nội dung nhằm hướng tới khi tách nó ra khỏi ngữ
cảnh hay không. Qua đó nhấn mạnh tính linh hoạt, đa dụng của ngôn ngữ.
3. Mục đích và nội dung nghiên cứu
Khai thác cấu trúc của các biểu thức khen chê có yếu tố chỉ loài vật (nhóm
danh từ chỉ động vật), phân tích nghĩa biểu trưng của nhóm danh từ chỉ động vật
trong biểu thức khen chê trong giao tiếng Việt và một so sánh đối chiếu nhỏ với
tiếng Anh và tiếng Hán. Từ đó ta có thấy được những đặc trưng văn hóa tư duy
người Việt. Tôi đí sâu khai thác triệt để những khía cạnh ngữ nghĩa của biểu thức
với mục đích giúp cho người sử dụng biểu thức khen chê có yếu tố chỉ tên loài vật
một cách hiệu quả trong giao tiếp, hiểu đúng nghĩa của từng biểu thức khen chê
trên văn bản, nhận thức được sự phong phú về cả mặt hình thức cũng như ngữ
nghĩa của tiếng Việt. Qua đó, thấy được tầm quan trọng trong phát triển tiếng Viêt.
4. Phương pháp nghiên cứu
Dựa trên các phương pháp thường được sử dụng trong nghiên cứu ngôn ngữ
học như: Thống kê định lượng, miêu tả, phân tích cấu trúc và ngữ nghĩa của các
biểu thức khen chê có yếu tố chỉ tên loài vật.
5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
Tuy không mới nhưng hy vọng đề tài sẽ là một bước tiến sâu hơn vào cấu
trúc cũng như ngữ nghĩa của biểu thức khen chê mang các yếu tố chỉ têm loài vật.
Từ đó chỉ ra được tư duy dân tộc, quan điểm thẩm mỹ tạo nên bản chất của ngôn
ngữ và văn hóa.
Sử dụng những biểu thức nay một cách phù hợp, đúng lúc tạo nên ưu thế
trong giao tiếp và giữ gìn được sự phong phú của tiếng Việt.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ THUYẾT
1. Những vấn đề liên quan đến biện pháp tu từ “ẩn dụ”
1.1. Khái niệm ẩn dụ
Ẩn dụ là phương thức tu từ dựa trên cở sở đồng nhất hai hiện tượng tương tự,

thể hiện cái này qua cái khác mà bản thân cái được nói đến thì được ẩn đi một cách
kín đáo. Ẩn dụ là phương pháp chuyển nghĩa theo nguyên tắc tương đồng của hiện
tượng, sự vật theo những dấu hiệu khác
(Những thế giới nghệ thuật ca dao_ Phạm Thu Yến)
Ẩn dụ là lối so sánh dựa trên sự tương đồng của hai hiện tượng về hình dáng,
màu sắc, tính chất, phẩm chất hoặc chức năng. Hai hiện tượng này được đồn nhất
với nhau trên nguyên tắc cái này được thể hiện qua cái khác mà bản thân cái được
nói đến thì ngầm ẩn một cách kín đáo; hay nói cách khác, với ẩn dụ người ta không
nói đến cái chủ thể được đem ra so sán mà chỉ nói đến chủ thể được đem ra so
sánh.
(Tạp chí văn hóa_ “Thiên nhiên với thế giới nghệ thuật ẩn dụ và biểu tượng
trong ca dao dân ca”_Ths Đặng Diệu Trang)
“Khái niềm ẩn dụ thường được dùng để thể hiện bản chất nội tâm của con
người bằng những ý tưởng hoặc hình ảnh lấy trong thiên nhiên”
(Từ điển bách khoa văn hóa học)
1.2. Phân loại
X.G.Laduchin đã chia ra 6 dạng cơ bản của ẩn dụ thường được sử dụng phổ
biến
+) Sự vật được đối chiếu trên cơ sở sự giống nhau bên ngoài của chúng
+) Sự vật được đối chiếu theo ánh sáng
+) Sự vật được xích lại gần trên cơ sở các dấu hiệu cấu trúc bên trong của
chúng
Website: Email : Tel : 0918.775.368
+) Sự vật được so sánh đối chiếu theo chức năng của chúng
+) Sự vật được so sánh theo chức năng chuyển động của chúng theo hướng
tương quan chuyển động hay bất động
+) Sự vật hiện tượng và hình tượng có thể xích gần lại trên cơ sở một vài nét
và dấu hiệu xử thế giống nhau của chúng
1.3. Ý nghĩa của ẩn dụ
Ý nghĩa nhận thức

Ý nghĩa thẩm mỹ
Ý nghĩa biểu cảm
2. Các vấn đề liên quan đến vấn đề biểu tượng
2.1. Một số khái niệm gần nghĩa với biểu tượng
+) Ẩn dụ
Ẩn dụ là lối so sánh dựa trên sự tương đồng của hai hiện tượng về hình dáng,
màu sắc, tính chất, phẩm chất hoặc chức năng. Hai hiện tượng này được đồn nhất
với nhau trên nguyên tắc cái này được thể hiện qua cái khác mà bản thân cái được
nói đến thì ngầm ẩn một cách kín đáo; hay nói cách khác, với ẩn dụ người ta không
nói đến cái chủ thể được đem ra so sán mà chỉ nói đến chủ thể được đem ra so
sánh.
+) Biểu tượng
Biểu tượng là sự vật mang tính chất thông điệp được dùng để chỉ ra một cái
ở bên ngoài nó, theo một quan hệ ước lệ giữa sự vật trong thông điệp và sự vật ở
bên ngoài. Nói khác đi, biểu tượng chính là cái nhìn thấy được mang một kí hiệu
dẫn ta đến cái không nhìn thấy được. Biểu tượng là "vật môi giới giúp ta tri giác cái
bất khả tri giác" (Đoàn Văn Chúc: "Văn hóa học", Viện văn hóa, NXB Văn hóa
thông tin, 1997)
2.2. Định nghĩa biểu trưng
Biểu trưng (Symbol): Một dấu hiệu (tín hiệu, kí hiệu) mang tính quy ước
hàm chỉ một dặc trưng, một phẩm chất, một sáng tạo hay hẹp hơn là: có khả năng
Website: Email : Tel : 0918.775.368
gợi ra một đối tượng khác, một sự vật khác ngoài sự thể hiện cụ thể của dấu hiệu đó
và được cộng đồng chấp nhận.
Có những biểu tượng thuộc về phong tục tập quán, lễ nghi,… thuộc các biểu
tượng văn hóa; có những biểu tượng thuộc về nghệ thuật, văn học, ngôn ngữ học…
làm thành những biểu tượng trong đời sống của cộng đồng (Từ điển tu từ - phong
cách – thi pháp học, NXBGD, 5/2006, tr.21, 22).
- “Biểu trưng là lấy một sự vật, hiện tượng nào đó để biểu hiện một cách
tượng trưng, ước lệ một cái gì đó có tính chất khái quát, trừu tượng”, tiếng Việt và

dạy tiếng Việt cho người nước ngoài, NXB Văn hóa thông tin, H/1997, tr56).
II. DẠNG CẤU TRÚC THÔNG THƯỜNG VÀ MỘT SỐ DẠNG ĐẶC BIỆT
CỦA BIỂU THỨC KHEN CHÊ
1. Dạng cấu trúc thông thường của biểu thức khen chê (BTKC)
BTKC = Tính từ + như + Danh từ chỉ động vật (DTCĐV)
Bẩn như chó
Buồn như chó ốm
Béo như lợn
Câm như hến
Chắc như cua gạch
Chằng chịt như mạng nhện
Chậm như rùa bò
Chậm như sên
Chấp cha chấp chới như quạ
vào chuồng lợn
Dốt như bò
Dữ như cọp
Đắt như tôm tươi
Đông như kiến
Gầy như con mắm
Gầy như hạc
Gầy như sếu
Hôi như chồn
Hôi như cú
Khỏe như hùm
Khỏe như trâu
Lấm lét như rắn mồng 5
Lờ đờ như chuột phải khói
Lôi thôi như cá trôi xổ ruột
Lúng túng như gà mắc tóc

Ngang như cua
Ngây ngô như con gà gô
Ngơ ngác như bò đội nón
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Ngu như bò
Ngu như chó
Ngu như lợn
Nhanh như sóc
Nhát như cáy
Nhũn như con chi chi
Yếu như sên
Một vài dẫn chứng thể hiện thái độ khen chê rõ ràng trong nhóm các danh
từ chỉ động vật trong những biểu thức khen chê
- “Các bạn thường chế giễu nhau: béo như lợn. Bạn nữ nào có vóc dáng, số
đo kinh khủng như tôi luôn cảm thấy xấu hổ” (“Người đại biểu nhân dân”_Huỳnh
Cường. 17/2/2008)
/>D/7653/Default.aspx
-
Con chó trụi lông và béo như lợn của ông Trọng được cắt tiết để đám phu
đòn và một số chức sắc trong xóm đánh chén một bữa linh đình.
30 năm xóm tôi [truyện ông Trọng]_ Vương Văn Quang
/>action=viewArtwork&artworkId=3478
- “
Thấy chồng xé vở và mắng cậu con ngu như lợn, chị Lan "quặc" lại. Tức
mình, anh Quang đạp vỡ chiếc đầu DVD mới tậu. "Anh điên rồi à?" - chị quát lại
chồng. Đốp! Một cái tát giáng thẳng vào mặt chị.
“chế ngự tính nóng của chồng”
/> Tiểu kết: Khi nhắc đến lợn trong các biểu thức đã trình bày được lấy từ ngôn
ngữ đời sống và văn chương như trên, chúng ta thấy danh từ này được xuất hiện
trong biểu thức mang ý nghĩa chê khi nói đến trí tuệ của con người, còn khi để so

sánh về hình thức bề ngoài của một loài vật thì nó (Lợn) lại có thể được xuất hiện
trong biểu thức khen.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
- “Thật không công bằng nếu con người còn xem chó là giống vật tượng
trưng cho những tính cách xấu xa ngu dốt, đại loại ngu như chó, bẩn như chó, hỗn
như chó, hùa như chó, nịnh như chó... Vì chó là giống vật rất tinh khôn, rất dũng
cảm, rất có nghĩa. Lúc trà dư tửu hậu trong mấy ngày cuối năm, nhàn đàm đôi dòng
về chó để đón năm Tuất đang tới, âu cũng là một chuyện vui.”
“Cuối năm gà nói chuyện…chó”_Trần Quang Lộc
/>- “Vợ của nhà thơ Nguyên Sa Trần Bích Lan là cô giáo Trịnh Thúy Nga hiệu
trưởng trường Văn Học, trường chuyên dạy các lớp Đệ Nhất, thi tú tài II. Lúc đó tôi
đang học tại đây. Thầy Bích Lan dạy môn triết học cho chúng tôi đã sáng tác bài
thơ tặng phu nhân:
Hôm nay Nga buồn như chó ốm
Như con mèo ngái ngủ trên tay anh”
“Năm tuất nói chuyện chó”. Bài đăng trên Dân Chúa úc Châu
( />Tiểu kết: Khi nhắc đến chó trong các thành ngữ, các biểu thức khen chê của
tiếng Việt phần lớn mang ý nghĩa chê. Ngược lại, “dân Tây Phương họ nuôi chó
như một người bạn thân trong nhà hay là món đồ chơi rất quý, có khi họ cho chó ăn
chung một đĩa và ngủ chung một giường với chủ.” (nguồn: Như trên)
- “Phu nhân tổng thống Mỹ Eleanor Roosevelt từng bị tật mắc cỡ hoành hành
và cả vật lý gia Albert Einstein cũng từng bị nó tấn công lúc còn bé. Tại sao chúng
ta bị mắc cỡ? Cơ chế nào tiềm ẩn trong cơ thế khiến người ta bỗng nhiên mặt đỏ
như gấc và mồm câm như hến? Có thể nào chống lại tật mắc cỡ?”
Vì sao bạn mắc cỡ?
Thứ bảy, 16 Tháng bảy 2005, 17:03 GMT+7
/>Tiểu kết: Hến đa phần xuất hiên trong các biểu thức khen chê trong tiếng
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Việt với ý nghĩa chê
- “

Đã đưa ra chất vấn là phải “chắc như cua gạch”, nói có sách, mách có
chứng; có sự kiểm chứng thực tế, có sự phân tích, suy luận, thậm chí còn phải tiếp
xúc với đối tượng có liên quan, chứ không phải chỉ nghe nói hay vừa đọc qua trên
báo chí là đem ra hỏi.”
(Hôm nay tại Quốc hội: Bộ trưởng Bộ GD-ĐT trả lời chất vấn đầu tiên_Báo
điện tử Sài Gòn Giải Phóng)
/>idcha=4449&cap=2&id=4786
Tiểu kết: Biểu thức so sánh này biểu hiện ý nghĩa của “Cua gạch” trong ngôn
ngữ Việt cụ thể trong biểu thức khen chê là khen một việc diễn ra có lý luận rõ ràng
và lập luận chặt chẽ mà không ai có thể bắt bẻ được
- “
Hình ảnh các công trình quảng cáo đồ sộ đè lên các ngôi nhà căn phố,
đường cáp điện và điện thoại chằng chịt như mạng nhện, các nhà phố manh mún trên
các đường lớn . đã góp phần là không gian công cộng bị mất dần vẻ đẹp của nó.”
(Không gian công cộng đang hẹp dần _Ts Võ Kim Cương):
trích Báo điện tử Viện kinh tế TPHCM
/>idcha=2887&cap=4&id=2888
- Tiến độ chậm như “rùa bò”, dân chịu khổ?
Thứ ba, 07 Tháng tám 2007, 11:36 GMT+7
Trích vietbao.vn
/>kho/65100038/125/
Tiểu kết: Rùa có thể được nhắc đến trong ngôn ngữ Việt Nam đặc biệt là các
câu chuyên dạy trẻ nhỏ với đức tính cần cù siêng năng (đạo đức lớp 1) tức là,
những đức tính rất tốt đẹp. Tuy nhiên xét trong biểu thức khen chê như đang kiểm
Website: Email : Tel : 0918.775.368
chứng thì Rùa thường được nhắc đến trong biểu thức chê, với ý nghĩa chê bai nhiều
hơn. Dẫn chứng trên được trích trong một bài viết phản ánh tình trạng con đường
thuộc huyện Đan Phượng huyện Hoài Đức tỉnh Hà Tây về việc “cải tạo, nâng cấp
QL 32 đoạn Nhổn - Sơn Tây dài gần 30 km, với tổng số vốn đầu tư hơn 360 tỷ
đồng được Bộ GTVT phê duyệt vào cuối năm 2004. Đến tháng 8/2005, Ban Quản

lý dự án giao thông 2 thuộc Sở GTVT tỉnh Hà Tây - đại diện chủ đầu tư tiến hành
tổ chức thi công. Nhưng đã hơn 2 năm trôi qua, dự án triển khai quá chậm gây ô
nhiễm môi trường, giảm hiệu quả nguồn đầu tư, mất trật tự an toàn giao thông, và
nhất là bức xúc trong dư luận nhân dân.”
- “Hãy tưởng tượng, trong ba triệu năm liền, con người không tràn ngập trên
trái đất! Dân số loài người tất nhiên có tăng lên, với sự di cư từ châu lục này sang
châu lục khác, nhưng chỉ với một tốc độ chậm như sên. Người ta đã ước tính dân số
thế giới ở đầu thời kỳ đồ đá mới (Neolithic) là mười triệu người.”
CEL (2): Nguồn lương thực và sự phát triển dân số
/>- 240 Chấp cha chấp chới như quạ vào chuồng lợn.
-
“Dốt như bò”
Một anh học trò ngồi học ra rả suốt đêm. Con bò nằm nghe than thở với con
gà:
- Anh ta bắt đầu đi thi thì mày chết, anh ta thi đỗ thì tao chết. (Ý nói: Ði thi
thì làm gà cúng tổ tiên, thi đỗ thì làm bò ăn khao.)
Con gà nói:
- Không việc gì đâu! Tôi biết: nó học như anh, nó viết như tôi, nhất định nó
không dám vác lều chõng vào trường thi đâu!
Truyện cười dân gian
Thành ngữ - Tục Ngữ theo vần ABC - Bài 4: Vần CH
Website: Email : Tel : 0918.775.368
/>%20nhu%20bò
Tiểu kết: Nhắc đến Bò trong ngôn ngữ Việt cụ thể là trong các biểu thức
khen chê thì Bò thường mang nghiã chê bai một ai đó không được thông minh mà
dốt nát ngu đần.
- “Nếu Bụt nổi tiếng bởi sự hiền từ của mình (hiền như Bụt), thì con Cọp
cũng nổi tiếng bởi sự dữ tợn của nó (dữ như cọp).”
Luận Ngữ Tân thư_ Phạm Lưu Vũ)
/>TPID=2803&LOAIID=21&TGID=348

Tiểu kết: Khi nhắc đến cọp người ta thường nghĩ ngay đến một sức mạnh ghê
gớm, sức mạnh đó luôn dung để uy hiếp những kẻ yếu. Như vậy, cọp là một danh
từ người ta thường nhắc đến với ý chê bai những kẻ mạnh luôn đi dùng sức để uy
hiếp kẻ yếu
- Giấy… đắt như tôm tươi
05:13' AM - Thứ năm, 22/11/2007 Theo Thương Mại
/>Tt/Giay_dat_nhu_tom_tuoi/
Tiểu kết: “Đắt như tôm tươi” thường được dùng với nghĩa là khen trong cac
biểu thức khen chê. Tuy vây, có những trường hợp nó được dùng với một dụng ý
nghệ thuật rất đắt, trong trường hợp này là nói về tình trạng “giá giấy sản xuất hiện
nay ở Việt Nam tăng do: Thứ nhất, do tình hình giá giấy thế giới tăng cao bởi việc
các nước đều thắt chặt nạn phá rừng và thực trạng diện tích các khu rừng nguyên
liệu càng ngày càng bị thu nhỏ. Thậm chí, tại một số quốc gia, các tổ chức bảo vệ
môi trường và luật môi trường còn quy định cụ thể bắt buộc các DN lớn khi mua
bao bì phải có nguồn gốc từ giấy tái chế. Thứ hai, theo các DN trong nước thì việc
xuất khẩu tăng mạnh của các DN Việt Nam sang châu Âu và Mỹ sau khi Việt Nam
gia nhập WTO cũng là tác động đáng kể.”
Website: Email : Tel : 0918.775.368
(Theo Thương Mại)
- Người đông như kiến. (Trích Từ điển mở Wiktionary)
/>Tiểu kết: Đông như kiến là 1 thành ngữ phổ biến rất hay được dùng trong đời
sống hàng ngày của người dân Việt Nam.
Tùy từng trường hợp nó mang trong mình những ý nghĩa khác trong biểu
thức khen chê: Có khi là khen cũng có khi là chê.
- gầy như con mắm.
(Trích Từ điển mở Wiktionary)
/>Cá mắm có đặc trưng là khô, quắt và xấu. Do đó khi đã so sánh với cá mắm
đặc biệt là nhắc đến trong các biểu thức khen chê thì thường mang nghĩa chê.
“Giáo sư Mortimer đã hỏi giáo Kavir, và ông này cho biết có quen một đạo sĩ
tu hành tên Akila Bakhtir vốn thường qua lại nhiều trong dãy Tuyết Sơn và có kiến

thức rộng về những hiền triết ẩn tu nơi đây. Phái đoàn bèn tìm đến đạo sĩ này, đó là
một ông lão “gầy như hạc”, vẻ mặt lúc nào cũng tươi cười.”
Dr. Blair T. Spalding Nguyên Phong dịch
Chương 8 Đời sống siêu nhân loại
/>Tiểu kết: Gầy như hạck tùy từng trường hợp nó mang những nét nghĩa khác
nhau. Để nói về một người không tốt thì đó là biểu thức chê, Nhưng để nói về
tướng mạo của một người tốt hay tài giỏi tjif đó lại không mang nghĩa chê bai
- “Nhiều hợp chất hữu cơ của lưu huỳnh với mùi khó ngửi như các êtyl và
mêtyl mecaptan được dùng làm chất tạo mùi cho khí đốt nhằm dễ dàng phát hiện rò
rỉ. Mùi của tỏi và "mùi hôi như chồn " cũng do các hợp chất hữu cơ chứa lưu huỳnh
gây ra.”
(Trích bách khoa toàn thư mở Wikipedia)
/>Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tiểu kết: Chồn là một loài vật có đặc trưng là hôi. Do đó khi sử dụng nó là
một biểu tượng so sánh cụ thể là trong biểu thức khen chê thì cụm từ: “Hôi như
chồn” thường mang nghĩa chê bai.
- “Trời vẫn còn lạnh cóng. Một anh tù tự giác (lao dộng hình sự sắp mãn án)
xách vào cho tôi một thùng nước ấm để tắm, một quần kaki loại công nhân màu
xanh và một áo sơ mi trắng. Tôi không biết lý do tại sao hôm nay được Ưu đãi thế,
nhưng thấy có nước ấm là cứ tắm cho người bớt hôi như cú và sạch ghẻ
Trích bài: Gặp bộ trưởng nội vụ Phạm Hùng
/>Tiểu kết: Tính từ “Hôi” là chỉ một mùi không được thơm tho, dễ chịu hay
được mọi người ưa thích, do đó nghĩa của DTC ĐV đi kèm theo phía sau của biểu
thức hiển nhiên mang nghĩa chê bai.
- Vợ bảo chồng:
- Mọi hôm anh khỏe như trâu ấy, mà nay về nhà cứ nằm dài thườn thượt, bảo
làm gì cũng không chịu là thế nào? (Truyện cười)
/>- “Cái chứng khó thở vì thiếu ôxy của tôi thật không thể nào chấp nhận được
do càng ngày nó càng tích cực viếng thăm tôi hơn. Tôi đang khỏe mạnh là thế, cả
tuần đi học từ sáng đến tối, thứ bẩy đá bóng ba bốn tiếng với bọn sinh viên nước

ngoài to khỏe như trâu mà tôi có sao đâu”
(Trích: Trái tim Việt Nam)
/>Tiểu kết: Trâu là biểu tượng đẹp của Việt Nam_ một đất nước nông nghiệp,
dô đó hình ảnh của nó trong biểu thức khen chê là mang ý nghĩa khen
- Quy hoạch đô thị: Hoặc nhanh như sóc, hoặc chậm như sên!
(Theo Vietnamnet)
Lão an ninh không cho vào tiệm, bắt chúng về nhà mặc quần. Chúng không
chịu về, cứ lảng vảng trước lối ra vào. Tức mình, lão gom hết bọn chúng lại, tống
Website: Email : Tel : 0918.775.368
cổ chúng ra khỏi tiệm. Một thằng nhóc trong bọn, thừa lúc lão security không để ý,
nhanh như sóc , nó chui qua cái lỗ để xe chợ vào tiệm
17/2/2008
/>Tiểu kết: Sóc trong ngôn ngữ Việt được nói đến khi nói về một tốc độ. Năm
trong biểu thức khen.
- Nhũn như con chi chi. - Có thái độ quá khiêm tốn.
/>- Bản chất anh ấy đâu có tham nhũng. Đấy chỉ là hiện tượng nhất thời. Ngày
anh ấy còn ngồi trên ghế nhân viên chỉ có ham mà không tham. Chỉ có nhũn như
con chi chi đâu dám nhũng nhiễu ai (Nỗi lòng chiếc ghế trống_ Lê Qúy)
/>Object=61236714&news_ID=5634143
Tiểu kết: Nhũn như con chi chi sử dụng trong giao tiếp Việt có trường hợp là
khen mà cũng có trường hợp dùng với nghĩa là chê.
- yếu như sên. Yếu lắm.
/>- ốc sên. Loài ốc nhỏ ở cạn, hay bám vào cây cối và những chỗ có rêu ẩm.
Chậm như sên. Chậm quá. Yếu như sên. Yếu lắm.
/>Tiểu kết: ốc sên được nhắc đến trong ngôn ngữ Việt mang hàm nghĩa chê bai.
2. Một số dạng đặc biệt của biểu thức khen chê (Khác với các biểu thức khen
chê thường gặp)
a) BTKC = Động từ (ĐT) + như + Danh từ chỉ động vật (DTCĐV)
Ăn như gấu ăn trăng
Ăn như hà bá đánh vực

Ăn như hùm đổ đó
Ăn như rồng cuốn
Ăn như tằm ăn rỗi
Cắn nhau như chó với mèo
Chạy như vịt
Học như vẹt
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Kêu như bò rống
Kêu như vạc
Làm như cà cuống lội nước
Làm như mèo mửa
Lao như thiêu thân
- Ăn như gấu ăn trăng: ăn nhiều, ăn nhanh giống như mặt trăng vào ngày
nguyệt thực, đang đầy đặn sáng tỏ, bỗng dưng trong giây lát bị trái đât che lấp toàn
bộ hoặc một phần khiến cho trời đất tối sầm lại (dân gian quen gọi là gấu ăn trăng)
- Ăn như hà bá đánh vực: ăn rất khỏe, rất nhanh, quá mức thường thấy (hà
bá: thần sông)
- Ăn như hùm đổ đó: ăn rất khỏe và rất nhiều, y như hổ ăn cá tôm ở trong đó.
- Ăn như rồng cuốn: ăn nhiều, ăn nhanh, ăn đến đâu hết đến đó.
- Làm như mèo mửa: làm không ra gì
- Làm như cà cuống lội nước: làm việc uể oải lười biếng.
- Ăn như tằm ăn rỗi: ăn khỏe, ăn nhiều và nhanh hết.
Tiểu kết: Trong giao tiếp sử dụng ngôn ngữ Việt, những con vật mang được
nhắc đến trong biểu thức trên đây trong nhiều trường hợp là mang ý nghĩa khen
(nếu như nói về một đứa trẻ) và đôi khi mang nghĩa mang nghĩa chê bai (khi nói về
một người lười biếng: Ăn nhiều, ăn khỏe nhưng làm việc uể oải, không ra gì).
- Mão ngạc nhiên. “Nó tên là Tuất, chẳng là chó thì là gì hả chú!”. “Thế anh
cũng biết nó cầm tinh con chó à?” “Vâng!” “Tiên sư anh! Biết sao còn đâm mặt
vào? Không nghe người ta bảo cắn nhau như chó với mèo à?”. (mồ côi, Phùng
Phương Qúy), theo Tiền Phong

/>- Noi gương thằng Truyền. Hơn chục năm thằng Truyền với thằng Lực chửi
nhau, cắn nhau như chó với mèo, chỉ cần thằng Truyền ra tín hiệu vuốt ve là thằng
Lực phập ngay, thằng Lực xối ân huệ lên đầu thằng Truyền, nào là cho đi Pháp đi
Mỹ, nào là cho giải thưởng khoa học, nào là cho lên chức. (truyện dài: Vết sẹo và
cái đầu hói, chương 28, Võ Văn Trực)
Tiểu kết: Biểu thức trên đây hàm ý chê bai những mối quan hệ không hòa
Website: Email : Tel : 0918.775.368
thuận giữa con người với nhau.
- "Nguyên nhân thì do đây là địa bàn phức tạp, vừa là Ngã tư đầu mối, vừa
có bến xe buýt lại nằm cạnh chợ với một khoảng trống phía trước, khu vực này lâu
nay lại thường là nơi tụ tập bán hàng trên xe thồ, gần đây lại xuất hiện thêm những
dây, sạp quần áo rất rẻ, với giá bảy tám nghìn đồng một chiếc, do đó lại càng tạo
điều kiện để bọn trộm cắp hành nghề.
Nhiều khi cứ thấy xe đến là họ chạy như vịt, nhưng cứ đi một lúc lại kéo về",
ông Hưng nói. (Móc túi “đại náo” Ngã Tư Sở, theo báo điện tử vietnamnet,
28/4/2004)
- Đi trên các đường phố của họ không có cảnh từng đám người đi bộ chạy
như vịt băng qua đường làm cho xe cộ phải thắng gấp đụng nhau giúi giụi.(Giao
thông: cá bé nuốt cá lớn…,Tô Thùy Anh, theo_báo điện tử Thế Giới).
- Có đến 80% học sinh đến học ở trường đều không theo đúng phương pháp
của việc học tập. Phần lớn học lấy có, học từ chương, học như vẹt. Thầy cô cho bài
nào học bài đó, có khi không học nữa, vì thế qua một năm học kiến thức thu vào
chẳng có là bao. (Chống đình công, Nguyễn Thành Quang)
- Tôi và các bạn tôi vẫn không thể sống yên mà không ê a học như vẹt,
những con vẹt ẩn mình chờ “chết”, nhìn thấy rõ “cái chết” trước mắt nhưng vẫn
phải xông vào “bụi mận gai”. (tiếng vẹt hót trong bụi mận gai, Thùy Trang)
theo_báo điện tử Hoa Học Trò.
- Trên bộ chúng bị đánh liên tục do bộ đội địa phương và dân quân du kích,
gây cho chúng thiệt hại phải tiến rẽ dặt. Địch mò vào các làng Tiên Du, Tràng São
bị bẫy đập vào mặt vào ống chân kêu như bò rống không hiểu vũ khí gì nên mãi

đến ngày 17-10, chúng mới tới được thị xã Tuyên Quang.(Chiến thắng Sông Lô
năm 1947 làm thất bại chiến lược đánh nhanh, thắng nhanh của thực dân Pháp –
Nguyễn Hiền)
/>hoi/2008/5/115AB839F1B/
Website: Email : Tel : 0918.775.368
- Một ngoại kiều người da đen ở cùng nhà, tầng 5, có việc ra ngoài. Xuống
đến nơi chỉ còn thấy Y đang nằm trên vũng máu, mặt, đầu nát nhừ... Anh ta vừa
chạy vừa kêu như bò rống... Cảnh sát ập đến, nhóm sát tử đã mất tăm.
(ký sự: Thuốc lá,máu và nước mắt, Lê Xuân Quang)
/>- Có những cơ quan, trường học, trong bản tổng kết cuối năm nào cũng
không quên thống kê số lượng tiến sĩ, thạc sĩ, như một tiêu chí quan trọng để "tính
điểm thi đua". Và để có "điểm", buổi họp nào thủ trưởng cơ quan cũng kêu như vạc
đề nghị nhân viên đi học. (Tiến sĩ Vệt Nam_”đi học cho vui”???,1/12/2006)
/>action=forum&board=tl_ktxh&op=printpage&num=2069
- Năm này sang năm khác, tất cả cứ lặp đi lặp lại như thế, thậm chí vẫn trên
những cung đoạn giao thông ấy… Mọi chuyện cứ ngang nhiên hơn cả cướp ngày…
Báo chí và dân tình quanh năm cứ mặc sức kêu như vạc. Sao có thể như vậy được?
(Chuyện không nhỏ nữa rồi, Nguyễn Trung, 23/9/2007)
/>ArticleID=221115&ChannelID=3
- Hay tương tự như câu "chạm rồng, trổ phượng" chỉ việc ưa tô điểm rườm
rà. Câu "ăn như rồng cuộn, làm như cà cuống lội nước " ngụ ý chế giễu người ăn
nhiều, ăn tham nhưng khi làm việc thì lại lười biếng. Ðể khuyên ta khi đắc thế phải
nghĩ đến khi thất thế, câu "sa cơ, rồng cũng như giun khác nào" thường được nhắc
tới. Câu "trứng rồng lại nở ra rồng, liu điu lại nở ra dòng liu điu" ý nói con nhà
dòng dõi thì giỏi giang như cha mẹ, con nhà dân thì phải chịu thấp hèn (Tản mạn về
họ nhà Rồng – Tứ Diễm)
/>- Có lẽ vì phải thức đêm bắt chuột, mà suốt ngày mèo nằm ngủ li bì. Với sự
nằm ngủ li bì như thế, mèo bị mang tiếng là lười biếng, lười đến độ chảy thây chảy
xác, đồng thời tượng trưng cho những kẻ chểnh mảng, bôi bác, qua loa, đại khái,
Website: Email : Tel : 0918.775.368

bởi vì họ làm như mèo mửa hay mèo rửa mặt. (Mèo – gã Siêu)
/>- Và thế là, hàng chục “con xe” lao như thiêu thân cùng tại một thời điểm
nên nếu có một "chú" phơi xác thì "cơm 4 bữa một ngày (thêm 1 bữa trên nóc tủ)"
cũng là chuyện thường ngày ở ngõ huyện... (Cạm bẫy từ blog)_theo An ninh thế
giới.
/>b) BTKC = Danh từ (DT) + như + Danh từ chỉ động vật (DTCĐV)
Cổ ngẳng như cổ cò
Mặt đỏ như gà chọi
- Đầu họ trở nên quá to và nặng đè lên trên những cái cổ ngẳng như cổ cò
đang bị quá tải. Một trong số họ bỗng chệnh choạng, làm cho chiếc xe cút kít
nghiêng đi và một thùng rác bị rớt xuống. Rác rưởi và những thứ bẩn thỉu đổ tràn ra
mặt đất. (Quân đội trong bóng đêm – Joseph Kesel)_Truyện tiếng Việt online
- Chàng hầu như không nhận ra chị ta. Mới có mấy hôm mà chị ta đã già sọm
hẳn đi. Cặp mắt thô lố như muốn lòi ra khỏi hốc mắt. Trên cái cổ ngẳng như cổ cò,
nổi rõ một đường gân xanh đang đập mạnh. Những nỗi lo sợ thầm kín đã làm cho
chị ta tiều tụy đến mức ghê gớm như vậy. (VH cổ điển nước ngoài, bác sĩ Zhivago,
dịch giả Lê Khánh Trường).
/>tid=2qtqv3m3237n4n3ntnmn31n343tq83a3q3m3237n3nnn - 47k –
- Cắt nửa tháng lương vì nhập dữ liệu vào máy thiếu chính xác. Ông trưởng
phòng kế hoạch, mặt đỏ như gà chọi, tay xốc xốc cái cà vạt, gầm gừ:...(truyện ngắn:
Tái sinh, Phong Điệp)
/>- Bên trong quán, đám nhậu đã đến hồi cao trào, mấy gã trai cởi trần trùng
trục, mặt đỏ như gà chọi đang bắt đầu lớn tiếng. (Truyện ngắn: Tửu địa, Phạm Lưu
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Vũ)
/>TPID=2635&LOAIID=2&LOAIREF=1&TGID=348
c) BTKC = (Khuyết) + như + Danh từ chỉ động vật (DTCĐV)
Như cá cắn câu
Như cá trên thớt
Như chim vào lồng

Như chó cắn ma
Như chó cụp đuôi
Như đỉa phải vôi
Như gà mắc tóc
Như mèo thấy mỡ
Như tằm ăn rỗi
Như vịt nghe sấm