Trao đổi nghiệp vụ

Đọc – chép một số vấn đề cần trao đổi
(GD&TĐ) - Từ năm học 2009-2010 với chủ đề “ Đổi mới quản lí, nâng cao chất
lượng dạy học”, vấn đề đặt ra là phải đổi mới phương pháp dạy học trong đó khắc
phục được tình trạng “Đọc- chép” là một trong những biện pháp hữu hiệu để thực
hiện tốt nhiệm vụ năm học.
>>Chống “đọc - chép ” - Cần phải được hiểu đúng
>>Cần phát huy vai trò của tổ bộ môn
>>Phương pháp dạy học lạc hậu là "rào cản" lớn nhất
>>Dạy văn là phải bình văn
Từ lâu, dạy học theo kiểu “Đọc-Chép” được coi là một phương pháp dạy học để truyền
tải kiến thức cho học sinh và được sử dụng phổ biến ở nhiều trường trong cả nước.
Ngành Giáo dục và Đào tạo cũng đã có nhiều cuộc hội thảo và cũng đã đưa ra nhiều
phương pháp dạy học tích cực hơn… nhưng hiện tại không ít giáo viên vẫn sử dụng cách
dạy học theo kiểu “Đọc-Chép”
(Ảnh mang tính minh họa)
Trong khuôn khổ bài viết này, tôi mạn phép trao đổi với các bạn một số điều xoay quanh
vấn đề này.
Phải nói rằng trong một tiết dạy, cũng có lúc giáo viên cần phải đọc cho học sinh chép
như môn chính tả ở bậc Tiểu học, đọc hoặc ghi lên bảng các công thức toán học, bảng
cửu chương, một sự kiện lịch sử, một số yếu tố địa lý, đoạn thơ, các khái niệm ở bậc
Trung học, điều này không có nghĩa là giáo viên đã sử dụng phương pháp “đọc-chép”.
Cũng phải khẳng định rằng, trong giáo học pháp, chưa bao giờ trong trường học có
phương pháp dạy học mang tên “đọc-chép”. Do đó, “đọc” thế nào và học sinh “chép” ra
sao mới là quan trọng. Theo tôi, Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trương chống việc dạy học
“chủ yếu qua đọc chép” nghĩa là chống việc chỉ đọc chép, truyền thụ kiến thức một chiều
trong cả một tiết lên lớp.
Với cách dạy này, người thầy đã máy móc, rập khuôn trong dạy học, dễ có tư tưởng phó
mặc, không hứng thú trong cập nhật kiến thức, không sáng tạo trong việc tìm kiếm các
phương án thiết kế bài dạy phù hợp với mọi đối tượng học sinh trong lớp mình phụ trách
để kết quả giảng dạy đạt mức tối ưu. Người học theo cách này sẽ trở nên thụ động, chỉ
biết thu nhận kiến thức một chiều, không động não suy nghĩ, không biết tự mình chiếm

lĩnh tri thức, trở nên thui chột về tư duy, khó vận dụng kiến thức vào cuộc sống. Hơn nữa,
đã dạy theo kiểu “đọc-chép” thì đề thi phải ra theo kiểu học thuộc. Học sinh khi học, chép
được điều gì thì lúc thi, lại chép những điều ấy vào bài làm, không có khả năng sáng tạo,
học sinh hiểu bài một cách máy móc không sáng tạo, không thể hiện được “cái riêng” của
mình hoặc không dám thể hiện “cái riêng” của mình. Bài dạy học đọc-chép tất yếu phải
được tổ chức theo phương thức diễn dịch, do đó tiết dạy “đọc-chép” sẽ nhàm chán và
mang tính áp đặt.
Việc giáo viên sử dụng cách dạy học theo kiểu đọc-chép, có thể kể ra một số nguyên
nhân sau:
-Do một số bài học của chương trình có lượng kiến thức nhiều, trong một tiết học chỉ có
45 phút, mà đã mất 10 đến 15 phút ổn định tổ chức, kiểm tra bài cũ, dặn dò học, làm bài
tập ở nhà…Như vậy, chỉ còn khoảng 30 phút để giảng bài mới nên giáo viên chọn cách
“đọc – chép”;
-Học sinh hiện nay khả năng tự ghi bài là rất chậm, rất hạn chế, thụ động trong học tập
nên cũng có thầy cô chọn cách đọc bài, học trò chép bài. Học sinh về nhà chỉ cần học
thuộc nội dung đã được ghi, khi kiểm tra bài chỉ cần đọc đúng, ghi đúng là được điểm
cao…;
-Cũng còn một số thầy, cô giáo không chịu khó đầu tư cho việc thiết kế bài dạy sao cho
phù hợp với từng đối tượng học sinh mình đang phụ trách, sợ mất sức, cứ sẵn giáo án
mẫu đọc cho học sinh chép, khi cần thỉnh thoảng mới dừng lại ghi vài chữ lên bảng. Như
thế, vừa không sợ sai kiến thức cơ bản, lại vừa không tốn sức;
-Trang thiết bị và các phòng học chức năng không đủ hoặc không có để đáp ứng nhu cầu
dạy học theo hướng đổi mới, hiện đại hóa, học sinh không có nhiều điều kiện để thực
hành hoặc học theo phương pháp trực quan sinh động;
-Ở các trường vùng sâu, vùng xa, học sinh ngồi chen chúc, sát cánh cùng nhau trong một
bàn, điều kiện học tập ở những trường đó còn quá thiếu thốn cũng là một nguyên nhân để
giáo viên khó đổi mới phương pháp dạy học.
Qua thực tế, để khắc phục được tình trạng dạy học theo kiểu “đọc-chép”, tôi cũng xin
trao đổi với bạn đọc một số giải pháp sau:
-Đối với các địa phương: Cần tạo mọi điều kiện về cơ sở vật chất cho các trường học

nhằm đáp ứng nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học tích cực hiện nay đồng thời cần kết
hợp với các trường trong địa phương hằng năm hoặc từng học kỳ có chế độ khen thưởng
kịp thời những tổ chuyên môn, những giáo viên có thành tích tốt trong việc đổi mới
phương pháp dạy học, nâng cao chất lương giáo dục;
-Đối với ngành Giáo dục và Đào tạo: Cần tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn để giáo
viên các trường có dịp trao đổi kinh nghiệm giảng dạy; hàng năm có tổng kết về việc đổi
mới phương pháp giảng dạy nhằm chống dạy học theo kiểu “đọc-chép”, kịp thời biểu
dương các trường học, các thầy cô giáo tích cực trong việc đổi mới phương pháp giảng
dạy đồng thời chỉ đạo các trường học cách ra các đề kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định
kỳ một cách hợp lý với nhiều hình thức khác nhau nhằm khắc phục tình trạng học tủ, học
vẹt phổ biến trong học sinh;
-Đối với nhà trường: Ngoài các đồ dùng dạy học có sẵn, các trường học cần tổ chức cho
giáo viên tự làm đồ dùng dạy học để phục vụ cho các tiết dạy đặc biệt là các tiết dạy khó
đồng thời cần có kế hoạch cho các tổ chuyên môn đăng ký các tiết dạy tốt (càng nhiều
càng tốt); thường xuyên thao giảng, hội giảng, đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm các tiết
dạy một cách thiết thực. Ngoài ra, ban giám hiệu các trường cần tăng cường dự giờ, thăm
lớp để kịp thời chấn chỉnh tình trạng “đọc-chép” trong trường;
-Đối với thầy cô giáo: Tôi nhận thấy rằng, thầy cô giáo cần phải có ý thức bồi dưỡng
chuyên môn nghiệp vụ, nâng cao tay nghề; luôn tìm tòi, đổi mới phương pháp dạy học,
kết hợp nhiều phương pháp khác nhau phù hợp với mọi đối tượng học sinh trong từng lớp
để các em chiếm lĩnh kiến thức một cách nhẹ nhàng nhất; thực hiện nghiêm túc việc kiểm
tra, đánh giá chất lượng, đặc biệt thể hiện ở cách ra đề, chú ý cách ra đề như thế nào để
tránh tình trạng học sinh học vẹt, hoc đối phó; tích cực kiểm tra bài cũ với những câu hỏi
có tính sáng tạo, đa dạng các hình thức kiểm tra để buộc học sinh phải có cách học tích
cực tương ứng. Các thầy cô giáo cũng cần tăng cường các buổi thực hành thí nghiệm để
học sinh tiếp thu bài nhanh hơn qua phương pháp trực quan; tích cực sử dụng giáo án
điện tử một cách hữu hiệu, tránh lạm dụng quá nhiều vào máy móc mà biến “đọc-chép”
thành “nhìn-chép”; tăng cường sử dụng các phương tiện hỗ trợ như bản đồ, bảng phụ,
tranh ảnh minh họa để giảm bớt tình trạng đọc chép vì học sinh sẽ dễ tiếp thu và nhớ bài
hơn;

-Đối với học sinh, các em cũng cần rèn luyện tinh thần tự học, vận dụng sáng tạo các kiến
thức đã học vào quá trình thực hành, thực tế. Các em cần chuẩn bị bài chu đáo trư¬ớc khi
đến lớp đồng thời rèn luyện tính chủ động trong việc làm chủ kiến thức bằng nhiều hình
thức khác nhau, trong đó, học nhóm, thảo luận trong giờ học dưới sự hướng dẫn của thầy
cô giáo và tự trình bày ý kiến của mình trước lớp là một cách hay để các em có thể nắm
kiến thức nhanh mà không cần đến đọc - chép.
Khắc phục tình trạng đọc- chép là một yêu cầu cần thiết để nâng cao chất lượng dạy học
đối với tất cả các môn học. Đó là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn phức tạp trong điều
kiện hiện nay của nhiều trường. Thực hiện tốt việc chống dạy học theo kiểu “đọc-chép”
là cả một quá trình lâu dài với sự cố gắng của nhiều đối tượng khác nhau trong đó sự tận
tâm của thầy cô giáo là điều hết sức quan trọng mới có thể có kết quả.
Đặng Nhơn