Bài 25 tự cảm

R
Đ
1
C
A
K
B
D
Đ
2
L ,
R

KIEÅM TRA BAØI CUÕ
1. Khái niệm từ thông?
Viết biểu thức và nêu đơn vị của các
đại lượng trong biểu thức.

KIEÅM TRA BAØI CUÕ
TRẢ LỜI
- Từ thông đặc trưng cho số đường
cảm ứng từ xuyên qua diện tích giới
hạn bởi vòng dây.
-
Biểu thức: Φ = N.B.S.cosα
-
Đơn vị: Φ : Từ thông (Wb)
B: Cảm ứng từ (T)
S: Diện tích (m
2

)
B

α
n


KIEÅM TRA BAØI CUÕ
2. Phát biểu định nghĩa:
-
Suất điện động cảm ứng
-
Tốc độ biến thiên của từ
thông.

KIEÅM TRA BAØI CUÕ
TRẢ LỜI :
Suất điện động cảm ứng:
-
Là suất điện động gây ra dòng điện cảm ứng trong
mạch kín.
-
Suất điện động cảm ứng trong mạch được xác định
bởi biểu thức:
Dấu (-) trong công thức phù hợp với định luật len-xơ
∆Φ: là độ biến thiên từ thông qua mạch ( C ) trong thời
gian ∆t
Tốc độ biến thiên của từ thông:
c
e

t
φ
∆
=
∆
=
∆
∆Φ
t
Là tốc độ biến thiên từ thông qua
mạch ( C) trong thời gian ∆t

Trong thí nghiệm Faraday, dòng điện cảm ứng xuất hiện là do
sự biến đổi từ thông gửi qua diện tích của mạch gây ra. Từ thông
đó do từ trường bên ngoài tạo nên.
Bây giờ, nếu ta làm thay đổi cường độ dòng điện sẵn có trong
mạch để từ thông do chính dòng điện đó sinh ra và gửi qua diện
tích của mạch thay đổi, thì trong mạch cũng xuất hiện một dòng
điện cảm ứng, phụ thêm vào dòng điện chính sẵn có của mạch.
Dòng điện cảm ứng này gọi là dòng điện tự cảm. Hiện tượng đó
được gọi là hiện tượng tự cảm.

I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA MỘT MẠCH KÍN
I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA
MỘT MẠCH KÍN
II. HiỆN TƯỢNG TỰ CẢM
1. ĐỊNH NGHĨA
2. MỘT SỐ VÍ DỤ
III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ
CẢM

1. SuẤT ĐiỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
2. NĂNG LƯỢNG TỪ
TRƯỜNG CỦA Ống dây
tự cảm
Một mạch kín (C) có dòng điện i. Dòng
điện i gây ra một từ trường, từ trường này
gây ra một từ thông Φ qua ( C) gọi là từ
thông riêng của mạch.

I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA MỘT MẠCH KÍN
Một mạch kín (C) có dòng điện i. Dòng
điện i gây ra một từ trường, từ trường này
gây ra một từ thông Φ qua ( C) gọi là từ
thông riêng của mạch.
I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA
MỘT MẠCH KÍN
II. HiỆN TƯỢNG TỰ CẢM
1. ĐỊNH NGHĨA
2. MỘT SỐ VÍ DỤ
III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
1. SuẤT ĐiỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
2. NĂNG LƯỢNG TỪ
TRƯỜNG CỦA Ống dây
tự cảm
Φ = L.i
L: độ tự cảm của ( C), phụ thuộc vào
cấu tạo và kích thước của ( C)

I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA MỘT MẠCH KÍN
Một ống dây chiều dài l, tiết diện S, gồm N
vòng dây, có cường độ i chạy qua, độ tự
cảm của ống dây là:
I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA
MỘT MẠCH KÍN
II. HiỆN TƯỢNG TỰ CẢM
1. ĐỊNH NGHĨA
2. MỘT SỐ VÍ DỤ
III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
1. SuẤT ĐiỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
2. NĂNG LƯỢNG TỪ
TRƯỜNG CỦA Ống dây
tự cảm
L: độ tự cảm của ống dây có lõi sắt
L = 4.π.10
-7
.
2
N
.S
l
L = µ.4.π.10
-7
.
2
N

.S
l
µ: Độ từ thẩm, đặc trưng cho từ tính của
lõi sắt (có giá trị cỡ 10
4)

II. HiỆN TƯỢNG TỰ CẢM
1. Định nghĩa: Là hiện tượng cảm ứng
điện từ xảy ra trong một mạch có dòng
điện mà sự biến thiên của từ thông qua
mạch được gây bởi sự biến thiên cường
độ dòng điện trong mạch.
I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA
MỘT MẠCH KÍN
II. HiỆN TƯỢNG TỰ CẢM
1. ĐỊNH NGHĨA
2. MỘT SỐ VÍ DỤ
III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
1. SuẤT ĐiỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
2. NĂNG LƯỢNG TỪ
TRƯỜNG CỦA Ống dây
tự cảm
- Trong mạch điện 1 chiều, hiện tượng
tự cảm xảy ra khi đóng, ngắt mạch.
- Trong mạch điện xoay chiều, hiện
tượng tự cảm luôn xảy ra.

V D 1: Quan saựt hieọn tửụùng khi ủoựng khoựa K

R

1
C
A
K
B
D

2
L , R

VÍ D 1ụ
* Khi đóng K
+ Đ
1
sáng ngay
+ Đ
2
sáng lên từ từ, sau một thời gian độ sáng mới
ổn đònh
-
Đ
1
, Đ
2
: 2 đèn giống nhau
- Ống dây L có điện trở thuần R
* Giải thích
+ Khi đóng K : dòng điện I

CD
qua ống dây L tăng →
B tăng → từ thông qua L tăng → xuất hiện I
C

chống lại sự tăng của I
CD
→ I
CD
tăng chậm → Đ
2

sáng lên từ từ.
+ Còn I
AB
tăng nhanh vì không có I
C
cản trở →
Đ
1
sáng ngay.
RĐ
1
C
A
K
B
D
Đ
2

L , R

Đ
K
L
*Khi ngắt K đèn Đ không
tắt ngay mà bừng sáng lên
rồi mới tắt hẳn.
*Giải thích : Khi ngắt K : dòng điện I qua L giảm → B giảm → Φ
qua L giảm → xuất hiện IC khá lớn chống lai sự giảm của I → Ic
phóng qua đèn → Đ sáng bừng lên rồi tắt.
VÍ Dụ 2: quan sát hiện tượng
khi ngắt khóa K

III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ CẢM
I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA
MỘT MẠCH KÍN
II. HiỆN TƯỢNG TỰ CẢM
1. ĐỊNH NGHĨA
2. MỘT SỐ VÍ DỤ
III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
1. SuẤT ĐiỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
2. NĂNG LƯỢNG TỪ
TRƯỜNG CỦA Ống dây
tự cảm
1. Khi có hiện tượng tự cảm
xảy ra trong một mạch điện
thì suất điện động cảm ứng

xuất hiện trong mạch được
gọi là suất điện động tự
cảm

III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ CẢM
I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA
MỘT MẠCH KÍN
II. HiỆN TƯỢNG TỰ CẢM
1. ĐỊNH NGHĨA
2. MỘT SỐ VÍ DỤ
III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
1. SuẤT ĐiỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
2. NĂNG LƯỢNG TỪ
TRƯỜNG CỦA Ống dây
tự cảm
Công thức tổng quát :
tc
e
t
φ
∆
= −
∆
Với Φ là từ thông
riêng Φ = L.i
Hay ∆Φ = L. ∆i
tc
i

e L
t
∆
= −
∆
- Suất điện động tự cảm có độ lớn tỉ lệ
với tốc độ biến thiên của cường độ dòng
điện trong mạch
- Dấu trừ ( - ) phù hợp với
định luật Len xơ
Suy ra

III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ CẢM
I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA
MỘT MẠCH KÍN
II. HiỆN TƯỢNG TỰ CẢM
1. ĐỊNH NGHĨA
2. MỘT SỐ VÍ DỤ
III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
1. SuẤT ĐiỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
2. NĂNG LƯỢNG TỪ
TRƯỜNG CỦA Ống dây
tự cảm
2. Năng lượng từ trường của
ống dây tự cảm
Trong thí nghiệm 2, khi
ngắt k, đèn sáng bừng lên
trước khi tắt. Điều này

chứng tỏ trong mạch có dự
trữ năng lượng

III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ CẢM
I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA
MỘT MẠCH KÍN
II. HiỆN TƯỢNG TỰ CẢM
1. ĐỊNH NGHĨA
2. MỘT SỐ VÍ DỤ
III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
1. SuẤT ĐiỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
2. NĂNG LƯỢNG TỪ
TRƯỜNG CỦA Ống dây
tự cảm
2. Năng lượng từ trường của
ống dây tự cảm
Năng lượng này chính là
năng lượng đã được tích
lũy trong ống dây tự cảm
khi có dòng điện chạy
qua.

III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ CẢM
I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA
MỘT MẠCH KÍN
II. HiỆN TƯỢNG TỰ CẢM
1. ĐỊNH NGHĨA
2. MỘT SỐ VÍ DỤ

III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
1. SuẤT ĐiỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
2. NĂNG LƯỢNG TỪ
TRƯỜNG CỦA Ống dây
tự cảm
2. Năng lượng từ trường của
ống dây tự cảm
- Khi cuộn dây tự cảm có dòng điện
cường độ i chạy qua thì trong cuộn
dây tích lũy năng lượng dưới dạng
năng lượng từ trường
W = L.i
2

1
2

IV. ỨNG DỤNG
I. TỪ THÔNG RIÊNG CỦA
MỘT MẠCH KÍN
II. HiỆN TƯỢNG TỰ CẢM
1. ĐỊNH NGHĨA
2. MỘT SỐ VÍ DỤ
III. SUẤT ĐIỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
1. SuẤT ĐiỆN ĐỘNG TỰ
CẢM
2. NĂNG LƯỢNG TỪ

TRƯỜNG CỦA Ống dây
tự cảm
- Hiện tượng tự cảm có nhiều ứng
dụng trong mạch điện xoay chiều.
Cuộn cảm là một phần tử quan trọng
trong các mạch điện xoay chiều có
mạch dao động và các máy biến áp …

E r
Đ
+ -
K
MỞ K
ĐÓNG K
E r
Đ
+ -
K
L

E r
Đ
+ -
K
L
ĐÓNG KMỞ K
I
I

E r

Đ
+ -
K
L
ĐÓNG KMỞ K
I
I

E r
Đ
+ -
K
L
ĐÓNG KMỞ K
I
I

1. Chọn câu đúng
Phát biểu nào dưới đây là sai?
Suất điện động tự cảm của cuộn dây lớn khi:
A. Dòng điện qua cuộn dây tăng nhanh.
B. Dòng điện qua cuộn dây giảm nhanh.
C. Dòng điện qua cuộn dây có giá trị lớn
D.Dòng điện biến thiên nhanh